SAHİH-İ MÜSLİM |
FAZİLETLER |
37 - باب
توفيره صلى
الله عليه
وسلم، وترك
إكثار سؤاله
عما لا ضرورة
إليه، أو لا
يتعلق به
تكليف، وما لا
يقع، ونحو ذلك
37- NEBİ (S.A.V.)'İ
TA'ZİM - ZORUNLU OLMAYAN YA DA BİR MÜKELLEFİYET İLE
ALAKASI OLMAYAN, MEYDANA GELMEYEN VE BENZERİ HUSUSLAR HAKKINDA ÇOKÇA SORU
SORMAYI TERKETMEK BABI
130 - (1337) حدثني
حرملة بن يحيى
التجيبي.
أخبرنا ابن
وهب. أخبرني
يونس عن ابن
شهاب. أخبرني
أبو سلمة بن عبدالرحمن
وسعيد بن
المسيب. قالا:
كان أبو هريرة
يحدث؛ أنه
سمع رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يقول "ما
نهيتكم عنه
فاجتنبوه. وما
أمرتكم به
فافعلوا منه
ما استطعتم.
فإنما أهلك
الذين من
قبلكم كثرة
مسائلهم،
واختلافهم
على أنبيائهم".
6066-130/1- Bana Harmele
b. Yahya et-Tucibi tahdis etti, bize İbn Vehb haber verdi, bana Yunus İbn
Şihflb'dan haber verdi, bana Ebu Seleme b. Abdurrahman ve Said b. el-Müseyyeb
haber verip dedi ki: Ebu Hureyre, Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem}'in
şöyle buyurduğunu dinlediğini tahdis ederdi: "Size yasakladığım şeyden
uzak durun, size emrettiğimden gücünüzün yettiği kadarını yapın. Çünkü şüphesiz
sizden öncekileri çokça soru sormaları ve nebilerine muhalefet etmeleri helak
etmiştir. "
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
130-م - (1337)
وحدثني محمد
بن أحمد بن
أبي خلف.
حدثنا أبو سلمة،
وهو منصور بن سلمة
الخزاعي.
أخبرنا ليث عن
يزيد بن
الهاد، عن ابن
شهاب، بهذا
الإسناد،
مثله سواء.
6067- .. ./2- Bana
Muhammed b. Ahmed b. ebu Halef de tahdis etti, bize Ebu Seleme -ki o Mansur b.
Seleme el-Huzai'dir- tahdis etti, bize Leys, Yezid b. el-Had’DAN haber verdi, o
İbn Şihab'dan bu isnad ile birebir aynısını rivayet etti.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
131 - (1337) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة وأبو
كريب. قالا: حدثنا
أبو معاوية. ح
وحدثنا ابن
نمير. حدثنا
أبي. كلاهما
عن الأعمش، عن
أبي صالح، عن
أبي هريرة. ح
وحدثنا قتيبة
بن سعيد.
حدثنا
المغيرة (يعني
الحزامي). ح وحدثنا
ابن أبي عمر.
حدثنا سفيان.
كلاهما عن أبي
الزناد، عن
الأعرج، عن
أبي هريرة. ح
وحدثناه
عبيدالله بن
معاذ. حدثنا
أبي. حدثنا
شعبة عن محمد
بن زياد. سمع
أبا هريرة. ح
وحدثنا محمد
بن رافع.
حدثنا
عبدالرزاق.
أخبرنا معمر
عن همام بن
منبه، عن أبي
هريرة. كلهم
قال:
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم "ذروني
ما تركتم". وفي
حديث همام "ما
تركتم. فإنما
هلك من قبلكم"
ثم ذكروا نحو
حديث الزهري
عن سعيد وأبي
سلمة، عن أبي
هريرة.
6068-131/3- Bize Ebu
Bekr b. Ebu Şeybe ve Ebu Kureyb tahdis edip dedi ki: Bize Ebu Muaviye tahdis
etti. (H.) Bize İbn Numeyr de tahdis etti, bize babam tahdis etti. (Ebu
Muaviye) ile ikisi A'meş'den, o Ebu Salih'den, o Ebu Hureyre’den rivayet etti
(H. ) Bize Kuteybe b. Said de tahdis etti, bize Muğire -yani el-Hizami- tahdis
etti. (H.) Bize İbn Ebu Ömer de tahdis etti, bize Süfyan tahdis etti, (Muğire
ile) ikisi Ebu Zinad'dan, o A'rec'den, o Ebu Hureyre’DEN tahdis etti. (H.) Bunu
bize Ubeydullah b. Muaz da tahdis etti, bize babam tahdis etti, bize Şu'be,
Muhammed b. Ziyad'dan Ebu Hureyre'yi dinlediğini tahdis etti. (H.) Bize
Muhammed b. Raft" de tahdis etti, bize Abdurrezzak tahdis etti, bize
Ma'mer, Hemmam b. Münebbih’DEN haber verdi, o Ebu Hureyre’DEN rivayet etti.
Hepsi dedi ki: (O) Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den: "Ben sizi
bıraktığım sürece siz de beni bırakın" buyurdu. Hemmam'ın hadisinde de:
"Bırakıldığımız sürece (beni bırakın) şüphesiz sizden öncekiler. .. helak
oldu" demektedir. Sonra hepsi de Zühri'nin Said ve
Ebu Seleme'den, onun Ebu
Hureyre’DEN naklettiği rivayetine yakın olarak hadisi zikrettiler.
AÇIKLAMA: Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in (6066) "Size nehyettiğimden uzak durun.
.. " bu hadisin şerhi açık bir şekilde Hacc Kitabı'nda geçmiş
bulunmaktadır. Bu İslam'ın kaidelerinden birisidir.
Bu babtaki hadislerden
maksat ise Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in onlara çokça soru sormayı ve
meydana gelmemiş hadiseler hakkında öncelikle soru sormayı onlara
yasaklamıştır. Bunun hoş görülmeyişinin çeşitli sebepleri vardır:
ı. Bu, müslümanlara
herhangi bir şeyin haram kılınmasına sebep olabilir. Bundan dolayı kendileri
zorluk ve meşakkatle karşı karşıya kalabilir. Nitekim bunu birinci hadiste
(6069) "müslümanlar arasında cürmü en büyük olan bir kimse, müslümanlara
haram kılınmamış olan bir şey hakkında soru sorması sebebi ile o hususun onlara
haram kılınmasına sebep alandır" açıklamış bulunmaktadır.
2. Bazen verilen cevapta
soru soranın hoşlanmayacağı ve onun iyi karşılamayacağı bir husus olabilir.
Bundan dolayı yüce Allah buna dair: "Ey iman edenler! Size açıklandığı
zaman hoşunuza gitmeyecek bazı hususlara dair soru sormayın" (Maide, 101)
buyruğunu indirmiştir. Nitekim bu husus, ayetin nüzul sebebi hususundaki
hadiste açıkça ifade edilmiştir.
3. Onlar belki de O'na
çokça soru sormakla O'nu yormuş ve meşakkat ve eziyetle karşı karşıya bırakmış
olabilirler. Bu ise helak olmalarına sebep olur. İşte bu hususu bu kitapta
zikredilecek olan Enes'in rivayet ettiği (6077) şu sözleri ile açıkça ifade
edilmiştir: Allah'ın Nebisine ısrar ederek çokça soru sordular ... Halbuki yüce
Allah: ''Allah'a ve Rasulüne eziyet edenlere muhakkak Allah onlara dünya ve
ahirette lanet etmiş ve onlar için horlayıcı bir azap da hazırlamıştır"
(Ahzab, 57) buyurmaktadır.
132 - (2358) حدثنا
يحيى بن يحيى.
أخبرنا
إبراهيم بن
سعد عن ابن
شهاب، عن عامر
بن سعد، عن
أبيه. قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم "إن أعظم
المسلمين في
المسلمين
جرما، من سأل
عن شيء لم يحرم
على
المسلمين،
فحرم عليهم،
من أجل مسألته".
6069-132/4- Bize Yahya
b. Yahya tahdis etti ... Amir b. Sa'd babasından şöyle dediğini rivayet etti:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Şüphesiz müslümanlar arasında
günahı en büyük olan müslüman, müslümanlara haram kılınmamış olan bir şey
hakkında soru sorması üzerine o şeyin haram kılınmasına sebep olan kimsedir"
buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
7289; Ebu Davud, 4610
133 - (2358) وحدثناه
أبو بكر بن
أبي شيبة وابن
أبي عمر. قالا:
حدثنا سفيان
بن عيينة عن
الزهري. ح
وحدثنا محمد
بن عباد.
حدثنا سفيان
قال: (أحفظه
كما أحفظ بسم
الله الرحمن
الرحيم)
الزهري: عن
عامر بن سعد،
عن أبيه، قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم "أعظم
المسلمين في
المسلمين
جرما، من سأل
عن أمر لم
يحرم، فحرم
على الناس من
أجل مسألته".
6070-133/5- Bunu bize
Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve İbn Ebu Ömer de tahdis edip dedi ki: Bize Süfyan b.
