|
SAHİH-İ MÜSLİM |
İLİM |
5- AHİR ZAMANDA İLMİN
KALDIRILIP ALINMASI, BİLGİSİZLİĞİN VE FİTNELERİN ORTAYA ÇIKMASI BABI
6726-8/1- Bize Şeyban b. Ferruh tahdis etti, bize Abdulvaris tahdis etti, bize Ebu Teyyah tahdis etti, bana Enes b.
Malik tahdis edip dedi ki: Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"İlmin kaldırılması bilgisizliğin yer etmesi, içkinin içilmesi, zinanın
ortaya çıkması kıyametin alametlerindendir" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari, 80
6727 -9/2- Bize Muhammed
b. el-Müsenna ve İbn Beşşar tahdis edip dedi ki: Bize
Muhammed b. Cafer tahdis etti, bize Şu'be tahdis etti: Katade'yi Enes b. Malik'den şöyle
dedi diye tahdis ederken dinledim: Ben size Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den dinlemiş olduğum bir hadisi nakletmeyeyim mi?
Bunu artık benden sonra bizzat O'ndan dinlemiş başka bir kimse size tahdis etmeyecektir: "Şüphesiz ilmin kaldırılması,
bilgisizliğin ortaya çıkması, zinanın yayılması, içkinin içilmesi, erkeklerin
-elli kadına tek bir kayyım kalacak şekilde- gitmesi ve kadınların kalması
kıyametin alametlerindendir. "
Diğer tahric: Buhari, 81; TIrmizi, 2205; İbn Mace, 4045
6728- ..
./3- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe tahdis
etti, bize Muhammed b. Bişr tahdis
etti. (H.) Bize Ebu Kureyb
de tahdis etti, bize Abde
ve Ebu Usame hepsi Said b. Ebu Arube’DEN tahdis
etti, o Katade'den, o Enes b. Malik'den,
o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den
diye rivayet etti. İbn Bişr
ve Abde'nin hadisinde: Bu hadisi size benden sonra
kimse tahdis etmeyecektir. Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i
şöyle buyururken dinledim ... deyip hadisi aynı şekilde zikretti.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
6729-10/3- Bize Muhammed
b. Abdullah b. Numeyr tahdis
etti, bize Veki' ve babam tahdis
edip dedi ki: Bize A'meş tahdis
etti. (H.) Bana Ebu Said el-Eşecc de -Iafız ona ait olmak
üzere- tahdis etti, bize Veki'
tahdis etti, bize A'meş, Ebu Vail'den şöyle dediğini tahdis etti: Abdullah ve Ebu Musa
ile birlikte oturuyordum. İkisi dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu: "Şüphesiz kıyametten az önce öyle günler gelecek ki o
günlerde ilim kaldırılacak, o günlerde bilgisizlik inecek, o günlerde herc çoğalacaktır. Herc ise
öldürmektir. "
Diğer tahric: Buhari, 7062; 7063, 7064,
7065; TIrmizi,2200; İbn Mace, 4050, 4051
6730- .. ./5- Bize Ebu Bekr b. en-Nadr b. Ebu'n-Nadr
tahdis etti, bize Ebu'n-Nadr tahdis etti, bize Ubeydullah b. Eşcal, Süfyan'dan tahdis etti, o Plmeş'den, o Ebu Vail'den, o Abdullah ve Ebu Musa
el-Eşari'den şöyle dediklerini rivayet etti: RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: (H) Bana Kasım b. Zekeriyya da tahdis etti, bize Hüseyn el-Cu'fi, ZfÜde’DEN tahdis etti, o
Süleyman’DAN o Şakik’DEN şöyle dediğini rivayet etti:
Abdullah ve Ebu Mesud ile
birlikte oturuyordum. İkisi konuşurlarken Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, dediler (ravi) hadisi Veki' ve İbn Numeyr'in
hadisi ile aynı şekilde rivayet etti.
6731- .. ./6- Bize Ebu Bekr b. Ebu
Şeybe, Ebu Kureyb, İbn Numeyr
ve İshak el-Hanzali birlikte Ebu
Muaviye’DEN tahdis etti, o Plmeş'den, o Şakik'den, o Ebu Musa'dan, o Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den aynısını rivayet etti.
6732- .. ./7- Bize İshak
b. İbrahim tahdis etti, bize Cerir,
Plmeş'den haber verdi, o Ebu
Vail’DEN şöyle dediğini rivayet etti: Ben, Abdullah
ve Ebu Musa ile birlikte oturuyordum, onlar da
konuşuyorlardı. Ebu Musa: Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, dedi. Hadisi aynen rivayet etti.
6733-11/8- Bana Harmele b. Yahya tahdis etti,
bize İbn Vehb haber verdi,
bana Yunus, İbn Şihab'dan
haber verdi, bana Humeyd b. Abdurrahman
b. Avf'ın tahdis ettiğine
göre Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Zaman yaklaşacak, ilim
alınacak, fitneler başgösterecek, cimrilik
bırakılacak ve herc çoğalacak." Ashab: Here nedir diye sordular.
O: "Öldürmektir" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari, 6037, 7061
-muallak olarak-; Ebu Davud,
4255
6734- .. ./9- Bize
Abdullah b. Abdurrahman ed-Darimi
tahdis etti, bize Ebu'l-Yeman haber verdi, bize Şuayb, Zühri'den haber verdi, bana Humeyd
b. Abdurrahman ez-Zühri'nin
tahdis ettiğine göre Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu: "Zaman yaklaşacak, ilim alınacak" sonra aynısını
zikretti.
6735-12/10- Bize Ebu Bekr b. Ebu
Şeybe tahdis etti, bize Abdula'la, Ma'mer'den tahdis etti, o Zühri'den, o Said'den, o Ebu Hureyre'den, o Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den: "Zaman yaklaşacak, ilim
azalacak" buyurduğunu rivayet etti, Sonra önceki ikisinin hadisini aynen
zikretti.
Diğer tahric: Buhari, 7061; İbn Mace, 4052
6736- .. ./11- Bize
Yahya b. Eyyub Kuteybe ve İbn Hucr tahdis
edip dedi ki: Bize İsmail -yani b. Cafer- Ala’den tahdis etti, o babasından, o Ebu Hureyre'den rivayet etti. (H.) Bize İbn
Numeyr, Ebu Kureyb ve Amr en-Nakid de tahdis edip, dediler ki:
Bize İshak b. Süleyman, Hanzala’dan tahdis etti, o Salim'den, o Ebu Hureyre'den rivayet etti. (H.) Bize Muhammed b. Rafi'de tahdis etti, bize Abdurrezzak tahdis etti, bize Ma'mer, Hemmam b. Münebbih'den tahdis etti, o Ebu Hureyre'den rivayet etti.
(H.) Bana Ebu'tTahir tahdis
etti, bize İbn Vehb, Amr b. el-Haris'den haber verdi,
o Ebu Yunus'dan, o Ebu Hureyre’DEN rivayet etti.
Hepsi de Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den deyip Zühri'nin Humeyd'den, onun Ebu Hureyre'den rivayetini aynı şekilde rivayet ettiler. Fakat
onlar rivayetlerinde "cimrilik bırakılır" ibaresini zikretmediler.
Diğer tahric: Yahya b. Eyyub'un
hadisini Yalnız Müslim rivayet etmiştir; İbn Numeyr'in hadisini Buhari, 75;
Muhammed b. Rafi'in hadisini Yalnız Müslim rivayet
etmiştir; Ebu't-Tahir'in hadisini Yalnız Müslim
rivayet etmiştir
AÇIKLAMA: (6726)
"Bize Şeyban b. Ferruh tahdis
etti." Bu isnad ile bundan sonrakinin
isnadındaki bütün raviler Basralıdır.
"İlmin
kaldırılması, bilgisizliğin yerleşmesi. .. kıyamet alametlerindendir."
Nüshaların bir çoğunda:
"Yesbutu: yerleşmesi" diye
"sübut" den gelmektedir. Bazılarında ise yubessu:
saçılır, dağılır anlamında ye harfi ötreli ve ondan sonrasi
be fethalı sonra da üç noktalı peltek se gelir.
"İçkinin içifmesi" ise yaygın bir şekilde içilmesi demektir.
"Zinanın ortaya çıkması" bundan sonraki ikinci rivayette (6727)
açıkça ifade ettiği gibi yayılması ve yaygınlaşmasıdır.
"Kıyametin
alametleri"ndeki "eşrat: şartlar"
alametler demektir. Tekili ise şin ve re harfleri
fethalı olarak "şarat" diye gelir.
Erkekler öldürme sebebi
ile azalacak, kadınlar çoğalacak, bundan dolayı da bilgisizlik ve fesat
artacak, zina ve içki içmek açığa çıkacaktır.
(6733) "Zaman
yaklaşacak" yani kıyametin vakti yaklaşacak.
(6736) "Cimrilik
bırakılacak" ilka edilmesi (bırakılması)
kalplere bırakılması, kalplerde yer etmesi demektir. Bazıları bunu (yülka yerine) lam fethalı kaf
şeddeli "yülekka" diye rivayet etmişlerdir
ki bu da (cimrilik) verilecek demektir. Şuh (cimrilik) hakları eda etmekte
cimrilik göstermek ve kendisine ait olmayan şeyleri çokça arzulayıp istemek
demektir. Zulmün haram kılınması babında bu husustaki görüş ayrılıkları etraflı
bir şekilde açıklanmış bulunmaktadır.
Bir rivayette (6735)
"İlim eksilecek" buyurulmaktacİır. Bu da ilmin
kabzedilmesinden (alınmasından) önce olacaktır.
6737-13/12- Bize Kuteybe b. Said tahdis etti, bize Cerir, Hişam b.
Urve'den tahdis etti, o babasından rivayet
etti: Abdullah b. Amr b. el-As'ı şöyle derken
dinledim: Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'i şöyle buyururken dinledim:
"Şüphesiz Allah ilmi insanların kalplerinden çekerek almaz. Ama ilmi dlimleri almak sureti ile alır. Nihayet bir dlim bırakmayınca insanlar da cahil başkanlar edinir.
Onlara soru sorulur, onlar da bilgisizce fetva vererek hem kendileri sapar hem
de başkalarını saptırırlar. "
Diğer tahric: Buhari, 100, 7307
-uzunca-; Tirmizi, 2652; İbn
Mace, 52
6738- .. ./13- Bize Ebu Rabi' el-Ateki
tahdis etti, bize Hammad
-yani b. Zeyd- tahdis etti.
(H) Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Abbad b. Abbad ve Ebu Muaviye haber verdi. (H.)
Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Zuheyr
b. Harb da tahdis edip dedi
ki: Bize Veki' tahdis etti.
(H.) Bize Ebu Kureyb de tahdis etti, bize İbn İdris, Ebu Usame, İbn Abde tahdis etti. (H) Bize İbn Ebu Ömer de tahdis etti, bize Süfyan tahdis etti. (H.) Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti, bize Yahya b. Said tahdis etti. (H) Bana Ebu Bekr b. Nafi de tahdis edip dedi ki: Bize Ömer b. Ali tahdis
etti. (H) Bize Abd b. Humeyd
de tahdis etti, bize Yezid
b. Harun tahdis etti, bize Şu'be
b. el-Haccac haber verdi, hepsi Hişam
b. Urve'den, o babasından, o Abdullah b. Amr'dan, o Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den Cerir'in
hadisini aynen rivayet etti. Ömer b. Ali hadisinde şunları ekledi: Sonra sene
sonunda Abdullah b. Amr ile karşılaştım. Ona sordum.
O da bize daha önce hadisi naklettiği gibi tekrar edip: Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i
şöyle buyururken dinledim ... , dedi,
6739- .. ./14- Bize
Muhammed b. el-Müsenna tahdis
etti, bize Abdullah b. Humran, Abdulhamid
b. Cafer'den tahdis etti, bana Ebu
Cafer, Ömer b. el-Hakem’DEN haber verdi, o Abdullah
b. Amr b. el-As'dan, o Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den
Hişam b. Urve'nin hadisini
aynı şekilde rivayet etti.
6740-14/15- Bize Harmele b. Yahya et-Tucibi tahdis etti, Bize Abdullah b. Vehb
haber verdi, bana Ebu Şureyh'in
tahdis ettiğine göre Ebu'l Esved kendisine Urve b. ez-Zubeyr’DEN şöyle dediğini tahdis
etti: Aişe bana dedi ki:
Kız kardeşimin oğlu bana
ulaştığına göre Abdullah b. Amr hacca giderken bize
de uğrayacak. Sen onunla karşılaş ve ona sorular sor. Çünkü o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den
çokça ilim yüklenmiştir. (Urve) dedi ki: Ben de
onunla karşılaştım ve ona Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den
diye zikredeceği bazı hususlar hakkında sorular sordum.
Urve dedi ki: Ben, Aişe'ye bunları
nakledince o bunları büyük bir iş olarak gördü ve kabul etmeyerek: O sana Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)
'i bunu buyururken dinlediğini söyledi mi, dedi.
Urve dedi ki: Nihayet ertesi sene geldi. Aişe
ona: İbn Amr da geldi,
onunla görüş sonra onunla konuşmaya başlayarak nihayet ona daha önce sana ilim
hakkında zikrettiği hadise dair soru sor, dedi. (Urve)
dedi ki: Ben de onunla karşılaştım ve ona sordum. O da bana o hadisi ilk defasında
bana tahdis ettiğine yakın bir şekilde zikretti.
Urve dedi ki: Ben, Aişe'ye bunu haber
verdiğim zaman o: Zannederim ancak doğru söylemiştir. Gördüğüm kadarı ile o
hadise ne bir şey katmıştır ne de bir şey eksiltmiştir, dedi.
AÇIKLAMA: Rasillullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in:
"Şüphesiz Allah ilmi insanlardan çekerek almaz. Ama ilim adamlarını almak
sureti ile ilmi alır. .. " buyruğu bundan önceki hadislerde mutlak olarak sözkonusu edilen ilmin alınmasından maksadın ilmi bellemiş
olanların kalplerinden silinmesi sureti ile olmadığını aksine bunun şu anlamda
olduğunu Beyan etmektedir: İlmin taşıyıcıları olan ilim adamları ölünce
insanlar cahil kimseler edinirler, onlar da cahilliklerine göre hüküm verirler.
Hem kendileri sapar hem başkalarını saptırırlar.
"İnsanlar cahil
başlar edinirler" anlamındaki buyruğu Buhari'de
"re's: baş" kelimesinin çoğulu olarak hemze
ötreli ve sonu tenvinli olarak zaptettik.
Müslim'de ise burada iki şekilde zaptetmiş
bulunuyoruz. Bu şeklin birisi budur. İkincisi ise "rais"
başkanın çoğulu olarak sonu med ile "ruesa" diye zaptettik. Her
ikisi de doğrudur. Ama birincileri daha meşhurdur. Bu buyruk ile cahil
kimselerin başkan edinilmeleri sakındırılmaktadır.
(6740) "Aişe'nin Abdullah b. Amr
hakkında: Zannederim o ancak doğru söylüyor. Gördüğüm kadarı ile bu hadisinde
ne bir şeyekledi ne de eksiltti" şeklindeki
ifadeleri Aişe (radıyallahu
anha)' nın onu itham ettiği anlamında değildir. Ama
onun şüpheye düşmüşolabileceğinden yahut da
hikmetlerin yazıldığı kitaplardan okuyup da Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den diye zannetmiş olabileceğinden
korktu. İkinci defa aynı şekilde tekrar edip o rivayeti nakletmekte sebat
gösterince, onun bu hadisi Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem)'den işitmiş olduğuna dair kanaati ağırlık kazandı.
Bu hadis ile ilmin
hıfzedilmesi (öğrenip bellenmesi) ve ehlinden alınması teşvik edilmekte, alim
bir kimsenin bir diğer alimin faziletini itiraf etmesi de tesbit
edilmektedir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
6- İYİ YAHUT KÖTÜ
BİR YOL AÇAN, HİDAYETE YAHUT DALALETE ÇAĞIRAN KİMSE BABI