21 - باب
مَا لاَ
زَكَاةَ
فِيهِ مِنَ
الثِّمَارِ
21. Zekat Düşmeyen Ziraî
Ürünler
قَالَ
مَالِكٌ : إِنَّ
الرَّجُلَ
إِذَا كَانَ
لَهُ مَا
يَجُدُّ
مِنْهُ،
أَرْبَعَةَ
أَوْسُقٍ
مِنَ التَّمْرِ،
وَمَا
يَقْطُفُ
مِنْهُ
أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ
مِنَ
الزَّبِيبِ،
وَمَا
يَحْصُدُ
مِنْهُ
أَرْبَعَةَ
أَوْسُقٍ
مِنَ الْحِنْطَةِ،
وَمَا
يَحْصُدُ
مِنْهُ
أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ
مِنَ الْقُطْنِيَّةِ،
إِنَّهُ لاَ
يُجْمَعُ
عَلَيْهِ
بَعْضُ
ذَلِكَ إِلَى
بَعْضٍ،
وَإِنَّهُ
لَيْسَ
عَلَيْهِ فِي
شَيْءٍ مِنْ
ذَلِكَ زَكَاةٌ،
حَتَّى
يَكُونَ فِي
الصِّنْفِ الْوَاحِدِ
مِنَ
التَّمْرِ،
أَوْ فِي
الزَّبِيبِ،
أَوْ فِي
الْحِنْطَةِ،
أَوْ فِي الْقُطْنِيَّةِ،
مَا يَبْلُغُ
الصِّنْفُ
الْوَاحِدُ
مِنْهُ خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
بِصَاعِ
النَّبِيِّ r، كَمَا
قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ r : « لَيْسَ
فِيمَا دُونَ
خَمْسَةِ
أَوْسُقٍ مِنَ
التَّمْرِ
صَدَقَةٌ »(483).
قَالَ
: وَإِنْ
كَانَ فِي
الصِّنْفِ
الْوَاحِدِ
مِنْ تِلْكَ
الأَصْنَافِ
مَا يَبْلُغُ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
فَفِيهِ
الزَّكَاةُ،
فَإِنْ لَمْ
يَبْلُغْ خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ
فَلاَ
زَكَاةَ
فِيهِ.
وَتَفْسِيرُ
ذَلِكَ : أَنْ
يَجُذَّ
الرَّجُلُ
مِنَ
التَّمْرِ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
وَإِنِ
اخْتَلَفَتْ
أَسْمَاؤُهُ
وَأَلْوَانُهُ،
فَإِنَّهُ
يُجْمَعُ
بَعْضُهُ
إِلَى
بَعْضٍ،
ثُمَّ يُؤْخَذُ
مِنْ ذَلِكَ
الزَّكَاةُ،
فَإِنْ لَمْ
يَبْلُغْ
ذَلِكَ فَلاَ
زَكَاةَ
فِيهِ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكَذَلِكَ
الْحِنْطَةُ
كُلُّهَا :
السَّمْرَاءُ،
وَالْبَيْضَاءُ،
وَالشَّعِيرُ،
وَالسُّلْتُ،
كُلُّ ذَلِكَ صِنْفٌ
وَاحِدٌ،
فَإِذَا
حَصَدَ
الرَّجُلُ
مِنْ ذَلِكَ
كُلِّهِ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
جُمِعَ
عَلَيْهِ
بَعْضُ
ذَلِكَ إِلَى
بَعْضٍ،
وَوَجَبَتْ فِيهِ
الزَّكَاةُ،
فَإِنْ لَمْ
يَبْلُغْ ذَلِكَ،
فَلاَ
زَكَاةَ
فِيهِ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكَذَلِكَ
الزَّبِيبُ
كُلُّهُ
أَسْوَدُهُ
وَأَحْمَرُهُ،
فَإِذَا
قَطَفَ
الرَّجُلُ
مِنْهُ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
وَجَبَتْ
فِيهِ الزَّكَاةُ،
فَإِنْ لَمْ
يَبْلُغْ
ذَلِكَ فَلاَ
زَكَاةَ
فِيهِ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكَذَلِكَ
الْقُطْنِيَّةُ،
هِيَ صِنْفٌ
وَاحِدٌ،
مِثْلُ
الْحِنْطَةِ،
وَالتَّمْرِ،
وَالزَّبِيبِ،
وَإِنِ
اخْتَلَفَتْ
أَسْمَاؤُهَا
وَأَلْوَانُهَا،
وَالْقُطْنِيَّةُ
: الْحِمَّصُ،
وَالْعَدَسُ,
وَاللُّوبِيَا،
وَالْجُلْبَانُ،
وَكُلُّ مَا
ثَبَتَ
مَعْرِفَتُهُ
عِنْدَ
النَّاسِ
أَنَّهُ
قُطْنِيَّةٌ،
فَإِذَا
حَصَدَ
الرَّجُلُ
مِنْ ذَلِكَ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ
بِالصَّاعِ
الأَوَّلِ،
صَاعِ
النَّبِيِّ r، وَإِنْ
كَانَ مِنْ
أَصْنَافِ
الْقُطْنِيَّةِ
كُلِّهَا،
لَيْسَ مِنْ
صِنْفٍ
وَاحِدٍ مِنَ
الْقُطْنِيَّةِ،
فَإِنَّهُ
يُجْمَعُ
ذَلِكَ
بَعْضُهُ
إِلَى بَعْضٍ,
وَعَلَيْهِ
فِيهِ
الزَّكَاةُ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَقَدْ
فَرَّقَ
عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ
بَيْنَ
الْقُطْنِيَّةِ،
وَالْحِنْطَةِ،
فِيمَا
أُخِذَ مِنَ
النَّبَطِ،
وَرَأَى
أَنَّ
الْقُطْنِيَّةَ
كُلَّهَا صِنْفٌ
وَاحِدٌ،
فَأَخَذَ
مِنْهَا
الْعُشْرَ،
وَأَخَذَ
مِنَ
الْحِنْطَةِ
وَالزَّبِيبِ
نِصْفَ
الْعُشْرِ(484).
قَالَ
مَالِكٌ :
فَإِنْ قَالَ
قَائِلٌ :
كَيْفَ
يُجْمَعُ
الْقُطْنِيَّةُ
بَعْضُهَا
إِلَى بَعْضٍ
فِي
الزَّكَاةِ،
حَتَّى
تَكُونَ
صَدَقَتُهَا
وَاحِدَةً، وَالرَّجُلُ
يَأْخُذُ
مِنْهَا
اثْنَيْنِ بِوَاحِدٍ
يَداً
بِيَدٍ،
وَلاَ
يُؤْخَذُ مِنَ
الْحِنْطَةِ
اثْنَانِ
بِوَاحِدٍ
يَداً بِيَدٍ
؟ قِيلَ لَهُ :
فَإِنَّ
الذَّهَبَ
وَالْوَرِقَ
يُجْمَعَانِ
فِي
الصَّدَقَةِ،
وَقَدْ
يُؤْخَذُ
بِالدِّينَارِ
أَضْعَافُهُ
فِي الْعَدَدِ
مِنَ
الْوَرِقِ
يَداً بِيَدٍ.
قَالَ
مَالِكٌ فِي
النَّخِيلِ
يَكُونُ بَيْنَ
الرَّجُلَيْنِ،
فَيَجُذَّانِ
مِنْهَا
ثَمَانِيَةَ
أَوْسُقٍ
مِنَ
التَّمْرِ :
إِنَّهُ لاَ
صَدَقَةَ عَلَيْهِمَا
فِيهَا،
وَإِنَّهُ
إِنْ كَانَ لأَحَدِهِمَا
مِنْهَا مَا
يَجُذُّ
مِنْهُ خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
وَلِلآخَرِ
مَا يَجُذُّ
أَرْبَعَةَ
أَوْسُقٍ
أَوْ أَقَلَّ
مِنْ ذَلِكَ
فِي أَرْضٍ
وَاحِدَةٍ،
كَانَتِ الصَّدَقَةُ
عَلَى
صَاحِبِ
الْخَمْسَةِ
الأَوْسُقِ،
وَلَيْسَ
عَلَى
الَّذِي
جَذَّ
أَرْبَعَةَ
أَوْسُقٍ،
أَوْ أَقَلَّ
مِنْهَا
صَدَقَةٌ.
قَالَ
مَالِكٌ :
وَكَذَلِكَ
الْعَمَلُ
فِي الشُّرَكَاءِ
كُلِّهِمْ،
فِي كُلِّ
زَرْعٍ مِنَ
الْحُبُوبِ
كُلِّهَا
يُحْصَدُ،
أَوِ النَّخْلُ
يُجَذُّ،
أَوِ
الْكَرْمُ
يُقْطَفُ،
فَإِنَّهُ إِذَا
كَانَ كُلُّ
رَجُلٍ
مِنْهُمْ
يَجُذُّ مِنَ
التَّمْرِ،
أَوْ
يَقْطِفُ
مِنَ الزَّبِيبِ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
أَوْ
يَحْصُدُ مِنَ
الْحِنْطَةِ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ،
فَعَلَيْهِ
فِيهِ
الزَّكَاةُ،
وَمَنْ كَانَ
حَقُّهُ
أَقَلَّ مِنْ
خَمْسَةِ
أَوْسُقٍ،
فَلاَ
صَدَقَةَ عَلَيْهِ،
وَإِنَّمَا
تَجِبُ
الصَّدَقَةُ
عَلَى مَنْ
بَلَغَ
جُدَادُهُ،
أَوْ قِطَافُهُ،
أَوْ
حَصَادُهُ
خَمْسَةَ
أَوْسُقٍ.
قَالَ
مَالِكٌ :
السُّنَّةُ
عِنْدَنَا :
أَنَّ كُلَّ
مَا
أُخْرِجَتْ
زَكَاتُهُ
مِنْ هَذِهِ
الأَصْنَافِ
كُلِّهَا،
الْحِنْطَةِ
وَالتَّمْرِ
وَالزَّبِيبِ
وَالْحُبُوبِ
كُلِّهَا،
ثُمَّ
أَمْسَكَهُ
صَاحِبُهُ
بَعْدَ أَنْ
أَدَّى
صَدَقَتَهُ
سِنِينَ،
ثُمَّ بَاعَهُ،
أَنَّهُ
لَيْسَ
عَلَيْهِ فِي
ثَمَنِهِ زَكَاةٌ،
حَتَّى
يَحُولَ
عَلَى
ثَمَنِهِ الْحَوْلُ
مِنْ يَوْمَ
بَاعَهُ،
إِذَا كَانَ
أَصْلُ
تِلْكَ الأَصْنَافِ
مِنْ
فَائِدَةٍ
أَوْ
غَيْرِهَا، وَأَنَّهُ
لَمْ يَكُنْ
لِلتِّجَارَةِ،
وَإِنَّمَا
ذَلِكَ
بِمَنْزِلَةِ
الطَّعَامِ وَالْحُبُوبِ
وَالْعُرُوضِ،
يُفِيدُهَا الرَّجُلُ،
ثُمَّ
يُمْسِكُهَا
سِنِينَ، ثُمَّ
يَبِيعُهَا
بِذَهَبٍ
أَوْ وَرِقٍ،
فَلاَ
يَكُونُ
عَلَيْهِ فِي
ثَمَنِهَا
زَكَاةٌ
حَتَّى
يَحُولَ عَلَيْهَا
الْحَوْلُ
مِنْ يَوْمَ
بَاعَهَا، فَإِنْ
كَانَ أَصْلُ
تِلْكَ
الْعُرُوضِ
لِلتِّجَارَةِ،
فَعَلَى
صَاحِبِهَا
فِيهَا الزَّكَاةُ
حِينَ
يَبِيعُهَا،
إِذَا كَانَ قَدْ
حَبَسَهَا سَنَةً،
مِنْ يَوْمَ
زَكَّى
الْمَالَ
الَّذِي
ابْتَاعَهَا
بِهِ.
İmam Malik'den:
Adamın dört vesk hurması, dört vesk üzümü, dört vesk buğdayı ve dört vesk de
baklagili olsa, bunlar üstüste toplanmaz ve nisaba ulaşmadıkları için zekat
ödenmez. Hepsi ayrı ayrı beş vesk'e ulaşırlar ise zekatları verilir. Çünkü
Peygamber efendimiz: « 5 vesk'ten az olan hurmaya zekat düşmez.» buyurmuştur.
Yukarıda adı geçen
yiyeceklerden her biri ayrı ayrı beş vesk'i doldursalardı zekat düşerdi, bu
durumda düşmez. Şöyleki: şayet .cinsleri farklı farklı hurmalar üstüste
toplanır da nisaba ulaşırsa zekatı verilir. Buğday da böyledir. Arpa, kabuksuz
arpa, ak buğday, sarı buğday bunların hepsi aynı cinstir. Bunlardan beş vesk
buğday elde eden kimse zekat ödenebilecek nisaba malik sayılır, zekat Öder.
Nisabı bulmazsa, ödenmez. Üzüm de aynıdır. Toplanan bütün üzümler siyahı ve
kırmızısı aynı cins sayılarak zekatı hesaplanır. Bir kimse beş vesk (üçyüz sa')
üzümü hasad ederse buna zekat düşer, bu kadardan az olursa düşmez. Buğday,
hurma ve üzümdeki gibi cinsleri farklı farklı da olsa baklagiller de çeşitli
türleri aynı cinsmiş gibi toplanır ve beş vesk (300 sa') gelirse zekatı verilir.
Nohut, mercimek, lobya ve cülban baklagillerdendir. Bir kişi tek bir sınıftan
değil, çeşitli sınıflardan bu tür ziraî ürün hasat ederse, bunlar birbirine
eklenir, bu kişi zekat öder.
İmam Malik'den:
Ömer b. Hattab, tahılla baklagillerin zekatım ayrı ayrı aldı: Gelen hristiyan
îrak'lı (Nabat) tüccarların baklegiller cinsinden olan mallarından onda bir,
tahıl ve üzüm cinsinden olan mallarından da yirmide bir gümrük vergisi aldı.
İmam Malik der
ki: Eğer bir kimse, «nasıl olur da zekata ulaşması için baklagillerin cinsleri
üstüste toplanır, halbuki bir kimse baklagillerin en iyi cinsinden bir
(kilosunun) peşin karşılığında biraz daha düşük kalitesinden iki (kilo)
alabilir? Oysa, buğday türleri birbiriyle farklı Ölçülerde değiştirilemezler.»
diye itirazda bulunursa şöyle cevap verilir: Altın ile gümüş de zekatları
hesaplanırken üstüste toplandılar: Halbuki bir miktar peşin altın karşılığında
bir sürü gümüş alınabilir.
İmam Malik der
ki: İki kişi ortak olarak sekiz vesk hurma elde etseler, bunlara zekat düşmez.
Şayet birinin hissesine düşen beş vesk diğerininki de dört vesk gelirse, 300
sa'gelene zekat düşer. 240 sa'gelene düşmez. Bütün ortaklıklarda durum
böyledir.
Bütün hasat
edilen ziraî ürünler, hurmalar, üzümlerde ayrı ayrı 300 sa' elde eden kimselere
zekat düşer. Daha aşağısını elde eden ortağa zekat düşmez.
İmam Malik der
ki: Biz Medine'liler arasındaki geleneğe göre buğday, hurma, üzüm ve diğer
tahıllar elde edilince zekatları da verilir. Zekatını verdiği malı sahibi
senelerce yanında alıkoyup sonra da satabilir. Satınca elde ettiği paraya
üzerinden bir yıl geçmedikçe zekat düşmez.
Bu mallar gelir
veya başka yolla kazanılmış olup ticarî amaçlı değilse yiyecek, tahıl ve eşya
mesabesinde olup, kişi bunları kazanır, senelerce elinde tutar, sonra altın ve
gümüş karşılığında satarsa, sattığı günden itibaren parasının üzerinden bir yıl
geçmeden zekat gerekmez. Şayet bu mallar ticaret eşyası olur da sahibi zekatını
verdiği mal karşılığında bu mallan satın almış ve o günden itibaren bir sene
elinde tutmuş ise, sattığı anda zekatınıvermesi gerekir.
22 - باب
مَا لاَ
زَكَاةَ
فِيهِ مِنَ
الْفَوَاكِهِ
وَالْقَضْبِ
وَالْبُقُولِ
22. Zekat Düşmeyen
Mallar: Meyveler, Yonca Ve Sebzeler
قَالَ
مَالِكٌ :
السُّنَّةُ
الَّتِى لاَ
اخْتِلاَفَ
فِيهَا
عِنْدَنَا،
وَالَّذِي
سَمِعْتُ
مِنْ أَهْلِ
الْعِلْمِ : أَنَّهُ
لَيْسَ فِي
شَيْءٍ مِنَ
الْفَوَاكِهِ
كُلِّهَا
صَدَقَةٌ،
الرُّمَّانِ،
وَالْفِرْسِكِ،
وَالتِّينِ
وَمَا
أَشْبَهَ ذَلِكَ،
وَمَا لَمْ
يُشْبِهْهُ
إِذَا كَانَ مِنَ
الْفَوَاكِهِ.
قَالَ
: وَلاَ فِي
الْقَضْبِ،
وَلاَ فِي
الْبُقُولِ
كُلِّهَا
صَدَقَةٌ، وَلاَ
فِي
أَثْمَانِهَا
إِذَا
بِيعَتْ صَدَقَةٌ،
حَتَّى
يَحُولَ
عَلَى
أَثْمَانِهَا
الْحَوْلُ
مِنْ يَوْمِ
بَيْعِهَا
وَيَقْبِضُ
صَاحِبُهَا
ثَمَنَهَا(485).
İmam Malik şöyle
demiştir: Biz Medine'liler arasında ihtilafsız uygulanan ve benim de alimlerden
duyduğuma göre meyvelerin tamamına zekat düşmez. Nar, şeftali, incir ve bunlara
benzeyen, benzemeyen bütün meyvalara zekat düşmez,
Yoncaya ve
sebzelere de zekat düşmez. Bunlar satıldıkları takdirde, paraları sahibinin
eline geçtikten bir sene sonra zekatı verilir.