İBNÜ’L-ESİR

1. CİLT İSLAM ÖNCESİ ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

MUSA’NIN (A.S.) KISSASI, NESEBİ VE ZAMANINDAKİ HADİSELER

Rivayet edildiğine göre Hz. Musa'nın şeceresi, Musa bin İmran bin Yasher (Yashur ?) bin Kahes bin Lava bin Ya'kub bin İshak bin İbrahim'dir. Hz. Ya'kub seksen dokuz yaşında iken oğlu Lava dünyaya gelmiş, Lava de kırk altı yaşında iken oğlu Kahes doğmuştur. Kahes'ten Yasher, Yasher'den de altmış yaşında iken oğlu İmran doğmuş ve İmran yüz otuz yıl yaşamıştır. Hz. Musa'nın annesi Yuhabid, hanımı ise Hz. Şu'ayb'in kızı Sarura'dır.

Hz. Musa'nın zamanında Mısır firavunluğunda ikinci Yusuf (yani Hz. Yusuf)'un dönemindeki Firavun Kabus bin Mus'ab bin Mu'vaiye bulunuyordu. Bu Firavun'un hanımı ise birinci Yusuf'un zamanında bulunan Firavun Reyyan bin el-Velid'in torunlarından Müzamm bin Ubeyd'in kızı Asiye idi. Bir rivayette ise Asiye'nin İsrailoğulları'ndan olduğu söylenir.

Hz. Musa'ya nida (vahiy ?) geldiği zaman Mısır Firavunu Kabus bin Mus'ab'ın öldüğü bildirildi ve bu Firavun'un yerine kardeşi Velid bin Mus'ab geçti. Uzun ömürlü olan Velid kardeşi Kaabus'tan daha kibirli ve daha facir bir kimse idi. Allah tarafından Hz. Musa ile kardeşi Harun (A.S.) peygamber olarak gönderildiler ve firavuna gidip onu hak yola davet etmek için Allah'tan emir aldılar. Rivayet edildiğine göre, firavun Velid bin Mus'ab kardeşi Kaabıls öldükten sonra onun hanımı Asiye ile evlenmiştir.

Bundan sonra Hz. Musa ile kardeşi Hz. Harun peygamber olarak firavun'un huzuruna hareket ettiler. Hz. Musa'nın dünyaya gelişi ile İsrailoğulları'nı Mısır'dan çıkarıp götürmesi arasından seksen yıllık bir zaman geçmişti. Hz. Musa (A.S.) İsrailoğulları'nı Mısır'dan çıkarıp denizden geçirdikten sonra Tih çölüne gitti ve burada onlar, Yuşa' bin Nun ile birlikte kırk yıl kaldılar. Hz. Musa doğumundan Tih çölünde vefat etmesine kadar yüz yirmi yıl ömür sürmüştür.

İbn Abbas ve diğer alimler, -rivayetleri birbirlerine karışmış olmakla birlikte- bu hususta şunları söylüyorlar: Allah (C.C.) Hz. Yusuf'un ruhunu kabzedip onun zamanındaki firavunu helak ettikten sonra firavunlar Mısır ülkesinin saltanatını veraset yoluyla devam ettirdiler. Bu arada Allah'ın iradesiyle İsrailOğulları orada yayıldılar.

Bu müddet içerisinde İsrailoğulları firavunların idaresinde yaşamağa devam ettiler ve Hz. Musa'nın zamanındaki firavun (Velid bin Mus'ab) başa geçinceye kadar Hz. İbrahim, Hz. İshak, Hz. Ya'kub ve Hz. Yusuf'un tebliğ ettikleri İslam şeriatının kalıntıları (yaşayan hükümleri) ile amel etmelerini sürdürdüler. Hz. Musa'nın zamanındaki Mısır firavunu, diğer firavunların arasında Allah'a karşı en çok büyüklük taslayam, O'na karşı en ağır söz söyleyeni ve ömürce en uzun olanı idi. Rivayete göre, bu firavun Velid bin Mus'ab idi. O, İsrailoğulları'na kötü muamele ediyor, eziyet çektiriyor, onları köle olarak kullanıyor ve çektirmedik işkence bırakmıyordu.

Allah (C.C.) İsrailoğulları'nı kurtarmak istediği zaman Hz. Musa yetişip yaşça kemale erdi ve Allah tarafından kendisine peygamberlik verildi. Hz. Musa doğmazdan önce firavun bir rüya görmüş, rüyasında Beytü'l-Makdis tarafından çıkan bir ateş Mısır ülkesinin evlerine kadar gelip Kıptileri yakmış ve Mısır'daki bütün evleri tahrip etmiş, İsrailoğulları'na ise hiç dokunmamıştı. Bunun üzerine Firavun sihirbazları, kahinleri ve falcıları toplayarak onlardan rüyasının yorulmasını istedi. Onlar bu rüyayı: "İsrailoğulları'nın neş'et edip geldikleri Beytü'l-Makdis'ten bir adam çıkacak ve Mısır'ın helak olmasına sebep olacak." diye yordular. Bunun üzerine firavun, İsrailoğulları'ndan doğacak her erkek çocuğun boğazlanıp öldürülmesini, kız çocuklarının ise öldürülmemelerini emretti.

Rivayet edildiğine göre, Hz. Musa'nın gelmesi yaklaştığı zaman Firavun'un bilginleri ve müneccimleri ona gelerek: "Bizim bilgilerimize göre, İsrailoğulları'nın arasından doğacak olan erkek çocuğunun doğması çok yaklaşmıştır. Bu çocuk senin tahtını alacak, saltanatını eline geçirecek ve dinini değiştirecektir." dediler. Bunun üzerine Firavun, İsrailoğulları'ndan doğacak olan her erkek çocuğun öldürülmesini emretti.

Bir başka rivayette ise, Firavun ve kendine yakın olan üst seviyedeki adamları bir araya gelerek Allah (C.C.)'ın Hz. İbrahim'e, zürriyetinden peygamberler ve hükümdarlar çıkaracağına dair vermiş olduğu va' dini görüşüp konuştular. Bu adamlardan bazıları ona şunları söylediler: "İsrailoğulları Allah'ın bu va'dini beklediler ve beklemiş oldukları kişinin Hz. Yusuf olduğunu zannettiler; fakat Yusuf (A.S.) vefat edince: 'Allah'ın İbrahim (A.S.)'e va'dettiği bu değildir.' dediler." Bunun üzerine Firavun onlara: "Siz vaziyeti nasıl görüyorsunuz?" diye sordu. Onlar da, her tarafa adamlar gönderilerek İsrailoğulları'ndan doğacak olan her çocuğun öldürülmesini kararlaştırıp tavsiyede bulundular. Bu durum karşısında Firavun Kıptilere: "Dışarıda çalışan kölelerinizi gözden geçirin ve onları içeriye, yanınıza alın, bundan böyle bu gibi (Pis) işleri İsrailoğulları'na gördürün." dedi. Bunun üzerine Kıptiler kölelerini yanlarına alıp, İsrailoğulları'nın kölelerinin yerinde çalıştırmağa başladılar. Bu husus bir ayette: ''Gerçekten firavun o yerde istibdada kalkıştı, oranın ahalisini sınıflara ayırdı. Onlardan bir zümreyi zaafa uğratıyor, bunların oğullarını boğazlıyor, kızlarını ise diri bırakıyordu. Çünkü o fesat çıkaranlardandı.'' (Kasas suresi, ayet 4) tarzında açıklanmaktadır. Böylece İsrailoğulları'ndan doğan erkek çocuklar boğazlanıp öldürüldüler. Hatta Firavun, çocuklarını düşürmeleri için gebe kadınlara işkence yapılmasını emretmişti. Kadınlara uyguladığı işkence türü ise, kamışları yardırıp gebe kadınları bu keskin kamışların üzerinde yürütüyor, böylece kadınların ayaklarını kesip doğruyordu. Hatta çocuğunu düşüren kadının bu haldeyken yavrusunun üzerine basıp kendisini korumağa çalıştığı görülüyordu. Bu sırada Allah (C.C.) İsrailoğulları'nın yaşlıları arasında ölüm oranını artırmıştı. Kıptilerin ileri gelenleri Firavun'un huzuruna gelerek: "İsrailoğulları'nın arasında ölüm çoğaldı, pek yakında bütün işler bizim kölelerimizin üstünde kalabilir. Çünkü onların erkek çocukları küçük iken boğazlanıp öldürüldüğü için büyümüyor, büyükleri ise ölümle yok olup tükeniyor. Onların erkek çocuklarının hayatını bağışlaman için bir ferman çıkarsan iyi olur." dediler. Bunun üzerine Firavun, erkek çocukların bir yıl boğazlanıp öldürülmelerini, bir yıl sağ bırakılmalarını emretti. Çocukların sağ bırakılmaları emredilen yılda Hz. Harun, öldürülmeleri emredilen müteakip yılda ise Hz. Musa dünyaya geldi. Hz. Musa'nın annesi doğum zamanı yaklaşınca çocuğunun başına gelecekleri düşünerek üzülmeğe başladı. Bu sırada Allah (C.c.) ona: ''Oğlun Musa'yı emzir, ona karşı bir tehlike gelirse, onu denize (Nil'e) bırak, (boğulacağından) korkma, (ayrılığından) dolayı da kederlenme; çünkü biz onu yine sana döndüreceğiz, hem de onu peygamberlerden biri yapacağız.'' (Kasas suresi, ayet 7) diye vahyetti.

Nihayet Musa'yı annesi doğurup onu emzirmeğe başladı, sonra bir marangoz çağırarak ona kilidi içerden olan bir tabut (sanduka) yaptırdı ve Musa'yı tabutun içine koyup Kızıldeniz'e (Nil'e) bıraktı. Tabut Hz. Musa'nın annesinden uzaklaşmağa başlayınca İblis ona gelip vesvese verdi ve Musa'nın annesi kendi kendine: "Ben kendime ne yaptım! Eğer çocuğum yanımda boğazlanmış olsaydı, hiç olmazsa onu kendi elimle kefenler, defnederdim. Bu ise onu kendi elimle denizdeki balıklara ve hayvanlara yem olarak atmaktan daha sevimli olurdu." diye söylenmeğe başladı. Annesi Musa'yı tabutla birlikte denize bıraktığı zaman: ''(Musa'nın) kız kardeşine: 'Onun izini ta'kib et.' dedi. O da berikilerin (kendisinin onun kız kardeşi olduğunun farkına varmadan) onu uzaktan gözetledi.'' (Kasas suresi, ayet 11). Hz. Musa'nın kız kardeşinin adı ise Meryem idi. Tabutu sürükleyip götüren dalgalar, bazen onu yukarıya kaldırıyor, bazen de aşağıya indiriyordu. Nihayet dalgalar, tabutu Firavun'un konağının önündeki ağaçların arasına getirip soktu. Bu sırada Nil'de yıkanmak üzere oraya gelmiş olan Firavun'un eşi Asiye'nin cariyeleri tabutu yakalayıp Asiye'ye götürdüler. Onlar, tabutun içinde para ve kıymetli eşya bulunduğunu sanmışlardı. Tabut açılınca Asiye'nin gözü çocuğa ilişti ve ona karşı içinde bir acıma ve sevgi hissi belirdi. Asiye çocuğu Firavun'un yanına getirip durumu anlattıktan sonra ona: ''(Bu çocuk) benim için de, senin için de bir göz bebeğidir, sakın onu öldürmeyin. Olur ki bize faydası dokunur yahut onu bir evlat ediniriz.'' (Kasas suresi, ayet 9) dedi. Bunun üzerine Firavun: "Senin için öyle olabilir, benim ona ihtiyacım yok." dedi.

Hz. Peygamber (s.a.v.) bu hususla ilgili bir hadislerinde: ''Allah'a yemin ederim ki, eğer Firavun karısı Asiye'nin kabullendiği gibi bu çocuğu göz bebeği olarak kabullenseydi, Allah, Asiye'yi hidayette kıldığı gibi ona da hidayet nasip ederdi.'' buyurmuşlardır.

Aslında Firavun, Musa'yı boğazlayıp öldürmek istemişti; fakat Asiye'nin devamlı ısrarı üzerine onun hayatını bağışladı. Hatta Firavun bu çocuk hakkında: "Ben, bu çocuğun İsrailoğulları'ndan olmasından ve helakimizin bunun elinden çıkmasından korkuyorum." demişti. Bu hususla ilgili bir ayette: ''Firavun'un adamları onu yitik olarak aldılar. Çünkü o, (ilerde) kendileri için bir düşman ve tasa olacaktı .. '' (Kasas suresi, ayet 8) buyrulur.

Nihayet onlar, Musa'yı emzirmek için bir sütannesi aramağa başladılar; fakat Musa bu kadınlardan hiç birinin sütünü ağzına alıp emmedi. Bu konu ile ilgili bir ayette: ''Biz daha önce, ona sütannelerin (sütünü emmeği) haram etmiştik. Bunun üzerine (kardeşi Meryem) onlara: 'Sizin için onun bakımını üstIenecek, ona iyi davranıp bakacak bir aile göstereyim mi?' dedi.'' (Kasas suresi, ayet 12) buyrulur. Bunun üzerine onlar Musa'nın kız kardeşini yakalayıp ona: "Sen bu ailenin bu çocuğa karşı iyi davranacaklarını nereden öğrendin? Yoksa onlar bu çocuğu tanıyorlar mı?" diye sordular, hatta onlar bu hususta kuşkuya düştüler. Musa'nın kız kardeşi Meryem de onlara: "Bu ailenin bu çocuğa karşı iyi davranması, onun hayrını istemeleri, onların bu çocuğa karşı olan şefkatlerinden, hükümdar Firavun'un hacetini yerine getirmek arzusundan ve ondan menfaat ummak kaygısından ileri gelmektedir." diye cevap verdi. Bundan sonra Musa'nın kız kardeşi annesinin yanına gelerek durumu kendisine bildirdi. Bunun üzerine hemen Musa'nın annesi çocuğunun yanına geldi ve memesini ağzına verince sütünü emmeğe başladı. Bu sırada Musa'nın annesi az kalsın: "İşte bu benim oğlum." diyecekti. Fakat Allah onu korudu ve böyle söylemesine fırsat vermedi.

Musa'nın bu adı alması, onun ağaçlık içinde ve suda bulunmasından ileri gelmişti. Çünkü Kıpti dilinde ''Mu'' su, ''sa'' ise ağaç demekti.

Allah (C.C.) Musa ile annesinin birbirlerine kavuşması konusunda: ''İşte (böylece) onu annesine iade ettik, ta ki gözleri onunla aydınlansın ve kaygılanmasın .. '' (Kasas suresi, ayet 13) buyurur.

Musa, annesinden üç gün ayrı kalmıştı. Bundan sonra annesi onu alıp evine götürdü ve Firavun onu kendisi için evlat edindi; hatta Musa Firavun'un oğlu olarak çağrılırdı. Musa büyüyüp hareketlenince annesi O'nu Asiye'ye getirdi. Asiye ise O'nunla oynuyor ve hoplatıyordu; bir ara Firavun'a uzattı. Firavun O'nu kucağına alınca sakalından tutup yoldu. Bunun üzerine Firavun: ''"Cellatları çağırın, hemen bunu boğazlasınlar! İşte bu, beklenilen o çocuktur." dedi. Asiye Musa 'nın boğazlanmasını engellemek için kocası Firavun'a: "Sakın onu öldürmeyin. Olur ki bize faydası dokunur yahut onu evlat ediniriz."'' (Kasas suresi, ayet 9). "Hem o küçük bir çocuktur, ne yaptığını bilmiyor, bunu da bilmeyerek yapmıştır. Hem sen, Mısır'da süs eşyası bakımından benden daha çok ziynete sahip olan bir kadının bulunmadığını da bilirsin. Ben onun önüne yakuttan bir süs eşyası koyacağım, bir de ateş koru koyacağım. Eğer çocuk yakutu alırsa, bunu bilerek yapmış sayılır ve akıllı olduğu anlaşılır; bu takdirde onu boğazlatırsın. Eğer ateş korunu alırsa çocuk olduğu ve aklının ermediği anlaşılır." dedi. Hemen Asiye çocuğun önüne bir yakut, bir de bir tas içerisinde ateş koru koydu. Bu sırada Hz. Cebrail gelip çocuğun elini ateş koruna uzatmasını sağladı, böylece Musa ateşi alıp ağzına götürdü ve dilini yaktı. Bu hususu dile getiren bir ayette: ''Dilimden de şu düğümü çöz ki, sözümü iyi anlasınlar.'' (Taha suresi, ayet 27, 28) buyrulur. Böylece Musa elini ateşe uzatmakla ölümden kurtulmuş oldu.

Nihayet Musa bir hayli büyüdü, Firavun'un bineklerine binmeğe ve giyindiklerinden giyinmeğe başladı. Bu arada O, Firavun'un oğlu olarak biliniyor ve ona nispet edilerek çağrılıyordu. İsrailOğulları ise O'nun sayesinde güçlenip kuvvet kazanmışlardı; hatta Musa'dan korktukları için İsrailoğulları'na zulmeden hiçbir Kıpti kalmamıştı.

Bir gün Firavun, Musa yanında yokken bineğine binip saraydan uzaklaşmıştı. Musa saraya geldiği zaman kendisine Firavun'un bineğine binip gittiğini söylediler. Bunun üzerine Musa da bir bineğe binip onun peşinden gitti; fakat Musa Menf'e geldiğinde kaylule (öğle istirahatı) vakti olmuştu. Menf ise Hz. Yusuf'un şehri olan eski Mısır'da bir büyük şehirdi. Bu gün ise burası büyük bir kasabadır. Nihayet Musa, çarşıların kapalı olduğu bir sırada öğle vaktine doğru: '' .. Ahalisinin gaflet üzere bulunduğu bir zamanda şehre girdi, (orada) birbiriyle kavga etmekte olan iki adam gördü. Şu kendi taraftarlarından (İsrailoğulları'ndan -bir rivayette bu kişinin Samiri olduğu söylenir-), bu da düşmanlarından (Kıptilerden)dı. Derken taraftarlarından olan (adam) düşmanının aleyhinde ondan yardım istedi..'' (Kasas suresi, ayet 15). Musa ise, kendisinin İsrailoğulları'nı Kıptilerden koruyup kolladığını bilmesine rağmen bu Kıpti'nin İsrailli ile kavgaya tutuşmasına öfkelendi. Kıpti halkı ise Musa'nın İsrailoğulları'ndan olduğunu bilmiyordu ve O'nun İsrailoğulları'na olan yakınlığının sütanneliği meselesinden kaynaklandığını sanıyorlardı. Neticede fena halde öfkelenen Musa: ''Ona (Kıpti'ye) bir yumruk vurup öldürdü, (sonra) o, bu şeytanın işlerindendir, o gerçekten şaşırtıcı, apaçık bir düşmandır.'' (Kasas suresi, ayet 15) dedi. Ayrıca Musa: ''Ey Rabb'im! Ben cidden kendime yazık ettim. Artık beni bağışla, dedi. Bunun üzerine Allah onu yarlıgayıp bağışladı. Çünkü O, yarlıgayıcı ve merhamet edicidir.'' (Kasas suresi, ayet 16).

Bu sırada Allah (C.C.) Hz. Musa'ya vahiy yoluyla: ''İzzet ve celalime yemin ederim ki, eğer öldürdüğün kişi (Kıpti) bir saniye olsun benim yaratıcı ve rızk verici olduğumu ikrar edip inansaydı, mutlaka (katil suçundan dolayı) sana azabı tattırırdım.'' buyurdu. Bunun üzerine Musa (A.S.): ''Ey Rabb'im! Bana in'am ve ihsan ettiğin (af ve yargılama gibi) şeyler hakkı için artık suçlulara asla arka çıkmayacağını.'' (Kasas suresi, ayet 17) dedi. Bu arada Hz. Musa: ''(yakalanmak) korkusuyla şehirde (başına gelecek akıbeti) bekleyerek sabahladı. Bir de ne görsün, dün kendisinden imdat isteyen (adam yine) ona feryat edip (ondan yardım) istiyor. Bunun üzerine Musa ona: 'Sen gerçekten apaşikar bir azgınsın.' dedi.'' (Kasas suresi, ayet 18). Sonra ona yardım etmek üzere ilerledi; fakat o, kavgaya tutuştuğu Kıpti'yi yakalamak için Hz. Musa'nın kendisine doğru gelmekte olduğunu görünce, daha önce Musa kendisine ağır konuştuğu için kendisini öldüreceğinden korkarak Hz. Musa'ya: ''Sen, dün bir canı öldürdüğün gibi (şimdi de) beni mi öldürmek istiyorsun? Sen arabuluculardan olmayı arzu etmiyorsun da, bu yerde illa bir zorba olmak istiyorsun.'' (Kasas suresi, ayet 19) dedi. Bunun üzerine Musa Kıpti'yi bırakıverdi. Fakat Kıpti hemen harekete geçerek dünkü öldürülen adamın Musa tarafından öldürüldüğünü halka yayıp duyurdu. Bu durum karşısında Musa'nın aranmasını isteyen Firavun adamlarına: "O'nu hemen yakalayın, zira o bizim adamımızdır." dedi. Bu esnada bir adam gelerek Hz. Musa'ya: ''Şehrin önde gelen adamları seni öldürmek için (toplandılar) ve hakkında müzakere ediyorlar. Hemen (buradan) çık (git).'' (Kasas suresi, ayet 20) dedi.

Rivayet edildiğine göre, Hz. Musa'ya haber getiren adam Harbil (Hızkil) idi ve Firavun'un hanedanından mü'min bir kişiydi. O, Hz. İbrahim'in getirmiş olduğu dinin kalıntıları (yaşayan hükümleri) üzerine amel eden bir kimse idi ve Hz. Musa'ya da ilk defa o iman etmişti. Harbil, Hz. Musa'ya durumu bildirince hemen Musa (A.S.) korkarak ve etrafı gözetleyerek onların arasından ayrıldı. Bu arada: ''Ey Rabb'im! Beni o zalimler güruhundan kurtar!'' (Kasas suresi, ayet 21) diyerek Allah'a yalvardı.

Hz. Musa onların arasından ayrıldıktan sonra ana yoldan değil, sarp ve dönemeçli bir yoldan şehri terk etmeğe başladığı sırada onun yanına at sırtında elinde süngü bulunan bir melek geldi. Hz. Musa onu görünce korkusundan yere kapandı. Bunun üzerine melek: "Önümde yere kapanma, beni takip et." dedi. Ve Musa'yı Medyen tarafına yöneltti. Hz. Musa Medyen tarafına yöneldiğinde: ''Umarım Rabb'im beni doğru yola iletir.'' (Kasas suresi, ayet 22) dedi. Nihayet melek Hz. Musa ile birlikte Medyen'e kadar yolculuk etti. Bu yolculuk esnasında Hz. Musa'nın yiyecek bir şeyi olmadığı için, o ağaç yapraklarım yiyerek karmm doyurmağa çalışıyordu; hatta Musa'nın yürümek için takati kalmamıştı. Fakat buna rağmen güç bela Medyen'e geldi. Nihayet Hz. Musa: ''Medyen suyuna vardığında, üst tarafında hayvanlarını sulayan bir sürü insan buldu. Onların gerisinde (alt yanında) sürülerini alıkoyan iki kadın gördü .. '' (Kasas suresi, ayet 23). Bu kadınlar Hz. Şu'ayb'in kızlarıydı. Bir rivayette ise bu kadınlar, Hz. Şu'ayb'in biraderinin oğlu, yani yeğeni Yesrun'un kızlarıydı. Hz. Musa onları görünce: '''Bu haliniz nedir?' dedi. Onlar: 'Çobanlar (hayvanlarım) sulayıp dönünceye kadar biz sulamıyoruz. Babamız ise yaşlı bir adamdır.' dediler.'' (Kasas suresi, ayet 23).

Hz. Musa onlara acıdı ve gelerek kuyunun üzerindeki büyük taşı kaldırdı. Halbuki bu taşı Medyenlilerden bir grup kimse bir araya geldiği zaman ancak kaldırabiliyordu. İşte böylece Hz. Musa kadınların koyunlarını suladı, onlar da hemen süratle geri döndüler. Halbuki daha önce bu kadınlar koyunlarına havuzda artan suyu içiriyorlardı. Bu sırada Hz. Musa (A.S.) serinlemek için bir ağacın gölgesine çekildi ve: ''Ey Rabb'im! Ben, gerçekten bana indirdiğin hayırdan ötürü böyle yoksulum.'' (Kasas suresi, ayet 24) dedi.

İbn Abbas (R.A.) bu ayetin izahında: "Hz. Musa bu sözü söylediği vakit, herhangi bir insan onu görmüş olsaydı, şiddetli açlıktan (yediği yeşil yapraklar yüzünden) onun barsaklarının yeşilliğini görürdü ve kendisi için Allah'tan ancak bir lokma istemekle yetinirdi." diyor.

Hz. Şu'ayb'in iki kızı hemen çabucak babalarının yanına döndüler, erken dönüşlerinin sebebini soran babalarına durumu olduğu gibi anlattılar. Bunun üzerine Hz. Şu'ayb kızlarından birisini Hz. Musa'yı çağırmak üzere gönderdi. Fakat onu çağırmak üzere giden kız utana utana yanına vardı ve O'na: ''Sürülerimizi sulamanıza karşılık ücretinizi vermek için sizi babam çağırıyor.'' (Kasas suresi, ayet 25) dedi. Bunun üzerine Hz. Musa kız ile birlikte babası Şu'ayb (A.S.)'in yanına gitmek üzere ayağa kalktı, kız önde, kendisi arkada yürümeğe başladı. Yolda giderlerken rüzgar kızın eteğini savurunca Musa mahrem yerini gördü. Bunun üzerine Musa ona: "Siz arkamdan yürüyün, bana gideceğim yolu gösterin. Zira biz kadınların bacaklarına bakmayan bir aileye mensubuz." dedi.

Nihayet Musa (A.S.) Hz. Şu'ayb'in yanına gelip: ''O'na kıssayı (başından geçenleri) anlatınca, O: 'Artık korkma, o zalimler güruhundan kurtuldun.' dedi.'' (Kasas suresi, ayet 25). Bu arada Hz. Musa'yı babasına getiren kız ise: ''Babacığım! Onu ücretle (çoban) tut. Çünkü ücretle kullandıklarının en hayırlısı şüphesiz ki, bu kuvvetli ve emin (kişidir).'' (Kasas suresi, ayet 26) dedi. Bunun üzerine babası bu kızına: "Onun kuvvetli olduğunu gördün, fakat emin bir kişi olduğunu nerden biliyorsun?" dedi. Kız babasına:

"Ben onunla birlikte yolda gelirken rüzgarın eteğimi açması üzerine, bana arkasından yürümemi söyledi. İşte buradan onun emin bir insan olduğunu anlıyorum." diye cevap verdi. İşte bunun üzerine Hz. Şu'ayb Musa (A.S.)'ya ''Ben iki kızımdan birini -bana sekiz yıl ırgatlık yapmak üzere- sana nikahlamağı arzu ediyorum. Eğer (hizmetini) on (yıl)a tamamlarsan o da kendinden (olur). (Bununla beraber) sana zorluk çektirmek istemem. İnşallah beni salihlerden bulacaksın.'' (Kasas suresi, ayet 27) dedi. Hz. Musa ise ona: ''Bu, seninle benim aramdadır. Bu iki müddetten hangisini doldurursam demek ki bana karşı bir husumet olmayacaktır. Allah da bu dediğimiz sözün üstünde bir şahiddiro'' (Kasas suresi, ayet 28) dedi.

Hz. Musa gününü Şu'ayb (A.S.)'in yanında geçirdi; akşam olunca da Hz. Şu'ayb O'na akşam yemeği hazırlatıp getirdi, fakat Musa (A.S.) yemedi. Hz. Şu'ayb, kendisine niçin yemediğini sorunca: "Biz öyle bir aileye mensubuz ki, azıcık bir ahiret ameli karşısında bütün dünyayı verseler almayız." diye cevap verdi. Hz. Şu'ayb: "Biz bu yemeği sana bunun için getirmedik, misafire yemek yedirmek benim ve atalarımın bir adetidir." dedi. Bunun üzerine Hz. Musa getirilen yemeği yedi. Hz. Musa'nın bu şekilde davranması, Şu'ayb (A.S.)'in O'na karşı rağbetini iyice artırdı ve Musa'yı yanına getiren Safura adındaki kızı ile evlendirdi. Bu arada Hz. Şu'ayb kızına, bir asa getirip Musa'ya vermesini emretti. Kızı bir asa getirdi. Bu asa Hz. Şu'ayb'e, insan suretine girmiş bir melek tarafından getirilip emanet bırakılmıştı. Hz. Şu'ayb'in kızı bu asayı getirip Musa'ya verince, babası kızından bunu yerine koyup, bir başkasını getirmesini istedi. Bunun üzerine kızı asayı yerine bıraktı ve bir başkasını almak istedi; fakat eli bir türlü başkasına varmıyordu. Hatta babası Şu' ayb (A.S.) kızını defalarca geri çevirdi, fakat geri geldiğinde elinde aynı asa ile dönmüş oluyordu.

Nihayet Hz. Musa koyunları otlatmak üzere asayı alıp çıktı; Şu'ayb (A.S.) pişmanlık duydu ve arkasından gidip emanet olan asayı onun elinden geri almak istedi. Hz. Musa O'na mani oldu ve vermedi. Bunun üzerine onlar, ilk rastlayacakları adamı hakem yapmak suretiyle meseleyi halletmeğe karar verdiler. Bu sırada onların yanına insan suretinde bir melek gelerek Musa'nın elinde bulunan asanın yere bırakılmasını istedi ve asayı yerden kim kaldırırsa asa onun olur, diye hükmetti. Neticede Hz. Musa asayı yere bıraktı; hanımının babası Şu'ayb (A.S.)'in asayı yerden alıp kaldırmağa gücü yetmedi. Hz. Musa eliyle tuttuğu gibi asayı yerden alıp kaldırdı. Bunun üzerine Şu'ayb (A.S.) asayı ona bıraktı.

Bu asa, böğürtlen ağacından yapılmış, ucu kıvrık olan çatal bir değnekten ibaretti. Bir rivayette ise bu asa cennetteki Mersin ağacından yapılmıştı ve Hz. Adem cennetten çıkarıldığı zaman beraberinde getirmişti. Hz. Musa'nın bu asayı ele geçirmesi konusunda daha başka rivayetler de vardır.

Hz. Musa on yıl Şu'ayb (A.S.)'in koyunlarını otlatıp O'nun yanında kaldı. Bundan sonra ailesi ile birlikte soğuk bir kış gününde yola çıktı. Nihayet Allah (C.C.)'ın Musa'ya kerametini bahşedip peygamberliğini başlatacağı ve kendisiyle mükalemede bulunacağı gece, Hz. Musa yolunu şaşırdı ve nereye gideceğini bilemez hale geldi. Bu sırada hanımı Safura hamileydi; gök gürültülü, şimşekli ve yağmurlu bir kış gecesinde onu doğum sancıları yakalamıştı. Hz. Musa ise sabahleyin erkenden şaşırıp kaybettiği yolunu bulmak maksadıyla ailesinin ısınmasını sağlamak ve geceyi bulunduğu yerde geçirmek için çakmak taşını çıkarıp ateş yakmağa çalışıyordu. Hatta Musa (A.S.) yoruluncaya kadar çakmaktan ateş çıkarmağa çalıştı, fakat muvaffak olamadı. İşte bu sırada bir ateş parladı; Hz. Musa bunu görünce gerçekten ateş sandı, halbuki gördüğü ateş Allah'ın nurlarından bir nur idi. Bunun üzerine Hz. Musa: ''Ailesine: 'Siz (burada) eğlenin. Çünkü ben bir ateş gördüm; olur ki size ondan (yolumuz hakkında) bir haber getiririm. (Eğer haber bulamazsam) ısınmanız için bir ateş parçası getiririm.' '' (Kasas suresi, ayet 29; Neml suresi, ayet 7) dedi.

Hz. Musa gördüğü ateşe doğru yöneldiğinde, onu gökten büyük bir böğürtlen, bir rivayete göre de unnab ağacına doğru uzanmış bir nur olarak gördü. Musa (A.S.) yeşil bir ağacın içerisinden dumansız bir şekilde alevlenen, gittikçe büyüyen ve ağacın yeşilliğini artıran bu büyük ateşi görünce şaşırıp kaldı ve korkuya kapıldı. Hatta ateşe yaklaştığı zaman ateş geri çekildi; Musa ise feryat ederek gerisin geri döndü. Bu sırada ağaçtan bir ses geldi; Hz. Musa bu sesi işitince bir yakınlık hissetti ve geri döndü. Musa (A.S.): ''Ağacın yanına gelince, Ceyizli (ve mümtaz) bir yerdeki vadinin sağ kıyısından ve ağaçtan: 'Ateş (mahallinde) bulunan ve çevresinde olan kimselere muhakkak (feyiz) ve bereket verildi. Ey Musa! Ben alemlerin Rabb'ı olan Allah'un' denildi.'' (Kasas suresi, ayet 30; Neml suresi, ayet 8).

Hz. Musa bu sesi işitip, bu heybeti görünce, onun gerçekten Rabb'i olan Allah olduğunu anladı; bu sebepten kalbi çarpmağa başladı, dili tutuldu, gücü tükendi, ruhu gelip giden bir ölü halini aldı. Bunun üzerine Allah (C.C.) ona bir melek göndererek kalbini takviye edip güçlendirdi.

Nihayet Hz. Musa'nın aklı başına gelince O'na: ''Şüphesiz ben senin Rabb'inim. Haydi ayakkabılarını çıkar. Çünkü sen mukaddes bir vadi olan "Tuva"dasın.'' (Taha suresi, ayet 12) diye seslenildi. Hz. Musa'ya, ayakkabılarını çıkarması için Allah tarafından emredilmesinin sebebi, onların ölmüş eşek derisinden yapılmış olmasıydı; başka bir rivayette ise onun ayaklarının mübarek yere değmesini temin etmekti.

Bundan sonra Allah (C.C.) Hz. Musa'nın kalbini teskin etmek için ona: ''Ey Musa! O sağ elindeki nedir?'' (Taha suresi, ayet 17) diye sordu. O da: ''O, benim asamdır, ona dayanırım, onunla davarlarıma yaprak silkerim. Onu (su kabımı, azık torbamı taşımak gibi) başka işlerim için de kullanırım.'' (Taha suresi, ayet 18) diye cevap verdi.

Aynı zamanda bu asa karanlık gecelerde ışık vererek Hz. Musa'nın yolunu aydınlatır, susuz kaldığı zaman onu kuyuya sarkıttığında, baş kısmında meydana gelen kovaya benzer bir kapla su çıkarır, canı meyve istediği zaman onu yere diker ve anında mevsimine has meyveleri taşıyan dallı budaklı bir ağaç olurdu.

Allah (C.C.): ''Ey Musa! Asanı bırak.'' buyurdu. O da hemen asasını bıraktı. Fakat Hz. Musa asasını çevik hareket eden iri cüsseli bir yılan olarak görünce: '' .. arkasına dönüp kaçtı ve geri dönmedi.'' Bunun üzerine kendisine: ''Ey Musa! Korkma; çünkü ben varım, benim katımda peygamberler (hiçbir şeyden) korkmazlar.'' (Neml suresi, ayet 10) buyurdu Ayrıca: ''Gel, korkma! Biz onu yine evvelki haline çevireceğiz.'' (Taha suresi, ayet 21) dedi.

Allah (C.C.)'ın Hz. Musa'ya asasını bırakmasını emretmesi ise, Firavun'un yanında onu bıraktığı zaman ejderhaya dönüştüğünde korkmamasını sağlamak ve buna alıştırmak gayesine matuftu.

Hz. Musa geri dönünce Allah (C.C.): ''Asayı eline al, sakın korkma!

Elini de onun ağzına sok.'' buyurdu. Bu sırada Hz. Musa'nın üzerinde yünden yapılmış bir cübbe vardı, o korku içerisinde elini bu cübbenin yenine sokmuştu. Bunun üzerine Allah: ''Elini cübbenin yeninden çıkar.'' dedi, o da hemen elini yenden çıkardı ve çıplak elini yılanın ağzına soktu. Hz. Musa elini yılanın ağzına sokunca, yılan, daha önce Hz. Musa'nın hiçbir korku ve yadırgama hissetmeden elinde tuttuğu asa haline geliverdi.

Bundan sonra Allah (C.C.): ''Elini koynuna sok da Firavun'a ve kavmine (göstereceğin) dokuz mucize içinde o, (el), kusursuz, bembeyaz olarak çıkıversin.'' (Neml suresi, ayet 12) buyurdu. Bunun üzerine Hz. Musa elini koynuna soktu. Koynundan elini çektiğinde hiçbir kusur (alacalık) olmaksızın kar gibi parlak bir şekilde çıkardı. Sonra tekrar elini koynuna soktuğunda, eli eski haline geldi. Bu sırada kendisine: ''...İşte bu iki (mucize), Firavun'a ve cemaatine Rabb'inden iki burhandır. çünkü onlar fasıklar güruhudur.'' (Kasas suresi, ayet 32) buyruldu. Bunun üzerine Hz. Musa: ''Ey Rabb'im! Gerçekten ben onlardan bir cana (kıydım), öldürdüm. Onun için beni öldüreceklerinden korkuyorum. Kardeşim Harun, o, lisan bakımından benden daha fasihtir. Onu da benimle beraber yardımcı (bir peygamber) olarak gönder ki, söylediklerimi doğrulamış olsun (yani sözlerimden onların anlamadıklarını o anlar, dolayısıyla söylediklerimi onlara açıklar). Çünkü ben, beni tekzip edeceklerinden endişe ediyorum.'' (Kasas suresi, ayet 34) dedi. Bunun üzerine Allah da O'na: ''Biz, senin pazunu kardeşinle kuvvetlendireceğiz ve size öyle bir satvet (hüccet) vereceğiz ki, onlar size erişemeyecek. Ayetlerimizle (verdiğimiz mucizelerle) gidiniz; siz de, size tabi olanlar da galip geleceksiniz.'' (Kasas suresi, ayet 35) buyurdu.

Bundan sonra Musa (A.S.) ailesinin yanına döndü ve onları alarak Mısır'a doğru yola çıktı. Nihayet Hz. Musa gece vakti Mısır'a geldi ve annesinin evine misafir oldu. Ne Hz. Musa misafir olduğu hane halkını tanıyordu, ne de onlar Musa'yı tanıyorlardı. Bir ara Harun gelip annesinden onun kim olduğunu sordu. O da, bir Inisafir olduğunu söyledi. Bunun üzerine Harun onu yemeğe çağırdı ve birlikte yemeklerini yediler. Bu sırada Harun: "Sen kimsin?" diye sordu. O da: "Ben Musa'yım" diye cevap verdi. Bunun üzerine ayağa kalkıp kucaklaştılar.

Rivayet edildiğine göre, Allah (C.C.) Hz. Musa'yı yedi gün serbest bıraktıktan sonra: ''Rabb'inin söylediklerini yerine getir.'' buyurdu. Bunun üzerine O: ''Ey Rabb'im! Göğsüme genişlik ver, işimi kolaylaştır, dilimden (şu) düğümü çöz ki, sözümü iyi anlasınlar. Bana kendi ailemden bir de vezir ver, yani biraderim HarUn'u, ki, onunla arkamı güçlendir, onu işime ortak kıl.'' (Taha suresi, ayet 25-32) diye duada bulundu. Hz. Musa'nın ailesi ise oldukları yerde kalmışlardı, Musa'nın ne yaptığından da habersizlerdi. Nihayet Medyen halkından bir çoban yanlarına gelip onları tanıdı ve onları alıp Medyen'e getirdi. Daha sonra Hz. Musa'nın denizi yarıp geçtiği haberi kendilerine ulaşıncaya kadar onun ailesi Hz. Şu'ayb'ın yanında kaldılar, ancak bu hadiseden sonra Musa'nın yanına geldiler.

Hz. Musa Mısır'a gitmek üzere yola çıktığı sırada Allah (C.C.) Harun (A.S.)'a vahyederek, Musa (A.S.)'nın Mısır'a dönmekte olduğunu bildirdi ve onu karşılamasını emretti. Bu emir ve vahiy üzerine Hz. Harun Mısır'ın dışına çıkarak Musa (A.S.)'yı karşıladı. Hz. Musa kardeşi Harun'a: "Ey Harun! Allah ikimizi de peygamber olarak Firavun'a gönderdi, haydi benimle gelona gideceğiz." dedi. Bunun üzerine Harun: "Emrin başım üstüne, gidelim." dedi. Hz. Musa kardeşi Harun'un evine geldikten sonra Firavun'un yanına gideceklerini açığa vurduğunda Harun'un kızı bunu duydu ve hemen seslenip annelerine duyurdu. Bunun üzerine anneleri onlara: "Allah aşkına Firavun'un yanına gitmeyin, yoksa ikinizi birden öldürür." diye uyardı. Fakat onlar annelerinin sözünü kabul etmediler ve bir gece Firavun'un kapısını çaldılar. Bunun üzerine Firavun kapıcısına: "Bu saatte kapımı çalan kim?" diye sordu. Kapıcı hemen onların yanına gelip görüştü. Hz. Musa kapıcıya: "Firavun'a haber ver, biz alemlerin Rabb'i olan Allah'ın iki elçisiyiz." dedi. Bunun üzerine onlar Firavun'un huzuruna kabul edildiler.

Rivayet edildiğine göre, Hz. Musa ile Harun (A.S.) Firavun'un huzuruna girebilmek için tam iki yıl gidip gelmişlerdi; hatta hiçbir kimse onların durumlarını Firavun'a bildirmeğe cesaret edememişti. Ancak sözleriyle Firavun'u güldürüp eğlendiren bir maskara (soytarı) ona bu haberi götürüp iletmişti. İşte bu haber üzerine Firavun onların huzuruna girmesine müsaade etti. İçeriye girdikten sonra Hz. Musa O'na: "Ben alemlerin Rabb'i olan Allah'ın bir elçisiyim." dedi. Firavun ise Hz. Musa'yı tanıdı ve O'na: ''Biz seni yeni doğmuş (bir çocuk)ken içimizde büyütmedik mi? Sen ömründen bir hayli yıl bizim aramızda kalmadın mı? O yaptığın işi (öldürme işini) de sen işledin. Sen nankörlerdensin.'' (Şu'ara suresi, ayet 18) dedi. Bunun üzerine Hz. Musa da O'na: ''Ben bu işi o vakit, bilmez durumda iken yaptım. Sizden korkunca da hemen içinizden (bırakıp) kaçtım. Nihayet Rabb'im bana bir hüküm (peygamberlik) verdi ve beni peygamberlerden yaptı.'' (Şu'ara suresi, ayet 20, 21) dedi. Firavun O'na: ''Eğer sen bir ayet (mucize) getirdiysen ve doğrulardan isen onu göster bakalım!'' (A'raf suresi, ayet 106) dedi. Bunun üzerine Hz. Musa: ''Asasını bırakıverdi. Bir de ne görsünler ki, o apaçık bir ejderha oluverdi.'' (A'raf suresi, ayet 107).

Bu ejderha ağzını açıp alt çenesini yere, üst çenesini ise Firavun'un sarayının üzerine koydu ve kapmak üzere Firavun'un üzerine yürüdü. Bu durum karşısında Firavun korkusundan çığlık atıp yerinden fırladı ve altına yaptı. Bundan sonra Firavun yirmi küsur gün karın ağrısına tutuldu, hatta nerdeyse ölecek hale gelmişti. Bunun üzerine Firavun, Allah adına Musa'dan ejderhayı eski haline getirmesini istedi. Hz. Musa onu eline alınca eskisi gibi asa şekline dönüverdi.

Bundan sonra Musa (A.S.) elini koynuna soktu, çıkardığında ise eli kar gibi bembeyaz olmuştu ve nur gibi parıldıyordu. Sonra elini koltuğunun altına tekrar soktuğunda eski halini almıştı. Bundan sonra elini tekrar koltuğunun altına sokup çıkardığında elinden göklere yükselen ve gözleri kamaştıran parıltılar yükseliyor ve ortalığı aydınlığa boğuyordu. Bu aydınlık evlerin içine kadar giriyor, pencere ve perdelerin arkasından görülebiliyordu. Firavun'un ise onun parıltı ve aydınlık saçan eline bakmağa gücü yetmiyordu. Bundan sonra Hz. Musa elini tekrar koynuna sokup çıkardığında eli eski halini almıştı.

Allah (C.C.) Hz. Musa ile kardeşi Harun (A.S.)'a vahyederek: ''Ona yumuşak söz söyleyin. Olur ki nasihat dinler yahut (Allah'tan) korkar.'' (Taha suresi, ayet 44) buyurdu. Bunun üzerine Hz. Musa Firavun'a: "İster misin gençliğini geri getireyim, bir daha ihtiyarlamayasın, mülkün elinden alınmasın, evliliğin, yiyip içmenin ve binmenin zevkini tekrar sana iade edeyim, öldüğün zaman cennete giresin? İşte bunları yaparsam, bana iman eder misin?" dedi. Firavun ona: "Haman gelip bunları ona soruncaya kadar sana iman etmem." diye cevap verdi. Haman gelince Firavun ona Hz. Musa'nın söylediği bu sözleri arzedip anlattı. Bunun üzerine Haman onu acizlikle suçladı ve ona: "Sen, kendine tapılan bir kimse iken, şimdi kulolup başkasına mı tapacaksın?" dedi. Sonra ona: "Ben sana gençliğini geri getiririm." dedi ve boya bitkisinden bir boya hazırlayıp onu bu boya ile boyayıp genç göstermeğe çalıştı. İşte böylece siyah renkle boyanan ilk kimse Firavun oldu.

Hz. Musa onu bu vaziyette görünce, korktu. Bunun üzerine Allah (C.C.) O'na vahiy yoluyla: "Gördüğün durum seni korkutmasın, zira onun çok az bir ömrü kalmıştır." buyurdu.

Firavun Hz. Musa'ya gelen bu vahyi duyduğu zaman kavminin huzuruna çıkarak onlara: ''Şüphesiz o bilgili bir sihirbazdır.'' (Şu'ara suresi, ayet 34) dedi ve onu öldürmek istedi. Bunun üzerine Firavun'un hanedanından iman etmiş bir kişi olan Harbil onlara: ''Siz bir adamı Rabb'İm Allah'tır demesiyle öldürür müsünüz? Halbuki o, size Rabb'inizden apaçık mucizeler de getirmiştir .. '' (Mümin suresi, ayet 28) dedi. Bu defa Firavun'un kavminden bir grup kişi ona: ''Onu ve kardeşini geciktir, sonra şehirlere toplayıcı (adamlar) gönder, onlar sana çok bilen (hünerli) her sihirbazı getirsinler.'' (Şu'ara suresi, ayet 36, 37) dediler. Firavun bu kimselerin sözünü tuttu ve bütün sihirbazları yanında topladı. Onun yanında toplanan sihirbazların sayısı ise yetmiş iki, bir başka rivayette on beş bin, diğer bir rivayette otuz bin kişiydi. Hulasa Firavun bu sihirbazlara galip geldikleri takdirde bir takım vaatlerde bulundu. Bu arada Hz. Musa ile karşılaşmak için Firavun'a mahsus olan bir bayram gününü kararlaştırdılar. Nihayet bayram günü gelince, Firavun halkı topladı ve sihirbazları sıraya dizdi. Bu sırada Hz. Musa kardeşi Harun ile birlikte elinde asa ile toplanan halkın yanına geldiler. Firavun ise kavminin ileri gelenleriyle birlikte kendilerine ayrılan özel meclislerinde oturuyorlardı. Hz. Musa sihirbazların yanlarına geldiğinde onlara: ''Yazıklar olsun size, Allah'a karşı yalan düzmeyin. Sonra azap ile sizin kökünüzü kurutur .. '' (Taha suresi, ayet 61) dedi. Bunun üzerine sihirbazlar birbirlerine: "Bu söz sihirbaz sözüne benzemiyor." dediler. Sonra onlar Hz. Musa'ya "Biz sana bu güne kadar bir benzerini görmediğin bir sihir göstereceğiz." dediler ve: ''Firavun'un ululuğu hakkı için galip olanlar elbette biz olacağız.'' (Şu'ara suresi, ayet 44) diyerek öğündüler. Bundan sonra sihirbazlar Musa (A.S.)'ya: ''Ey Musa! (ilkin hünerini ortaya) sen mi atacaksın? Yoksa biz ıni atalım?'' (A'raf suresi, ayet 115) dediler. Hz. Musa onlara: ''Önce siz atın.'' (A'raf suresi, ayet 116) dedi. Bunun üzerine onlar da: ''İplerini ve sopalarını attılar.'' (Şu' ara suresi, ayet 44). Neticede onların ortaya attıkları ipler ve sopalar insan gözünde yılanlara dönüştüler ve birbirlerinin üzerine yığılmış bir vaziyette dağlar gibi vadiyi doldurdular. Bu durumu gören Hz. Musa korkuya kapıldı. Bunun üzerine Allah ona: ''Ey Musa! Sağ elindekini bırakıver. Bu, onların yaptıklarını yutar. Çünkü onların sanat diye ortaya attıkları ancak bir büyücü tuzağıdır. Büyücü ise nerede olsa felah bulmaz.'' (Taha suresi, ayet 69) buyurdu. Hz. Musa hemen asasını elinden bırakıverdi ve asa büyük bir ejderha haline gelerek insanların gözlerinde yılan gibi gözüken onların sopa ve iplerinin üzerine saldırdı, onları yutup bitirdi ve ortada hiçbir şey bırakmadı. Bundan sonra Hz. Musa asasını eline alır almaz o tekrar eski haline döndü.

Sihirbazların reisi ise ama bir kimseydi. Başkanlığını yaptığı diğer sihirbazlar kendisine: "Musa'nın asası büyük bir ejderha oldu ve sopalarımızIa iplerimizi yuttu." dediler. Sihirbazların reisi olan ama sihirbaz, onlara: "Ortaya atmış olduğunuz ip ve sopalardan hiç kalan olmadı mı ve asa eski haline dönmedi mi?" diye sordu. Onlar: "Hayır" diye cevap verdiler. Bunun üzerine ama sihirbaz: "Bu sihir değildir." dedi ve secdeye kapandı; diğer sihirbazlar da ona tabi oldular, secdeye kapanarak: ''Alemlerin Rabb'ine, Musa ile HarUn'un Rabb'ine iman ettik.'' (Şu'ara suresi, ayet 47, 48) dediler. Bu durum karşısında Firavun onlara: ''Ben size izin vermeden ona iman mı ettiniz? Şüphesiz ki o, size sihri öğreten büyüğünüzdür. Öyleyse ben de sizin ellerinizi ve ayaklarınızı çaprazlama keseceğim. Sizi muhakkak surette hurma dallarına asacağım. Siz de hangimizin azabı daha çetin ve sürekli olduğunu elbet bileceksiniz.'' (Taha suresi, ayet 71) dedi. Neticede Firavun inanmış olan bu sihirbazların ellerini ve ayaklarını çaprazlama bir şekilde keserek onları öldürdü. Onlar ise öldürülürlerken: ''Ey Rabb'imiz! Üstümüze sabır yağdır, bizi Müslümanlar olarak öldür.'' (A'raf suresi, ayet 126) diye Allah'a yalvarıyorlardı. Nihayet onlar günün başında kafır iken sonunda şehit olarak can verdiler.

Harbil, Firavun hanedanından inanmış bir kişi idi ve imanını saklıyordu. Bir rivayette onun İsrailoğulları'ndan, diğer bir rivayette ise Kıptilerden olduğu söylenir. Başka bir rivayette Harbil'in, içerisine Musa'nın konulup Nil nehrine bırakılan tabutu yapan marangoz olduğu da söylenmektedir. Harbil, Hz. Musa'nın sihirbazlara galip geldiğini görünce imanını açığa vurmuştu. Başka bir rivayette ise o, imanını bu hadiseden önce açığa vurmuş ve iman eden sihirbazlarla birlikte asılarak öldürülmüştür. Harbil'in, kendisi gibi iman eden, fakat imanını gizleyen bir hanımı vardı ve bu hanım Firavun'un kızının saçlarını taramakla görevli idi. Bir gün Firavun'un kızının saçlarını tararken tarak elinden düştü, eğilip alırken ''Bismillah'' dedi. Bunun üzerine Firavun'un kızı, "Bu cümledeki Allah sözünden babamı mı kastediyorsun?" diye sordu. O: "Hayır, benim ve senin hatta babanın Rabb'ini kastediyorum." diye cevap verdi. Nihayet Firavun'un kızı bu hadiseyi babasına anlattı. Bunun üzerine Firavun bu hanımı ve çocuklarını huzuruna çağırttırdı ve hanıma: "Rabb'in kim?" diye sordu. O da: "Benim de senin de Rabb'in Allah'tır." diye karşılık verdi. Onun bu sözlerine öfkelenen Firavun hemen bakırdan yapılmış bir fırın getirilip kızdırılmasını ve bu kadınla çocuklarının bu fırına atılarak yakılmalarını emretti. Harbil'in hanımı fırına atılmazdan önce Firavun'a: "Benim senden bir dileğim var." dedi. Firavun ona: "Dileğin nedir?" diye sordu. O: "Benim ve çocuklarımın kemiklerini bir araya toplayarak onları gömmenizi istiyorum." dedi. Firavun: "Dileğiniz yerine getirilecektir." dedi ve anneleriyle birlikte çocuklarının da fırına atılmalarım emretti. Nihayet çocuklar teker teker fırına atılıp yakıldılar. Kadının en küçük çocuğu ise sabi yaşta bir erkek çocuğuydu ve bu çocuk annesine: "Anneciğim! Sabret, zira sen hak yoldasın." dedi. Bunu müteakip çocuğuyla birlikte kadın fırına atılıp yakıldı.

Firavun'un hanımı Asiye İsrailoğulları'ndandı. Bir rivayete göre ise o, İsrailoğulları'ndan değil, başka bir kavimdendi. Asiye de inanmış mü'min bir kadındı ve imamm saklıyordu. Harbll'in hanımı öldürüldüğü zaman, Allah Asiye'nin basiretini açmış, o da bu hanımın ruhunun melekler tarafından göklere yükseltildiğini görmüştü. Aynı zamanda Asiye, Harbil'in hanımı işkence çekerken onu karşıdan seyredip üzülüyordu. Harbll'in hanımın ruhunu göklere çıkaran melekleri görünce de imanı kuvvet kazanmış, Musa (A.S.)'ya olan yakini ve tasdik derecesi artmıştı. Tam bu sırada Firavun Asiye'nin yanına gelerek Harbil'in hanımına yaptıklarını anlattı. Bunun üzerine Asiye ona: "Yazıklar olsun sana! Allah'a karşı ne kadar cüretkarsın?" dedi. Firavun da Asiye'ye: "Her halde o kadına arız olan delilik hali sana da bulaştı." dedi. Asiye ise ona: "Bende delilik yok, ben yalnızca benim, senin ve alemlerin Rabb'i olan Allah'a inandım," diye cevap verdi.

Bu arada Firavun, hanımı Asiye'nin annesini huzuruna çağırıp ona:

"Harbil'in hanımının başına gelen senin kızının başına da geldi. Yemin ederim ki, ya Musa'nın Allah'ını inkar eder, ya da ölümü tadar." dedi. Bunun üzerine Asiye'nin annesi kızım bir köşeye çekip onu Firavun'un isteğine uygun hareket etmeye çağırdı; fakat Asiye annesinin bu isteğini reddetti ve: "Allah'ı inkar etmek meselesine gelince, Allah'a yemin ederim ki, asla bunu yapamam." dedi. Bunun üzerine Firavun'un emriyle Asiye ellerinden dört kazığa vurularak ölünceye kadar işkenceye tabi tutuldu. Nihayet öleceğini anlayan Asiye ölüme giderken: ''Ey Rabb'im! Bana kendi katında, cennetin içinde bir ev yap. Beni Firavun'dan ve onun (fena) amel (ve hareket)inden kurtar. Beni o zalimler güruhundan selamete çıkar.'' (Tahrim suresi, ayet 11) dedi. Asiye ölürken Allah (C. C.) onun basiret gözünü açtı, o da melekleri ve kendisi için hazırlanan ikram ve ihsanları gördü, sevincinden güldü. Bunun üzerine Firavun: "Şu delinin haline bakın, azap çekerken gülüyor." dedi. Bundan sonra Asiye ruhunu teslim edip vefat etti.

Firavun, kavminin içerisine Musa'nın korkusunun düştüğünü görünce, onların Musa'ya inanıp kendisine tapmayı terk edeceklerinden endişe duydu ve bir çare düşünerek veziri Haman'a: ''Ey Haman! Benim için yüksek bir kule yap. Olur ki ben o yollara, göklerin yollarına ulaşırım da Musa'nın tanrısına yükselip çıkarım. Ben onu mutlak bir yalancı sanıyorum ... '' (Mü'min suresi, ayet 36, 37) dedi. Bunun üzerine Haman tuğla yapılmasını emretti. Yeryüzünde ilk defa tuğla yapan kişi Haman'dır. Nihayet Haman bütün ustaları topladı ve yedi yıl içerisinde bu kuleyi tamamladı; hatta kulenin yüksekliği diğer binaların yüksekliğini çok aşmıştı.

Firavun'un böyle bir işe girişmesi Hz. Musa'ya çok ağır geldi ve bu hareket onun gözünde büyümeğe başladı. Bunun üzerine Allah (C.C.) vahiy yoluyla Hz. Musa'ya: "Ey Musa! Bırak onu, istediğini yapsın. Ben ona şımarması için mühlet tanıyorum, yaptırdığı kuleyi ise bir saniyede yok ederim." buyurdu. Nihayet kule tamamlanınca Allah (C.C.) Hz. Cebrail'e emir verdi, o da kuleyi tahrip edip yıktı ve bu kulenin inşasında çalışan bütün usta ve işçileri helak edip yok etti.

Firavun, bu tahrip ve helak hadisesinin Allah tarafından vukua geldiğini öğrenince, adamlarından, Hz. Musa'ya ve İsrailoğulları'na şiddet uygulamalarını istedi. Onlar da Firavun'un bu isteğini uyguladılar ve İsrailoğulları'na takat getiremeyecekleri işleri yüklediler. Hulasa İsrailoğulları'nın bütün erkek ve kadınları baskı altına alındı. Bundan önce, Firavun'un adamları İsrailoğulları'nı çalıştırdıkları zaman onlara yiyecek verirlerdi. Şimdi ise onlara yiyecek hiçbir şey vermemeğe başladılar. Bu yüzden onlar en kötü bir duruma düşmüşlerdi ve yiyeceklerini kazanmağa çalışıyorlardı. Hatta bu durumlarını Hz. Musa'ya şikayet edip bildirmişlerdi. Bunun üzerine Musa (A.S.) onlara: "Allah'tan yardım isteyin ve sabredin. Zira şüphesiz güzel akıbet Allah'tan korkanlarındır." dedi ve: ''Umulur ki Rabb'iniz düşmanınızı helak edecek, sizi bu yerde hüküm sahibi yapacak da sizin nasıl hareket edeceğinize bakacaktır'' (A'raf suresi, ayet 129) diyerek onları teselli etti.

Firavun ve kavmi Allah'ı inkar konusunda direnip küfürlerine devam edince, Allah (C.C.) onlara peş pe şe ayetler (mucizeler) göndererek onları hakkı kabule çağırdı. Önce Allah (C.C.) onların üzerine bir tufan, ardı arkası kesilmeyen bir yağmur gönderdi ve bu yağmur onların her şeyini sürükleyip götürdü. Bunun üzerine onlar Hz. Musa'ya gelerek: "Ey Musa! Rabb'ine dua et de bu felaketi üzerimizden kaldırsın. O takdirde sana iman eder, seninle birlikte İsrailoğulları'nı göndeririz." dediler. Hz. Musa'nın duası üzerine Allah onlardan bu musibeti kaldırdı ve ekinleri yeniden yeşermeğe başladı. Bu defa onlar: "Yağmurun yağdırılmaması bizim hoşumuza gitmiyor." diyerek sözlerinden döndüler. Bu defa Allah onların üzerine çekirge sürüleri gönderdi ve çekirgeler onların ekinlerini yiyip bitirdi. Bu durum karşısında yine onlar Musa (A.S.)'nın yanına gelip ondan, başlarındaki felaketin kaldırılmasını istediler ve kaldırdığı takdirde kendisine iman edeceklerini söylediler. Hz. Musa dua etti, Allah da onların başından bu felaketi defetti. Fakat onlar: "Ekinlerimizin bir kısmı kaldı, bu bize yeter." diyerek yine iman etmediler. Bu defa Allah, onların üzerine haşarat (ekin bitleri) gönderdi. Bunlar bütün ekinleri ve bitkileri yiyip bitirdiler. Hatta bu haşarat onların yemeklerini ifsat ediyordu ve bir türlü bunlardan kendilerini koruyamıyorlardı. Yine onlar Hz. Musa'dan, bu felaketin üzerlerinden kaldırılmasını istediler. Hz. Musa'nın duasıyla felaket üzerlerinden kaldırıldı; fakat onlar iman etmediler. Sonra Allah (C.C.) onların üzerine kurbağalar gönderdi. Kurbağalar tencerelerinin içine düşüyor, yemeklerinin içerisine giriyor, hatta evlerini doldurup taşıyordu. Onlar, Musa'ya iman etmeleri için bu felaketin onun tarafından kaldırılmasını istediler. Hz. Musa'nın duasıyla felaket onların üzerinden yine kaldırıldı. Onlar, bu defa da iman etmediler. Son olarak Allah onların üzerine kan gönderdi ve Firavun'a mensup olanların suları kana dönüştü. Hatta Firavun'a mensup olanlar ile İsrailoğulları aynı yerden su alıyorlardı, İsrailoğulları'ndan bir kimsenin aldığı su, su olarak kalıyor, Firavun'a mensup olan birisinin aldığı su ise hemen kana dönüşüyordu. Öyle ki İsrailOğulları 'na mensup olan birisi ağzına aldığı suyu Firavun'a mensup olan birisinin ağzına boşaltıyor, fakat hemen ağzının içerisinde su kana dönüşüyordu. Bu kan hadisesi yedi gün sürdü. Onlar, yine kendisine iman etmeleri için bu felaketin Hz. Musa tarafından kaldırılmasını istediler. Musa (A.S.) dua etti, Allah da duasını kabul ederek bu felaketi onların üzerinden kaldırdı; fakat onlar bu sefer de iman etmediler.

Nihayet Firavun'un ve kavminin imanlarından ümidini kesen Hz. Musa: ''Ey Rabb'imiz! Gerçekten sen Firavun'a ve ileri gelenlerine dünya hayatında zinet (haşmet) ve (nice) mallar verdin. Senin yolundan saptırsınlar diye mi hey Rabb'imiz! (bunları onlara verdin?). Ey Rabb'imiz! Sen onların mallarını yok et; kalplerini şiddetle sık. Onlar o çetin azabı görecekleri zamana kadar iman etmeyeceklerdir.'' (Yunus suresi, ayet 88) diyerek dua etti ve kardeşi Harün (A.S.) da amin dedi. Allah da onların dualarını kabul etti. Firavun'un ve mensuplarının at, mücevherat ve ziynet eşyalarının dışında kalan un, hurma ve yiyecek maddeleri gibi diğer bütün mallarını taşa çevirdi. Hz. Musa'ya verilen (dokuz) mucizeden birisi de budur.

Nihayet durum uzayıp Hz. Musa'ya ağır gelince, Allah (C.C.) ona vahiy yolu ile İsrailoğullarını alıp götürmesini, bu arada Hz. Ya'kub'un oğlu Yusuf (A.S.)'un naşının bulunduğu tabutu da yanına alıp onu Arz-ı Mukaddes• (Filistin)'e defnetmesini emretti. Bunun üzerine Hz. Musa (A.S.) Yusuf'un tabutunun bulunduğu yeri sordu, fakat onun bulunduğu yeri hiçbir kimse bilemedi. Ancak tabutun bulunduğu yeri bilen yaşlı bir kadın gelip ona Nil nehrindeki yerini gösterdi. Hz. Musa, mermer bir sanduka içerisinde bulunan Hz. Yusuf'un naşını Nil nehrinden çıkarıp yanına aldı ve İsrailoğullarıyla birlikte yola çıktı. Ayrıca Hz. Musa İsrailoğulları'na, mümkün olduğu kadar Kıptilerden ariyet olarak süs eşyası almalarım emretti. Onlar da Musa (A.S.)'nın emrini yerine getir-diler ve Kıbtilerden pek çok şeyler aldılar. Hz. Musa İsrailoğullarıyla birlikte Mısır'dan gece vakti çıkmıştı ve Kıbtiler onların Mısır'ı terk ettiklerini bilmiyorlardı. Hz. Musa İsrailoğulları'nın artçı kollarının, kardeşi Harun (A.S.) ise öncü kolların başında bulunuyordu. İsrailoğulları Mısır'dan hareket ettikleri zaman altı yüz yirmi bin kişiden ibaretti. Firavun, öncü birliklerinin başında bulunan veziri Haman ile birlikte İsrailoğulları'nın peşine düştü. Bu arada: ''İki ordu (Firavun ve İsrailoğulları'nın orduları) birbirlerini görünce, Musa'nın yanındakiler: "(İşte yetiştiler), yakalandık." dediler.'' (Şu'ara suresi, ayet 61). Ayrıca İsrailoğulları Hz. Musa'ya: "Ey Musa! Sen aramıza gelmezden önce de, geldikten sonra da eza ve cefa çekiyoruz, durum hiç değişmedi. Sen gelmezden önce onlar erkek çocuklarımızı boğazlıyorlar, kız çocuklarımızı ise diri bırakıyorlardı. Şimdi ise Firavun bize yetişmek üzeredir, bizi öldürecek." dediler. Bunun üzerine Hz. Musa onlara: ''Hayır, şüphesiz ki Rabb'im benimle beraberdir. O, beni (selamet) yol (una) iletecektir.'' (Şu' ara suresi, ayet 62) dedi.

Neticede İsrailoğulları denize varmıştı; Önlerinde deniz, arkalarında Firavun vardı. Onlar, helak olacaklarını yakinen anlamışlardı. İşte bu sırada Hz. Musa öne geçip asasını denize vurdu ve hemen deniz yarıldı. Hatta her parçası kocaman dağ gibi oldu ve her kabile (sıbt) için denizde on iki yol açıldı. Hatta her kabile (sıbt): "Adamlarımız mutlak surette helak olacak." diyerek üzüldüler. Fakat Allah'ın emriyle su ağ gibi bir hal aldı. Böylece her kabile denizden çıkıp kurtuluncaya kadar sağındakini ve solundakini görür hale geldi.

Firavun ve adamları denize yaklaştıklarında, suyun öylece durduğunu ve içerisinde yolların bulunduğunu gören Firavun, adamlarına: "Şu denizin benim korkumdan yarıldığını ve düşmanlarıma yetişmek için açıldığını görmüyor musunuz?" dedi. Sonra Firavun denizin içerisindeki yolların ağzına gelip durunca, bindiğ•i at korkudan denize girmedi. Bu sırada Cebrail (A.S.) kösnemiş (canı aygır isteyen) bir kısrağa binerek geldi. Firavun'un ordusundaki atlar bu kısrağın kokusunu alınca onun peşine takılıp yürüdüler. Hatta Firavun'un ordusundan ilk kişi karaya ayak basmağa niyetlenip en son kişi denize girdiği bir sırada Allah tarafından gelen bir emirle deniz onları yakalayıp üzerlerine kapandı ve onları boğup öldürdü. Bu sırada İsrailoğulları onların boğuluşlarını seyrediyorlardı; Cebrail (A.S.) de denizin dibinden aldığı balçığı Firavun'un ağzına dolduruyordu. Firavun boğulmak üzere iken: ''...İsrailoğulları'nın iman ettiği (Allah'tan) başka bir ilah olmadığına gerçekten inandım. Ben de Müslümanlardanım.'' (Yunus suresi, ayet 90) dedi ve boğuldu. Bu arada Allah (C.C.) ona Mikail (A.S.)'i gönderdi ve Mikail onu: ''Şimdi mi (iman ediyorsun)? Halbuki sen bundan evvel (ömrün boyunca) isyan etmiş, daima fesatçılardan olmuştun.'' (Yunus suresi, ayet 91) diyerek ayıpladı.

Hz. Cebrail Peygamber (s.a.v.) Efendimize hitaben: "Firavun'un Allah'ın merhametini celbedecek bir kelime söylemesinden korktuğum için onun ağzına balçık tıkarken ah sen beni bir görseydin!" demiştir.

İsrailoğulları kurtulduktan sonra: "Firavun'un gerçekten boğulduğuna inanmıyoruz." dediler. Bunun üzerine Hz. Musa Allah'a dua etti ve Allah (C.C.) onu boğulmuş bir vaziyette denizden çıkardı; İsrailoğulları ise onun cesedini aldılar ve ibret gayesiyle seyredip baktılar. Bundan sonra İsrailOğulları yollarına devam ettiler, derken putlara tapan bir kavme rastladılar ve Hz. Musa'ya hitaben: ''Ey Musa! "Onların nasıl tanrıları varsa, sen de bize öyle bir tanrı yap." dediler. (Bunun üzerine) Musa: "Siz gerçekten cahillik eden bir kavimsiniz." dedi." (A'raf suresi, ayet 138). Hz. Musa'nın bu sözleri üzerine İsrailoğulları bu düşünceden vazgeçtiler. Bundan sonra Musa (A.S.) Firavun'un şehirlerine her biri on ikişer bin kişiden meydana gelen iki büyük ordu gönderdi. Bu sırada Firavun'un şehirlerinde ahali kalmamıştı. Çünkü Allah tarafından onların ileri gelen büyükleri ve başkanları helak edilmişlerdi. Bu şehirlerde sadece kadınlar, çocuklar, kötürümler, hastalar, yaşlılar ve aciz kimseler kalmışlardı. Nihayet bu iki ordu bu şehirlere girdiler ve pek çok ganimet malı ele geçirdiler. Bu arada onlar taşınması mümkün olan ganimet mallarını yanlarına aldılar, taşınması mümkün olmayanları ise satıp paralarını aldılar. Bu iki ordunun başında kumandan olarak Yuşa bin Nun ile Kalib bin Ylifenna bulunuyordu.

Allah (C.C.) Hz. Musa'ya daha Mısır'da iken İsrailOğulları ile birlikte Mısır'ı terk ettikten ve Allah'ın, onların düşmanlarım helak etmesinden sonra kendilerine neleri yapacakları ve neleri yapmayacakları konularım ihtiva eden bir kitap (Tevrat) vermeyi va'detmişti. Nihayet Allah (C.C.) Firavun'u ve kavmini helak edip İsrailoğulları'nı kurtarınca onlar: "Ey Musa! Bize va'dettiğin kitabı getir." dediler. Bunun üzerine Hz. Musa Rabb'ine dua ederek O'ndan bu kitabı istedi. Allah (C.C.) ona, otuz gün oruç tutmasını, yıkanıp temizlenmesini ve temiz elbiselerini giyip kendisiyle mükalemede bulunmak ve istediği kitabı almak üzere Tur-i Sina'ya gelmesini emretti. Bunun üzerine Musa (A.S.) Zilkade'nin ilk gününden başlayarak otuz gün oruç tuttu ve kardeşi Harun (A.S.)'u kendi yerine İsrailoğulları'nın başına halef tayin ettikten sonra Tur-i Sina'ya hareket etti. Hz. Musa Tur-i Sina'ya yöneldiği sırada ağzındaki kokuyu yadırgayıp hoşlanmadı, bu yüzden harnub (keçi boynuzu) ağacından koparılmış bir dal ile ağzını misvakladı; bir rivayete göre o, ağzını ağaç kabuğu ile misvaklamıştı. Bunun üzerine Allah (C.C.) vahiy yoluyla ona: ''Ey Musa! Benim katımda oruçlunun ağız kokusunun, misk kokusundan daha hoş olduğunu bilmiyor musun?'' buyurdu ve ona bir on gün daha oruç tutmasını emretti. Hz. Musa da emre uyarak bir on gün daha oruç tuttu. Bu on günlük oruç ise Zilhicce'nin onunda tamamlanmış oldu. Bir ayette bu konu ile ilgili olarak: ''Bu suretle Rabb'inin tayin buyurduğu vakit kırk gece olarak tamamlandı .. '' (A'raf suresi, ayet 142) buyrulur.

İşte bu on gece zarfında İsrailoğulları fitne ve tereddüde düştüler; çünkü otuz gecelik müddet tamamlanmış, Hz. Musa ise henüz geri dönmemişti. Bu sırada Harun (A.S.) İsrailoğulları'na hitaben: "Ey İsrailoğulları! Ganimet malları sizin için helal değildir, Kıptilerden ariyet (emanet) olarak aldığınız süs eşyaları ise ganimet malıdır. Musa geri dönüp bu husustaki fikrini beyan edinceye kadar şimdilik bir çukur kazın ve bu süs eşyalarını oraya bırakın." dedi. Onlar, Harun (A.S.)'un sözünü dinlediler ve bir çukur kazarak süs eşyalarını oraya gömdüler. Bu arada Bacerma, ahalisinden, bir rivayette ise İsrailoğulları'ndan olan Samiri Hz. Cebrail'in atının tırnak izinden aldığı toprağı getirip bu çukurun üzerine attı. Allah'ın emriyle bu süs eşyaları böğüren bir buzağı şekline girdi. Bir rivayette ise bu ziynet eşyaları ateşe atılıp eritildi, sonra Samiri Cebrail (A.S.)'in atının ayağının altından aldığı bu toprağı üzerine serpti ve bu ziynet eşyaları Allah'ın emriyle böğüren bir buzağı oldu. Yine bir rivayete göre, buzağının böğürüp yürüdüğü söylenir, diğer bir rivayette ise onun ancak bir defa böğürdüğü, başka böğürmediği ifade edilmektedir. Bir başka rivayette, Samiri'nin üç gün içerisinde bu ziynet eşyalarından bir buzağı heykeli yaptığı, sonra Hz. Cebrail'in atının ayağının altından aldığı toprağı bu heykelin üzerine serptiği ve anında buzağının böğürerek ayağa kalkıp dikildiği de söylenmektedir.

Samiri, buzağıyı bu vaziyette görünce İsrailoğulları'na: ''İşte sizin de, Musa'nın da tanrısı budur. Fakat Musa unuttu (yani onu burada bıraktı ve Tur'a aramağa gitti).'' (Taha suresi, ayet 88) dedi. Bunun üzerine İsrailoğUlları buzağıya tapmağa başladılar. Bu durum karşısında Harun (A.S.) onlara: ''Ey kavmim! Siz bu (buzağı) ile ancak imtihana çekildiniz. Sizin gerçek Rabbiniz çok esirgeyen (Allah'tır). Haydi bana tabi olun, benim emrime itaat edin.'' (Taha suresi, ayet 90) dedi. Bunun üzerine bir kısmı ona itaat edip tabi oldular, bir kısmı ise isyan edip karşı geldiler; fakat Hz. Harun onlara savaş açmadı.

Hz. Musa (A.S.) Allah'a münacatta bulununca, Allah (C.C.) ona: ''Ey Musa! Seni kavminden (ayırıp böyle) acele ettiren nedir?'' (Taha suresi, ayet 83) diye sordu. Hz. Musa: ''Onlar benim arkamdan geliyorlar. Ey Rabbim! Razı olasın diye sana çabucak geldim.'' (Taha suresi, ayet 84) diyerek cevap verdi. Allah (C.C.) ona: ''Biz senden sonra kavmini imtihan ettik; Samiri onları saptırdı.'' (Taha suresi, ayet 85) dedi. Bunun üzerine Hz. Musa: "Ey Rabb'im! Bu Samiri kavmime buzağıyı tanrı edinmelerini emredip söyledi; pek iyi ona ruhu kim verdi?" dedi. Allah (C.C.): "Ben verdim." buyurdu. Bunun üzerine Musa (A.S.): "O halde onları sen saptırdın." dedi.

Bundan sonra Allah (C.C.) Hz. Musa ile mükalemede bulununca, Musa (A.S.) O'nu görmek istedi ve: ''"Ey Rabb'im! Bana kendini göster, sana bakayım!" dedi. Rabb'i (ona): "Sen beni katiyen göremezsin, fakat şu dağa bak. Eğer o, yerinde durursa, sen de beni görürsün." dedi. Rabb'i dağa tecelli edince onu paramparça ediverdi, Musa da baygın bir vaziyette yere düştü. Ayılınca: "Seni tenzih ederim, sana tövbe ettim, ben iman edenlerin ilkiyim." dedi.'' (A'raf suresi, ayet 143).

Bundan sonra Allah tarafından Hz. Musa'ya, içerisinde hel al ve haram konularının bulunduğu, bir hayli öğütlerin toplandığı levhalar verildi. Bunun üzerine Musa (A.S.) kavminin yanına döndü, fakat ilahi nurla kuşatıldığından hiçbir kimse onun yüzüne bakamıyordu. Hatta Hz. Musa mikattan döndükten sonra kırk gün yüzünü ipek bir örtüyle kapattı, daha sonra bu örtüyü bırakıp yüzünü açtı.

Nihayet Hz. Musa kavminin yanına gelip onların buzağıya taptıklarını görünce, elindeki levhaları bırakıverdi ve kardeşi Harun (A.S.)'un başından ve sakalından tutup onu sert bir şekilde kendine doğru çekti. Bunun üzerine Harun (A.S.) ona: ''Eyanamın oğlu! Sakalımdan Ve başımdan tutma. Zira ben senin: "İsrailoğulları arasında ayrılık çıkardın, sözümü tutmadın" diyeceğinden korktum.'' (Taha suresi, ayet 94) dedi. Hz. Harun'un bu sözü üzerine Musa (A.S.) Samiri'ye dönerek: ''Ey Samiri! Ya senin zorun ne idi?'' (Taha suresi, ayet 95) dedi. Samiri de ona: ''Ben onların görmediklerini gördüm, o elçinin (Cebrail'in) ayak bastığı yerden bir avuç (toprak) aldım, onu (eritilmiş mücevheratın içine) attım. Nefsim bana bunu böyle hoş gösterdi.'' (Taha suresi, ayet 96) dedi. Bunun üzerine Hz. Musa (A.S.) O'na: ''Defol git. Çünkü hayatın boyunca senin nasibin: "Bana dokunmayın (benimle temas kurmayın) demekten ibaret olacaktır." dedi.'' (Taha suresi. ayet 97). Bundan sonra Hz. Musa buzağı heykelini törpüledi ve onu ateşe atıp yaktı, sonra Samiri'ye verdiği bir emirle onun üzerine idrarını yapmasını istedi. İdrarını yaptıktan sonra da onun kırıntılarını denize serpti.

Hz. Musa levhaları elinden bırakıp attığı zaman onların yedide altısı kırılmış, geriye ancak yedide biri kalmıştı. Bu sırada İsrailoğulları tövbe etmek istediler, fakat Allah (CC.) onların tövbesini kabul etmedi. Bunun üzerine Hz. Musa onlara: ''Ey kavmim! Sizler buzağıyı (tanrı) edinmekle kendinize zulmettiniz. Gelin, yaratanınıza tövbe edin de kendinizi öldürün.'' (Bakara suresi, ayet 54) dedi. Hz. Musa'nın bu sözleri üzerine İsrailoğulları'ndan buzağıya tapanlarla tapmayanlar savaşa tutuşup birbirlerini öldürmeğe başladılar ve bu savaşta her iki taraftan öldürülen kişiler şehit sayıldılar. Bu hadisede İsrailoğulları'ndan yetmiş bin kişi öldürüldü. Bu arada Hz. Musa ile kardeşi Harun (A.S.) Allah'a dua edip yalvardılar; bu sebeple Allah İsrailoğulları'nı affetti ve onlara birbirlerini öldürmekten vazgeçmelerini emretti. Ayrıca Allah (CC.) onların tövbesini de kabul etti. Bu arada Hz. Musa (A.S.) Samiri'yi öldürmek istedi, fakat Allah Hz. Musa'ya öldürmemesini emretti ve: "Samiri cömert bir kişidir." buyurdu. Bunun üzerine Hz. Musa O'na lanet etmekle yetindi.

Bundan sonra Hz. Musa kavminin hayırlılarından yetmiş kişi seçti ve onlara: "Benimle birlikte mikat mahallinde Allah'ın katına gelin, yaptıklarınızdan tövbe edin, oruç tutun ve elbiselerinizi temizleyin." dedi ve Allah'ın tayin ettiği vakitte mikat mahallinde buluşmak üzere onlarla birlikte Tur-i Sina'ya gitti. Bu arada yanında bulunan bu kimseler Hz. Musa'ya: "Biz Rabb'imizin sözünü işitmek istiyoruz, bizim için O'ndan bir dilekte bulunun." dediler. Bunun üzerine Hz. Musa: "Sizin için bir dilekte bulunacağım." dedi.

Musa (A.S.) Tur dağına yaklaşınca, dağın her tarafını bir bulut kapladı ve Hz. Musa bulutun içerisine girdi. Bu sırada Hz. Musa kavmine: "Yaklaşın." diye seslendi. Onlar da yaklaşıp bulutun içerisine girdiler ve hemen secdeye kapandılar. Nihayet onlar, Allah (CC.)'ı, Musa (A.S.) ile konuşurken ve ona emirler ve yasaklar vazederken dinlediler. Fakat Hz. Musa Rabb'isiyle olan mükalemesini tamamladıktan sonra bulut dağıldı ve Musa onların yanına geldi. Bu sırada onlar Hz. Musa'ya: ''Ey Musa! Biz Allah'ı açıkça görmedikçe sana inanmayız .. '' (Bakara suresi, ayet 55) dediler. Bu sözlerinin ardından onları yıldırım çarptı ve hepsi orada öldüler. Bunun üzerine Musa (A.S.) Allah'tan dilekte bulunarak O'na: "Ey Rabb'im! İsrailoğulları'nın en hayırlılarını seçip getirdim; şimdi ise onlarsız tek başıma geri dönüyorum, kavmim bana inanmaz." diyerek yalvarıp dua etti. Hatta Musa (A.S.) onların ruhlarının iade edilip diriltilmesine kadar Allah'a ısrarla yalvardı. Böylece onlar teker teker diriltildiler; hatta onlar diriltilirken birbirlerinin nasıl diriltildiklerini görüyorlardı. Diriltildikten hemen sonra onlar Hz. Musa'ya hitaben:

"Ey Musa! Sen Allah'a dua ediyorsun, O da sana istediğin şeyleri veriyor. O'na dua et de bizi peygamber yapsın." dediler. Hz. Musa dua etti, Allah da onları peygamber yaptı.

Rivayet edildiğine göre, bu yetmiş kişi ile ilgili hadise İsrailoğulları'nın tövbe etmesinden önce meydana gelmiştir. Hz. Musa tarafından seçilen bu yetmiş kişi mikat mahallinde iken, İsrailoğulları'nın tövbesinden ve Hz. Musa'nın onlara birbirlerini öldürmelerini emretmesinden önce Allah'tan özür dileyip tövbe etmişlerdir. Bu işin doğrusunu ise Allah daha iyi bilir.

Hz. Musa İsrailoğulları'nın yanına Tevrat ile birlikte geri döndüğünde, Tevrat'ta ağır ve yapılması zor olan hükümler bulunması sebebiyle onlar Tevrat'ı kabul etmekten ve içindekilerle amel etmekten çekindiler. Bunun üzerine Allah (C.C.) Hz. Cebrail'e emretti, o da İsrailoğulları'na mensup askerlerin kapladıkları yer ölçüsünde ve bir fersaha bir fersah miktarında Filistin'den bir dağ koparıp getirdi, bir gölge gibi normal bir insan boyu onların başlarının üzerine kaldırdı. Bu sırada Allah onların yüzlerine doğru bir ateş gönderdi, arkalarından ise bir deniz getirdi. Bunun üzerine Hz. Musa onlara: "Size getirdiğim şeyi (Tevrat'ı) kuvvetle tutun ve dinleyin. Eğer getirdiklerimi kabul eder, emrettiklerimi yaparsanız ne ala, aksi takdirde şu dağın altında ezilir, şu denizde boğulur ve şu ateşle de yanar kavrulursunuz." dedi. Nihayet İsrailoğulları kendileri için bir kurtuluş yolunun bulunmadığını görünce, Hz. Musa'nın teklifini kabul ettiler ve yüzlerinin bir yamnı yere koyarak secdeye vardılar. Hatta onlar bu vaziyette secdede dururken gözlerinin uçlarıyla üzerlerinde gölge gibi duran dağı korkuyla takip ettiler ve: "Dinledik, itaat ettik." dediler. Bu hadiseden sonra yüzlerinin bir yanını yere koyarak secde etmek İsrailoğulları için bir sünnet olmuştur.

Hz. Musa (A.S.) münacattan döndükten sonra kırk gün içerisinde kendisini gören kişi muhakkak ya ölür veya bir rivayete göre gözleri kör olurdu. Bu yüzden Hz. Musa yüzünün görülmemesi için yüzüyle başını ''bürnüs'' denilen bir örtü ile örterdi.

Daha sonra İsrailoğulları'ndan bir adam kendisinden başka varisi bulunmayan amcasının oğlunun malına varis olmak için onu öldürdü ve onu götürüp başka bir yere attı. Sonra sabah olunca da Hz. Musa'nın katına gelerek bir kısım İsrailoğulları'ndan onun kanını talep etti; fakat onlar, bunun iftirasını reddedip onu öldürmediklerini söylediler. Bunun üzerine Hz. Musa katilin bulunması için Allah'tan dilekte bulundu ve Allah (C.C.) onlara bir inek boğazlamalarını emretti. Onlar Hz. Musa'ya: ''"Bizimle alay mı ediyorsun?" dediler. Musa onlara: "Cahillerden (alay edicilerden) olmaktan Allah'a sığınırım" dedi.'' (Bakara suresi, ayet 67). Bunun üzerine onlar Hz. Musa'ya: "Nasıl bir inek olacak?" diye sordular. Eğer onlar herhangi bir inek boğazlamış olsalardı, bu onlar için kafi gelecekti. Fakat onlar titizlik gösterip zorluk çıkardılar, Allah da onların üzerine zorluk çıkarıp durumu ağırlaştIrdı. Aslında onların zorluk çıkarıp titizlik göstermelerinin sebep ve hikmeti, annesine iyilik yapan ve anlatılan vasıfta bir ineği olan kişinin Allah tarafından bu vesile ile faydalandırılmak istenmiş olmasıydı. Nihayet onlar aradılar, taradılar ve istenilen vasıftaki ineği ancak bu kişide bulabildiler ve derisi dolusu altın vererek onu satın aldılar. Onlar, Hz. Musa'ya boğazlayacakları ineğin nasılolması gerektiğini sorduklarında: ''O (inek) ne yaşlı, ne de körpe, ikisinin ortasında bir inektir .. '' (Bakara suresi, ayet 68) diye cevap verdi. Bunun üzerine onlar: ''Bizim için Rabb'ine dua et, renginin nasıl olduğunu açıklasın .. '' (Bakara suresi, ayet 69) dediler. Hz. Musa onlara: ''Rabb'im: "Onun, bakanlara sevinç veren, rengi parlak sapsarı bir inek olduğunu" söylüyor.'' (Bakara suresi, ayet 69) dedi. Onlar, yine Hz. Musa'ya: ''Bizim için Rabb'ine dua et, onun nasıl bir şeyolduğunu bize açıklasın. Zira o inek bize (başka ineklere) benzer geldi..'' (Bakara suresi, ayet 70) dediler. Hz. Musa onlara: ''Rabb'im: "Onun henüz boyunduruk altına alınmamış, toprak sürmemiş, ekin sulamamış, (ayıbı veya alacası olmayan) salma bir inek olduğunu" söylüyor.'' (Bakara suresi, ayet 71) dedi. Bunun üzerine onlar Hz. Musa'ya: ''İşte şimdi gerçeği getirdin (vasfını tastamam bildirdin).'' (Bakara suresi, ayet 71) dediler ve bu vasıftaki ineği aramağa başladılar; fakat aradıkları bu vasıftaki ineği ancak annesine iyilik eden o adamın yanında bulabildiler. Neticede onu derisi dolusu altına satın aldılar ve boğazladılar. Bundan sonra boğazlanan ineğin dilini, bir rivayette başka bir azasını öldürülen kişinin cesedine vurdular. Bunun üzerine öldürülen kişi Allah'ın izniyle dirilip ayağa kalktı ve: "Beni falan öldürdü." dedikten sonra tekrar öldü.

BİR SONRAKİ SAYFA İLE DEVAM ETMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ İSME TIKLA

İSRAİLOGULLARI'NIN TİH ÇÖLÜNDEKİ DURUMLARI ve Hz. HARUN'UN VEFATI