|
BEYHAKİ KÜLLİYATI |
İ’TİKAD |
ANA SAYFA
Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Allah'ın İsimlerinin
Anlamları
Allah: Sonradan olanları
var etme (yaratma) gücü olan uluhiyet sıfatı kendisine ait olan. Yüce Allah bu
sıfata zatıyla layıktır.
er-Rahman: Merhametli olan
manasındadır.
er-Rahim: Fail
veznindendir ve mübalağayı ifade eder, çok merhametli manasındadır. Aynı
zamanda er-Rahman, dünyada yaşayan her şeyin rızkını veren,
er-Rahim ise, ahirette
müminlere Cennette ikram eden manasındadır. Bu iki mana da zatıyla ilgili olan
irade sıfatıyla alakalıdır.
el-Melik: Her şeye
hakikaten malik olandır. Malik ise; belirli şeylere (belli bir zamanda) sahip
alandır. (Allah'ın mülkiyeti tam ve sonsuz, kulun sahip olması ise daha has ve
belli bir zamana münhasırdır). Allah'ın sıfatlarındaki manası ise; var etmeye
kadir olmasıdır. Bu sıfat da Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Kuddüs: Ayıplardan,
çocuk edinmekten ve ortaktan münezzeh ve pak olan manasındadır. Bu sıfat da
Allah'ın zatında mevcuttur.
es-Selam: Bütün kusurlardan
arınmış ve bütün afetlerden beri olan manasındadır. Bu sıfat da Allah'ın
zatında mevcuttur. "Müminleri, vereceği cezadan kurtaran kendisidir
manasına da gelir" denilmiştir.
el-Mümin: Zatını tasdik eden,
mümin kullarına da tasdik ettiren manasındadır. Kendi zatını tasdik etmesi,
doğru olduğunu bilmesidir. Kullarına tasdik ettirmesi ise, onların doğru
olduklarını bilmesidir. Yine, el-Mümin için: "Kendisini tevhid eden
manasındadır" denilmiştir. Bu sıfat da Allah'ın zatında mevcuttur. Yine,
el-Mümin için: "Kıyamet günü mümin kullarının, vereceği cezadan emniyette
olmaları manasındadır" denmiştir.
el-Müheymin: Kullarının
sözlerine ve amellerine şahid alandır. Bu sıfat da Allah'ın zatında mevcuttur.
Aynı zamanda bu isim için: "Emin, bir şeyi gözeten ve koruyan
manasındadır" denmiştir.
el-Aziz: Galib olan ve
yenilmeyen, erişilmez manasındadır. Aynı zamanda bu isim için: "Her şeye
gücü yeten, kuvvetli ve benzeri bulunmayan manasındadır" denmiştir. Bu sıfat
da Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Cebbar: Hiçbir elin
kendisine yetişemediği, mülkünde dilediğinden başka şeyolmayan manasındadır. Bu
sıfat da Allah'ın zatında mevcuttur. Aynı zamanda bu isim için:
"Yaratılmışları dilediği şeye mecbur eden, yaratılmışların ihtiyaçlarını
gideren manasındadır" denmiştir. Bu manayla bu isim, Allah'ın fiili
sıfatlarındandır.
el-Mütekebbir:
Yaratılmışların sıfatlarından yüce olan manasındadır. Bu sıfat da Allah'ın
zatında mevcuttur. Aynı zamanda bu isim için: "Yarattıklarından
kibirlenip, Onunla azamette ortak olmaya çalışanlara karşı büyüklenen
manasındadır" denmiştir.
el-Halik:
Yaratılmışları, daha önceden benzeri olmadan meydana getiren demektir.
el-Bari: Yaratan,
yarattıklarını dilediği şekle çevirmeye gücü yeten manasındadır.
el-Musavvir:
Yarattıklarını değişik suretlerde yaratan manasındadır.
el-Gaffar: Kullarının
günahlarını defalarca örtüp gizleyen manasındadır.
el-Kahhar: Kahare
kelimesinden türeyen, mübalağa ifade edip fazlasıyla hükmü altına alan yegane
galip demektir. Bu sıfat da Allah'ın zatında mevcuttur. Aynı zamanda bu isim
için: "Yarattıklarını dilediği şey için zorlayan manasındadır"
denmiştir.
el-Vehhab: Karşılıksız
olarak nimetlerini bol bol veren manasındadır.
er-Rezzak: Her nefsin
ihtiyacını gideren. Kendisinden faydalanılan her şey bir rızıktır.
el-Fettah: Kulları
arasında hüküm veren manasındadır. Aynı zamanda, dinle ilgili olsun, dünyayla
ilgili olsun kullarının kapalılıklarını açan ve yardım eden manasındadır.
el-Alim: Alim
kelimesinin mübalağalı şeklidir. İlim, Allah'ın zatıyla ilgili bir sıfattır.
el-Kabid, el-Basıt:
Rızkı cömertliği ve rahmetiyle genişleten, hikmetiyle de kısan, manasındadır.
Aynı zamanda el-Kabıd için: "Ruhları, kullara yazdığı ölümle
kabzeden",
el-Basıt için ise:
"Ruhları bedenlerde yayan manasındadır" denmiştir.
el-Hafıd, er-Rafi:
İntikamıyla dilediğini alçaltan, nimetiyle de dilediğini yücelten manasındadır.
el-Mu'iz, el-Muzil:
Dilediğini yücelten, dilediğini alçaltan, yücelttiğini alçaltacak, alçalttığını
da yüceltecek yoktur manasındadır.
es-Semi': Her şeyi duyan
manasındadır ve bu sıfat Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Basir: Her şeyi gören
manasındadır ve bu sıfat Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Hakem: Hakim olan
manasındadır. Hakim olması, her şeyden haberdar olması, haberdar olması da,
yarattıklarının işledikleri her şeyi kendilerine haber vermesidir. Mana olarak
bu isim, Yüce Allah'ın kelam sıfatında mevcuttur. Aynı zamanda Allah'ın
hükmünün manası, bir kişiye nimet vermeyi hükmederken, bir başkasına zorluk
vermeyi hükmetmesidir. Bu manayla el-Hakem ismi, Yüce Allah'ın fiili
sıfatlarında mevcuttur.
el-Adl: Allah,
dilediğini yapar manasındadır ve bu sıfat Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Latif: Kullarına
iyilikle muamele eden manasındadır ve bu, Allah'ın fiili sıfatlarındandır. Aynı
zamanda bu isim, işlerin gizli halini bilen manasına gelir ki o zaman Allah'ın
zati sıfatları arasına girer.
el-Habir: Her şeyin iç
yüzünden gizli taraflarından haberdar olan manasındadır. Aynı zamanda haber
veren manasındadır ve bu sıfat Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Halim: Cezayı hak
edene, hak ettiği cezayı erteleyen, sonra onları bağışlayan manasındadır.
el-Azim: Yücelik,
ululuk, azamet, büyüklük sahibi olan ve eksikliklerden münezzeh manasındadır.
Bu sıfat, Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Gafur: Çok bağışlayan
manasındadır.
eş-Şekur: Kendisine
yapılan az itaati anan ve ona çok sevap veren manasındadır. İtaati anması,
kulunu övmesidir. Bu sıfat, Allah'ın zatında mevcut olan kemal sıfatıyla
alakalıdır.
el-Aliyy: Yüce ve her
şeye galib olan manasındadır. Aynı zamanda mahlukatın sıfatlarının kendisine
yetişemeyeceği kadar yüce olduğu manasındadır ve bu sıfat, Allah'ın zatında
mevcuttur.
el-Kebir: Celal ve
şanının yüceliği manasındadır. Onun celali dışındaki her şey küçüktür. Aynı
zamanda mahlukata benzemeyecek kadar yüce manasındadır ve bu sıfat, Allah'ın
zatında mevcuttur.
el-Hafiz: Korumak
istediği her şeyi ve herkesi koruyan manasındadır. Aynı zamanda bildiğini
unutmayan manasındadır ve bu, Allah'ın ilim sıfatında mevcuttur.
el-Mukit: Her şeye gücü
yeten manasındadır ve bu, Allah'ın kudret sıfatında mevcuttur. Aynı zamanda
koruyan, mahlukatın azığını veren manasındadır ve bu, Allah'ın fiili
sıfatlarındandır.
el-Hasib: Mahlukatın bütün
ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olan manasındadır. Hesaba çeken manasında
olduğu da söylenmiştir.
el-Celil: Yücelik,
kudret ve şanı yüce manasındadır. Aynı zamanda, Onun katında her şeyin küçük
kalması, her yüceliğin alçalması manasındadır. Bu sıfat, Allah'ın zatında
mevcuttur.
el-Kerim: Her türlü
sefihlikten münezzeh olması manasındadır ve bu sıfat, Allah'ın zatında
mevcuttur. Aynı zamanda, çok ihsanda bulunan, mecbur olmadığı halde veren,
alması hak olan şeyden vazgeçip affeden manasındadır ve bu, Allah'ın fiili
sıfatlarındandır.
er-Rakib: Gözetip
murakabe eden ve hiçbir şeyin kendisinden gizli kalmaması manasındadır. Bu,
Allah'ın ilim sıfatında mevcuttur.
el-Mucib: Darda kalanın
duasına icabet eden, yardım isteyen mazlumun yardımına koşan manasındadır.
el-Vasi': Her şeyi bilen
manasındadır ve bu, Allah'ın ilim sıfatında mevcuttur. Aynı zamanda, rahatlıkla
mahlukatın ihtiyacını gidermeye gücü yetecek kadar zengin manasındadır.
el-Hakim: Her şeyi yerli
yerinde yaratan ve her şeyi doğru yapan manasındadır.
el-Vedud: Mümin
kullarını sevmesi, mümin kullarının kendisini sevmesi manasındadır. Allah'ın
kullarını sevmesi, onlara merhamet etmesi ve kendilerini methetmesidir. Bu,
Allah'ın irade ve kelam sıfatında mevcuttur. Aynı zamanda, kullarına nimetler
vermesi manasındadır. Onlara nimetler vermesi de, mahlukata onları
sevdirmesidir. Bu manayla bu isim, Allah'ın fiili sıfatında mevcuttur.
el-Medd: Kadri büyük,
yüce, ihsanda bulunan ve çok iyilik eden manasındadır. Mecd'in sözlük manası
şeref demektir. Aynı zamanda bolluk manasına da gelir. Birinci manaya göre bu
isim Allah'ın fiili sıfatında mevcuttur.
el-Bais: Ölümden sonra
kullarını hesap için dirilten demektir. Kullarından dilediğini Sur'a üflenme
anında diriltip kaldırır.
eş-Şehid: Hiçbir şey
kendisinden gizli kalmayan manasındadır. Aynı zamanda her şeyi bilen ve gören
manasındadır. Bu da Allah'ın ilim ve görme sıfatında mevcuttur.
el-Hakk: Fiilen var olan
manasındadır ve bu, Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Vekil: Kullarına
yeten, havale edilen şeyler, kendisi için basit olan manasındadır. Aynı zamanda
mahlukatın rızkına kefil olan ve insanların maslahatına olan şeyleri veren
manasındadır.
el-Kaviy: Her şeye gücü
yeten, kudreti tam olan ve hiçbir durumda aciz kalmayan manasındadır ve bu
isim, Allah'ın kudret sıfatında mevcuttur.
el-Metin: Kuvveti
kesilmeyen ve çok güçlü olan, hiçbir fiilinde kudreti noksanlaşmayan
manasındadır. Bu isim, Allah'ın kudret sıfatında mevcuttur.
el-Veliy: Yardım eden, işi
üstlenen ve onu yapan manasındadır.
el-Hamid: Övülmeyi hak
eden ve övülen manasındadır. Aynı zamanda övülme ve kemal sıfatlarına sahip
olan manasındadır ve bu, Allah'ın zatında mevcuttur.
el-Muhsi: İlmiyle her
şeyi bilen manasındadır ve bu, Allah'ın ilim sıfatında mevcuttur.
el-Mubdi: İnsanı ilk
yaratan manasındadır.
el-Mu'id: Mahlukatı
hayattan sonra öldüren, öldürdükten sonra da tekrar dirilten manasındadır.
el-Muhyi: Ölü nutfeyi
diriltip ondan canlı bir varlık çıkaran, Ba's anında ruhları bedenlere iade
ederek çürümüş bedenleri tekrar dirilten, marifet nuruyla kalpleri dirilten,
yağmur yağdırıp rızık bitirerek ölü toprağı dirilten manasındadır.
el-Mumit: Dirileri
öldüren ve kuvvetlilerin gücünü bile ölüm karşısında aciz bırakan manasındadır.
el-Hayy: Her zaman
mevcud olan ve hayatta olan manasındadır. Hayat, Allah'ın Zati
sıfatlarındandır.
el-Kayyum: Devamlı
mevcud olan ve zeval bulmayan manasındadır. Bu, Allah'ın beka sıfatında
mevcuttur. Beka da Allah'ın zat! sıfatlarındandır. Aynı zamanda el-Kayylim,
alemde olan her şeyi idare eden manasındadır ve bu da, Allah'ın fiili
sıfatlarındandır.
el-Vacid: Zengin olan ve
hiçbir şeye ihtiyaç duymayan manasındadır. Vecd, zenginlik demektir. İstediği
hiçbir şeyona ağır gelmeyen ve hiçbir şey kendisinden kaybolmayan ve zayi
olmayan demektir. Aynı zamanda her şeyi bilen manasına da gelir.
el-Macid: el-Medd
demektir ve anlamı daha önce geçmiştir.
el-Vahid: Her zaman tek
olan ve ortağı bulunmayan manasındadır. Aynı zamanda zatının ortağı ve benzeri
olmayan manasındadır ve bu isim, Allah'ın zati sıfatında mevcuttur.
es-Samed: Her işte
kendisine güvenilen her ihtiyaç kendisinden istenen manasındadır. Aynı zamanda
Baki olan ve hiç bir zaman yok olmayandır ve bu isim Allah'ın Zati sıfatında
mevcuttur.
el-Kadir: Gücü her şeye
yeten manasındadır ve bu isim Allah'ın zati sıfatlarındandır.
el-Muktedir: Eksiksiz
güç sahibi olan manasındadır ve bu isim, Allah'ın zat! sıfatlarındandır.
el-Mukaddim, el-Muahhir:
Dilediğini ileri alan ve dilediğini gerı koyan manasındadır.
el-Evvel: Varlığının
başlangıcı olmayan manasındadır.
el-Ahir: Varlığının sonu
olmayan manasındadır ve bu iki sıfat, Allah'ın zati sıfatlarındandır.
ez-Zahir: Varlığını,
rububiyyetini ve vahdaniyetini belgeleyen pek çok delilin bulunması açısından
aşikar olan manasındadır. Onun aşikar olması, yücelik ve ululuk manasında
olduğu gibi her şeye galip gelen anlamına da gelir.
el-Batın: Allah'ın
zatının hakikatine kimsenin vakıf olamaması manasındadır. Aynı zamanda, açığa
çıkan işleri bilmesi ez-Zahir, gizli ve gaibe ait olanları bilmesi ise el-Batın
manasına gelir ve bunlar, Allah'ın zati sıfatlarındandır.
el-Vali: Her şeyin
sahibi ve idare edeni manasındadır. Aynı zamanda her başlangıca bir son verme
(her hayata ölüp Allah'ın huzuruna çıkma) nimeti veren manasına gelir.
el-Muteali: Mahlukatın
sıfatlarından münezzeh olan manasındadır ve bu, Allah'ın zati sıfatlarında
mevcuttur. Aynı zamanda bu isim güç yönünden, yarattıklarından yüce olan manasına
da gelir.
el-Berr: Yarattıklarına
ihsanda bulunan, hepsini rızıklandıran, ancak bazılarını, itaat ettikleri için
ödülolarak dost edinen, kendisine isyan edenleri de bağışlayan manasındadır.
et-Tevvab: Kullarından
dilediğini bağışlayıp tövbesini kabul eden manasındadır.
el-Muntakim:
Düşmanlarından intikam alan ve isyanları sebebiyle azapla onları cezalandıran
manasındadır. Aynı zamanda, onları helak eden manasındadır.
el-Afuvv: Çok affeden,
(günahları) silen manasındadır. Aynı zamanda, cömertliğiyle yarattıklarına çok
veren manasına da gelir.
er-Rauf: Merhamet eden
manasındadır. Rafet, çok merhamet etmek demektir. Allah'ın rahmeti de
kullarından dilediğine nimetler vermeyi istemesidir. Bu manayla bu isim,
Allah'ın irade sıfatında mevcuttur. Allah'ın kullarına verdiği bu nimete rahmet
denilir.
Maliku'l-Mülk: Mülk,
onun elindedir, dilediğine verir, manasındadır. Aynı zamanda, kralların maliki,
mülkte kimsenin hak iddia edemeyeceği gün mülkün sahibi manalarına da gelir. Bu
sıfat, Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
Zü'l-Celali ve'l-İkram:
Yüceltilmeye ve saygı duyulmaya, kendisine isyan edilmemeye hak sahibi olan
manasındadır ve bu isim, Allah'ın kudret sıfatında mevcuttur. Aynı zamanda
ikram, dostlarına dünyada, zatını tanımalarıyla ahirette ise cennetle ikramda
bulunan manasına da gelir. Bu, Allah'ın fiili sıfatlarındandır.
el-Muksit: Hükmünde
adaletli olan manasındadır.
el-Cami: Kıyamet günü
hesaba çekmek için mahlükatı toplayan manasındadır ve Allah'ın fiili sıfatlarındandır.
Aynı zamanda, bütün methedilecek sıfatlara sahip olan manasındadır ve bu
manayla bu sıfat, Allah'ın zat! sıfatlarında mevcuttur.
el-Ğaniyy: Mahlükata
ihtiyacı olmayan manasındadır. Aynı zamanda, dilediğini dilediği gibi yapmaya
gücü yeten manasındadır ve bu sıfat, Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
el-Muğni: Mahlükatı
ihtiyaçlarını gideren manasındadır. Aynı zamanda hiçbir şeye ihtiyaç duymayan
demektir.
el-Mani': Dostlarını
kollayan yardımcı, onları ihata ederek yardım eden manasındadır. Aynı zamanda,
kimi topluluklara nimeti vermeyen, başka bir topluluktan da belayı uzaklaştıran
manalarına da gelir.
ed-Darr: Dilediğine
zarar verebilen manasındadır.
en-Nafi': Dilediğine
fayda verebilen manasındadır.
en-Nür: Hidayet veren ve
nurlandıran manasındadır ve bu isim, Allah'ın fiili sıfatlarındandır. Aynı
zamanda, hak, dostlarına delillerle gizli kalmayan, gözlerle görülmesi sahih
olan manasındadır. Bu, Allah'ın Zat! sıfatlarında mevcuttur.
el-Hadi: Dostları, onun
hidayetiyle hidayete erer. Canlılar, onun hidayetiyle kendilerine faydalı
şeyleri bilir, zararlı şeylerden sakınırlar.
el-Bedi: Mahlükatı, daha
önce örneği olmayan bir şekilde yaratan manasındadır. Aynı zamanda, benzeri ve
dengi olmayan manasındadır. Bu da Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
el-Baki: Varlığı devamlı
olan. Bu isim, Allah'ın zati sıfatlarındandır. Aynı zamanda varis manasına da
gelir.
er-Reşid: Yol gösteren,
hidayet veren manasındadır. Aynı zamanda, bütün işleri ezeli takdirine göre
yürütüp dosdoğru ve bir nizam ve hikmet üzere akıbetine ulaştıran manasına da
gelir.
es-$abur: İsyan edenlere
ceza vermede acele etmeyen manasındadır ve el-Halim isminin manasına yakındır.
el-Halim sıfatı, cezadan kurtulmayı daha açık bir şekilde ifade eder.
Abdulaziz b.
el-Husayn'ın rivayet ettiği ve Velid b. Müslim'in rivayetinde bulunmayan
isimlerin bazılarının manaları şöyledir:
er-Rab: Efendi, malik,
yarattığı her şeyi kendine layık bir mükemmellikte yaratan manasındadır. Bu anlama
göre bu isim, Allah'ın fiili sıfatlarındandır. Önceki iki manaya göre ise
Allah'ın zati sıfatlarındandır.
el-Hannan: Merhamet
sahibi manasındadır.
el-Mennan: Cömertçe ve
çokça veren manasındadır.
el-Badi: Yaratan
manasındadır.
el-Ehad: Benzeri ve
dengi olmayan manasındadır.
el-Vahid: Ortağı ve
dengi olmayan manasındadır. Aynı zamanda el-Ehad, hiç kimsenin kendisine ortak
olamayacağı tek olan manasındadır. el-Vahid ise, zatıyla tek olan ve eşi
olmayan manasındadır. Bu iki sıfat ta zatında mevcuttur.
el-Kafi: Kullarından
sıkıntıyı uzaklaştıran ve zorlukları gideren manasındadır.
el-Muğis: Zor durumlarda
kullarının imdadına yetişip onları kurtaran manasındadır.
ed-Daim: Her zaman var
olan manasındadır ve bu isim, beka sıfatıyla aynı manadadır.
el-Mevla: Yardım eden
manasındadır.
el-Mubin: Vahdaniyetiyle
açık olan manasındadır ve bu, Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
es-Sadık: Sözü ve vaadi
doğru olan manasındadır. Bu da Allah'ın zati sıfatlarındandır.
el-Muhit: Kudreti ve
ilmi her şeyi kuşatan manasındadır. Kudret ve ilim sıfatları, Allah'ın zati
sıfatlarındandır.
el-Karib: İlmiyle
yaratılarına, dua edenlere de duaya karşılık vermesiyle yakın olan
manasındadır.
el-Kadim: Ezeli olarak
var olan manasındadır ve bu da, Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
el-Vitr: Ortağı ve dengi
olmayan, tek olan manasındadır. Bu da, Allah'ın zati sıfatlarında mevcuttur.
el-Fatır: Mahlukatı
yaratan manasındadır.
el-Allam: Bilen
manasındadır. Allam fiili çokluk ifade eder. İlim sıfatı da Allah'ın zat!
sıfatlarında mevcuttur.
el-Melik: el-Malik
isminin mübalağalı şeklidir. Melik manasına da gelir ve bu iki kelimenin de
manası daha önce geçmiştir.
el-Ekrem: Hiçbir
cömerdin ona eşit olmaması, kendisiyle denk olduğunu iddia eden hiç kimsenin
ona denk olamaması manasındadır. el-Kerim ismiyle aynı anlama da gelir.
el-Mudebbir: Her işin
neticesini, her ölçünün ölçüsünü bilen ve onu gayesine yönlendiren, hikmetiyle
işleri yöneten ve dilediği gibi tasarruf ta bulunan manasındadır.
Zu'l-Mearic: Mearic,
merdiven manasındadır ve meleklerin yükseldiği vasıtalardır.
Zu't-Tavl, Zu'l-Fadl:
Lütuf ve fazilet sahibi manasındadır. Zu, nisbet harfidir. Bu harf, yüce
Allah'ın: "Zu'l-Celali ve'l-İkram"[Rahman, 27] buyruğunda
geçmektedir.
el-Cemil: Yarattıkları
na ihsanlarda bulunan manasındadır.
er-Rafi: Yücelten,
dilediğinin derecesini yücelten manasındadır. Bu ise bu anlamıyla Allah'ın
fiili sıfatlarındandır. Aynı zamanda, ondan daha yüce si yoktur, yüksek
derecelere, methedilmeye ve övülmeye layıktır, manasındadır. Bu da Allah'ın
zati sıfatlarında mevcuttur.
Beyhaki der ki: Bu
isimlerin manası hakkında daha söylemediğimiz şeyler de söylenmiştir. Bunlardan
bazılarını el-Esma ve's-Sıfat'ta, bazılarını da el-Cami' de zikrettik. Bu
isimlerin manaları hakkında söylediklerimizin hepsi doğrudur. Yüce Rabbimiz,
bütün bu sıfatlara sahiptir ve bütün güzel ve Yüce isimler onundur.
Yarattıkları arasında onun benzeri, mülkünde ortağı yoktur. Onun gibisi yoktur
ve o, her şeyi duyan ve görendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
Zati ve Fiili
Sıfatların Açıklaması