SELEF YOLUYLA SÜT
SATMAK
Şafii (Allah'ın rahmeti
ona) dedi ki: Tereyağında selef caiz olduğu gibi sütte de caizdir. Keçi, koyun ya
da inek (sütü) demediği takdirde tereyağının selef yoluyla alınması halinde
fasit olduğu gibi, burada da fasit olur. Şayet aldığı deve sütü ise, o takdirde
ekşi otlar yahut erak (misvak ağacı) ya da tuzlu-ekşi otlar otlamış ise, bütün
bunlar ile ilgili olarak yayılan ile besi verilen deve sütü diyerek belirtir.
Çünkü yayılanlar ile beslenenlerin sütleri farklıdır. Tadı, sağlıklı oluşu ve
bedeli arasında da fark vardır. Bunların hangisini söylemezse, bu haliyle selem
alışverişi caiz olmaz. Sağılmış süt yahut da günlük süt demedikçe, caiz olmaz.
Çünkü süt ertesi gününde değişir.
Şafii dedi ki: Sağılmış
süt (el-halib) ise, anında sağılan demektir. Bunun nihai niteliği ise,
tatlılığının azalmasıdır. İşte o vakit süt, sağılmış süt / el-halib adının
dışına çıkar.
Dedi ki: Ölçek
belirterek onu selef yoluyla satın alırsa, köpüğü ile onu ölçemez. Çünkü köpük
ölçeği ni fazla gösterir. Ayrıca köpük, sütün kaldığı kadar kalmaz. Fakat tartı
ile selef alışı yaparsa, bana göre köpüğü ile tartmasında bir sakınca yoktur.
Çünkü köpük tartıyı ağırlaştırmaz. Eğer bilirkişiler tartısını ağırlaştırdığını
ileri sürüyor iseler, o zaman köpüğü gidinceye kadar onu tartmaz, tıpkı köpüğü
kayboluncaya kadar ölçemeyeceği gibi.
Dedi ki: Yağı alınmış
sütün, seletle satın alınmasında hayır yoktur. Çünkü yağı çıkartılmadan yağı
alınmış sayılmaz. Tereyağı da ancak su ile çıkartılır. Böyle bir durumda
müşteri suyun süt içinde kaybolmasından ötürü, suyun sütteki miktarının ne
kadar olduğunu bilemez. Hatta satıcı bazı hallerde bunu hiç bilmeyebilir. Çünkü
onun arasına su, ölçeksiz olarak katılır ve arka arkaya bunu birkaç defa
tekrarlar, su ise sütten farklıdır. Buna göre bir kimse, bir müd sütü selef
yoluyla satın almışsa, ona müddün onda dokuzu süt, onda biri su olarak
verilmesi halinde kabul etmek yükümlülüğü yoktur. Çünkü böyle bir durumda, o
karışımın suyunu sütünden ayırt edemez. Suyun miktarı hiç bilinmiyorsa, bu
alışveriş için daha da ifsat edicidir. Çünkü o, su ve süt karışımlarından ne
kadar verdiğini bilemez.
Dedi ki: Selef yoluyla
süt alıp ekşi olduğunu söylemesi halindeki satışta, hayır yoktur. Çünkü bazen
bir günden sonra iki ve daha fazla günden sonraki ekşiliği ismen zikredebilir.
Halbuki onun ekşiliğinin artması, değerinin daha da eksilmesi demektir. Çünkü
ekşilik, kendisine tatlı denilen süt gibi değildir. Bu durumda kendisine tatlı
denilebilecek asgari olan hali belirlenmiş diğer sıfatlarıyla birlikte o sütü
alır. Kendisine tatlı denilebilecek asgari seviyeden daha fazlası ise, müşteri
adına fazladan bir iyiliktir ve satıcı tarafından yapılmış bir bağıştır. Şu
kadar var ki, sütün ekşimişliği ise, belirttiğim üzere müşteri aleyhine bir
eksikliktir.
Eğer günlük ya da iki
günlük süt şartını koşmazsa, o bununla o gün sağılmış süt ile iki günden beri
sağılmış sütü kasteder ve bu takdirde ekşi olmaması şartını da koşar. Deve sütü
hakkında da ekşi olmaması şartını koşar. Şayet belirtilen süre içerisinde
ekşimemesi imkansız olan bir mıntıkada bulunuyorsa, bu nitelik şart koşularak
selef alışveriş yapmakta hayır yoktur. Çünkü belirttiğim gibi ekşiliğin tespit
edilebilecek bir sınırı olmadığı gibi, deve sütünün ekşiliğinin de sınırı
yoktur. Bundan dolayı bu sütün ya da deve sütünün ekşidiği ilk zamanlarıdır,
denilir ve o takdirde bu onun için bağlayıcı olur. Çünkü ekşiliğinin fazla oluşu,
-bundan önceki meselede açıkladığımız gibi- müşteri için bir eksikliktir.
Koyunların memelerindeki
sütün satışında -içinde bir tek sağımlık toplanmış olsa dahi-hayır yoktur.
Çünkü bunun ne kadar ve nasılolduğu bilinemediği gibi, bu gözle görülen ayni
bir şeyin satışı da değildir. Nitelik ve ölçüsü ile sahibi tarafından teminatı
verilecek bir şey değildir. Bu Müslümanların satışlarında caiz olan şeylerin
dışında kalan bir satıştır.
[1571] Şafii dedi k:
Bize Said b. Salim, Musa'dan haber verdi. O, Süleyman b. Yesar'dan, o, İbn
Abbas'tan rivayet ettiğine göre, koyunların sırtındaki yünü ve memelerdeki
sütün ölçek ile tespiti dışında satılmasını hoş karşılamazdı.
Sonraki için tıkla:
TAZE VE KURU
PEYNİRİN SELEF YOLUYLA SATIŞI