SAHİH-İ MÜSLİM

KALBİ YUMUŞATAN HADİSLER

27- MAĞARAYA SIĞINAN ÜÇ KİŞİNİN KISSASI VE SALİH AMELLERLE TEVESSÜL BABI

6884-100/1- Bana Muhammed b. İshak el-Müseyyebi tahdis etti, bana Enes -yami b. İyaz Ebu Damra- Musa b. Ukbe'den tahdis etti, o Nafi'den, o Abdullah b. Ömer'den, o Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den şöyle buyurduğunu rivayet etti: ''Üç kişi beraber yürümekte iken yağmur'a tutuldular. Bunun üzerine bir dağdaki bir mağaraya sığındılar. Mağaranın ağzına dağdan kopan bir kaya parçası düştü ve üzerlerini kapattı. Biri diğerine Allah için yaptığınız salih amellere bir bakın. Onları vesile ederek Yüce Allah'a dua edin. Belki Allah bu kayayı üzerimizden açar dediler.

Bunun üzerine biri şöyle dedi: Allah'ım durum şu ki benim oldukça yaşlı anne babam vardı. Karım ve küçük çocuklarım vardı. Onlar için (develerimi) otlatırdım. Davarlarımı meradan geri getirdiğim de süt sağar ve önce annem babamla başlar çocuklarımdan önce orilara süt içirirdim. Bir gün ağaçlık (otlak olarak) bir yer bulamadığım için uzağa gittim. Bu sebeple akşam oluncaya kadar gelemedim. Onların uyuduklarını gördüm. Önceden (davarlarımı) sağdığım şekilde sağdım ve içinde sağdığım süt bulunan kabı getirdim. Onları uyandırmak istemediğimden ötürü başlarının ucunda durdum. Aynı şekilde onlardan önce çocuklara içirmek de hoşuma gitmedi. Çocuklar ise ayaklarımın yanında açlıktan' bağırışıyorlardı. Fecr doğuncaya kadar benim de halim bu şekilde onların da hali bu şekilde devam etti. (Rabbim) eğer benim bu işi senin rıza n için yaptığımı biliyorsan bu kayayı üzerimizden bir miktar aç. O açılan yerden semayı görelim dedi. Hemen Allah kayayı bir miktar açtı. O açılan yerden semayı gördüler.

Diğeri dedi ki: Allah'ım gerçek şu ki benim bir amca kızım vardı. Onu erkeklerin kadınları sevdikleri en aşırı derecede sevdim. Kendisinden n'efsini (bana ait olmasını) istedim. O kendisine yüz dinar getirmediğim sürece kabul etmedi. O yüz dinarı toplayıncaya kadar çok yoruldum. O yüz dinarı ona getirdim. Ayaklarının arasına çöktüğüm zaman ey Allah'ın kulu! Allah'tan kork ve haksız bir şekilde mührü gçma dedi. Derhal onun üzerinden kalktım. (Rabbim) Eğer sen benim bunu senin rıza n için yaptığımı biliyorsan bunun bir kısmını bize aç dedi. (Allah) onlara açtı.

Diğeri şöyle dedi: Allah'ım ben bir ölçek pirinç karşılığında bir işçi çalıştırmıştım. İşini 'bitirince bana hakkımı ver dedi. Ben ölçeğini arz edince onu kabul etmek istemedi. Ben de onun o ölçeğini ekip durdum. Nihayet o pirinçten çobanları ile birlikte bir sürü inek topladım. O adam bana gelerek:

Allah'tan kork ve bana hakkımda zulmetme dedi. Ben: Şu ineklerin ve çobanlarının yanına git, onları al dedim. Adam: Allah'tan kork ve benimle alay etme dedi. Ben: Seninle alayetmiyorum. O inekleri ve çobanlarını al dedim. O da onları alıp götürdü. Eğer benim bunu senin rızan için yaptığımı biliyorsan kapalı kalan kısmı da bizim için aç dedi. Allah da kalan kısmı açtı. "

Diğer tahric: Buhari, 2215, 2333

AÇIKLAMA: "Bir dağdaki bir mağaraya sığındılar." Mağara dağdaki oyuk demektir.

"Evev: sığındılar" fiilinde hemze kasr iledir. Bununla birlikte az önce açıklaması geçen az kullanılan bir söyleyişte fethalı söyleyiş (avev) şekli de caizdir.

"İşlediğiniz salih amellere bir bakın. Onları zikrederek Allah'a dua edin, belki bunu üzerinizdenaçar." Mezhep alimlerimiz insanın sıkıntılı hallerinde istiska (yağmur) duasında ve daha başka dualarda salih amellerini sözkonusu ederek dua edip o salih ameli ile Allah'a tevessül etmesinin müstehap olduğuna delil göstermişlerdir. Çünkü bunlar böyle bir iş yaptılar ve onların duaları kabul edildi. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de bunu kendilerinden övgüyle ve faziletlerinin güzelliğini dile getirerek zikretmiştir.

Bu hadisten ayrıca şu hususlar da anlaşılmaktadır:

1. Anne ve babaya iyi davranmanın, onlara hizmet etmenin, çocuk, eş ve onların dışında kalan diğerlerine anne babayı tercih etmenin fazileti

2. İffetli durmanın, haramlardan uzak kalmanın, özellikle de onları işleyebilecek güce sahipken ve onları yapmayı da kararlaştırmışken vazgeçmenin yüce Allah için İhlasla bunu terk etmenin fazileti

3. İcare akdi caizdir.

4. Ahdine güzel bir şekilde bağlı kalmak, emanetin gereğini eksiksiz yerine getirmek, karşılıklı ilişkilerde müsamahakar davranmak

5. Velilerin kerametlerinin Sabit olduğu ki hak ehlinin mezhebi budur. "Develerimi meradan geri getirdiğimde süt sağardım." Yani develerimi meradan onların yanına ve gece kalacakları yere geri getirdiğimde demektir.

''Ağaçlık (otlak) bir yer bulamadığım için uzağa gittim." Bazı nüshalarda (uzağa gittim anlamındaki lafız: neabi lafzı) naebi şeklindedir. Birincisi hemzeyi eliften önce kaydeder. Nitekim kıraat-i seb'a okuyucuları çoğunlukla böyle okumuşlardır. İkincisi ise bunun aksi söyleyiştedir. Her ikisi de iki ayrı söyleyiş ve iki ayrı kıraattir. Uzak düştü anlamındadır.

"İçinde süt bulunan kabı getirdi." Hilab kelimesi ha harfi kesreli olarak içine süt sağılan ve bir sağımlık deve sütü alan bir kaptır. Buna mihleb de denilir. Burada "hilab" ile sağıimış sütü kastetmiş olabilir.

"Küçük çocuklar açlıktan bağırışıyorlardı. " Feryad ediyorlar, açlıktan ağlaşıyorlardı demektir.

"Ben hep bu halimde kaldım." Bu halimi sürdürdüm. Fe harfi ötreli furce ve fethalı ferce gedik açıklık demektir; Daha önce defalarca açıklandı.

''Ayakları arasına çöktüm" yani cima için erkeğin oturduğu şekilde oturdum.

"Haksız yere mühürü açma." Burada mühür bakireliğinden kinayedir.

"Hakkı" ise zina ile değil nikah ile olması demektir.

"Bir ölçek pirinç" fe rak: ölçek re harfi fethalı ve sakin (fark) söylenir. İki ayrı söyleyiştir, fethalı söyleyiş daha güzel ve daha meşhurdur. Bu da üç sa' alan bir kaptır. Taharet kitabında açıklaması geçti.

"Onu kabul etmedi. " Yani beğenmedi, onu almayıp gitti .

6885- .. ./2- Bize İshak b. Mansur ve Abd b. Humeyd de tahdis edip dedi ki: Bize Ebu Asım, İbn Cureyc’DEN haber verdi bana Musa b. Ukbe haber verdi. (H.) Bana Suveyd b. Said de tahdis etti, bize Ali b. Mushir, Ubeydullah'dan tahdis etti. (H.) Bana Ebu Kureyb ve Muhammed b. Tarif el-Beceli de tahdis edip dediler ki: Bize İbn Fudayl tahdis etti, bize babam ve Rakabe b. Meskale tahdis etti. (H.) Bana Zuheyr b. Harb, Hasan el-Hulvani ve Abd b. Humeyd de tahdis edip dedi ki: Bize Yakub -yani b. İbrahim b. Sa'd- bize babam Salih b. Keysan'dan tahdis etti, hepsi Nafi'den o İbn Ömer'den, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den Ebu Damra'nın Musa b. Ukbe’DEN rivayet ettiği hadis ile aynı manada rivayet etti. Hadislerinde fazladan "çıkıp yürüdüler" dediler. Salih'in hadisinde "beraberce yürüyorlardı" denilmektedir. Ubeydullah müstesna. Onun hadisinde "çıktılar" demiş ve ondan sonra bir şey zikretmemiştir.

6886- .. ./3- Bana Muhammed b. Sehl et-Temimi, Abdullah b. Abdurrahman b. Behram ve Ebu Bekr b. İshak tahdis etti. İbn Sehl bize Ebu'l-Yeman tahdis etti derken diğer ikisi haber verdi dedi: Bize Şuayb Zühri’DEN haber verdi, bana Salim b. Abdullah'ın haber verdiğine göre Abdullah b. Ömer dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i şöyle buyururken dinledim: "Sizden öncekilerden üç kişi yola Çıktı. Nihayet geceyi bir mağarada geçirmek zorunda kaldılar." Sonra hadisi NMi'in İbn Ömer'den diye rivayet ettiği hadis ile aynı manada zikretti. Ancak o rivayetinde şunları söyledi: Onlardan bir adam: ''Allah'ım benim yaşlı ihtiyar bir ebeveynim vardı. Akşam sütünü onlardan önce ne aile halkımdan, ne malımdan birisine içirmezdim." Yine şunları söyledi: ''Amcamın kızı benden kendisini uzak tuttu. Nihayet kıtlık yıllarından bir yıla düştü. Bana geldi. Ben de ona yüzyirmi dinar verdim." Yine şunları söyledi: "Onun ücretini onun için çalıştırdım. Nihayet ondan çokça mal çoğaldı da dalga dalga büyüdü" ve "mağaradan çıkıp yürüyüp gittiler" dedi.

Diğer tahric: Buhari, 2272

AÇIKLAMA: ''Akşam sütünü onlardan önce ... kimseye içirmezdim." Buradaki "la egbuku: içirmezdim" fiilinde hemze fethalı, be ötrelidir. Yani akşam sütü paylarını içmekte kimseyi öncelemezdim. Gabuk akşam içmek, sabuh ise günün ilk vakitlerinde içmek demektir ... Benim bu kelimenin zaptı ile alakalı olarak söylediklerim lugat kitapları ve garibu'l-hadis kitapları ile şerhlerde ittifakla kabul edilmiş hususlardır. Bu hususta ünsiyeti bulunmayan bazı kimseler bu lafız bazen tashif edebilir ve (hemze fethalı be ötreli olmak üzere egbuku diyecek yerde) hemze ötreli, be kesreli (uğbiku) diye zapteder. Bu ise yanlıştır.

"Onun ücreti" yani emeğinin karşılığı olan hakkını "onun için çalıştırırım."

"Nihayet onlardan mallar çoğaldı da dalga dalga büyüdü." Buradaki "irtecaat: dalga dalga büyüdü" ayn ve cim iledir. Yani hareketi, kımıldanışı açıkça görülünceye kadar ve çokluğundan ötürü dalga dalga bir hal alıncaya kadar çoğaldı. Çünkü "irtiac" sarsılmak ve hareket etmek demektir.

Hanefi mezhebi alimleri -ve onların dışında- başkasının malını satmayı ve mal sahibinin izni olmadan malında tasarruf etmeyi -bundan sonra sahibinin geçerli kabul etmesi şam ile- caiz kabul edenler bu hadisi delil göstermişlerdir. Bu hadiste bu görüşlerine delil olan nokta ise "ben o pirinci ekip durdum. Nihayet ondan çobanları ile birlikte bir sürü inek topladım" ifadesidir. Buhari'nin rivayetinde ise 'hnun ücretini ondan mallar çoğalıncaya kadar çalıştırdım, nemalandırdım ve: Gördüğün bütün bu develer, inekler, koyunlar, köleler senin ücretindendir dedim" denilmektedir.

Bizim mezhep alimletimiz ile sözü geçen tasarrufu caiz kabul etmeyen diğerleri şöyle cevap verirler: Bu bizden öncekilerin şeriati hakkında verilen bir haberdir. Bizden öncekilerin şeriatinin bizim için şeriat olması hususunda ise usul alimlerinin meşhur görüş ayrılıklan vardır. Eğer o bizim için bir şeriat değildir diyecek olursak zaten delil olmaz. Bu görüşü kabul etmesek o taktirde bu borç olmak üzere bir miktar pirinç karşılığında onu ücretle çalıştırdı. Fakat bu ücretini ona teslim etmeyip aksine almasını teklif ettiği halde o değersiz bulduğundan ötürü bunu kabul etmemiş, dolayısıyla sahih bir kabz olmadan muayyen olarak ecri tayin edilmemiş oldu. Böylelikle o ücreti onun ücretle tutanın mülkü olarak kaldı. çünkü zimmette (borç) olan bir şeyancak sahih bir kabz ile muayYen olur. Diğer taraftan ücretle tutan kişi bunda kendi mülkiyetinde olduğu halde tasarrufta bulunmuştur. Böylelikle o malda onun tasarrufu sahih olur. Onun kendisine ait olduğuna inanması ile işçinin hakkı olduğuna inanması arasında bir fark yoktur. Sonra da o ücret malından meydana gelen deve, inek, koyun ve köleleri her ikisinin de rızasıyla çalıştırdığı işçiye teberru olarak bağışladı. Allah en iyi bilendir.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

TEVBE - 1- TEVBE ETMENİN TEŞVİK EDİLMESİ VE TEVBE DOLAYISIYLA SEVİNMEK HAKKINDA BİR BAB