DEVAM:
42. Borçlunun İflas Etmesi
وَحَدَّثَنِي
مَالِكٌ،
عَنْ يَحْيَى بْنِ
سَعِيدٍ،
عَنْ أبِي
بَكْرِ بْنِ
مُحَمَّدِ
بْنِ عَمْرِو
بْنِ حَزْمٍ،
عَنْ عُمَرَ
بْنِ عَبْدِ
الْعَزِيزِ،
عَنْ أبِي
بَكْرِ بْنِ
عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
بْنِ
الْحَارِثِ
بْنِ
هِشَامٍ،
عَنْ أبِي
هُرَيْرَةَ،
أَنَّ
رَسُولَ
اللَّهِ r قَالَ : «
أَيُّمَا
رَجُلٍ أَفْلَسَ
: فَأَدْرَكَ
الرَّجُلُ
مَالَهُ
بِعَيْنِهِ،
فَهُوَ
أَحَقُّ بِهِ
مِنْ
غَيْرِهِ »(
Ebu Hureyre
(r.a.)'den şöyle rivayet edildi: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
«Herhangi bir
kimse iflas eder de (alacaklılarından) biri malını aynen bulursa, o malda hak
sahibi obuaya başkalarından daha layıktır.» buyurdu.
قَالَ
مَالِكٌ فِي
رَجُلٍ بَاعَ
مِنْ رَجُلٍ
مَتَاعاً،
فَأَفْلَسَ
الْمُبْتَاعُ،
فَإِنَّ
الْبَائِعَ
إِذَا وَجَدَ
شَيْئاً مِنْ
مَتَاعِهِ
بِعَيْنِهِ
أَخَذَهُ،
وَإِنْ كَانَ
الْمُشْتَرِي
قَدْ بَاعَ
بَعْضَهُ وَفَرَّقَهُ,
فَصَاحِبُ
الْمَتَاعِ
أَحَقُّ بِهِ
مِنَ
الْغُرَمَاءِ،
وَلاَ
يَمْنَعُهُ
مَا فَرَّقَ
الْمُبْتَاعُ
مِنْهُ أَنْ يَأْخُذَ
مَا وَجَدَ
بِعَيْنِهِ،
فَإِنِ اقْتَضَى
مِنْ ثَمَنِ
الْمُبْتَاعِ
شَيْئاً،
فَأَحَبَّ
أَنْ
يَرُدَّهُ
وَيَقْبِضَ
مَا وَجَدَ
مِنْ مَتَاعِهِ،
وَيَكُونَ
فِيمَا لَمْ
يَجِدْ أُسْوَةَ
الْغُرَمَاءِ،
فَذَلِكَ
لَهُ.
İmam Malik der
ki: Bir kimse diğer birine (veresiye) bir mal satsa da müşteri iflas etse,
satıcı malını aynen bulursa alır. Müşteri malın bir kısmını satmış ve ayırmış
olsa bile, malın sahibi onu almaya diğer alacaklılardan daha layıktır.
Müşterinin o malı bölmesi, bulduğunu aynen almasına mani olmaz. Sattığı malın
bedelinden bir miktar almış olsa da, onu geri verip malından bulduğunu alır.
îsterse, bulamadığı kısımda diğer alacaklılarla beraber hak sahibi sayılır.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَمَنِ
اشْتَرَى
سِلْعَةً مِنَ
السِّلَعِ،
غَزْلاً أَوْ
مَتَاعاً أَوْ
بُقْعَةً
مِنَ
الأَرْضِ،
ثُمَّ
أَحْدَثَ فِي
ذَلِكَ
الْمُشْتَرَى
عَمَلاً،
بَنَى
الْبُقْعَةَ
دَاراً، أَوْ
نَسَجَ
الْغَزْلَ
ثَوْباً،
ثُمَّ
أَفْلَسَ
الَّذِي
ابْتَاعَ
ذَلِكَ،
فَقَالَ
رَبُّ
الْبُقْعَةِ :
أَنَا آخُذُ الْبُقْعَةَ
وَمَا فِيهَا
مِنَ
الْبُنْيَانِ.
إِنَّ ذَلِكَ
لَيْسَ لَهُ،
وَلَكِنْ تُقَوَّمُ
الْبُقْعَةُ
وَمَا فِيهَا
مِمَّا
أَصْلَحَ
الْمُشْتَرِي،
ثُمَّ
يُنْظَرُ
كَمْ ثَمَنُ
الْبُقْعَةِ،
وَكَمْ
ثَمَنُ
الْبُنْيَانِ
مِنْ تِلْكَ
الْقِيمَةِ،
ثُمَّ
يَكُونَانِ شَرِيكَيْنِ
فِي ذَلِكَ
لِصَاحِبِ
الْبُقْعَةِ
بِقَدْرِ
حِصَّتِهِ،
وَيَكُونُ
لِلْغُرَمَاءِ
بِقَدْرِ حِصَّةِ
الْبُنْيَانِ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَتَفْسِيرُ
ذَلِكَ أَنْ
تَكُونَ
قِيمَةُ
ذَلِكَ
كُلِّهِ
أَلْفَ دِرْهَمٍ
وَخَمْسَ
مِئَةِ
دِرْهَمٍ,
فَتَكُونُ قِيمَةُ
الْبُقْعَةِ
خَمْسَ
مِئَةِ دِرْهَمٍ،
وَقِيمَةُ
الْبُنْيَانِ
أَلْفَ دِرْهَمٍ،
فَيَكُونُ
لِصَاحِبِ
الْبُقْعَةِ
الثُّلُثُ
وَيَكُونُ
لِلْغُرَمَاءِ
الثُّلُثَانِ.
İmam Malik der
ki: Bir kimse herhangi bir mal, mesela bir iplik, bir meta, (yiyecek ve giyecek
gibi şeyler) veya bir parça arsa satın alsa, sonra bu satın alınan şey üzerinde
bir iş, mesela arsaya bir bina yapsa veya iplikten kumaş dokusa, sonra da iflas
etse ve arsanın sahibi, «ben arsa ile üzerindeki binayı alacağım» dese, bunu
yapamaz. Fakat arsaya ve müşterinin orada yaptığı şeylere kıymet konur. Sonra,
arsanın ve binaların kıymetinin ne olduğu araştırılır. Bu belirlendikten sonra,
onlar da ortak olurlar. Arsa sahibinin hissesine düşen kendisinin, binalara
düşen de diğer alacaklıların olur.
İmam Malik der ki:
Mesela, bunların hepsinin kıymeti bin beşyüz (1500) dirhem olup, beşyüzü
arsanın, bini de binaların değeri olsa, üçte biri arsa sahibine, üçte ikisi de
diğer alacaklılara kalır.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكَذَلِكَ
الْغَزْلُ
وَغَيْرُهُ
مِمَّا
أَشْبَهَهُ،
إِذَا
دَخَلَهُ
هَذَا
وَلَحِقَ
الْمُشْتَرِيَ
دَيْنٌ لاَ
وَفَاءَ
لَهُ،
وَهَذَا
الْعَمَلُ
فِيهِ.
İmam Malik der
ki: îplik ve benzerleri de böyledir. Onlarda da böyle bir değişiklik yapılır da
müşteri borçlanır ve ödeyemezse, aynı muamele burada da yapılır.
قَالَ
مَالِكٌ :
فَأَمَّا مَا
بِيعَ مِنَ
السِّلَعِ
الَّتِي لَمْ
يُحْدِثْ
فِيهَا
الْمُبْتَاعُ
شَيْئاً،
إِلاَّ أَنَّ
تِلْكَ
السِّلْعَةَ
نَفَقَتْ، وَارْتَفَعَ
ثَمَنُهَا،
فَصَاحِبُهَا
يَرْغَبُ
فِيهَا،
وَالْغُرَمَاءُ
يُرِيدُونَ إِمْسَاكَهَا،
فَإِنَّ
الْغُرَمَاءَ
يُخَيَّرُونَ
بَيْنَ أَنْ
يُعْطُوا
رَبَّ
السِّلْعَةِ
الثَّمَنَ الَّذِي
بَاعَهَا
بِهِ وَلاَ
يُنَقِّصُوهُ
شَيْئاً،
وَبَيْنَ
أَنْ
يُسَلِّمُوا
إِلَيْهِ
سِلْعَتَهُ،
وَإِنْ
كَانَتِ
السِّلْعَةُ
قَدْ نَقَصَ
ثَمَنُهَا،
فَالَّذِي
بَاعَهَا
بِالْخِيَارِ
إِنْ شَاءَ
أَنْ يَأْخُذَ
سِلْعَتَهُ،
وَلاَ
تِبَاعَةَ
لَهُ فِي
شَيْءٍ مِنْ
مَالِ غَرِيمِهِ,
فَذَلِكَ
لَهُ، وَإِنْ
شَاءَ أَنْ
يَكُونَ
غَرِيماً
مِنَ
الْغُرَمَاءِ،
يُحَاصُّ
بِحَقِّهِ
وَلاَ
يَأْخُذُ
سِلْعَتَهُ،
فَذَلِكَ
لَهُ(
İmam Malik der
ki: Satılan malda müşteri herhangi bir şey yapmaz. Fakat bu mal revaç bulur,
fiyatı yükselmiş olur da sahibi onu almak ister, diğer alacaklılar da sahibine
verilmesini istemezlerse, bu durumda alacaklılar, ya mal sahibine sattığı
fiyattan noksansız bedelini ödeyip malı alırlar, yahut da malı ilk sahibine
teslim ederler.
Eğer malın fiyatı
düşmüş ise, satan kimse iki şey arasında muhayyer olur. Ya malını alır, üstüne
bir şey istemez; Yahutda diğer alacaklılarla beraber hissesine düşeni alır.
وَقَالَ
مَالِكٌ
فِيمَنِ
اشْتَرَى
جَارِيَةً
أَوْ
دَابَّةً،
فَوَلَدَتْ
عِنْدَهُ،
ثُمَّ
أَفْلَسَ
الْمُشْتَرِي،
فَإِنَّ
الْجَارِيَةَ
أَوِ الدَّابَّةَ
وَوَلَدَهَا
لِلْبَائِعِ،
إِلاَّ أَنْ
يَرْغَبَ
الْغُرَمَاءُ
فِي ذَلِكَ، فَيُعْطُونَهُ
حَقَّهُ
كَامِلاً،
وَيُمْسِكُونَ
ذَلِكَ.
İmam Malik der
ki: Bir kimse (veresiye) bir cariye veya bir hayvan satın alsa ve bu aldığı
(cariye veya hayvan) yanında doğurduktan sonra iflas etse, cariye yahut hayvan
yavrusuyla birlikte satıcıya kalır. Ancak diğer alacaklılar kendilerinde
kalmasını isterlerse, satıcının hakkını tam olarak vermeleri gerekir.