|
RİBA / FAİZ |
E. AYNI CİNS VE FARKLI
CİNS OLARAK DEğERLENDiRiLEN YİYECEK MADDELERi
Cinsleri farklı [yiyecek
maddelerinden elde edilen] unlar, sirkeler ve yağlar farklı cinsler olarak
kabul edilir.
[Cinsleri farklı
hayvanlardan elde edilen] etler ve sütler de daha dOğru görüşe göre böyledir.
1. FARKLI MADDELERDEN ELDE EDİLEN UN,
SİRKE VE YAğLAR
2. ETLER VE SÜTLER
3. DİĞER YENİLEBİLEN ŞEYLER
1. FARKLI MADDELERDEN
ELDE EDİLEN UN, SİRKE VE YAğLAR
Cinsleri farklı
maddelerden elde edilen unlar, sirkeler ve yağlar farklı cinsler olarak kabul
edilir; çünkü bunlar farklı maddelerden elde edilmiş olduklarından,
kendilerinden üretildikleri maddelerin ~ hükmü bunlara verilmiştir.
Buna göre bUğday ununu
arpa unu karşılığında ve hurma sirkesini üzüm sirkesi karşılığında eşit
olmaksızın satmak caizdir.
Bil ki;
> İçinde su olmayan
ve cinsleri aynı olan iki sirkenin karşılıklı değişiminde eşitlik şartı aranır.
Böyle olmayan sirkelerde ise bu, şart değildir.
> İçinde su bulunan
iki sirke aynı cinsden ise bunlar birbiri karşılığında satılmaz. Şayet bu
şekildeki iki sirke farklı cinslerden ise ve "tatlı su da faizin söz
konusu olduğu mallardandır" görüşünü kabul edersek -ki daha doğru olan
görüş budur- bu durumda karşılıklı satım caiz olmaz. Aksi takdirde [yani bu
görüşü kabul etmezsekı satım caiz olur.
> "Kuru üzüm
sirkesi"nin "kuru hurma sirkesi" ile değişiminde olduğu gibi
veya "yaş hurma sirkesi"nin "yaş üzüm sir kes i " ile
değişiminde olduğu gibi farklı cins iki sirkeden birine su katıştırılmış olsa
[eşitlik şartı olmaksızın] satım caiz olur; çünkü su, sirkelerin yalnızca
birindedir. Zikredilen iki sirke arasında da eşitlik şartı zaten dikkate alınmamaktadır.
Sirkeler çoğunlukla yaş
hurma, yaş üzüm, kuru üzüm ve kuru hurmadan yapılır. Bu sirkelere ilişkin on
tane mesel e bulunmaktadır. Buna dair ölçü "her birini kendisi
karşılığında satma" konusunu sonra da "her birini sonraki
karşılığında satma" konusunu ele almak "her birini öncekiyle
satma" konusunu ele almamaktır. Çünkü bunu bir kere yapmış olduğundan
tekrar aynı meseleyi konu etmek doğru olmaz. Bu on meseleyi şu şekilde
gösterebiliriz:
1. Yaş üzüm sirkesini
kendisi gibi yaş üzüm sirkesi ile karşılıklı değişmek,
2. Yaş hurma sirkesini
kendisi gibi yaş hurma sirkesi ile karşılıklı değişmek,
3. Kuru üzüm sirkesini
kendisi gibi kuru üzüm sirkesi ile karşılıklı değişmek,
4. Kuru hurma sirkesini
kendisi gibi kuru hurma sirkesi ile kar-
şılıklı değişmek,
5. Yaş üzüm sirkesini
yaş hurma sirkesi ile karşılıklı değişmek,
6. Yaş üzüm sirkesini
kuru üzüm sirkesi ile karşılıklı değişmek,
7. Yaş üzüm sirkesini
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişmek,
8. Yaş hurma sirkesini
kuru üzüm sirkesi ile karşılıklı değişmek,
9. Yaş hurma sirkesini
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişmek,
10. Kuru üzüm sirkesini
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişmek, Bu değişimlerin beşinin caiz,
beşinin haram olduğu konusunda farklı görüş yoktur.
Caiz olan beş değişim
şunlardır:
1. Yaş üzüm sirkesinin
yaş üzüm sirkesi ile karşılıklı değişimi,
2. Yaş hurma sirkesinin
yaş hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi,
3. Yaş üzüm sirkesinin
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi,
4. Yaş hurma sirkesinin
kuru üzüm sirkesi ile karşılıklı değişimi,
5. Yaş üzüm sirkesinin
yaş hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi.
Caiz olmayan beş değişim
şunlardır:
1. Yaş üzüm sirkesinin
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi,
2. Yaş hurma sirkesinin kuru
hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi,
3. Kuru üzüm sirkesinin
kuru üzüm sirkesi ile karşılıklı değişimi,
4. Kuru hurma sirkesinin
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi,
5. Kuru üzüm sirkesinin
kuru hurma sirkesi ile karşılıklı değişimi.
Nevevi "birbirinden
farklı" ifadesini zikrederek aynı cinsten olan un, sirke ve yağları
dışarıda bırakmıştır. Örneğin buğdayların unları kesin olarak aynı cinstendir.
2. ETLER VE SÜTLER
[1] - [Farklı cins
hayvanlardan elde edilen etler ve sütler aynı cins mi kabul edilir farklı cins
mi kabul edilir? Bu konuda imam Şafii (r.a.)'ye ait iki görüş bulunmaktadır:]
[Birinci görüş]
Daha doğru görüşe göre
bunlar da [tıpkı unlar, sirkeler ve yağlar gibi] farklı cins kabul edilir;
çünkü bunlar farklı cinslerden olan hayvanlardan elde edilmekte olduğundan
[hüküm açısından farklı cins tahıllardan elde edilen] unlara benzemektedir.
Buna göre sığır etini
küçükbaş hayvan eti karşılığında fazla olarak satmak ve yine sığır sütünü
küçükbaş hayvan sütü karşılığında fazla olarak satmak caizdir.
[İkinci görüş]
Bunlar aynı cins kabul
edilirler; çünkü hepsi de aynı isimde ortak olup bu ortaklıktan sonra yalnızca
bir hayvana izafe edilmekle diğerinden ayrılmakta olduğundan Ma'kılı ve Berni
hurmaları gibi hurma türlerine benzemektedir.
[2] - ilk görüşe göre
sığır etleri, gerek manda gerekse arap sığırlarının etleri bir cinstir.
[3] - Vahşı sığırlar
sığır kapsamında değildir; çünkü diğer hayvanlarda vahşı olanlarla evcil
olanlar iki farklı cins olarak kabul edilir.
[4] - Koyun ve keçisiyle
birlikte küçükbaş hayvanların hepsinin etleri bir cinstir.
[5] - Geyik ve antilop
[dağ keçisi] aynı cinstir. Dağ koyununun da
aynı cinsten oldUğU
söylenmiştir.
[6] - Sütler de bu
şekildedir.
3. DİĞER YENİLEBİLEN
ŞEYLER
[1] - Bilinen balıklar
da bir cinstir.
[2] - Denizde yaşayan
"deniz sığın", "deniz koyunu" ve bu ikisi dışındaki deniz
hayvanları farklı cinslerdendir.
[3] - Kuşlara gelince;
Farklı türlerdeki
serçelerin hepsi aynı cinstendir.
Ördekler bir cinstir.
Daha doğru görüşe göre
güvercinler de bir cinstir.
Kuşların yumurtaları
farklı cinslerdir.
[4] - Aynı hayvandan
elde edilmiş olsa bile ciğer, dalak, kalp, işkembe, ciğer, beyin farklı cinsler
kabul edilir; çünkü bunların hem isimleri hem de nitelikleri birbirinden
farklıdır.
[5] - Sırt yağı, karın
yağı, dil, kelle, paça farklı cinslerdir.
[6] - Çekirge ne et ne
de yağdır.
[7] - Yeşil karpuz ve
sarı karpuz, acur ve hıyar farklı iki cinstir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN