|
SATILAN MALIN HÜKMÜ |
4. ALACAĞl, BORÇLUDAN
BAŞKASINA SATMAK
Alacağı, borçludan
başkasına satmak, daha güçlü görüşe göre batıldır. Bu şöyle olur: Kişi Zeyd'in kölesini,
Amr'da olan yüz dirhem alacağı karşılığında satın alır.
Şayet Zeyd ve Amr'ın
üçüncü bir şahısta alacaklan varsa Zeyd alacağını Amr'a onun alacağı
karşılığında satarsa bu satım işleminin batıl olduğu ittifakla kabul
edilmiştir.
1. Kişinin bir şahıstaki
alacağını bir mal karşılığında borçludan başkasına satması [batıl mıdır? Bu
konuda İmam Şafii (r.a.)'ye ait iki görüş bulunmaktadır:]
[Birinci görüş]
Bu batıldır. Bu işleme
şöyle bir örnek verebiliriz: Kişi Zeyd'in kölesini Amr' da olan yüz dirhem
alacağı karşılığında satın alır.
Bunun batıl olma sebebi
kişinin o alacağı teslim etme gücüne sahip olmamasıdır.
Bu görüş, Rafi!'nin
el-Muharrer, eş-Şerhu'l-kebir, eş-Şerhu'ssağır ile Nevevi'nin el-Mecmu' adlı
eserlerinin bu konusunda sahih kabul edilmiş görüştür. Rafi!, kitabet bölümünde
bunu tek görüş ola~ rak nakletmiştir.
[İkinci görüş]
Bu işlem sahihtir.
Nevevi'nin er-Ravda'nın bu bölümündeki kendisine ait eklentide Rafiı'nin hulu konusunun
sonundaki ifadesine uygun olarak sahih saydığı görüş budur, itimad edilecek
olan görüş de budur. Subkı de bu görüşü tercih etmiş ve İmam Şafii (r.a.)'nin
kendi ifadesinin de böyle olduğunu nakletmiştir. Bunun gerekçesi -tıpkı
alacağın borçluya satılması durumunda olduğu gibi- bu alacağın kişi üzerinde
kesinleşmiş olmasıdır.
El-Matlab adlı eserde bu
görüşe dayanılarak şöyle denmiştir:
Borçlunun ödeme gücüne
sahip ve borcunu kabul eden birisi olması, borcun da peşin ve kesinleşmiş
olması gerekir.
Rafil
eş-Şerhu'l-kebır'de -tıpkı Beğavı gibi- her iki bedelin de mecliste teslimini
şart koşmuştur. El-Matlab'da "alimlerin çoğunluğunun ifadeleri buna aykırı
bir sonuca götürmektedir" demiş olsa bile itimad edilecek olan görüş
budur.
Bazı son dönem alimlerinin
yaptığı gibi ilk borcun "faize tabi mallar"a ikincisinin de bunun
dışındaki mallara yorulması doğru değildir; çünkü onların verdiği örnek buna
uymamaktadır. Zira Rafil ve Nevevi konuya örnek olarak [faizle hiç ilgisi
olmayan] köleyi zikretmişlerdir.
Not: "Sahihtir" şeklindeki görüş selem
akdinde sipariş edilen mal dışındaki konularda geçerlidir. Nitekim bu durum
onların ileri sürdüğü gerekçeden anlaşılmaktadır.
2. Zeyd ve Amr'ın bir
şahısta alacakları bulunsa, Zeyd Amr'a onun alacağı karşılığında kendi
alacağını satsa, borçların cinsleri aynı olsa da farklı olsa da bu satım kesin
olarak batıl olur.
[*] - Çünkü Hz.
Peygamber (s.a.v.) borcun borç karşılığında satımını yasaklamıştır. (Müstedrek,
Buyu, 2, 57. Hakim bu hadisin Müslim'in şartına göre sahih
olduğunu söylemiştir)
Hakim'in rivayet ettiği
hadiste geçen .... ifadesi Beyhakı'nin ifadesinde açık olarak geçtiği üzere
"borcun borç karşılığında satılması" şeklinde açıklanmıştır.(Beyhakı,
Buyu', V, 290. )
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
5. MALIN TESLİMİ
NASIL GERÇEKLEŞİR?