İBNÜ’L-ESİR

5. CİLT HİCRİ 147.YIL ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

MEHDİ'YE BEY'AT EDİLMESİ ve İSA b. MUSA'NIN UZAKLAŞTIRILMASI

Bu yılda İsa b. Musa b. Muhammed b. Ali veliahtlıktan uzaklaştırılıp Mehdi Muhammed b. Mansur'a bey'at edildi.

Uzaklaştırılma sebebi hakkında farklı rivayetler mevcuttur. Bir rivayete göre, İsa, Seffah döneminden beri veliaht ve Küfe Valisi'ydi. Mehdi büyüyünce Mansur O'nun adına bey'at almağa karar verdi. Mansur İsa'ya ikramda bulunur, O'nu sağına, Mehdi'yi ise soluna oturturdu. Mansur, İsa'nın veliahtlıktan kendi isteğiyle ayrılıp Mehdi'ye bey'at etmesini teklif edince İsa bunu kabul etmedi ve: "Ey Müminlerin emiri! Müslümanlar bana yemin ederek ve bey' atı bozarlarsa hanımlarının boş ve kölelerinin azat olması şartıyla bey'at etmişlerken bu nasılolur? Ayrılmama imkan yoktur." dedi. Bundan sonra Mansur'un tutumu değişti ve O'ndan yüz çevirerek Mehdi'yi öne geçirdi. İsa'nın bulunduğu zamanlarda önce Mehdi'yi sağ yanına oturtur, sonra İsa gelir. ancak Mansur'un soluna oturmayıp Mehdi'nin yanına otururdu. Mansur buna kızdı ve bundan sonra, önce Mehdi'yi, sonra amcası İsa b. Ali'yi, sonra Abdüssamed b. Ali'yi sonra da İsa b. Musa'yı huzuruna almağa başladı. Bu sıralamada bazı değişiklikler olsa bile Mehdi'ye her zaman mutlaka öncelik tanırdı.

İsa (b. Ali) kendisine bir ihtiyaçtan dolayı öncelik verildiğini zanneder, İsa b. Musa da olanlar karşısında sesini çıkarmaz ve şikayet etmezdi. Bundan sonra İsa'ya daha fazla baskı yapılmağa başlandı. Duvarı'nın dibi kazılıyor, başına toz toprak atılıyordu. Tavamndaki ağaçlar deliniyor, üzerine ve sarığına toprak dökülüyordu. Çocukları yerini değiştirmesini söylüyorlardı, o ise bunları dinlemeyip devamlı namaz kılıyor, Mansur'un huzuruna davet edilince de üzerindeki tozları temizlemeden giriyordu. Mansur O'na: "Ey İsa! Bu şekilde toz toprak içerisinde hiç kimse huzuruma giremez. Bütün bu toz toprak sokaklardan mı üzerine bulaşıyor?" deyince "Öyle zannediyorum." diye cevap veriyor ve hiç bir şikayette bulunmuyordu.

Mansur ikna etmesi için O'na amcası İsa b. Ali'yi gönderiyor, fakat O da etkili olamıyordu. Bir rivayete göre Mansur içtiği suya öldürücü maddeler katılmasını emretti, suyu içince rahatsızlandı ve Küfe'deki evine dönmek için izin istedi. Mansur izin verdi, ancak çok şiddetli hastalanmasına rağmen iyileşti.

İsa b. Ali Mansur'a: "İbn Musa oğlu Musa'nın Halife olmasını bekliyor, fakat oğlu bunu kabul etmiyor." deyince Mansur: "Git O'nu tehdit et ve korkut." diye karşılık verdi. Bunun üzerine İsa b. Ali denileni yaptı. Musa b. İsa korktu ve Abbas b. Muhammed'e giderek: "Ey amcacığım! Veliahtlığını elinden almak için babama yapılanları görüp duruyorum. Çeşit çeşit eziyetlere maruz bırakılıyor. Bazen tehdit ediliyor, bazen huzura alımrken geride bırakılıyor, bazen üzerine duvarlar yıkılıyor, bazen kendi kendine ölmüş zannedilecek şekilde ölüm planları yapılıyor. .. Babam buna karşı bir tavır almadığı gibi kendisine yapılan teklifi de kabul etmiyor. Bu böyle sürüp gidemez, babamın veliahtlıktan vazgeçmesini sağlayacak bir planını var." dedi. Amcası o planın ne olduğunu sorunca: "Benim de bulunduğum bir sırada Müminlerin emiri babamı huzura çağırsın ve şöyle desin: "Sen veliahtlığın Mehdi'ye verilmesine kendin halife olmak için karşı çıkmıyorsun, çünkü çok yaşlısın ve fazla bir ömrün kalmadı, oğlunun veliaht olması için karşı çıkıyorsun. Senden sonra oğlunu yaşatıp oğlumun üzerine halife olmasına razı olacağımı mı zannediyorsun? Hayır, vallahi kesinlikle bu böyle olamaz. Senin gözlerinin önünde oğlunu öldüreceğim, böylece sen de ümidini keseceksin." Belki o zaman babam veliahtlık davasından vazgeçer." dedi.

