11 - باب مَا
لاَ يَجُوزُ
مِنْ عِتْقِ
الْمُكَاتَبِ
11- MUKATEB KÖLENİN AZAD
EDİLMEYECEĞİ DURUMLAR
قَالَ
مَالِكٌ :
إِذَا كَانَ
الْقَوْمُ
جَمِيعاً فِي
كِتَابَةٍ
وَاحِدَةٍ،
لَمْ يُعْتِقْ
سَيِّدُهُمْ
أَحَداً
مِنْهُمْ
دُونَ مُؤَامَرَةِ
أَصْحَابِهِ
الَّذِينَ
مَعَهُ فِي
الْكِتَابَةِ
وَرِضاً
مِنْهُمْ، وَإِنْ
كَانُوا
صِغَاراً،
فَلَيْسَ
مُؤَامَرَتُهُمْ
بِشَيْءٍ،
وَلاَ
يَجُوزُ
ذَلِكَ
عَلَيْهِمْ.
قَالَ
: وَذَلِكَ
أَنَّ
الرَّجُلَ
رُبَّمَا كَانَ
يَسْعَى
عَلَى
جَمِيعِ
الْقَوْمِ وَيُؤَدِّي
عَنْهُمْ
كِتَابَتَهُمْ
لِتَتِمَّ
بِهِ
عَتَاقَتُهُمْ،
فَيَعْمِدُ
السَّيِّدُ
إِلَى
الَّذِي
يُؤَدِّي
عَنْهُمْ،
وَبِهِ
نَجَاتُهُمْ
مِنَ
الرِّقِّ،
فَيُعْتِقُهُ
فَيَكُونُ
ذَلِكَ
عَجْزاً
لِمَنْ بَقِيَ
مِنْهُمْ،
وَإِنَّمَا
أَرَادَ
بِذَلِكَ
الْفَضْلَ
وَالزِّيَادَةَ
لِنَفْسِهِ، فَلاَ
يَجُوزُ
ذَلِكَ عَلَى
مَنْ بَقِىَ
مِنْهُمْ،
وَقَدْ قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ r : « لاَ
ضَرَرَ وَلاَ
ضِرَارَ »(294/2).
وَهَذَا
أَشَدُّ
الضَّرَرِ.
Malik (r.a) der
ki: "Bir kitabet anlaşmasında bir grup beraber olsalar diğer arkadaşlarına
danışmadan ve onların rızasını almadan bir ortak köleyi azad edemez. Eğer
köleler çocuk ise onlara danışması gerekmez." (Sadece İmam-ı Malik'in
Muvatta'ında geçmektedir.)
* Malik der ki:
"Bu şuna benzer, efendinin azad edeceği köle bazen bütün arkadaşları adına
çalışıp onların hürriyete kavuşmaları için kitabet borçlarını öder. Efendi de
arkadaşlarının borçlarını ödeyip kölelikten kurtaracak olan kişiyi seçip azad
etmiş olur ki bu diğer kölelerin kalan borçlarını ödeyememelerine sebeb olur.
Efendi bu hareketiyle sadece kendi nefsini düşünmüş olacağından geri kalan
Mukateblerin aleyhine olacak bu icraatı kabul edilmez. Çünkü Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "İslam da zarar vermek ve zarar görmek
yoktur" buyurmuştur. Burada ise efendisinin yapmak istediği büyük bir
zarardır."
قَالَ
مَالِكٌ فِي
الْعَبِيدِ
يُكَاتَبُونَ
جَمِيعاً :
إِنَّ
لِسَيِّدِهِمْ
أَنْ يُعْتِقَ
مِنْهُمُ
الْكَبِيرَ
الْفَانِيَ
وَالصَّغِيرَ
الَّذِي لاَ
يُؤَدِّي
وَاحِدٌ مِنْهُمَا
شَيْئاً،
وَلَيْسَ
عِنْدَ وَاحِدٍ
مِنْهُمَا
عَوْنٌ وَلاَ
قُوَّةٌ فِي
كِتَابَتِهِمْ،
فَذَلِكَ
جَائِزٌ لَهُ.
* Malik dedi ki:
"Mukatebe anlaşması yapılan köle grubu içerisinde kitabet borcunu hiç
ödememiş veya ödemeye yardımı olmayan çok yaşlı küçük ve güçsüz kimseleri
efendileri azad edebilir."