|
BEYHAKİ KÜLLİYATI |
ŞAFİİ’NİN RİVAYETTE HATASIZLIĞI |
ANA SAYFA
Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Şafii'nin Hocaları
Hakkında Hocamızın Zikrettiği Başka Bir Hadis
Şafii'nin, "İsmail
b. Muhammed - Ali b. Zeyd - Said b. elMüseyyeb" kanalıyla Hz. Aişe'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Erkek kadının
dört organı arasına yerleşip sünnet yerleri birbirine değerse gusül
gerekir" buyurmuştur.
[T] Şafii, Müsned s. 394
Ebu Abdillah, İsmail b.
Muhammed hakkında: "Eğer bu kişi Nasr b. Ali el-Cahdami ve başkalarının
kendisinden rivayette bulunduğu Ezdi ise sanırım İbnu'l-Hakem el-Ezdi
el-Basr'i'nin kendisidir" demiştir. Bu da kitabında bir hatadan ibarettir.
Eğer hadis usulüne bakacak olursa doğruyu değiştirmeyecek olan bu şüpheye ihtiyaç
duymazdı. Allah bizi de, onu da bağışlasın. Bu kişi Şafii'nin,
İhtilafu'l-Ahadis kitabında bu hadisi doğru bir şekilde kendisinden rivayette
bulunduğu İsmail b. İbrahim b. Uleyye'dir.
Ebu Zekeriya ile Ebu
Bekr de, Şafii'nin Müsned'inde bu şekilde İsmail b. İbrahim olarak
zikremişlerdir. Şafii, Taharet kitabında Ali b. Zeyd b. Cud'an kanalıyla Said
b. el-Müseyyeb'den bildiriyor: Ebu Musa el-Eş'ari'nin (kadınla erkeğin) sünnet
yerlerinin birleşmesiyle ilgili sorusuna Hz. Aişe şu karşılığı vermiştir:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Erkek kadının dört organı
arasına yerleşip sünnet yerleri birbirine değerse gusül gerekir"
buyurmuştur.
Ebu Said b. Ebi Amr
bunu, "Ebu'l-Abbas - Rab'i" kanalıyla Şafii'den rivayet etmiştir.
Sanırım bu kitabını yazarken bunu ona bildireni hatırlamamış ve adını
zikretmemiştir. İhtilafu'l-Ahadis kitabını yazarken de onu hatırlamış ve adını
bildirmiştir. Veya Taharet kitabında rivayet ettiği hadiste Ebu Musa
el-Eş'ari'nin sorusu ziyadesi vardı ve bu ziyadeyi İsmail b. İbrahim'den
işitmemiştir. Bunu bir başkasından işitmiştir ve bu sebeple de İsmail'in adını
bildirmemiştir. Diğer kitapta da kendisinden işittiği kadarını rivayet ederken
onun ismini zikretmiştir.
Şeyhimiz, Şafii'nin
hocaları arasında Muhammed b. Abdillah b. Ömer b. Hafs b. Asım b. Ömer b.
el-Hattab Ebu Bekr el-Ömeri'yi de zikredip onun şu rivayetini aktarmıştır:
"Muhammed b. Abdillah -Yezid b. Abdilmelik el-Haşimi - Said b. Ebi
Said" isnadıyla Ebu Hureyre'nin bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "Biriniz çıplak elle tenasül uzvuna dokunduğu zaman
abdest alsın" buyurmuştur. [T]
Beyhaki, Sünen 1/134
Şeyhimiz:
"İsnadındaki Muhammed b. Abdillah ile b. Ömer kastedilmektedir" dedi.
"Bin Ömer kastedilmektedir" ifadesini şeyhimizin başka bir
rivayetinde görmüş değilim. Sanırım bu kişinin Bin Ömer olduğunu sanmıştır.
Ancak böyle değildir, bu kişi Hicaz'daki hocaları Muhammed b. Abdillah b.
Dinar'dır. Harmele b. Yahya'nın, Şafii'den olan rivayetinde bunu:
"Muhammed b. Abdillah b. Dinar" şeklinde okumuştum. Ebu'l-Hasan Ali
b. Ömer ed-Darakutni el-Hafız bu kişiyi Şafii'nin hocaları arasında:
"Muhammed b. Abdillah b. Dinar" şeklinde zikretmiştir. Şeyh
Ebu'l-Hasan ed-Darakutni el-Hafız, Şafii'nin hocaları arasında Şafii'nin kendilerinden
hadis işitmediği kimseleri de zikretmiştir. Şafii sadece Kitdbu Ali ve-Abdillah
kitabında onların rivayetlerine ihtiyaç duymuştur. Hadisi kendilerine
nakledenlerin isimlerini işitmeksizin ihtiyaç duyduğu yönde bu hocalarının
sadece rivayetlerini zikretmiştir.
Bunlardan hiçbirinde ne
''.....'' ne ''.....'' ne de ''....''
ifadelerini kullanmamıştır. Hocalarının birinden bir rivayette bulunduğu zaman
sadece işittiği şeyi zikretmiş olabilir. Ancak Şafii bunu öğrencilerine okumamıştır.
Çünkü bazı Iraklılar, görüşlerinin Hz. Ali ve Abdullah b. Mes'üd'un görüşü
yönünde olduğunu söylüyordu. Ancak Iraklılar, Hz. Ali ve Abdullah b. Mes'üd'a
muhalafet etmekle birlikte onların görüşlerini de dememektedirler. Şafii,
görüşlerinin dedikleri gibi olduğunu söyleyenleri reddetmek açısından böyle
davranmıştır.
Başka Bir Hadis
Şeyhimiz Ebü Abdillah,
Menakzb kitabında isnadıyla bildiriyor: Hz. Aişe'nin bildirdiğine göre Hz.
Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Çeyrek dinar ve daha üstü
değerde olan hırsızlıklarda el kesilir" buyurmuştur. [T] Beyhaki, Sünen 8/259
Bizim de bu konudaki
görüşümüz budur. Şafii bunu İhtila{u'l-Irakiyyin kitabında hırsızlık ve başka
şeylerden dolayı kesme konusunda İbn Uyeyne'den zikretmiştir. Şafii bunu
kendisine göre güvenilir kişilerden olan el-Umari'den de rivayet etmiştir.
İsnadında: "Zühri - Amre kanalıyla Hz. Aişe' den" demiştir. Ancak
hocamız bunu naklederken:
"Urve kanalıyla Hz.
Aişe'den" diyerek hata etmiştir. İnsanların ellerinde bulunan
İhtila{u'l-Irakiyyin kitabı dediğimin doğru olduğuna şahitlik eder. Yunus b.
Yezid el-Eyli bunu, "Zühri - Urve - Amre" kanalıyla Hz. Aişe'den
aktarmıştır. Yine, "Hemmam - Katade - Zühri - Urve" kanalıyla Hz.
Aişe'den rivayet edilmiştir. Ancak Süfyan b. Uyeyne kanalıyla Zühri'den olan rivayet,
Amre kanalıyla Hz. Aişe'den nakledilen rivayettir.
Başka bir hadis
Ebu'l-Hasan Muhammed b.
el-Hüseyn b. İbrahim el-Asımi esSahtiyani'nin kaleme aldığı Menakibu'ş-Şafii
kitabında isnadıyla şu hadisi aktardığını gördüm: Şafii'nin, "Malik -
Yahya b. Said - Amre" kanalıyla Hz. Aişe'den bildirdiğine göre
"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında Güneş tutulunca Hz.
Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) namaz kıldırdı" denilmiş ve
kılınan iki rekatın her birinde iki rükunun yapıldığı zikredilmiştir. [T] Buhari (Feth 2/538)
Aynısı, "Muhammed
b. Yusuf - Rabi' - Şafii - Malik - Hişam b. Muhammed - Ebu Suheyl b. Nafi' -
Ebu Kılabe - Ebu Musa el-Eş'ari" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) rivayet edilmiştir. Ebu Abdillah der ki: "Yahya b.
Said'in hadisini Şafii'den başkası da Malik'ten rivayet etmiştir. Ancak
Şafii'nin, Malik kanalıyla Hişam b. Muhammed'den olan hadisi rivayeten tek
kanallı bir hadistir. Hişam b. Muhammed'din kim olduğunu bilmiyorum. Onu hadis
hafızı biri olarak da görmüyorum. Sanırım kendisi Mekke veya Medine
ahalisindendir. Ancak biz bu hadisi Rabi'den bu şekilde işittik."
Beyhaki der ki: Bu da
Ebu Abdillah el-Herevi'den kaynaklanan bir hatadır. Zira bu hadis, "Rabi'
- Şafii - Malik - Yahya b. Said - Amre - Hz. Aişe" kanalıyla Allah
Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayet edilmiştir. Yine, "Şafii
- İbrahim b. Muhammed - Ebu Suheyl b. Nafi' - Ebu Kılabe - Ebu Musa
el-Eş'ari" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
aktarılmıştır. Ebü Zekeriyya b. Ebi İshak'ın bildirdiğine göre bazı kimseler
şöyle demiştir: "İlk hadisin aynısı, ''Ebu'l-Abbas b. Muhammed b. Yaküub -
Rabi' b. Süleyman - Şafii - Malik'' kanalıyla Yahya b. Said'den rivayet
edilmiştir. ''Rabi' - Şafii - İbrahim b. Muhammed'' kanalıyla Ebü Suheyl b.
Nafi'den de ikinci isnad rivayet edilmiştir. ''Muhammed b. Yusuf - Rabi' -
Şafii - Süfyan b. Uyeyne - Temimi - Hafsa binti Sirin - Rebab - Selman b.
Amir'' kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hurma ile oruç
açma hakkında bir rivayette bulunulmuştur."
Şafii bunu Harmele'nin
kitabında, "Süfyan - Asım el-Ahval" kanalıyla Hafsa'dan rivayet
etmiştir. Doğrusu da budur. Bir başkası da bunu Süfyan'dan bu şekilde
nakletmiştir. Süfyan'dan başkası da bunu Asım'dan rivayet etmiştir.
Başka bir hadis
Ebü Avane'nin kitabında
iki nüshada şöyle bir rivayet gördüm: Yaküb b. İshak el-İsferayini'nin,
"Sülemi - Abdurrezzak - Malik" kanalıyla ve: Rabi'nin, "Şafii -
Malik ve Ma'mer - Zühri- Ata b. Yezid el-Leysi - Ebü Said el-Hudri"
kanalıyla bildirdiğine göre Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Ezanı işittiğiniz zaman müezzinin söylediklerini tekrar edin"
buyurmuştur.
Ebu Nuaym
el-İsferayini'nin, Ebu Avane'den olan rivayeti hatalıdır.
Bu da katipten
kaynaklanan bir hatadır. Çünkü kendisinden bunun gibi şüphe taşıyan başka
hadisler de bilmekteyim. Dostumuz: "Şafii bunu Ma'mer b. Raşid'den rivayet
etmiştir" şeklinde nakletmemektedir. Ancak Musannefyazan Abdurrezzak b.
Hemmam'ın, Ma'mer'den rivayet etmesi gibi İsmail b. Uleyye ve başkasından
aktarmıştır. Doğrusu da, "Abdurrezzak kanalıyla Malik ile Ma'mer'den ve
Şafii kanalıyla Malik'ten nakledilen rivayettir. Şafii bunu sadece Malik'ten
rivayet etmiştir.
Ebü Said el-Hudri'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"Ezanı işittiğiniz zaman müezzinin söylediklerini tekrar edin.''
[T] Malik (1/67), Buhari
(611) ve Müslim (383), Ebu Davud (522), Tirmizi (208), Nesai (672), İbn Mace
(720), İbn Huzeyme (411) ve Ahmed (11020).
Ebü Said el-Hudri'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"Ezanı işittiğiniz zaman müezzinin söylediklerini tekrar edin.''
[T] Malik (1/67), Buhari
(611) ve Müslim (383), Ebu Davud (522), Tirmizi (208), Nesai (672), İbn Mace
(720), İbn Huzeyme (411) ve Ahmed (11020).
Başka bir hadis
Esma der ki:
"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında biz at kesip
yedik." Bu, sahih bir hadistir. Buhari ve Müslim, Sahih'de farklı
kanallarla Hişam b. Urve'den rivayet etmişlerdir. Buhari bunu, Kuteybe
kanalıyla Cerir'den: "...." ifadesi ile rivayet etmiştir. İbn Uyeyne
ve Veki' bunu "...." ifadesi ile rivayet ederek ona mutabaat
etmiştir. Hocamız Ebü Abdillah bunu Buhari'nin kitabında, "Ebu'l-Abbas -
Rabi' - Şafii Süfyan - Hişam b. Urve - babası (Urve) - Hz. Aişe" kanalıyla
Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayet etmiştir.
Bu da bu hadisi okuması
ve yazması sırasında yaptığı bir hatadır.
Buna bir daha bakacak
olursa hatalı olduğunu görür ve değiştirilmesini söylerdi. Ancak bu, takdir
edilmemiştir. Bu şekilde hadis iki yönden hatalı olarak kalmıştır. Bunlardan
biri: "Hişam b. Urve - babası (Urve) - Hz. Aişe" kanalıyla olmasıdır.
Zira bu, "Hişam - Fatıma bintu'lMünzir - Esma binti Ebü Bekr"
kanalıyladır. Diğeri ise bu hadisin Rabi'nin, Şafii'den hadis işitmediği
yiyecekler ve içecekler bölümünde geçmesidir. Ancak burada kendisinden işitmiş
gibi hadislerinde: "Şafii şöyle diyor" demektedir.
Sonraki sayfa için aşağıdaki
link’i kullan: