SAHİH-İ MÜSLİM

BİRR VE SILA

1- ANNE-BABAYA BİRR (İYİ DAVRANMAK) VE ONLARIN BUNU HERKESTEN ÇOK HAK ETTİKLERİ BABI

6447-111- Bize Kuteybe b. Said b. Cemi! b. Tarif es-Sakafi ve Zuheyr b. Harb tahdis edip dedi ki: Bize Cerir, Umare b. el-Ka'ka’DAN tahdis etti,. o Ebu Zür'a'dan, o Ebu Hureyre'den şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam, Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelip: İnsanlar arasında güzel arkadaşlığımı en çok hak eden kimdir diye sordu. Allah Rasulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Annendir" buyurdu. Adam: Sonra kimdir diye sordu, O: "Sonra yine annendir" buyurdu. Adam: Sonra kim diye sordu. Allah Rasulü: "Sonra yine annendir" buyurdu. Adam: Sonra kim diye sordu. Allah Rasulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sonra babandır" buyurdu.

Kuteybe'nin hadisi rivayetinde: Güzel arkadaşlığımı en- çok hak eden kimdir şeklinde ohip "insanlar (arasında)" lafzını zikretmedi.

Diğer tahric: Buhari, 5971; İbn Mace, 2706

6448-2/2- Bize Ebu Kureyb Muhammed b. el-Ala el-Hemdanı tahdis etti, bize İbn Fudayl, babasından tahdis etti, O Umare b. el-Ka'ka'dan, o Ebu Zür'a'dan, o Ebu Hureyre'den şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam: Ey Allah'ın Resulü! Güzel arkadaşlığı en çok hak eden kimdir diye sordu. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Anandır sonra yine anandır sonra yine anandır sonra babandır sonra da sana daha yakın olan sonra daha yakın alandır" buyurdu.

6449-3/3- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe tahdis etti, bize Şerik, Umare ve İbn Şubrume'den tahdis etti, ikisi Ebu Zür'a'dan o Ebu Hureyre'den şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e geldi deyip Cerir'in hadisin aynısını zikretti ve ayrıca: "Evet ve baban hakkı için muhakkak sana haber verilecektir" ibaresini ekledi.

Diğer tahric: Ebu Sekr b. Ebi Şeybe'nin Şerik'den, o İbn Şubrume'den hadisini Buhari, 5971 -muallak olarak-; İbn Mace, 2706

6450-4/4- Bana Muhammed b. Hatim tahdis etti, bize Şebabe tahdis etti, bize Muhammed b. Talha tahdis etti. (H.) Bana Ahmed b. Hiraş da tahdis etti, bize Habban tahdis etti, bize Vuheyb tahdis etti, ikisi İbn Şubrume’DEN bu isnad ile rivayet etti.

Vuheyb'in hadisinde: Kime birr ile davranayım (iyilik yapayım) şeklinde Muhammed b. Talha'nın hadisi rivayetinde: Benim güzel sohbetimi en çok hak eden insan hangisidir diye sormuş sonra da hadisi Cerir'in hadisi ile aynı şekilde zikretmiş bulunmaktadır.

AÇIKLAMA: (6447) "Güzel arkadaşlığımı insanlar arasında en çok hak eden kimdir ... " Burada "sahabe: arkadaşlık" sad harfi fethalı olarak sohbet (arkadaşlık etmek) ile aynı anlamdadır.

Hadis-i şeriften şu hükümler anlaşılmaktadır:

1. Akrabalara iyilik yapmak teşvik edilmektedir. Aralarında anne hepsinden çok bunu hak eder. Ondan sonra da baba gelir. Sonra da yakınlık sırasına göre diğer yakınlar ..

2.

ilim adamları der ki: Annenin öncelenmesinin sebebi çocuğu ile çokça yorulması, şefkati, ona hizmeti, gebelik döneminde zorluklara katlanması, sonra doğumu, süt emzirmesi, onu terbiye etmesi, ona hizmet etmesi, hastalandığında bakması ve diğer hususlar dolayısı iledir. Haris el-Muhasibi ilim adamlarının iyilik hususunda annenin babadan üstün tutulması gerektiği üzerinde ilim adamlarının icma ettiklerini nakletmektedir. Kadı Iyaz ise bu hususta görüş ayrılığı olduğunu nakletmiştir. Cumhur: Annenin daha üstün olduğunu söylerken bazıları her ikisine eşit olarak iyi davranır, demişlerdir.

Kadı Iyaz dedi ki: Kimi ilim adamı bu kanaati imam Malik'e nisbet etmiştir. Ama doğrusu sözü geçen hususta bu hadislerin açık ifadeleri dolayısı ile birincisidir. Allah eri iyi bilendir.

Kadı Iyaz dedi ki: ilim adamlarının icma ettiklerine göre anne ve baba diğerlerine göre iyilik gösterilmesi hususundaki hakları daha vurguludur, üzerinde daha çok durulmuştur. Çünkü Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sonra sana daha yakın olan sonra daha yakın olan" buyurmuştur. Mezhep alimlerimiz der ki: iyilikte önce annenin, sonra babanın, sonra çocukların, sonra dedelerin, sonra ninelerin, sonra erkek ve kız kardeşlerin, sonra amca, hala, dayı, teyze gibi zevilerham olan diğer mahremlerin öncelenmesi müstehaptır. Akrabalar arasında akrabalığı daha yakın olan daha öncelenir. Aynı anne ve baba dolayısı ile akraba olanlar onlardan birisi vasıtası ile akraba olanlara göre öncelenir. Sonra amca oğlu, amca kızı, dayı ve teyze çocukları ve bunların dışında mahrem olmayan zurahim (akrabalar) sıra gelir, sonra sıhri akrabalıklar sonra da yukarıdan ve aşağıdan mevlalar (köle azadı)a sıra gelir. Sonra komşu gelir. Komşular arasında evi yakın olan uzak olana göre öncelenir. Aynı şekilde akraba da bir başka şehirde bulunurda yabancı olan komşuya göre öncelenir. Koca ve zevceyi de ilim adamları (bu hususta) mahremler gibi değerlendirmişlerdir. Allah en iyi bilendir.

(6449) "Evet, sana baban hakkı için haber verilecektir" bunun gibi (yeminler) hakkında daha önce defalarca cevabi açıklamalar yapıldı ve bu gibi yemin lafızları ile gerçek manada yeminin kastedilmediği aksine bunun söze güç kazandırmak için dil ile söylenen bir tabir olduğu söylenmiştir. Bundan daha başka eçıklamalar da yapılmıştır.

6451-5/5- Bize Ebu Dekr b. Ebu Şeybe ve Zuheyr b. Harb tahdis edip dedi ki: Bize Veki, Süfyan'dan, o Habib'den tahdis etti. (H.) Bize Muhammed b. el-Müsenna da tahdis etti, bize Yahya -yani b. Said el-Kattan- Süfyan ve Şu'be'den şöyle dediklerini tahdis etti: Bize Habib, Ebu'I-Abbas'dan tahdis etti, o Abdullah b. Amr'dan şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelip cihada gitmek için O'ndan izin isteyince O: ''Anan baban hayatta mı" buyurdu. Adam evet deyince Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "O halde onların uğrunda cihad et" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 3004, 5972; Ebu Davud, 2529; Tirmizi, 1671; Nesai, 3103

6452- .. ./6- Bize Ubeydullah b. Muaz tahdis etti, bize babam tahdis etti, bize Şu'be, Habib'den tahdis etti: Ebu'l-Abbas'ı dinledim: Abdullah b. Amr b. el-As'ı şöyle derken dinledim: Bir adam, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e geldi deyip hadisi aynen zikretti.

Müslim dedi ki: Ebu'l-Abbas'ın adı Said b. Ferruh el-Mekki'dir.

6453-617- Bize Ebu Kureyb tahdis etti, bize İbn Bişr, Mis'ar'den haber verdi. (H.) Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti, bize Muaviye b. Amr, Ebu İshak'dan tahdis etti. (H.) Bana Kasım b. Zekeriyya da tahdis etti, bize Hüseyn b. Ali el-Cu'fl, Zaide'den tahdis etti, ikisi A'meş'den, hepsi de Habib'den bu isnad ile aynısını rivayet etti.

6454- .. ./8- Bize Said b. Mansur tahdis etti, bize Abdullah b. Vehb tahdis etti, bana Amr'b. el-Haris, Yezid b. Ebu Habib'den haber verdiğine göre Um Seleme'nin azadlısı Naim kendisine şunu tahdis etti: Abdullah b. Amr b. elAs dedi ki: Bir adam, Allah'ın Nebisi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanına gelerek: Seninle Allah'tan ecir ümid ederek hicret ve cihad üzere beyatleşiyorum, dedi. O: ''Anan babandan birisi hayatta mı" buyurdu. O evet, hatta ikisi de deyince Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sen Allah'tan edr mi istiyorsun" diye sordu. Adam: Evet deyince O: "O halde anan baban yanına dön, onlarla güzel bir şekilde arkadaşlık yap" buyurdu.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

AÇIKLAMA: (6451) "Bir adam, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanına gelerek. .. izin istedi..." Diğer rivayette (6454) "Allah'tan ecir umarak seninle hicret ve cihad üzere beyatleşıyorum, dedi. .. " Bütün bunlar anne babaya iyilik yapmanın faziletinin ne kadar büyük olduğuna, bunun cihaddan daha da vurgulandı- . ğına delildir.

Hadisde:

1. ilim adamlarının söyledikleri: Anne ve babanın müslüman olmaları halinde ikisinin izni yahut da onlardan müslüman olanın izni olmadıkça cihad etmek caiz değildir şeklindeki ilim adamlarının görüşlerinin lehine bir delil vardır. Eğer her ikisi de müşrik ise imam Şafii'ye ve ona muvafakat edenlere göre izinlerini almak şart değildir. Sevri ise şart olduğunu söylemiştir. Bütün bunlar ise eğer cihad safları içerisinde hazır bulunup artık savaşmak farz-ı ayn olmadığı hallerdedir. Durum böyle olduğu taktirde izin almadan savaşmak caiz olur.

2. ilim adamları anne babaya iyiliğin emrolunduğu, onlara karşı gelip isyankar davranmanın büyük günahlardan bir haram olduğunu da icma ile kabul etmişlerdir. Buna dair açıklama iman Kitabı'nda etraflı bir şekilde geçmiş bulunmaktadır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

2- ANNE BABAYA İYİLİK YAPMANIN NAFİLE NAMAZA VE DİĞER AMELLERE GÖRE ÖNCELENMESİ BABI