|
SAHİH-İ MÜSLİM |
İÇECEKLER |
18 - باب:
استحباب لعق
الأصابع
والقصعة،
وأكل اللقمة
الساقطة بعد
مسح ما يصيبها
من أذى،
وكراهة مسح
اليد قبل لعقها.
18/1- PARMAKLARI VE TABAĞI
YALAMANIN, YERE DÜŞEN LOKMAYI ONA DEĞEN RAHATSIZ EDİCİ ŞEYLERİ SİLDİKTEN SONRA
YEMENİN MÜSTEHAP OLDUĞU VE ELİ YALAMADAN ÖNCE SİLMENİN MEKRUH OLDUĞU BABI
129 - (2031) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة
وعمرو الناقد
وإسحاق بن
إبراهيم وابن
أبي عمر (قال
إسحاق: أخبرنا.
وقال الآخرون:
حدثنا) سفيان
عن عمرو، عن
عطاء، عن ابن
عباس. قال : قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (إذا أكل
أحدكم طعاما،
فلا يمسح يده
حتى يلعقها،
أو يلعقها(.
5262-12911- Bize Ebu
Bekr b. Ebu Şeybe, Amr en-Nakid, İshak b. İbrahim ve İbn Ebu Ömer tahdis etti
-İshak bize Süfyan Amr’DAN haber verdi derken diğerleri tahdis etti dedi- (Amr)
Ata'dan o İbn Abbas (radıyallahu anh)'dan şöyle dediğini rivayet etti:
Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sizden biriniz bir yemek yediği
taktirde elini yalamadan yahut yalatmadan silmesin" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
3269
130 - (2031) حدثني
هارون بن
عبدالله.
حدثنا حجاج بن
محمد. ح
وحدثنا عبد بن
حميد أخبرني
أبو عاصم.
جميعا عن ابن
جريج. ح
وحدثنا زهير
بن حرب
(واللفظ له). حدثنا
روح بن عبادة.
حدثنا ابن
جريج. قال:
سمعت عطاء
يقول: سمعت
ابن عباس يقول
: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (إذا أكل
أحدكم من
الطعام، فلا
يمسح يده حتى
يلعقها أو يلعقها(.
5263-130/2- Bana Harun
b. Abdullah tahdis etti, bize Haccac b. Muhammed tahdis etti. (H.) Bize Abd b.
Humeyd de tahdis etti, bana Ebu Asım haber verdi, birlikte İbn Cureyc'den
rivayet ettiler. (H.) Bize Zuheyr b. Harb da -lafız ona ait olmak üzere- tahdis
etti. Bize Ravh b. Ubade tahdis etti, bize İbn Cureyc tahdis edip dedi ki:
Ata'yı şöyle derken dinledim: İbn Abbas'ı şöyle derken dinledim: Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sizden biriniz yemek yedikten sonra elini
yalamadıkça yahut yalatmadıkça silmesin" buyurdu.
Diğer tahric: Ebu
Davud, 3847
131 - (2032) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة
وزهير بن حرب
ومحمد ابن
حاتم. قالوا:
حدثنا ابن
مهدي عن
سفيان، عن سعد
بن إبراهيم،
عن ابن كعب بن
مالك، عن
أبيه. قال:
رأيت
النبي صلى
الله عليه
وسلم يلعق
أصابعه الثلاث
من الطعام.
ولم يذكر ابن
حاتم: الثلاث.
وقال ابن أبي
شيبة في
روايته: عن
عبدالرحمن بن كعب،
عن أبيه.
5264-131/3- Bize Ebu
Bekr b. Ebu Şeybe, Zuheyr b. Harb ve Muhammed b. Hatim tahdis edip dedi ki: ...
Ka'b b. Malik'in oğlu babasından şöyle dediğini rivayet etti: Ben Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i yemekten dolayı üç parmağını yalarken gördüm.
Ancak İbn Hatim "üç (parmağı)" zikretmedi. İbn Ebu Şeybe ise
rivayetinde Abdurrahman b. Ka'b'dan o babasından dedi.
Diğer tahric: Ebu Davud,
3848
(2032) - حدثنا
يحيى بن يحيى.
أخبرنا أبو
معاوية عن هشام
بن عروة، عن
عبدالرحمن بن
سعد، عن ابن
كعب بن مالك،
عن أبيه. قال:
كان
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يأكل
بثلاث أصابع.
ويلعق يده قبل
أن يمسحها.
5265- ... /4- Bize Yahya
b. Yahya tahdis etti ... Ka'b b. Malik'in oğlu babasından şöyle dediğini
rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), üç parmak ile yer ve
elini silmeden önce yalardı.
132 - (2032) وحدثنا
محمد بن
عبدالله بن
نمير. حدثنا
أبي. حدثنا
هشام بن
عبدالرحمن بن
سعد؛ أن
عبدالرحمن بن
كعب بن مالك -
أو عبدالله بن
كعب - أخبره عن
أبيه كعب؛ أنه
حدثهم؛
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم كان يأكل
بثلاث أصابع.
فإذا فرغ
لعقها.
5266-132/5- Bize
Muhammed b. Abdullah b. Numeyr de tahdis etti... Abdurrahman b. Ka'b b. Malik
-yahut Abdullah b. Ka'b-'ın babası Ka'b'dan haber verdiğine göre o kendilerine
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in üç parmağı ile yemek yediğini ve
yemeği bitirdikten sonra da onları yaladığını tahdis etti.
(2032) - وحدثناه
أبو كريب.
حدثنا ابن
نمير. وحدثنا
هشام بن
عبدالرحمن بن
سعد؛ أن
عبدالرحمن بن
كعب بن مالك
وعبدالله بن
كعب حدثاه - أو
أحدهما - عن أبيه
كعب بن مالك،
عن النبي صلى
الله عليه
وسلم. بمثله.
5267- .. ./6- Bunu bize
Ebu Kureyb de tahdis etti ... Abdurrahman b. Ka'b b. Malik ve Abdullah b.
Ka'b'ın ikisi -yahut onların biri- babası Ka'b b. Malik'den, o Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den aynısını tahdis etti.
133 - (2033) وحدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا سفيان
بن عيينة عن
أبي الزبير،
عن جابر؛
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم أمر بلعق
الأصابع
والصحفة. وقال
(إنكم لا
تدرون في أيه
البركة(.
5268- 133/7 - Bize Ebu
Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti. .. Cabir’DEN rivayete göre Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) parmakların ve tabağın yalanmasını emir buyurmuş ve:
"Çünkü siz bereketin hangisinde olduğunu bilemezsiniz" buyurmuştur.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
134 - (2033) حدثنا
محمد بن
عبدالله بن
نمير. حدثنا
أبي. حدثنا
سفيان عن أبي
الزبير، عن
جابر. قال : قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (إذا
وقعت لقمة
أحدكم
فليأخذها.
فليمط ما كان
بها من أذى
وليأكلها.
ولا
يدعها
للشيطان. ولا يمسح
يده بالمنديل
حتى يلعق
أصابعه. فإنه
لا يدري في أي
طعامه البركة(.
5269-134/8- Bize
Muhammed b. Abdullah b. Numeyr tahdis etti. .. Cabir dedi ki: Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Birinizin lokması düştüğü taktirde onu
alsın. Ona bulaşmış olan rahatsızlık verecek şeyleri giderip onu yesin ve şeytana
bırakmasın. Parmaklarını yalamadıkça da elini mendil ile silmesin. Çünkü o,
bereketin yemeğinin neresinde olduğunu bilemez" buyurdu.
Diğer tahric: İbn
Mace, 3270;
(2033) - وحدثناه
إسحاق بن
إبراهيم.
أخبرنا أبو
داود الحفري.
ح وحدثنيه
محمد بن رافع.
حدثنا
عبدالرزاق.
كلاهما عن سفيان،
بهذا
الإسناد،
مثله.
وفي
حديثهما (ولا
يمسح يده
بالمنديل حتى
يلعقها، أو
يلعقها) وما
بعده.
5270- .. ./9- Bunu bize
İshak b. İbrahim de tahdis etti. Bize Ebu Davud el-Haferı haber verdi. (H.)
Bunu bana Muhammed b. Rafi'de tahdis etti, bize Abdurrezzak tahdis etti, ikisi
Süfyan’DAN bu isnad ile aynısını rivayet etti.
İkisinin de hadisi
rivayetlerinde: "Elini yalamadıkça yahut yalatmadıkça mendil ile
silmesin" ve hadisin sonrası yer almaktadır.
135 - (2033) حدثنا
عثمان بن أبي
شيبة. حدثنا
جرير عن الأعمش،
عن أبي سفيان،
عن جابر. قال:
سمعت
النبي صلى
الله عليه
وسلم يقول (إن
الشيطان يحضر
أحدكم عند كل
شيء من شأنه.
حتى يحضره عند
طعامه. فإذا
سقطت من أحدكم
اللقمة فليمط
ما كان بها من
أذى. ثم
ليأكلها. ولا يدعها للشيطان.
فإذا فرغ
فليلعق
أصابعه. فإنه
لا يدري في أي
طعامه تكون
البركة(.
5271-135/10- Bize Osman
b. Ebu Şeybe de tahdis etti. .. Cabir dedi ki:
Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'i şöyle buyururken dinledim: "Şeytan sizden her birinizin
yanında her bir işini gördüğü zaman hazır bulunur. Hatta yemeğini yerken de
yanında hazır bulunur. Bu sebeple birinizden lokma düşecek olursa onda
rahatsızlık veren şeyi gidersin, sonra onu yesin ve şeytana terk etmesin.
Yemeğini bitirince de parmaklarını yalasın. Çünkü o, bereketin yemeğinin neresinde
olduğunu bilemez. "
Diğer tahric: İbn
Mace, 3279
(2033) - وحدثناه
أبو كريب
وإسحاق بن
إبراهيم.
جميعا عن أبي
معاوية، عن
الأعمش، بهذا
الإسناد (إذا
سقطت لقمة
أحدكم) إلى
آخر الحديث.
ولم يذكر أول الحديث
(إن الشيطان
يحضر أحدكم(.
5272- .. ./11- Bunu bize
Ebu Kureyb ve İshak b. İbrahim de birlikte Ebu Muaviye'den tahdis etti, o
Nmeş'den bu isnad ile: "Birinizin lokması düştüğü taktirde ... " den
hadisin sonuna kadar rivayet etti ve hadisin baş tarafındaki "şüphesiz
şeytan her birinizin yanında hazır bulunur" kısmını zikretmedi.
2 م - (2033)
وحدثنا أبو
بكر بن أبي
شيبة. حدثنا
محمد بن فضيل
عن الأعمش، عن
أبي صالح وأبي
سفيان، عن
جابر، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم، في ذكر
اللعق. وعن
أبي سفيان عن
جابر، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم. وذكر
اللقمة. نحو
حديثهما.
5273- ... /12- Bize Ebu
Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti, bize Muhammed b. Fudayl, Nmeş'den tahdis
etti, o Ebu Salih ve Ebu Süfyan'dan onlar Cabir'den o Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'den (eli) yalamanın sözkonusu edilmesini rivayet etti. Ebu
Süfyan’DAN o Cabir’DEN o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den rivayetinde de
lokmayı ikisinin (Ebu Kureyb ve İshak'ın) rivayet ettikleri hadise yakın olarak
zikretti.
136 - (2034) وحدثني
محمد بن حاتم
وأبو بكر بن
نافع العبدي.
قالا: حدثنا
بهز. حدثنا
حماد بن سلمة.
حدثنا ثابت عن
أنس؛
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم كان إذا
أكل طعاما لعق
أصابعه
الثلاث. قال
وقال (إذا
سقطت لقمة
أحدكم فليمط
عنها الأذى.
وليأكلها. ولا يدعها
للشيطان)
وأمرنا أن
نسلت القصعة.
قال (فإنكم لا
تدرون في أي
طعامكم
البركة(.
5274-136/13- Bana
Muhammed b. Hatim ve Ebu Bekir b. Nafi elAbdi de tahdis edip dedi ki: Bize Behz
tahdis etti ... Enes'den rivayete göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
bir yemek yediği zaman üç parmağını yalardı ve: "Birinizin lokması düşecek
olursa üzerindeki rahatsızlık veren şeyleri gidersin ve onu yeyip şeytana terk
etmesin" buyurdu. Ayrıca bize tabağı sıyırmamızı emir buyurdu. O:
"Çünkü şüphesiz siz, bereketin yemeğinizin neresinde olduğunuzu
bilmezsiniz" buyurdu.
Diğer tahric: Ebu
Davud, 3845; Tirmizi, 1803
137 - (2035) وحدثني
محمد بن حاتم.
حدثنا بهز.
حدثنا وهيب. حدثنا
سهيل عن أبيه،
عن أبي هريرة،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم. قال (إذا
أكل أحدكم
فليلعق
أصابعه. فإنه
لا يدري في
أيتهن البركة(.
5275-137/14- Bana
Muhammed b. Hatim de tahdis etti ... Ebu Hureyre (r.a.) Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'den: "Biriniz yemek yediği taktirde parmaklarını yalasın. Çünkü
o, bereketin hangisinde olduğunu bilemez" buyurdu.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
137 م - (2035)
وحدثنيه أبو
بكر بن نافع.
حدثنا
عبدالرحمن
(يعني ابن
مهدي) قالا: حدثنا
حماد، بهذا
الإسناد. غير
أنه قال
(وليسلت أحدكم
الصحفة). وقال
(في أي طعامكم
البركة، أو يبارك
لكم(.
5276- .. ./15- Bunu bana
Ebu Bekr b Nafi de tahdis etti, bize Abdurrahman -yani b. Mehdi- tahdis etti,
bize Hammad bu isnad ile tahdis etmekle birlikte o: "ve her biriniz tabağı
sıyırsın" ile "bereketin yemeğinizin neresinde olduğunu -yahut size
(neresinde) bereket ihsan olunduğunu (bilemezsiniz)" buyurdu.
AÇIKLAMA: Bu babta
şu hadisler yer almaktadır. (5262) "Sizden biriniz bir yemek yediği
taktirde ... " diğer rivayette (5265) "Rasulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) üç parmağı ile yemek yerdi. .. " Bir rivayette (1266) "Üç
parmakla yemek yerdi ... " Bir rivayette (5268) "Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) parmakların ve tabağın yalanmasını emir buyurdu " Başka bir
rivayette (5269) "Birinizin lokması düşecek olursa onu alsın" Bir
rivayette (5271) "Şüphesiz şeytan birinizin her bir işini yaptığı zaman
yanında hazır bulunur ... " Sonra daha önce geçenlere yakın zikretti. Bir
diğer rivayette (5274) "Tabağı sıyırmamız emrolundu." Bir diğer rivayette
(5276) "Ve her biriniz tabağı sıyzrsın" buyurmaktadır.
Bu hadis-i şerifte,
yemek ile ilgili türlü sünnetler ifade edilmektedir. Bunların bazıları
şunlardır:
1. Yemeğin bereketini
muhafaza etmek ve elin temizliğini sağlamak için eli yalamak müstehaptır.
2. Üç parmakla yemek
müstehaptır. Mazeretsiz olarak bunlara dört ve beşinci parmağı katmaz. Mesela
yemeğin sulu olması ve buna benzer üç parmakla yenilmesi imkanı bulunmayan
yemekler ve buna benzer daha başka mazeretler.
3. Tabağın ve başkalarının
yalanması (sıyırılması) müstehaptır.
4. Yere düşen lokmayı
ona değen rahatsızlık verici şeyleri giderdikten sonra yemek müstehaptır. Bu
hüküm, lokmanın necis bir yere düşmemesi alinde sözkonusudur. Necis bir yere
düşecek olursa o da necis olur ve eğer mümkünse onu yıkamak zorunludur. Yıkama
imkanı yoksa o taktirde onu bir ayva na yedirir ve o lokmayı şeytana bırakmaz.
5. Bu rivayetlerle
şeytanların varlığı ve onların da yemek yedikleri tespit edilmektedir. Az önce
buna dair açıklama da geçmiş bulunmaktadır.
6. Mendil ile eli silmek
caizdir ama sünnet olan eli yaladıktan sonra mendil ile silmektir.
(5271) "Şüphesiz
şeytan sizden birinizin her bir işini yaparken yanında hazır bulunur. "
Burada da
7. Şeytandan sakındırmak
ve onun çeşitli tasarrufları esnasında insanın yanından ayrılmadığına dikkat
çekildiği için buna göre hazırlıklı olmak ve ondan kendisini korumak şeytanın
kendisine süslü göstereceği şeylere de aldanmamak gerekir.
Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in (5262,5263) "yalasın yahut yalatsın" buyruğu
-Allahualem- şu demektir: Elini yalamadığı sürece mendil ile silmesin. Bunu
yapmayacak olursa hiç olmazsa eşi, cariyesi, çocuğu, hizmetçisi gibi bundan
lezzet alıp tiksinmeyen kendisinden başka herhangi bir kimseye yalatsın. Aynı
şekilde onlar gibi değerlendirilen böyle bir işin bereketine inanan ve onu
yalamakla teberrük etmek isteyen bir öğrenci de buna benzer. Bir koyuna ve
benzer birisine yalatması da bunun gibidir. Allah en iyi bilendir.
Rasulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'in (5268) "bereketin neresinde olduğunu bilemezsiniz"
buyruğu da -Allahualem- şu demektir: İnsanın yediği yemekte bir bereket vardır
ve o bereketin yediği kısmında mı yoksa parmakları üzerinde kalanında mı yoksa
tabağın dibinde kalanda mı yoksa yere düşen lokmada mı olduğunu bilemez. Bu
sebeple bütün bunlara dikkat etmesi gerekir ki bereketi elde edebilsin.
Bereketin asıl anlamı
ise artış, hayrın sabit olması ve ondan faydalanmaktır. Burada kasıt ise
-Allahualem- yemekle gerçekleşen beslenmek, gıdalanmak ve eziyetten uzak kalıp
afiyet bulmak, yüce Allah'a itaat edecek gücü bulmak ve buna benzer
hususlardır.
(5266) "Abdurrahman
b. Ka'b b. Malik yahut Abdullah b. Ka'b kendisine babasından haber verdi."
Bunun bir benzeri daha önce defalarca geçmişti ve eğer şüphe sika olan iki ravi
hakkında sözkonusu ise ravi hakkındaki şüphenin zarar vermeyeceğini
söylemiştik. Çünkü burada adı geçen Ka'b'ın iki oğlu sika ravilerdir.
(5269) Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Onda rahatsızlık veren şeyleri gidersin
ve elini yalamadıkça mendile silmesin" ye harfi ötreli olarak
"yumit" gidermek ve uzaklaştırmak anlamındadır. Cevheri dedi ki: Ebu
Ubeyd bu fiili "meta ve emata" diye nakletmekte onu uzaklaştırdı
anlamında olduğunu belirtmektedir. Asmai ise sadece "emata" şeklinin
kullanıldığını söylemiştir. "İmatatul eza: rahatsızlık veren şeyleri
uzaklaştırmak" tabiri de buradan gelmektedir. Burada rahatsızlık veren şey
(eza) den maksat ise lokma üzerinde tiksinti veren toz, toprak, çöp ve buna
benzer şeylerdir. Eğer ona bulaşan bir necaset ise hükmünü daha önce zikretmiş
idik.
"Mindil
(mendil)"in ne olduğu bilinmektedir. Mim harfi kesreli söylenir.
İbn Faris ise el-Mücmel
adlı eserinde muhtemelen bu kelime, nakletmek anlamındaki
"en-nedl"den alınmıştır. Başkası ise kir demek olan "nedı"
den alındığını söylemiştir. Çünkü onunla bu kir giderilir. Dil bilginlerinin
dediklerine göre "teneddedül bil mindil: mendil ile temizlendim"
denilir. Cevheri dedi ki: Aynı şekilde: Temendeltül: mendil edindim, mendil
kullandım da denilir. Ama Kisai temendeltül fiilini kabul etmemektedir.
(5270) "Bize Ebu
Davud el-Haferı haber verdi" ha ve fe harfleri fethalıdır. Adı Ömer b.
Sa'd olup Kufe'de bir yer adı olan "Hafer"e mensuptur.
(5271) ''A'meş'den, o
Ebu Süfyan'dan, o Cabir'den" daha önce Ebu Süfyan'ın adının Talha b. Nafi
olduğu defalarca geçmiş bulunmaktadır.
(5274) "Tabağı
sıyırmamız emrolundu." Burada "neslüke: sıyırmamız" fiilinde nun
harfi fethalı lam ötrelidir. Onu silmemiz ve içinde kalan yemekleri bulup
almamız emrolundu demektir. Selete eddeme anha: Ondan kanı sildi ifadesi de
buradan gelmektedir.
Son rivayet olan Ebu
Hureyre'nin rivayetine gelince (5275) "Biriniz bir yemek yediği taktirde
... bereketin hangisinde olduğunu bilemez" bu (eyyitihinne: hangisinde)
asıl nüshaların bir çoğunda bu şekildedir. Bazılarında ise "layedri
eyyetehunne: hangisinin (bereketli olduğunu) bilemez" şeklindedir. Her
ikisi de doğrudur. "Hangisinde" rivayetinin anlamı açıktır. Ama
"bereketin hangisi olduğunu bilemez" rivayeti ise hangisinin
bereketli olduğunu bilemez anlamındadır. Burada muzaf hazfedilip muzafin ileyh
onun yerine konulmuştur. Allah en iyi bilendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: