|
İBNÜ’L-ESİR |
4. CİLT |
İSLAMİ
DİRHEM VE DİNARLARIN BASIMI
Bu
yıl içerisinde Abdülmelik bin Mervan dinar ve dirhem bastırdı. İslam tarihinde ilk
olarak dinar ve dirhem bastıran kişi odur. Müslümanlar bu işten oldukça
faydalandı.
Bu
dinar ve dirhemlerin basılmasının sebebi şudur: Abdülmelik Bizanslılara yazdığı
mektupların başına ‘‘Kul huvallubu ehad’‘ ve Peygamber (S.A.V.)'in ismi ile
tarih yazıyordu. Bizans kralı O'na şöyle bir mektup yazdı:
"Sizler
şunu şunu uydurdunuz. Bu işi bırakınız, aksi takdirde bizim dinarlarımızda
Peygamberinizden hoşunuza gitmeyecek şekilde söz edildiğini göreceksiniz."
Bu durum Abdülmelik'in çok ağrına gitti, bu sebeple Halid bin Yezib. Muaviye'yi
yanına çağırarak bu konuda O'nunla istişare etti. Halid O'na: "Sen de
onların dinarlarını yasakla ve insanlar için Yüce Allah'ın adının geçtiği bir
sikke yap." deyince Abdülmelik dinar ve dirhemleri bastırdı.
Daha
sonra Haccac'ın kendisi de dirhem bastırarak onların üzerine "Kul
huvalluhu ehad" ayetini nakşetti. Ancak Müslümanlar Kur'an-ı Kerim'den bir
ay etin dirhem üzerine nakşedilmesinden hoşlanma-dılar, çünkü cünüpler ve ay
hali olan kadınlar bunlara el sürebiliyordu. Diğer taraftan Haccac kendisinden
başkasının dirhem bastırmasını yasaklamıştı. Yahudi Semir de dirhem bastırınca
O'nu öldürmek için yakaladı. Semir: "Benim dirhemlerimin ayarı senin
dirheminin ayarından daha üstündür. Niye öldüreceksin?" dediyse de Haccac
O'nu bırakmadı. Bu sefer Semir dirhemler için terazi yapmayı teklif etti ve
serbest bırakılmasını istedi, ancak Haccac yine bırakmadı; çünkü o sırada halk
bu konuda teraziden, tartıdan haberdar olmadığından onları birbirleriyle
tartıyorlardı. Semir bu işler için teraziyi ortaya koyunca birbirlerini
aldatmak imkanını bulamadılar.
Tartı
konusunda işleri ilk olarak sıkı tutan ve katıksız gümüş üzerinde ısrarla durup
bu konuda kendisinden öncekilere nazaran daha ileri giden ilk kişi Yezid bin
Abdülmelik zamanındaki Ömer bin Hubeyre'dir. Ömer gerçekten dirhemlerin
kalitesini yükseltmiş, ayarları somlaştırmış ve bu konuda gerekli sıkı
tedbirleri almıştı. O'ndan sonra başa geçen Yusuf bin Ömer bu konudaki sıkılığı
daha da ileri götürdü. Bir gün dirhem ayarlarını kontrol etmekte iken bir
dirhemin bir habbe ağırlığınca eksik geldiğini gördü. Bunun üzerine dirhem
basan kişileri biner kamçı ile cezalandırdı. Bunlar yüz kişiydi. Böylelikle bir
habbe eksik için yüz bin kamçı vurmuş oldu. Hubeyriyye, Halidiyye ve Yusufiyye
diye bilinen paralar Ümeyyeoğulları'nın en iyi paralarıydı. Hatta Mansur haraç
olarak yalnız onları kabul ediyordu. Ondan önceki dirhemlere ise ‘‘mekruh
dirhemler’‘ adı verildi.
Rivayete
göre ‘‘mekruh dirhemler’‘ diye bilinen dirhemler Haccac'ın astırıp üzerlerine
‘‘Kul huvallahu ehad’‘ ayetini nakşettirdiği dirhemlerdi. Alimler cünüp ve ay
hali olanların bunlara el sürmesi dolayısıyla bunları kerih görmüşlerdi.
Acemlerin
dirhemleri ise değişik büyüklükteydi. Onların dirhemleri bir miskal ağırlığında
oluyordu. Ancak bu miskal yirmi kırat, on iki kırat ve on kırat olabiliyordu.
Bunlar bir miskalin sınıflarıdırlar. İslam dirhemleri basılınca yirmi, on iki
ve on kıratlık üç ayrı dirhemi aldılar, bunların toplam kırk iki kırat ettiğini
gördüler. Dirhemlerini bu toplamın üçte bir ağırlığı olan on dört kırat
ağırlığında yaptılar. Böylelikle Arabi dirhemin ağırlığı on dört kırat olarak
ortaya çıktı. Bunun neticesi olarak da her on dirhemin ağırlığı yedi
miskalolmuş oldu.
Denildiğine
göre, Mus'ab bin ez-Zübeyr kardeşi Abdullah bin ez-Zübeyr döneminde az miktarda
dirhem bastırmış, fakat ondan sonra Abdülmelik döneminde bunların değeri
düşürülmüştü.
Abdülmelik'in
ilk dirhem ve dinarı bastıran kişi olduğu şeklindeki ilk rivayet ise daha
sahihtir.
ÇEŞİTLİ
OLAYLAR
Bu
yıl içerisinde Yahya bin Hakem AbdÜımelik'in yanına bir heyet ile geldi. Yine
bu yıl içerisinde Abdülmelik Medine Valiliği'ne Eban bin Osman'ı tayin etti.
Muhammed bin Mervan'ın oğlu Mervan bu yıl doğdu. Bu yıl hac emirliğini Medine
Valisi Eban bin Osman yaptı. Irak Valisi Haccac, Horasan Valisi Ümeyye bin
Abdullah bin Halid idi. Küfe Kadısı Şüreyh, Basra Kadısı ise Zürare bin Evfa
idi. Muhammed bin Mervan bu yıl içerisinde Malatya taraflarından Bizanshlara
gaza yaptı.
Hz.
Ali'nin arkadaşlarından olan Habbe bin Cüveyn el-Urani bu yıl vefat etmiştir.
BİR SONRAKİ
SAYFA İLE DEVAM ETMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ İSME TIKLA
HİCRETİN YETMİŞ
YEDİNCİ YILI OLAYLARI (M. 696-697)