Abbas Mansur'a geldi ve durumu anlatı. Bir araya toplandıklarında Mansur plam uyguladı. İsa b. Ali de oradaydı. Küçük abdest için kalktı, İsa b. Musa oğlu Musa'ya birlikte kalkıp elbiselerini tutmasını emretti. Birlikte kalktılar, İsa b. Ali O'na: "Babam sana feda olsun. Babam senin çocuklarının da babasıdır (dedesidir), İkinizden sonra bu işte hayır olmayacağım biliyorum. Bu işte en çok hak sahibi olan ikinizsiniz, ne var ki kişi acele olan şeylere düşkündÜr." Musa kendi kendine: "Bu kendisini öldürmeme imkan verdi. Babamı kışkırtan demek oymuş. Vallahi O'nu öldüreceğim." dedi. Döndüklerinde olanları babasına anlattı ve duyduklarını Mansur'a söylemek için babasından izin istedi. Babası: "Yazıklar olsun, bu ne biçim fikir? Amcan sana güvenip bir sır verdi, sen O'na ihanet ediyorsun. Bu sözü kimse duymasın, git yerine otur." diyerek O'nu payladı.

Musa yerine dönünce Mansur Rebi'e kılıcının bağıyla Musa'nın boynunu sıkmasını emretti. Musa bu arada: "Allahtan kork ey Müminlerin emiri, kanımı dökme!" diye bağırıyor, Mansur ise: "Ey Rebi', işini bitir." diyordu. Rebi' O'nu öldürmek için daha fazla sıkıyormuş gibi yapıyor, fakat aslında fazla sıkmıyordu. Bu arada Musa sürekli bağırıyordu. Babası olanları görünce dayanamadı ve: "Ey Müminlerin emiri! İşin buraya kadar varacağım zannetmiyordum, bırak O'nu. İşte açıkça söylüyorum ki hanımlarını boştur, kölelerim hürdür, sahip olduğum mallar Allah yoluna verilmiştir, onları dilediğin gibi kullan, işte Mehdi'ye bey'at ediyorum." dedi ve Mehdi'ye bey'at etti; böylece de İsa b. Musa Mehdi'den sonra veliaht oldu.

Bazı Küfeliler bunun ertesi ve daha sonraki gün olduğunu söylerler. Başka bir rivayete göre, Mansur'un askerleri İsa b. Musa'ya kötü sözler söylüyorlardı. Bunu Mansur'a şikayet etti ve Mansur böyle yapmalarını yasakladı. Bundan bir müddet vazgeçiyorlar, sonra yine yapıyorlardı. Sonra Mansur'un aleyhine bir yazışma yaptılar, bundan sonra da askerler yaptıklarının daha fazlasını yapmağa başladılar. Aralarında Esed b. Merzüban, Ukbe b. Selm, Nasr b. Harb b. Abdullah ve diğerleri vardı. İsa'nın Mansur'un huzuruna girmesine engeloluyorlar ve sövüyorlardı. Mansur'a onları yine şikayet etti, Mansur dedi ki: "Ey kardeşimin oğlu! Ben onlardan hem kendi adıma, hem de senin adına korkuyorum. Onlar bu genci seviyorlar, O'na öncelik tanırsan yaptıklarından vazgeçerler." dedi. İsa da bunu kabul etti.

Diğer bir rivayete göre ise, Mansur Halid b. Bertmek ile veliahtlık konusunu istişare etti ve O'nu İsa'ya gönderdi. Halid yanına Mansur'un taraftarlarının ileri gelenlerinden otuz kişi alarak İsa'ya gitti, Mehdi'ye bey'at etmesini söylediler, İsa bunu kabul etmedi. Mansur'a döndüler ve İsa'nın kendi rızasıyla çekildiğini ve Mehdi'ye bey'at ettiğini söylediler, İsa daha sonra bunu haber alınca gelip böyle bir şey yapmadığını söylediyse de kimse O'nu dinlemedi. Mansur, yaptığı hileden dolayı Halid'e teşekkür etti.

Mansur'un halifelik hakkını kendisi ve çocukları için İsa'dan on bir milyon dirheme satın aldığı ve bunun üzerine İsa'nın veliahtlıktan çekildiği de söylenir.

İsa b. Musa'nın KUfe'deki valilik müddeti on üç yıldır. Mansur İsa'ya eziyet ve tahkir için O'nu görevden azledip yerine Muhammed b. Süleyman b. Ali'yi tayin etti. Fakat Muhammed İsa'ya saygılı davrandı.

BİR SONRAKİ SAYFA İLE DEVAM ETMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ İSME TIKLA

ABDULLAH b. ALİ'NİN ÖLÜMÜ