|
BEYHAKİ KÜLLİYATI |
İMAM ŞAFİİ’NİN MENKIBELERİ |
ANA SAYFA
Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Şafii'nin Eserleri
Şafii'nİn Eserlerinden
Günümüze Kadar Gelen Kitaplarının Tesbiti
Şafii'nin, fıkıh usulü
ve fıkıh füruu ile ilgili yazılmış eserleri mevcuttur.
Füru konularını da
içeren usul kitapları:
1. er-Risaletü'l-Kadİme
(Mısır'a gitmeden önce yazdığı Eski Risale)
2. er-Risaletü'l-Cedide
(Mısır'a gittikten sonra yazdığı Yeni Risale)
3. İhtilafu'l-Ahadis (=
Hadis ihtilafı)
4. Cimau'l-İlim (=İlmin
toplanması)
5. İbtalu'l-İstihsan (=
İstihsanın Çürütülmesi)
6. Ahkamu'l-Kur'an (=
Kur'an Hükümleri)
7. Beyanu Pardillah (=
Farzın Mahiyeti)
8. Szfatu'l-Emr
ve'n-Nehy (= Emir ve Nehyin İzahı)
9. İhtilafu Malik
ve'ş-Şafif (Malik ve Şafii arasındaki ihtilaflar)
10. er-Redd ala Muhammed
b. el-Hasan (= Muhammed b. el-Hasan'a Cevap)
11. Kitabu Ali ve
Abdillah (=Hz. Ali ile Abdullah b. Mes'üd'un Kitabı)
12. Fadailu Kureyş
(=Kureyş'in Faziletleri) Furüu ile ilgili telif edilmiş eserler, bunlar da
el-Ümm olarak bilinen eseridir (Bunun ihtiva ettiği bölümler aşağıdaki
gibidir):
Taharet: 1. Abdest, 2.
Teyemmüm, 3. Taharet, 4. Meni problemi, 5. Hayız
Namaz: 6. İstikbal-i
kıble, 7. İmamet, 8. Cuma, 9. Salatu'l-havf (Korku namazı), 10. Bayram
namazları, 11. Husüf namazı (Güneş ve Ay tutulması namazı), 12. İstiska (Yağmur
duası), 13. Nafile namazlar, 14. Tariku's-salatın (namaz kılmayanın) hükmü, 15.
Cenazeler 16. Ölünün yıkanması
Zekat: 17.
Kitabu'z-Zekat, 18. Yetim malının zekatı, 19. Fıtır sadakası, 20. Zekatın farziyeti,
21. Sadakalar
Oruç: 22. Farz Oruç, 23.
Nafile Oruçlar, 24. İtikaf
Hac: 25. Hacc-ı Kebirin
Rükünleri, 26. Hacc-ı Evsatın Özeti, 27. Haccı Sağırin Özeti
Muamelat: 28. Buyü
(Alışveriş), 29. Sarf (Harcama), 30. Selem (Ismarlama), 31. Rehn-i kebir (Büyük
ipotek), 32. Rehn-i sağir (Küçük rehin), 33. İflas, 34. Kısıtlılık ve rüşd, 35.
Sulh, 36. İstihkak, 37.
Üstlenme ve kefalet, 38.
Havale, vekalet ve şirket, 39. Açık hükümle ilgili itiraf, 40. Kardeşin
kardeşiyle ilgili itirafı, 41. Ariyet (ödünç verme ve alma), 42. Gasb, 43. Şufa
(Hissedarların veya komşuların öncelikli alım hakkı); İcar (Kiralama), 45.
Kitabul-İcar, 46. İcarda orta yol, 47. Kira ve ücretler, 48. İşçi-işveren
anlaşmazlıkları, 49. Tarlanın kirası, 50. Hayvanları kiraya verme, 51. Muzaraa
(Tarım ortaklığı), 52. Sulama, 53. Borçlar, 54. Tarla bahçe imarı ve ölü
arazinin ihyası
Atiyyeler (hediyeler):
55. Hibeler, 56. İpotekler ,57. Umra ve rukba Vasiyetler: 58. Mirasçıya vasiyet
etmek, 59. Köle azad etme vasiyeti, 60. Vasiyeti değiştirme, 61. Hayatta olanın
ölü için sadaka vermesi, 62. Yükümlü (vekilin) vasiyeti, Feraiz ve diğer
konular: 63. Kitabu'l-Mevaris (miras meseleleri), 64. Vedia (Emanetler), 65.
Lukata (Kayıp eşyalar), 66. Lakit (Kayıp çocuk)
Münakehat (Nikah): 67.
Kız isteme, 68. Evlenmeyi Haram kılma, 69.
Kovma, 70. Mehir, 71.
Ziyafet verme, 72. Yemin (şart), 73. Talakın mubah olması, 74. Ricat (talaktan
dönme), 75. Hul' ve geçimsizlik, 76. İla (kadına yaklaşmamaya yemin etme), 77.
Zihar (kadına yaklaşmama kararı alma), 78. lian (lanetleşme), 79. İddet, 80.
İstibra (zina etmiş bir kadının bir temizlik dönemi beklemesi), 81. Emzirme,
82. Nafakalar
Yaralamalar: 83. Kasden
yaralama, 84. Hataen yaralama ve diyetler, 85. İki geminin çarpışması, 86.
Ümmü'l-velede (çocuklu cariyeye) karşı işlenen suçlar, 87. Cenin cinayetleri,
88. Doktor hataları, 89. Eğitim zayiat cinayetleri, 90. Baytar ve hacamatçı
cinayetleri, 91. Kasame (yeminleşme), 92. Damızlık salma
Hadler: 93.
Kitabu'l-Hudud, 94. Hırsızlıkta el kesme, 95. Yol kesenler, 96. Sürgün
çeşitleri, 97. Büyük Mürted (dinden dönme ahkamı), 98.
Küçük Mürted, 99.
Sihirbaz hakkında hükümler, 100. İsyan edenleri öldürme
Siyer ve Cihad: 101.
Kitabu'l-Cizye, 102. Evzai Siyeri Üzerine, 103. Vakıdi Siyeri Üzerine, 104.
Müşriklerle savaş, 105. Esirler ve İhanet, 106. Yarış ve atış, 107. Ganimet ve
fey Taksimatı
Yiyecekler: 108. Yiyecek
ve İçecekler, 109. Büyük kurbanlar, 110. Küçük kurbanlar, 111. Av ve Kesilen
Hayvanlar, 112. İsrail oğullarının kestiği hayvanlar, 113. İçecekler
Kaza ve Muhakeme: 114.
Adabu'l-Kadi (Yargıçlık adabı), 115. Şahitlikler, 116. Şahide ek olarak yeminle
hüküm vermek, 117. İddia ve Beyanlar, 118. Davalar, 119. Yeminler ve Adaklar
Itk ve diğer konular
(Köle azad etme):120. Kitabu'l-ıtk, 121. Kur'a, 122. Bahire ve Saibe, 123.
Velayet ve Anlaşma, 124. Küçük Velayet, 125. Müdebber (Efendisi öldükten sonra
özgür olacak köle), 126. Mükateb (Özgürlüğünü satın alan köle), 127. Ümmü
Veledin Özgür bırakılması, 128. Şartlar.
Bu şekilde yüz kırk
küsur kitap (= ana bölüm) mevcuttur.
Ayrıca; taharetle ilgili
bir kitabı, namazla ilgili bir kitabı, zekatla ilgili bir kitabı, hacla ilgili
bir kitabı, nikah ve manasıyla ilgili bir kitabı, talak ve manasıyla ilgili bir
kitabı, ila ile ilgili, zıhar ile ilgili, lian ile ilgili ve nafakalarla ilgili
bir müstakil kitabı mevcuttur.
Bunları öğrencileri için
yazmış, Rabi b. Süleyman el-Muradi de daha önce saydığımız yazılmış diğer
kitaplarla birlikte rivayet etmiştir.
Şafii'nin yazdığı, fakat
Rabi b. Süleyman'ın duymadığı birkaç kitabı vardır. Bunlardan bahsederken,
"Şafii şöyle demiştir" diye nakleder.
Bunlar:
Kitabu'l-Vasaya'l-Kebİr,
Kitabu Ali ve Abdillah , Kitab ihyai'l-mevat, Kitabu't-ta'am veş-şerab, Kitab
zebaih Beni İsrail (= İsrail oğulları'nın Kestiği hayvanlar kitabı) ve Kitab
ğaslu'l-meyyit (= Ölüleri yıkama kitabı).
Ebu Yakub Yusuf b. Yahya
el-Buvayti ve Rabi b. Süleyman elMuradi'nin, bu kitaplarla ilgili özetleri
mevcuttur. Bunlarda birçok ziyadeler de vardır.
Şafii' nin, bu konu
kitaplarını ihtiva eden: "Kitabu's-Sünen" adında bir kitabı vardır.
Bu kitapta, sahabe ve tabiuna ait sözler ve meselelerden oluşan çokça ziyadeler
de vardır. Bu kitabı kendisinden Harmele b. Yahya el-Masri rivayet etmiştir.
Allah hepsine rahmet etsin.
Harmele b. Yahya,
Rabi'nin rivayet ettiği birkaç kitabı da rivayet etmiştir, ama bunlarda fazla
ziyadeler mevcuttur.
Ebu'l-Hasan el-Asımi'nin
naklettiğine göre Harmele şöyle diyor: Yanımda, Şafii'nin meselelerinden
oluşan, bir deve yükü dağılmış kitap mevcuttur.
Şafii kadim döneminde,
Hasan b. Muhammed b. es-Sabbah ezZa'ferani'nin rivayet ettiği çok kitabı
vardır. Bunlar:
Kitabu's-Sünen, Taharet,
Salat, Zekat, Savm, Hacc, İ'tikaf, Buyu', Rehin, İcar, Nikah, Talak, Mehir,
Zihar, ila, Lian, Cerahat, Hudud, Siyer, Kadaya, Kıtal Ehle'l-bağiy, Itk ve
diğerleri.
Sonra yeni (Cedid)
döneminde bu sayısız kitapları tekrar ele aldı, bunlardan bazıları şöyledir:
Kitabu's-Siyam,
Kitabu's-Sadak, Kitabu'l-Hudud, Kitabu'r-Rehni's-Sağfr, Kitabu'l-İcare ve
Kitabu'l-Cenaiz.
Yeni döneminde bu kitapların
kendisine okunmasını isterdi, sonra ictihadının değiştiği bölümlerin
yırtılmasını emrederdi. Bazen de başka yerde açıkladığı için o haliyle terk
ederdi.
Eski (Kadim) dönemde
yazdığı ve Hüseyin b. Ali el-Kerabisi ve Şafii olarak bilinen Ebu Abdirrahman
Ahmed b. Yahya b. Abdilaziz elBağdadi'nin aktardığı kitapları da mevcuttur.
Ancak bu rivayetler sakıt olmuştur. Bu kitapların birkaç tanesi dışında
günümüze gelen olmamıştır.
Bunlardan Ebu
Abdirrahman'ın rivayeti olan "Kittibu's-Siyer" elime düştü, ama bunda
çokça ziyadeler mevcuttur.
Ebu Sevr İbrahim b.
Halid el-Kelbi'nin de rivayetleri vardır. Bunlarda da ziyadeler mevcuttur.
Ebu Abdillah İmam Ahmed
b. Hanbel'in de Şafii'den aldığı değişik konularla ve Kureyş soylarıyla ilgili
rivayetleri mevcuttur. Ondan rivayet ettiği müsned hadisler buna dahil
değildir.
Ebu İbrahim
el-Müzeni'nin de bol ziyadeli rivayetleri vardır.
Bazılarını
"Muhtasaru'l-Kebir"de, "Muhtasaru's-Sağfr"de ve
"Mensurat" da nakletmiştir.
Ebu'l-Velid Musa b.
Ebi'l-Carud'un da, Şafii'den rivayet ettiği, Buvayti'nin
"Muhtasar"ına benzeyen bir kitabı vardır. Rivayetlerinde eklemeler
mevcuttur.
Abdullah b. ez-Zübeyr
el-Humeydi, Yunus b. Abdila'la, Muhammed b. Abdillah b. Abdilhakem, Abdülaziz
b. İmran b. Miklas, Rabi b. Süleyman el-Clzi, Haris b. Sureye en-Nekkal,
Hüseyin el-Kallas, Bahr b. Nasr elHavlani ve benzeri gibi diğer arkadaşlarının
da değişik konularda rivayetleri mevcuttur. Her birinin rivayet diğerinden
farklıdır, bir birlerine benzemez.
Bu da gösteriyor ki;
onlara bu kitaplara bildiğimizden çok sayıda okumuş veya yazdırmıştır. Allah
bize de onlarla birlikte merhamet etsin.
Ayrıca onun diğer
Himlerle ilgili verimli çalışmaları mevcuttur. Biz de inşallah her biriyle onun
bir yününe işaret etmeye çalışacağız. Kitabımızın uzaması endişesiyle
abartmadan anlatacağız. Allah muvaffak etsin.
Ebu'l-Hasan el-Asımi'nin
kitabında okuduğuma göre Rabi b. Süleyman, Şafii' nin şöyle dediğini
naklediyor: "Bu kitapları telif ettim, onlar için çok emek sarf ettim.
İnsanların bunları öğrenmesini ve bana nisbet edilmemesini arzuladım."
Rabi b. Süleyman'ın
naklettiğine göre Şafii şöyle dedi: "İnsanların bu kitaplarımı, hiçbir
şeyini bana nisbet etmeden öğrenmelerini arzuladım."
Muhammed b. İshak b.
Raheveyh'in bildirdiğine göre babasına: "Şafii, yaşlı olmamasına rağmen bu
kadar kitabı nasıl yazdı?" diye sorulduğunda şöyle cevap verdi:
"Allah onun aklını, ömrünün kısalığından dolayı erken yaşında
vermiştir."
Cafer b. Muhammed
en-Nisabüri'nin bildirdiğine göre İshak b. Raheveyh'e: "Şafii küçük yaşına
rağmen bu kitapları nasılortaya koydu?" diye sorulduğunda şöyle dedi:
"Ömrünün kısalığından dolayı, Allah ona akıl vermiştir."
Rabi b. Süleyman der ki:
ŞafiI'nin şöyle dediğini işittim: "Rüyamda birinin bana geldiğini gördüm.
Kitaplarımı alıp havaya saçtı, kitaplarım havada uçuştu. Rüyayı tabir
edenlerden birine tabir ettirdim, şöyle dedi:
"Eğer rüyan
doğruysa, İslam topraklarında senin ilminin girmeyeceği bir memleket
kalmayacaktır."
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: