DEVAM:
32. Düşman Dışında Bir Engelden Dolayı Tavaf Yapamayanın Durumu
وَحَدَّثَنِي
عَنْ
مَالِكٍ،
عَنِ ابْنِ شِهَابٍ،
عَنْ سَالِمِ
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ، عَنْ
عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
عُمَرَ،
أَنَّهُ
قَالَ : مَنْ
حُبِسَ دُونَ
الْبَيْتِ
بِمَرَضٍ،
فَإِنَّهُ
لاَ يَحِلُّ
حَتَّى
يَطُوفَ
بِالْبَيْتِ،
وَبَيْنَ
الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ.
Abdullah b.
Ömer'den: Beytullah'a varmadan bir hastalıktan dolayı muhsar kalan (Kabe'ye
ulaşamayan) kimse, Kabe'de tavaf edip, Safa ile Merve arasında sa'y etmeden
ihramdan çıkamaz.
وَحَدَّثَنِي
عَنْ
مَالِكٍ،
عَنْ يَحْيَى بْنِ
سَعِيدٍ،
عَنْ
سُلَيْمَانَ
بْنِ يَسَارٍ
: أَنَّ
سَعِيدَ بْنَ
حُزَابَةَ
الْمَخْزُومِىَّ
صُرِعَ
بِبَعْضِ
طَرِيقِ
مَكَّةَ،
وَهُوَ
مُحْرِمٌ،
فَسَأَلَ
مَنْ يَلِي
عَلَى
الْمَاءِ
الَّذِي كَانَ
عَلَيْهِ،
فَوَجَدَ
عَبْدَ
اللَّهِ بْنَ
عُمَرَ،
وَعَبْدَ
اللَّهِ بْنَ
الزُّبَيْرِ،
وَمَرْوَانَ
بْنَ
الْحَكَمِ،
فَذَكَرَ
لَهُمُ الَّذِي
عَرَضَ لَهُ،
فَكُلُّهُمْ
أَمَرَهُ أَنْ
يَتَدَاوَى
بِمَا لاَ
بُدَّ لَهُ
مِنْهُ وَيَفْتَدِيَ،
فَإِذَا
صَحَّ
اعْتَمَرَ فَحَلَّ
مِنْ
إِحْرَامِهِ،
ثُمَّ
عَلَيْهِ حَجُّ
قَابِلٍ
وَيُهْدِي
مَا
اسْتَيْسَرَ
مِنَ
الْهَدْي.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَعَلَى
هَذَا
الأَمْرُ عِنْدَنَا
فِيمَنْ
أُحْصِرَ
بِغَيْرِ
عَدُوٍّ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَقَدْ
أَمَرَ
عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ
أَبَا
أَيُّوبَ
الأَنْصَارِيَّ
وَهَبَّارَ
بْنَ
الأَسْوَدِ،
حِينَ فَاتَهُمَا
الْحَجُّ،
وَأَتَيَا
يَوْمَ النَّحْرِ
أَنْ
يَحِلاَّ
بِعُمْرَةٍ،
ثُمَّ يَرْجِعَا
حَلاَلاً،
ثُمَّ
يَحُجَّانِ
عَاماً قَابِلاً
وَيُهْدِيَانِ،
فَمَنْ لَمْ
يَجِدْ فَصِيَامُ
ثَلاَثَةِ
أَيَّامٍ فِي
الْحَجِّ
وَسَبْعَةٍ
إِذَا رَجَعَ
إِلَى
أَهْلِهِ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكُلُّ مَنْ
حُبِسَ عَنِ
الْحَجِّ
بَعْدَ مَا
يُحْرِمُ،
إِمَّا بِمَرَضٍ أَوْ
بِغَيْرِهِ،
أَوْ
بِخَطَإٍ مِنَ
الْعَدَدِ،
أَوْ خَفِي
عَلَيْهِ
الْهِلاَلُ،
فَهُوَ
مُحْصَرٌ،
عَلَيْهِ مَا
عَلَى الْمُحْصَرِ.
قَالَ
يَحْيَى :
سُئِلَ
مَالِكٌ
عَمَّنْ أَهَلَّ
مِنْ أَهْلِ
مَكَّةَ
بِالْحَجِّ،
ثُمَّ
أَصَابَهُ
كَسْرٌ، أَوْ
بَطْنٌ مُنْخَرِقٌ(638)
أَوِ
امْرَأَةٌ
تَطْلُقُ ؟
قَالَ : مَنْ
أَصَابَهُ
هَذَا
مِنْهُمْ
فَهُوَ
مُحْصَرٌ، يَكُونُ
عَلَيْهِ
مِثْلُ مَا
عَلَى أَهْلِ
الآفَاقِ
إِذَا هُمْ
أُحْصِرُوا.
قَالَ
مَالِكٌ فِي
رَجُلٍ
قَدِمَ
مُعْتَمِراً
فِي أَشْهُرِ
الْحَجِّ،
حَتَّى إِذَا
قَضَى
عُمْرَتَهُ
أَهَلَّ
بِالْحَجِّ
مِنْ مَكَّةَ،
ثُمَّ
كُسِرَ، أَوْ
أَصَابَهُ أَمْرٌ
لاَ يَقْدِرُ
عَلَى أَنْ
يَحْضُرَ مَعَ
النَّاسِ
الْمَوْقِفَ.
قَالَ
مَالِكٌ : أَرَى
أَنْ يُقِيمَ
حَتَّى إِذَا
بَرَأَ خَرَجَ
إِلَى
الْحِلِّ،
ثُمَّ
يَرْجِعُ
إِلَى مَكَّةَ
فَيَطُوفُ
بِالْبَيْتِ،
وَيَسْعَى
بَيْنَ الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ،
ثُمَّ
يَحِلُّ، ثُمَّ
عَلَيْهِ
حَجُّ
قَابِلٍ
وَالْهَدْيُ.
قَالَ
مَالِكٌ
فِيمَنْ
أَهَلَّ
بِالْحَجِّ
مِنْ
مَكَّةَ،
ثُمَّ طَافَ
بِالْبَيْتِ
وَسَعَى
بَيْنَ
الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ،
ثُمَّ مَرِضَ فَلَمْ
يَسْتَطِعْ
أَنْ
يَحْضُرَ
مَعَ النَّاسِ
الْمَوْقِفَ.
قَالَ
مَالِكٌ :
إِذَا فَاتَهُ
الْحَجُّ،
فَإِنِ
اسْتَطَاعَ
خَرَجَ إِلَى
الْحِلِّ
فَدَخَلَ
بِعُمْرَةٍ،
فَطَافَ
بِالْبَيْتِ،
وَسَعَى
بَيْنَ الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ،
لأَنَّ
الطَّوَافَ
الأَوَّلَ
لَمْ يَكُنْ
نَوَاهُ
لِلْعُمْرَةِ،
فَلِذَلِكَ
يَعْمَلُ
بِهَذَا
وَعَلَيْهِ
حَجُّ
قَابِلٍ وَالْهَدْيُ.
فَإِنْ كَانَ
مِنْ غَيْرِ
أَهْلِ
مَكَّةَ،
فَأَصَابَهُ
مَرَضٌ حَالَ
بَيْنَهُ
وَبَيْنَ
الْحَجِّ،
فَطَافَ
بِالْبَيْتِ،
وَسَعَى
بَيْنَ
الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ،
حَلَّ بِعُمْرَةٍ،
وَطَافَ
بِالْبَيْتِ
طَوَافاً آخَرَ،
وَسَعَى
بَيْنَ
الصَّفَا
وَالْمَرْوَةِ،
لأَنَّ
طَوَافَهُ
الأَوَّلَ،
وَسَعْيَهُ
إِنَّمَا
كَانَ
نَوَاهُ
لِلْحَجِّ، وَعَلَيْهِ
حَجُّ
قَابِلٍ
وَالْهَدْيُ.
Süleyman b.
Yesar'dan: Saîd b. Huzabe el-Mahzumî Mekke'ye giderken yolda sara hastalığına
yakalandı. îhramlı idi. Yol üzerindeki suya gelen birine sorarak Abdullah b. Ömer,
Abdullah b. Zübeyr ve Mervan b. Hakem'i buldu. Başına gelen durumu onlara
anlattı. Hepsi de tedavisi gerektiğini ve fidye vermesini, iyileşince Umre
yapıp ihramdan çıkmasını, gelecek sene de hac edip uygun bir kurban kesmesini
söylediler.
İmam Malik der
p;i: Düşmanın dışında bir engelden dolayı muhsar kalanın (Kabe'ye gidemeyenin)
durumu biz Medineliler arasında da böyledir. Ebu Eyyüb el-Ensari ile Hebbar b.
Esved hacca yetişemeyip bayram günü geldiklerinde Hz. Ömer onlara, umre yaparak
ihramdan çıkmalarını, sonra da ihramsız olarak dönmelerini emretmişti. Ayrıca
ertesi sene haclarını ifa etmelerini, kurban kesmelerini, bulamazlarsa üç gün
hacda, yedi gün de dönünce toplam on gün oruç tutmalarını emretmişti.
îmam Malik'ten:
îhrama girdikten sonra hastalık, günleri şaşırma, ayı şaşırma gibi engellerden
dolayı muhsar kalan, yani haccını zamanında ifa edemeyen kimseler muhsar
sayılırlar. Muhsar kalanın yapması gerekenleri yaparlar.
İmam Malik'e
«Mekkeli olup da hac için ihrama giren, sonra da bir yeri kınlan, yahut
şiddetli karın ağrısına yakalanan kimsenin ve kocasından boşanan kadının
durumu» sorulduğunda şöyle dedi: Bu durumdaki kimseler muhsar (hacca gitmesi
engellenmiş) sayılırlar. Mekke'ye dışarıdan gelip de muhsar kalanlara uygulanan
bunlara da uygulanır.
«Hac aylarında
umresini yaptıktan sonra hac için ihrama girerek Mekke'de kalan kimsenin bir
yeri kırılsa veya herkesle beraber zamanında vakfesini yapma imkanını bulamasa,
böyle bir kimsenin nasıl hareket edeceği» konusunda da imam Malik şöyle der:
«Bana kalırsa
orada iyileşinceye kadar kalır. İyileşince Hill'e çıkarak tekrar Mekke'ye
döner, tavaf ve sa'y i yaptıktan sonra ihramdan çıkar. Ertesi sene de haccını
ifa ederek kurbanını keser.»
Mekke'den hac
için ihrama girdikten-sonra tavaf ve sa'yini yapınca hastalanıp herkesle
beraber vaktinde vakfeye yetişemeyen kimseyle ilgili olarak da imam Malik şöyle
der:
Haccı kaçırdığı
zaman elinden gelirse Hill'e çıkar, oradan umreye girerek tavaf ve sa'y yapar.
Çünkü ilk tavafında Umreye niyet etmemişti. Ertesi sene de haccını ifa ederek
kurbanını keser. Şayet Mekke dışından gelmiş de tavaf ve sa'ydan sonra haccını
ifa edememişse Umre yaparak ihramdan çıkar, ancak yeniden bir tavaf ve sa'y
daha yapar, çünkü ilk yapmış olduğu tavaf ve sa'yde ifa edemediği hacca niyet
etmişti. (Son yaptığı ise Umre tavafı ve sa'yidir.) Ertesi sene ise
yetişemediği hacını ifa ederek hediy kurbanını keser.