DEVAM:
40. Borç Ve Havale
وَحَدَّثَنِي
مَالِكٌ،
عَنْ مُوسَى
بْنِ مَيْسَرَةَ،
أَنَّهُ
سَمِعَ
رَجُلاً
يَسْأَلُ
سَعِيدَ بْنَ
الْمُسَيَّبِ
فَقَالَ :
إنِّي رَجُلٌ
أَبِيعُ
بِالدَّيْنِ.
فَقَالَ
سَعِيدٌ : لاَ
تَبِعْ،
إِلاَّ مَا
آوَيْتَ
إِلَى
رَحْلِكَ.
Musa b.
Meysere'den şöyle rivayet edildi: Bir adam Said b. Müseyyeb'e sordu:
«— Ben borçla
satış yapan bir kimseyim (ne dersin)?» Said b. Müseyyeb de:
«— Teslim alıp sahip
olmadığın bir şeyi satma» dedi.
قَالَ
مَالِكٌ فِي
الَّذِي
يَشْتَرِي
السِّلْعَةَ
مِنَ
الرَّجُلِ،
عَلَى أَنْ
يُوَفِّيَهُ
تِلْكَ
السِّلْعَةَ
إِلَى أَجَلٍ
مُسَمًّى،
إِمَّا
لِسُوقٍ يَرْجُو
نَفَاقَهَا
فِيهِ،
وَإِمَّا
لِحَاجَةٍ
فِي ذَلِكَ
الزَّمَانِ
الَّذِي اشْتَرَطَ
عَلَيْهِ،
ثُمَّ
يُخْلِفُهُ
الْبَائِعُ
عَنْ ذَلِكَ
الأَجَلِ،
فَيُرِيدُ
الْمُشْتَرِي
رَدَّ تِلْكَ
السِّلْعَةِ
عَلَى
الْبَائِعِ :
إِنَّ ذَلِكَ
لَيْسَ
لِلْمُشْتَرِي،
وَإِنَّ الْبَيْعَ
لاَزِمٌ
لَهُ،
وَإِنَّ
الْبَائِعَ
لَوْ جَاءَ
بِتِلْكَ
السِّلْعَةِ
قَبْلَ
مَحِلِّ
الأَجَلِ
لَمْ
يُكْرَهِ
الْمُشْتَرِي
عَلَى
أَخْذِهَا(
İmam Malik der
ki: Bir kimse başka birisinden belli bir zaman sonra teslim almak üzere bir mal
satın alsa —ki bu zaman şartı ya o malın pazarlarda revaç bulması ümidiyle,
yahut da bu zamana ihtiyaç olduğundan olabilir— sonra satıcının bu tayin
ettikleri zamana muhalefetinden dolayı müşteri o malı satıcıya iade etmek
istese, bunu yapamaz. Bu alış verişe uyması gerekir. Ama satıcı, bu malı, tayin
ettikleri zaman gelmeden önce getirse, müşteri onu almaya zorlanamaz.
قَالَ
مَالِكٌ فِي
الَّذِي
يَشْتَرِي
الطَّعَامَ
فَيَكْتَالُهُ،
ثُمَّ
يَأْتِيهِ
مَنْ
يَشْتَرِيهِ
مِنْهُ,
فَيُخْبِرُ
الَّذِي
يَأْتِيهِ
أَنَّهُ قَدِ
اكْتَالَهُ
لِنَفْسِهِ
وَاسْتَوْفَاهُ،
فَيُرِيدُ
الْمُبْتَاعُ
أَنْ يُصَدِّقَهُ
وَيَأْخُذَهُ
بِكَيْلِهِ :
إِنَّ مَا بِيعَ
عَلَى هَذِهِ
الصِّفَةِ
بِنَقْدٍ فَلاَ
بَأْسَ بِهِ، وَمَا
بِيعَ عَلَى
هَذِهِ
الصِّفَةِ
إِلَى أَجَلٍ
فَإِنَّهُ
مَكْرُوهٌ،
حَتَّى يَكْتَالَهُ
الْمُشْتَرِي
الآخَرُ
لِنَفْسِهِ،
وَإِنَّمَا
كُرِهَ
الَّذِي
إِلَى أَجَلٍ
لأَنَّهُ
ذَرِيعَةٌ
إِلَى
الرِّبَا،
وَتَخَوُّفٌ
أَنْ يُدَارَ
ذَلِكَ عَلَى
هَذَا الْوَجْهِ
بِغَيْرِ
كَيْلٍ وَلاَ
وَزْنٍ،
فَإِنْ كَانَ
إِلَى أَجَلٍ
فَهُوَ
مَكْرُوهٌ،
وَلاَ
اخْتِلاَفَ
فِيهِ
عِنْدَنَا.
İmam Malik der
ki: Bir kimse bizzat kendisi ölçerek bir miktar buğday satın alsa, sonra ondan
satın alacak biri geldiğinde kendisinin ölçerek teslim aldığını bildirse,
ikinci müşteri de onu tasdik ederek aynı ölçü ile almak istese, bu şekilde
peşin yapılan satışta bir mahzur yoktur. Fakat vadeli olursa, ikinci müşteri de
kendisi için ölçüp almadıkça mekruhtur.
Bunun vadeli
olduğunda mekruh oluşu, faize götüreceğinden ve bunun ölçüsüz, tartısız bir satış
şekline dönüşeceği korkusundan dolayıdır. Bu bakımdan vadeli olduğunda mekruh
oluşu hususunda bize göre ihtilaf yoktur.
قَالَ
مَالِكٌ : لاَ
يَنْبَغِي
أَنْ يُشْتَرَى
دَيْنٌ عَلَى
رَجُلٍ
غَائِبٍ
وَلاَ حَاضِرٍ,
إِلاَّ
بِإِقْرَارٍ
مِنَ الَّذِي
عَلَيْهِ
الدَّيْنُ،
وَلاَ عَلَى
مَيِّتٍ،
وَإِنْ
عَلِمَ
الَّذِي تَرَكَ
الْمَيِّتُ،
وَذَلِكَ
أَنَّ
اشْتِرَاءَ
ذَلِكَ
غَرَرٌ لاَ
يُدْرَى
أَيَتِمُّ
أَمْ لاَ
يَتِمُّ.
قَالَ
: وَتَفْسِيرُ
مَا كُرِهَ
مِنْ ذَلِكَ أَنَّهُ
إِذَا
اشْتَرَى
دَيْناً
عَلَى غَائِبٍ
أَوْ مَيِّتٍ
: أَنَّهُ لاَ
يُدْرَي مَا
يَلْحَقُ
الْمَيِّتَ
مِنَ
الدَّيْنِ
الَّذِي لَمْ
يُعْلَمْ
بِهِ، فَإِنْ
لَحِقَ
الْمَيِّتَ
دَيْنٌ
ذَهَبَ
الثَّمَنُ الَّذِي
أَعْطَى
الْمُبْتَاعُ
بَاطِلاً.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَفِي ذَلِكَ
أَيْضاً
عَيْبٌ آخَرُ
: أَنَّهُ
اشْتَرَى
شَيْئاً
لَيْسَ بِمَضْمُونٍ
لَهُ، وَإِنْ
لَمْ يَتِمَّ
ذَهَبَ
ثَمَنُهُ بَاطِلاً،
فَهَذَا
غَرَرٌ لاَ
يَصْلُحُ.
İmam Malik der
ki: Borçlunun ikrarı olmadıkça huzurda bulunan ve bulunmayan hiç bir kimsenin
alacağı devralınamaz. Yine mal bıraktığını bilse bile, ölünün alacağı da
devralınamaz. Bunda bilinmezlik vardır. Çünkü (borçlunun bizzat ikrarı olmadan)
alacağını tam olarak tahsil edeceği bilinemez. Bunun mekruh oluşunun sebebi,
esas borçlunun ikrarı olmadığı için, gaib veya ölünün alacağının miktarı kesin
olarak bilinemez. Ölen kimsenin borcu çıkarsa, verdiği para boşa gider. (Çünkü
ölünün bıraktığı mallardan önce borçları ödenir, ona bir şey kalmayabilir.)
Bunda başka bir ayıp daha vardır ki, o da şudur: Kendisi için garantisi olmayan
bir şeyi devralmış olacağından tahsil edemezse, parası boşa gitmiş olur. Bu ise
bir belirsizliktir, caiz olmaz.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَإِنَّمَا
فُرِقَ
بَيْنَ أَنْ
لاَ يَبِيعَ
الرَّجُلُ
إِلاَّ مَا
عِنْدَهُ،
وَأَنْ
يُسَلِّفَ
الرَّجُلُ
فِي شَيْءٍ
لَيْسَ
عِنْدَهُ
أَصْلُهُ،
أَنَّ صَاحِبَ
الْعِينَةِ
إِنَّمَا
يَحْمِلُ
ذَهَبَهُ الَّتِي
يُرِيدُ أَنْ
يَبْتَاعَ
بِهَا، فَيَقُولُ
: هَذِهِ
عَشَرَةُ
دَنَانِيرَ،
فَمَا تُرِيدُ
أَنْ
أَشْتَريَ
لَكَ بِهَا،
فَكَأَنَّهُ
يَبِيعُ
عَشَرَةَ
دَنَانِيرَ
نَقْداً
بِخَمْسَةَ
عَشَرَ
دِينَاراً
إِلَى أَجَلٍ،
فَلِهَذَا كُرِهَ
هَذَا،
وَإِنَّمَا
تِلْكَ
الدُّخْلَةُ
وَالدُّلْسَةُ(
İmam Malik der
ki: Kişinin yanındaki bir şeyi satması ile aslı yanında olmayan bir şey
vasıtasıyla borç vermesi arasında fark vardır.
Îyne sahibi
yanındaki para ile birine eşya alarak faiz elde etme maksadıyla şöyle der: îşte
on dinar (ilerde karşılığında bana on beş dinar ödemen üzere) bununla sana ne
satın almamı istiyorsun? Bu adam elindeki on dinarı nakden vererek ilerde
faiziyle birlikte on beş dinar almış gibi olur. Bu caiz değildir. Zira dolaylı
yoldan faiz olur.