Uyeyne, Zühri'den tahdis etti. (H.) Bize Muhammed b. Abbad da tahdis etti, bize
Süfyan tahdis edip dedi ki: -Ben bunu Bismillahirrahmanirrahim'i ezberlemiş
olduğum gibi ezberlemiş bulunuyorum-: Zühri, Amir b. Sa'd'dan, o babasından
şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Müslümanlar arasında günahı en büyük Müslüman, haram kılınmamış bir husus
hakkında soru sorduğu için o soru sebebi ile o hususun insanlara haram
kılınmasına sebep olan kişidir" buyurdu.
133-م - (2358)
وحدثنيه
حرملة بن يحيى.
أخبرنا ابن
وهب. أخبرني
يونس. ح
وحدثنا عبد بن
حميد. أخبرنا
عبدالرزاق.
أخبرنا معمر.
كلاهما عن
الزهري، بهذا
الإسناد. وزاد
في حديث معمر "رجل
سأل عن شيء
ونقر عنه".
وقال في حديث
يونس: عامر بن
سعد؛ أنه سمع
سعدا.
6071- .. ./6- Bunu bana
Harmele b. Yahya da tahdis etti, bize İbn Vehb haber verdi, bana Yunus haber
verdi. (H.) Bize Abd b. Humeyd de tahdis etti, bize Abdurrezzak haber verdi,
bize Ma'mer haber verdi, ikisi Zühri'den bu isnad ile rivayet etti. Ma'mer
hadisinde şu fazlalık da vardır: "Bir şey hakkında soru sorup da
gagalarcasına lüzumsuz inceliklerini araştırırsa" Yunus'un hadisi
rivayetinde de: Amir b. Sa'd'dan rivayete göre o Sa'd'ı: ... dinlemiştir
demektedir.
AÇIKLAMA: (6069)
"Muhakkak müslümanlar arasında cürmü en büyük müslüman. .. " bir
diğer rivayette ise (6071) "bir şey hakkında soru sorupda onu
gagalarcasına lüzumsuz ayrıntıları ile inceleyen" denilmektedir. Yani onu
araştırmakta alabildiğine aşınya giden ve uç noktalara kadar ulaşmak isteyen
kimse demektir.
Kadı lyaz dedi ki:
Burada cürümden kasıt müslümanları sıkıntıya sokmaktır. Yoksa kendisinden
dolayı ceza verilen, günah anlamındaki cürüm değildir. Çünkü soru sormak mübah
idi. Bundan dolayı Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bana soru
sorun" buyurmuştur. Kadı Iyaz'ın sözleri bunlardır. Ama Kadı lyaz'ın bu
söyledikleri zayıf hatta batıldır. Doğru olan ise Hattabi'nin, Tahrir sahibinin
ve ilim adamlarının büyük çoğunluğunun bu hadisi şerhinde şu söyledikleridir:
Burada cürümden kasıt günahtır. Bu ilim adamları der ki: Bu anlamda fethalı
olarak "cereme: günah işledi" ictereme ve tecerreme denilir. Hattabi
ve başkaları dedi ki: Bu hadis, kendisini zorlayarak yahut da ihtiyacı olmayan
bir hususta işi yokuşa sürmek maksadı ile soru soran kişi hakkındadır. Bir
mesele ile karşı karşıya kaldığı için zaruret dolayısı ile soru soran kişiye de
günah sözkonusu değildir. Ona sitem de edilmez. Çünkü yüce Allah:
"Bilmiyorsanızbilenlere sorun" (Enbiya, 7) buyurmaktadır.
Tahrir sahibi ve
başkaları dedi ki: Bu hadiste, başkalarına zararlı olan bir işi yapan kimsenin
günah kazanacağına delil vardır, demişlerdir.
134 - (2359) حدثنا
محمود بن
غيلان ومحمد
بن قدامة
السلمي ويحيى
بن محمد
اللؤلؤي.
وألفاظهم
متقاربة (قال
محمود: حدثنا
النضر
بن شميل. وقال
الآخران:
أخبرنا
النضر). أخبرنا
شعبة. حدثنا
موسى بن أنس
عن أنس بن
مالك، قال:
بلغ
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم عن
أصحابه شيء.
فخطب فقال
"عرضت علي
الجنة والنار.
فلم أر كاليوم
في الخير
والشر. ولو
تعلمون ما
أعلم لضحكتم
قليلا
ولبكيتم
كثيرا" قال،
فما أتى على أصحاب
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يوم أشد
منه. قال، غطوا
رؤوسهم ولهم
خنين. قال
فقام عمر
فقال: رضينا
بالله ربا.
وبالإسلام
دينا. وبمحمد
نبيا. قال،
فقام ذاك
الرجل فقال:
من أبي؟ قال
"أبوك فلان".
فنزلت: {يا
أيها الذين
آمنوا لا
تسألوا عن أشياء
إن تبد لكم
تسؤكم}
[5/المائدة/101].
6072-134/7 - Bize Mahmud
b. Gaylan, Muhammed b. Kudame es-Sülemi ve Yahya b. Muhammed el-lü'lüi
-lafızları birbirine yakın olmak üzere- tahdis etti. Mahmud dedi ki: Bize
en-Nadr b. Şumeyl tahdis etti, diğer ikisi bize en-Nadr haber verdi, dedi. Bize
Şu'be haber verdi, bize Musa b. Enes, Enes b. Malik'den şöyle dediğini tahdis
etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e ashabı ile ilgili bazı şeyler
ulaşınca bir hutbe verip şöyle dedi: "Bana cennet ve cehennem gösterildi.
Hayır ve şer hususunda bugün gibisini görmedim. Ve eğer benim bildiğimi
bilseydiniz pek az güler ve çok ağlardınız. "
(Enes)
dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in ashabı üzerine bugünden
daha zor bir gün gelmedi. Başlarını örttüler, inleyerek ağladılar. Bunun
üzerine Ömer ayağa kalkarak: Rabb olarak Allah'a, din olarak İslam'a, Nebi
olarak Muhammed'e razı olduk, dedi. Bu sefer o adam ayağa kalkarak:
Babam kim, dedi.
Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Baban filandır" buyurdu.
Bunun üzerine: "Ey iman edenler! Size açıklanınca üzüleceğiniz bir takım
şeyleri sormayın" (Maide, 101) buyruğu nazil oldu.
Diğer tahric: Buhari,
4621, 6486, 7295
AÇIKLAMA: "Cennet
ve cehennem bana gösterildi... Çokça ağlardınız. " Bu hadisten, cennet ve
cehennem'in halen yaralılmış oldukları anlaşılmaktadır. Onların gösterilmesi
ile ilgili açıklama da daha önceden geçti.
Hadisin anlamı şudur:
Ben bugün cennette gördüğümden daha çok hayır görmediğim gibi bugün cehennemde
gördüğümden daha çok şer de görmedim. Eğer benim gördüğümü görmüş olsaydınız ve
gerek bugün gördüklerimden gerek bugünden önce gördüklerimden öğrendiklerimi
siz de öğrenmiş olsaydınız aşırı derecede korkardınız, gülmeniz azalır,
ağlamanız çoğalırdı.
Yine hadiste böyle bir
durumda "Lev: eğer, şayet" lafzını kullanmakta bir mekruhluk
bulunmadığına delil vardır.
"Başlarını
örttüler, inleyerek ağladılar." Burada (inleyerek ağlamak anlamını
verdiğimiz) "hanin" hı harfi iledir. Nüshaların bir çoğunda bu
şekilde olduğu gibi ravilerin çoğunluğu da böyle rivayet etmişlerdir. Bazısı
ise ha ile rivayet etmişlerdir. Her iki şekli de zikredenler arasında Kadı
Iyaz, Tahrir sahibi ve başkaları da vardır. Bunlar derler ki: Hı harfi ile
anlamı ağlama sesidir. Bu da hıçkırarak ağlamaktan daha alt derecede bir ağlama
türüdür. "Hanin"in asıl anlamı ise (ha ile) sesin ağızdan çıkması
durumunda olduğu gibi burundan çıkması demektir. Halil ise bu gunneli bir ses
anlamındadır. Asmai ise bir kimsenin ağlaması arka arkaya devam ederse ve
böylelikle onda bir de gınne oluşursa buna (hı harfi ile) hanin denilir. Ebu
Zeyd ise her ikisi aynıdır, bu da şiddetlice ağlamak demektir, demiştir.
135 - (2359) وحدثنا
محمد بن معمر
بن ربعي
القيسي. حدثنا
روح بن عبادة.
حدثنا شعبة.
أخبرني موسى
بن أنس قال:
سمعت أنس
بن مالك يقول
: قال
رجل: يا رسول
الله! من أبي؟
قال "أبوك
فلان" ونزلت:
{يا أيها
الذين آمنوا
لا تسألوا عن
أشياء إن تبد
لكم تسؤكم}.
تمام الآية.
6073-135/8- Bize
Muhammed b. Ma'mer b. Ribsi el-Kaysi de tahdis etti ... Musa b. Enes dedi ki:
Enes b. Malik'i şöyle derken dinledim: Bir adam: Ey Allah'ın Rasulü! babam
kimdir, dedi. O: "Baban filandır", dedi ve: "Ey iman edenler
size açıklanınca üzüleceğiniz bir takım şeyleri sormayınız" (Maide, 105)
ayetinin tamamı nazil oldu.
136 - (2359) وحدثني
حرملة بن يحيى
بن عبدالله بن
حرملة بن عمران
التجيبي.
أخبرنا ابن
وهب. أخبرني
يونس عن ابن
شهاب. أخبرني
أنس بن مالك؛
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم خرج حين
زاغت الشمس.
فصلى لهم صلاة
الظهر. فلما
سلم قام على المنبر.
فذكر الساعة.
وذكر أن قبلها
أمورا عظاما.
ثم قال "من أحب
أن يسألني عن
شيء فليسألني عنه.
فوالله! لا
تسألوني عن
شيء إلا
أخبرتكم به، ما
دمت في مقامي
هذا".
قال
أنس بن مالك:
فأكثر الناس
البكاء حين
سمعوا ذلك من
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. وأكثر رسول
الله صلى الله
عليه وسلم أن
يقول "سلوني"
فقام عبدالله
بن حذافة
فقال: من أبي؟
يا رسول الله!
قال "أبوك
حذافة" فلما
أكثر رسول
الله صلى الله
عليه وسلم من
أن يقول
"سلوني" برك
عمر فقال:
رضينا بالله
ربا.
وبالإسلام
دينا. وبمحمد
رسولا. قال فسكت
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم حين قال
عمر ذلك. ثم
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم "أولى.
والذي نفس
محمد بيده!
لقد عرضت علي
الجنة والنار
آنفا. في عرض
هذا الحائط.
فلم أر كاليوم
في الخير والشر".
قال
ابن شهاب:
أخبرني
عبيدالله بن
عبدالله بن عتبة
قال: قالت أم
عبدالله بن
حذافة
لعبدالله بن
حذافة: ما
سمعت بابن قط
أعق منك؟
أأمنت أن تكون
أمك قد قارفت
بعض ما تقارف
نساء أهل
الجاهلية، فتفضحها
على أعين
الناس؟ قال
عبدالله بن
حذافة: والله!
لو ألحقني
بعبد أسود،
للحقته.
6074-136/9- Bana Harmele
b. Yahya b. Abdullah b. Harmele b. İmran et-Tucibi de tahdis etti, bize İbn
Vehb haberdi, bana Yunus, İbn Şihab'dan haber verdi, bana Enes b. Malik'in
haber verdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), güneş batıya
kaydığı zaman çıkıp ashaba öğle namazını kıldırdı. Selam verdikten sonra
minbere çıktı, kıyameti andı. Kıyametten önce de pek büyük hususların meydana
geleceğini zikrettikten sonra şöyle buyurdu: "Bana herhangi bir şey
hakkında soru sormak isteyen onu bana sorsun. Allah'a yemin ederim bana hangi
şey hakkında soru sorarsanız mutlaka ben de size onu -bu bulunduğum yerde
kaldığım sürece- haber vereceğim" buyurdu.
Enes b. Malik dedi ki:
İnsanlar Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den bu sözleri işittikleri
zaman çokça ağladılar. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de çokça
"bana sorun" buyurdu. Bunun üzerine Abdullah b. Huzafe ayağa
kalkarak: Babam kimdir ey Allah'ın Rasulü!, dedi. Allah Rasulü: "Baban
Huzafedir" buyurdu. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) "Bana
sorun" sözlerini çokça tekrar edince Ömer diz çökerek: Rabb olarak Allah'a,
din olarak İslam'a, Rasul olarak Muhammed'e razıyız, dedi. Ömer bunları
söyleyince Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sustu sonra Allah Rasulü
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Korktuğunuz şey uzak değil.
Muhammed'in nefsi elinde olana yemin olsun ki, az önce cennet ve cehennem bu
duvarın ardında bana gösterildi ve ben hayır ve şer hususunda bugün gibisini
görmedim. "
İbn Şihab dedi ki: Bana
Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe haber verip dedi ki: Abdullah b. Huzafe'nin
annesi Abdullah b. Huzafe'ye: Ben annesine karşı senden daha kötü davranan
hiçbir oğul işitmedim. Senin annenin de cahiliye dönemi kadınlarının yaptıkları
işlerden birisini işlemiş olduğundan ötürü herkesin gözü önünde onu rezil
rüsvay etmeyeceğinden emin mi oldun, dedi. Abdullah b. Huzafe: Allah'a yemin
ederim benim siyahi bir köleden olduğumu söyleseydi ben de baba diye onu
bilirdim, dedi.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
136-م - (2359)
حدثنا عبد بن
حميد. أخبرنا
عبدالرزاق.
أخبرنا معمر.
ح وحدثنا
عبدالله بن
عبدالرحمن
الدارمي.
أخبرنا أبو
اليمان.
أخبرنا شعيب.
كلاهما عن
الزهري، عن
أنس، عن النبي
صلى الله عليه
وسلم، بهذا
الحديث،
وحديث
عبيدالله،
معه. غير أن
شعيبا قال عن
الزهري: قال:
أخبرني
عبيدالله بن
عبدالله. قال:
حدثني رجل من
أهل العلم؛ أن
أم عبدالله بن
حذافة قالت؛
بمثل حديث يونس.
6075- .. ./10- Bize Abd
b. Humeyd tahdis etti, bize Abdurrezzak haber verdi, bize Ma'mer haber verdi.
(H.) Bize Abdullah b. Abdurrahman ed-Darimi de tahdis etti, bize Ebu'l-Yeman
haber verdi, bize Şuayb haber verdi (Ma'mer ile) ikisi Zühri'den, o Enes'den, o
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den bu hadisi ve onunla birlikle
Ubeydullah'ın hadisini de rivayet etti. Ancak Şuayb Zühri'den şöyle dediğini
rivayet etti: Bana Ubeydullah b. Abdullah haber verip dedi ki: İlim ehlinden
bir adamın bana tahdis ettiğine göre Abdullah b. Huzafe'nin annesi deyip hadisi
Yunus'un hadisi gibi rivayet etti.
Diğer tahric: Abd b.
Humeyd'in hadisini Buhari, 7294; Abdullah b. Abdurrahman'ın hadisini Buhari,
93, 540, 7294'de
AÇIKLAMA: "Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bana sorun demeyi çoğaltınca Ömer diz çöktü ...
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sustu."
İlim adamları der ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in bu sözleri bunun kendisine vahiy
ile bildirildiği şeklinde açıklanır. Yoksa O'nun yüce Allah'ın bildirmesi hali
dışında gayb olup da kendisine sorulan her bir hususu bilmesi sözkonusu
değildir.
Kadı Iyaz dedi ki:
Hadisin zahiri ne göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in:
"Bana sorun"
buyurması bir kızgınlığın neticesi idi. Nitekim diğer rivayette (6078) Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e hoşlanmadığı bazı hususlara dair soru soruldu.
Ona sorulan sorular çoğalınca kızdı sonra da insanlara bana sorun buyurdu
denilmektedir. Halbuki O'nun tercihi çokça soru sormamak idi. Fa- , kat sorularına
cevap vermekte onlara muvafakat etmesinin sebebi ise soruyu karşılıksız
bırakmanın imkansız oluşundan ve onların çokça soru sormayı arzu ettiklerini
görmesinden dolayıdır. Allah en iyi bilendir.
Ömer (r.a.)'ın diz çöküp
söylediklerine gelince, o bunu Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e karşı
edebinden, O'na ikram olmak üzere ve Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e
eziyet verip de helak olacak noktaya gelmemeleri için müslümanlara olan
şefkatinden dolayı söylemişti. Onun söyledikleri sözlerin anlamına gelince:
Bizler yanımızda yüce Allah'ın kitabından bulunanlara nebimiz Muhammed
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in sünnetine razıyız ve bunlar soru sormaya bizi
muhtaç bırakmayacak şekilde biz onlarla yetiniyoruz. Bu bize oldukça yeter
demektir.
"Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Korktuğunuz şey uzak değil, Muhammed'in
canı elinde olana yemin olsun ki... gösterildi." Buradaki "evla:
korktuğunuz şey uzak değil" tehdit ve korkutmadır. Acıma ve şefkat
anlamında olduğu da söylenmiştir. (Yazıklar olsun gibi) Buna göre bu kelimeyi
büyük bir işten kurtulan kimse söyler. Doğru ve meşhur olan ise bunun tehdit
için olduğudur. Yani hoşlanmadığınız o şey size yakındır demek olur. Yüce
Allah'ın: "Sana layıktır (o azab) evet sana layıktır (evla leke fe
evla)" (Kıyamet, 34) buyruğunda da bu lafız kullanılmıştır. Yani
hoşlanmadığın şey sana yakındır, ondan kork, çekin demektir. Bu da yakınlık
anlamına gelen "veliy" den alınmıştır. "Anifen" ise pek
yakın, az önce demektir. Meşhur olan başındaki hemzenin med ile okunmasıdır.
Kasr ile de söylenir. Yedi kıraatte her iki şekilde de okunmuş olmakla birlikte
çoğunluk med ile okumuştur.
"Abdullah b.
Huzafe'nin annesi ona ... , dedi..." Abdullah b. Huzafe'nin annesinin
söylediği "karefet" fiili kötü bir iş yaptı demektir. Kasıt da
zinadır. "Cahiliye" ise nübüvvetten önceki dönemde yaşayanlara denir.
Cahilliklerinin çokluğundan ötürü onlara bu isim verilmiştir.
Abdullah'ın bu soruyu
sormasının sebebine gelince, bazı kimseler cahiliyedeki neseblere dil uzatmak
alışkanlığı ile onun nesebi hakkında da ileri geri konuşuyorlardı. Nitekim bu
husus diğer hadiste (6076) "onunla tartışılırken babasından başkasının
oğlu diye çağırılırdı" sözü buna açıklık getirmektedir. Mülahat ise
tartışma ve karşılıklı sövmek demektir. Annesinin: "Onu rezil ve rüsvay mı
edecektin" sözleri de eğer sen zinadan doğma birisi olsaydın ve senin
baban Huzafe’DEN olmadığını söylemiş olsaydın beni rezil ve rüsvay edecekti n
demektir.
Huzafe'nin: Benim bir köleden
olduğumu söyleyecek olsaydım ben onu baba bilecektim demesine gelince, böyle
bir şey düşünülemez. Çünkü zina ile neseb Sabit olmaz denilebilir. Ama buna şu
şekilde cevap verilir:
Bu, iki bakımdan ihtimal
dahilindedir. Birincisi Huzafe'nin oğluna bu hüküm ulaşmamış olabilir ve
zinadan doğma çocuk, zina eden adama nisbet edilir diye düşünebilirdi. Çünkü bu
husus yaşça ondan daha büyük olan bir kimse tarafından dahi bilinmiyordu. Bu
kişi ise Sa'd b. Ebu Vakkas'ın Zem'a'nın cariyeden doğma oğlu hakkında
tartıştığı sırada sözkonusu olmuş ve böylelikle zina yolu ile doğmuş kardeşinin
kendi nesebine katılabileceğini sanmıştı.
İkinci ihtimal ise bir
şüpheye dayalı olarak (kadının kendisine helal olduğu düşüncesi ile) onunla
ilişki kurduktan sonra çocuğun nesebinin kendisine (babasına) katılması
düşünülebilir. Bu durumda nesebi ondan Sabit olur, Allah en iyi bilendir.
137 - (2359) حدثنا
يوسف بن حماد
المعني. حدثنا
عبدالأعلى عن
سعيد، عن
قتادة، عن أنس
بن مالك؛
أن
الناس سألوا
نبي الله صلى
الله عليه
وسلم حتى
أحفوه
بالمسألة.
فخرج ذات يوم
فصعد المنبر.
فقال "سلوني.
لا تسألوني عن
شيء إلا بينته
لكم" فلما سمع
ذلك القوم
أرموا ورهبوا
أن يكون بين
يدي أمر قد
حضر.
قال
أنس: فجعلت
ألتفت يمينا
وشمالا. فإذا
كل رجل لاف
رأسه في ثوبه
يبكي. فأنشأ
رجل من المسجد،
كان يلاحى فيدعى
لغير أبيه.
فقال: يا نبي
الله! من أبي؟
قال "أبوك
حذافة". ثم
أنشأ عمر بن
الخطاب رضي
الله عنه
فقال: رضينا
بالله ربا.
وبالإسلام
دينا. وبمحمد
رسولا. عائذا
بالله
من سوء الفتن.
فقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم "لم
أر كاليوم قط
في الخير
والشر. إني
صورت لي الجنة
والنار،
فرأيتهما دون
هذا الحائط"
6076-137/11- Bize
Yusufb. Hammad el-Ma'ni tahdis etti, bize Abdula'la b. Said, Katade'den tahdis
etti, o Enes b. Malik'den rivayet ettiğine göre insanlar Allah'ın nebisine soru
sorup durdular. O kadar ki ısrarla sormalarını sürdürerek sorularını da
çoğalttılar. Bunun üzerine bir gün dışarı çıktı. Minbere çıkarak: "Bana
sorun, bana her neyi sorarsanız mutlaka onu size açıklayacağım" buyurdu.
Ashab bunu işitince ağızlarını açmadılar ve zorlu bir hal ile karşılaşmalarının
yaklaşmış olduğundan çekindiler.
Enes dedi ki: Ben de
sağa sola bakmaya başladım. Her bir adamın elbisesini başına sarıp ağlamakta
olduğunu gördüm. Kendisi ile tartışıldığı zaman babasından başkasına nisbet
edilen mescitteki bir adam konuşmaya başlayarak: Ey Allah'ın Nebisi! babam kim,
dedi. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Baban Huzafe'dir"
buyurdu. Sonra Ömer b. el-Hattab (r.a.) söze başladı ve: Rabb olarak Allah'a,
din olarak İslam'a, Rasul olarak Muhammed'e razıyız. Kötü fitnelerden de Allah'a
sığınırız, dedi. Bunun üzerine Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Hayır ve şer hususunda bugünkü gibisini asla görmedim. Gerçekten cennet
ve cehennem'in suretleri bana gösterildi ve onları bu duvarın berisinde
gördüm" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
7089;
AÇIKLAMA: "Bize
Yusuf b. Hammad el-Ma' nı tahdis etti." Nisbetinde nun harfi kesreli ye
harfi şeddelidir. es-Sem'anı dedi ki: Bu, Ma'n b. Zaide'ye mensuptur.
Bu hadisin senedindeki
bütün raviler Basralıdır.
"Israrla
sormalarını sürdürerek sorularını çoğalttılar." Yani ısrarla soru sorup
durdular ve bu hususta aşırıya gittiler. Arapçada ahfa, elhafa ve elha aşırı
ısrar etmek anlamındadır.
"Bunu işittikleri
zaman ağızlarını açmadılar." Buradaki "erammu: ağızlarını
açmadılar" re harf fethalı ötreli olan mim de şeddelidir. Sustular
demektir. Bunun aslı ise dudak anlamındaki meramme’DEN gelmektedir. Yani
dudaklarını birbirleri üzerine kapattılar ve hiç konuşmadılar. Koyunun otu
dudaklarının arasına almasını anlatmak için de bu kökten gelen fiil olarak
"rammet eşşatu" kullanılır.
"Bir adam söze
başladı sonra Ömer söze başladı." Dil bilginlerinin, dediklerine göre
"enşee: başladı" anlamındadır. "Enşeallahu'l-halk: Allah
mahlukatı yaratmaya başladı (yoktan var etti)" tabiri de buradan
gelmektedir.
137-م - (2359)
حدثنا يحيى بن
حبيب الحارثي.
حدثنا خالد (يعني
ابن الحارث). ح
وحدثنا محمد
بن بشار.
حدثنا محمد بن
أبي عدي.
كلاهما عن
هشام. ح
وحدثنا عاصم
بن النضر
التيمي. حدثنا
معتمر. قال:
سمعت أبي. قالا
جميعا: حدثنا
قتادة عن أنس،
بهذه القصة.
6077- .. ./12- Bize
Yahya b. Habib el-Harisi tahdis etti, bize Halid -yani b. el-Haris- tahdis
etti. (H.) Bize Muhammed b. Beşşar da tahdis etti, bize Muhammed b. Ebu Adiyy
tahdis etti, (Halid ile birlikte) ikisi Hişam'dan rivayet etti. (H.) Bize Asım
b. en-Nadr et-Teymı de tahdis etti, bize Mu'temir tahdis edip dedi ki: Babamı
(Hişam ile) birlikte şöyle derken dinledim: Bize Katade Enes’DEN bu olayı
zikrederek tahdis etti.
138 - (2360) حدثنا
عبدالله بن
براد الأشعري
ومحمد بن العلاء
الهمداني
قالا: حدثنا أبو
أسامة عن
بريد، عن أبي
بردة، عن أبي
موسى قال:
سئل
النبي صلى
الله عليه
وسلم عن أشياء
كرهها. فلما
أكثر عليه
غضب. ثم قال
للناس "سلوني
عم شئتم" فقال
رجل: من أبي؟
قال" أبوك
حذافة" فقام آخر
فقال: من أبي؟
يا رسول الله!
قال "أبوك سالم
مولى شيبة"
فلما رأى عمر
ما في وجه
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم من الغضب
قال: يا رسول
الله! إنا
نتوب إلى
الله. وفي رواية
أبي كريب: قال:
من أبي؟ يا
رسول الله!
قال "أبوك
سالم، مولى
شيبة".
6078-138/13- Bize
Abdullah b. Berrad el-Eş' ari tahdis etti: Ebu Musa dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'e hoşuna gitmeyen bazı hususlar hakkında soru soruldu. Ona sorulan
sorular çoğaltılınca kızdı sonra da insanlara: "Ne hakkında isterseniz
bana sorun" buyurdu. Bunun üzerine bir adam: Babam kimdir, dedi.
"Baban Huzafe'dir" buyurdu. Bir başkası kalkarak: Babam kimdir ey
Allah'ın Rasulü!, dedi. Ona: "Baban Şeybe'nin azadlısı Salim'dir"
buyurdu. Ömer, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzündeki kızgınlık
ifadesini görünce: Ey Allah'ın Rasınü! Biz Allah'a tevbe ediyoruz, dedi.
Ebu Kureyb'in
rivayetinde de: Adam: Babam kimdir ey Allah'ın Rasillü!, dedi. O: "Baban
Şeybe'nin azadlısı Salim'dir" buyurdu denilmektedir.
Diğer tahric: Buhari,
92, 7291
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: