SAHİH-İ MÜSLİM

İÇECEKLER

6- MÜZEFFET (ZİFTLE SIVANMIŞ) DUBBA (KURUTULMUŞ KABAK) HANTEM (YEŞİL SIRLI KÜPLER, TESTİLER) NAKİR (OYULMUŞ AGAÇ KÜTÜKLERİN) DE NEBİZ YAPMANIN NEHYOLUNMASI VE BUNUN NESH EDİLMİŞ OLDUĞU, BUGÜN DE (BUNLARDAKİ NEBİZ) SARHOŞLUK VERECEK HALE GELMEDİKÇE HELAL OLDUĞUNUN BEYANı BABI

5136-3011- Bize Kuteybe b. Said tahdis etti, bize Leys, İbn Şihab'dan tahdis etti, o Enes b. Malik'den rivayet ettiğine göre kendisine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in kurutulmuş kabak ile zift ile sıvanmış kapta nebiz yapılmasını yasakladığını haber verdi.

Diğer tahric: Nesai, 5645

5137-31/2- Bana Amr en-Nakid de tahdis etti, bize Süfyan b. Uyeyne, Zührı'den tahdis etti, o Enes b. Malik'den rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kurutulmuş kabak ile zift ile sıvanmış kaplarda nebiz yapılmasını nehyetti.

(Zühri) dedi ki: Ebu Seleme'nin de kendisine haber verdiğine göre o Ebu Hureyre'yi şöyle derken dinlemiştir: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kurutulmuş kabakta da zift ile sıvanmış kapta da nebiz yapmayınız" buyurdu. Sonra Ebu Hureyre: Bununla birlikte sizler yeşil sırlı testilerden de uzak durunuz diyordu.

Diğer tahric: Zühri'nin Enes b. Malik'den rivayet ettiği hadisi Yalnız Müslim rivayet etmiştir; Zühri'nin Ebu Seleme'den onun Ebu Hureyre'den rivayet ettiği hadisi Nesai, 5646;

5138-32/3- Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti, bize Behz tahdis etti, bize Vuheyb, Suheyl'den tahdis etti, o babasından, o Ebu Hureyre'den, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den rivayet ettiğine göre zift ile sıvanmış kapta kuru kabaklarda ve hurma kütüğünden oyulmuş kaplarda (nebiz yapmayı) nehyetti.

(Suheyl'in babası) dedi ki. Ebu Hureyre'ye: Hantem nedir diye soruldu. O: Onlar yeşil sırlı testilerdir dedi.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5139-33/4- Bize Nasr b. Ali el-Cahdamı tahdis etti, bize Nuh b. Kays haber verdi, bize İbn Avn, Muhammed’DEN tahdis etti, o Ebu Hureyre’DEN rivayet ettiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Abdulkayslılar heyetine: "Size kurutulmuş kabağı, yeşil sırlı küpleri, oyulmuş ağaç kütüklerini, zift ile sıvanmış kaplan -ki hantem (yeşil sırlı küpler) ağzı kesilmiş küptür- yasaklıyorum ama sen kendi tulumundan iç ve ağzını bağla" buyurmuştu.

Diğer tahric: Ebu Davud, 3693

AÇIKLAMA: Bu babtaki hadislerin şerhi ile bu lafızlara dair açıklamalar ve nebiz yapmanın hükmü daha önce geçmiş bulunmaktadır. Ayrıca bunun hem bizim mezhebimize göre hem de ilim adamlarının büyük çoğunluğuna göre mensuh olduğunu da zikretmiş bulunuyoruz. Ayrıca bu hadisle ilgili her bir hususu İman Kitabı'nın baş taraflarında Abdulkayslılar heyeti ile ilgili hadiste izah etmiştir. Burada ise gerek duyulandan başka -ve orada geçmemiş olanlar dışında- herhangi bir açıklamayı tekrar etmeyeceğiz. Bu hususta özetle söylenecekler şunlardır: Bu kaplarda nebiz yapmak İslam'ın ilk zamanlarında sarhoşluk verecek bir içecek haline dönüşmesi korkusu ile yasaklanmış idi. Çünkü bu kaplar kalın olduklarından ötürü sarhoşluk verecek hale geldiklerini bilemez ve bunun neticesinde bunların mal olma özelliği telef olabilirdi. Bazen bir kimse henüz sarhoşluk verecek hale gelmemiş olduğunu düşünerek onu içer ve böylelikle sarhoşluk veren bir içki içmiş olur. Sarhoşluk veren içeceklerin mübahlığı üzerinden ise fazla bir zaman geçmemişti. Aradan uzun zaman geçip. sarhoşluk veren içeceklerin haramlığı yaygınlık kazanıp ve bu husus onlarda iyice yer edince önceki bu hüküm de nesh olundu ve onlara her bir kapta nebiz yapmaları mübah kılındı. Tek şart ise sarhoşluk verecek bir şey içmemeleri idi. Bu da açık bir hükümdür.

Bu hadislerin sonunda zikredilecek olan Bureyde hadisinde (5177) Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de: "Ben sizlere tulum dışındaki kaplarda nebiz yapmayı yasaklamıştım. Artık her bir kapta içebilirsiniz. Sarhoşluk verecek bir şey içmeniz müstesnadır" buyurmaktadır.

Nasr b. Ali el-Cahdami'nin rivayet ettiği (5139) hadiste: "Ben sizlere kuru kabak, sırlı testi, oyulmuş ağaç kütüğü, ziftle sıvanmış -ki kuru kabak (hantem) ağzı kesilmiş küptür- içmenizi yasaklıyorum ama sen tulumundan iç ve ağzını bağla." Burada hadis diyarımızdaki bütün nüshalarda bu şekilde:

"Hantem ise ağzı kesilmiş küptür" şeklindedir. Kadı Iyaz da Sahihi Müslim'in ravilerinin büyük çoğunluğundan ve nüshaların bir çoğundan böylece nakletmiş ve şunları söylemiştir: Bazı nüshalarda ise: "hantem ile ağzı kesilmiş küp" demiştir. Doğrusu da bu olduğunu birincisinin ise bir değiştirme ve bir yanılma olduğunu da söylemiştir. Ayrıca Nesai'nin de bunu böylece zikrettiğini belirtmiştir. Buna göre Nesai "ayrıca hantemi (sırlı yeşil küpleri) ve ağzı kesilmiş küpü" diye rivayet etmiştir. Ebu Davud'un Süneni'nde de "hantem {sırlı küp} kuru kabak ve ağzı kesilmiş küp" şeklindedir. Biz bunu bütün bu kitaplarda cim ve iki defa zikredilen be harfi ile olmak üzere"el-mecbube" diye zaptetmiş bulunuyoruz. Bazıları ise bunu hı harfi ile "enmahmuse" diye rivayet etmişlerdir. Bu da bu kelime sanki bir başka hadiste zikredilmiş çeşitli kapların ihtinas edilmesi (şekillerinin değiştirilmesi}nden alınmış gibidir. Ama bu rivayetin hiçbir değeri yoktur. Doğrusu bunun cim olduğu şeklindeki birinci rivayettir.

İbrahim el-Harbi ve Sabit dedi ki: Bu başı kopartılmış ve böylelikle küp şekline benzemiş kaptır. Çünkü "cebbe"nin asıl anlamı kesmektir. Bunun başı kopartılmış olmakla birlikte alt tarafında içindeki içeceğin nefes alıp vereceği şekilde bir deliği bulunmayan kap olduğu da söylenmiştir. Bunun neticesinde böyle bir kaptaki içecek farkına varılmadan sarhoşluk verici olabilir.

Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Fakat kendi tulumundan iç ve ağzını bağla" buyruğu hakkında ilim adamları der ki: Bu, şu demektir. Tulumun ağzı bağlandığı taktirde sarhoşluk vermek gibi bir mefsedetten güven altında olunur. Çünkü içindeki nebiz değişikliğe uğrayıp sertleşecek ve sarhoşluk verecek hale gelecek olursa o taktirde ağzı kapalı olan deriyi çatlatır. Onun derisini çatlatmadığı sürece de sarhoşluk verici olmaz. Halbuki kurutulmuş kabak, sırlı küp ve ağzı kesilmiş küp ile zift ile sıvanmış kap ve diğer kesif kapların durumu boyle değildir. Bu gibi kaplarda nebiz sarhoşluk verici hale gelir de bilinmeyebilir.

5140-34/5- Bize Said b. Amr el-Eş'asi tahdis etti, bize Abser haber verdi. (H.) Bana Zuheyr b. Harb da tahdis etti, bize Cerir tahdis etti. (H.) Bana Bişr b. Halid de tahdis etti, bize Muhammed -yani b. Cafer- Şu'be'den haber verdi, hepsi A'meş'den o İbrahim et-Teymi'den, o el-Haris b. Suveyd'den, o Ali (radıyallahu anh)'dan şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), kuru kabak ve zift ile sıvanmış kaplarda nebiz yapılmasını nehy etti.

Bu Cerir'in hadisidir.

Abser'in ve Şu'be'nin hadisi rivayetlerinde ise: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem), kuru kabak ile ziftle sıvanmış kabı nehy etti denilmektedir.

Diğer tahric: Buhari, 5594; Nesai, 5643

5141-35/6- Bize Zuheyr b. Harb ve İshak b. İbrahim de tahdis etti, ikisi Cerir’DEN rivayet etti. Zuheyr dedi ki: Bize Zuheyr, Mansur’DAN tahdis etti, o İbrahim'den şöyle dediğini rivayet etti: Ben Esved'e: Müminlerin annesine içinde nebiz yapılması mekruh olan kaplara dair soru sordun mu dedim. O, evet dedi. Ey müminlerin annesi! Bana Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in içinde nebiz yapılmasını yasakladığı kapların hangileri olduğunu haber ver dedim. O: Bize biz ehli beyte, kuru kabakta ve zift ile sıvanmış kapta nebiz yapmamızı yasakladı dedi.

(İbrahim) dedi ki: Ben ona: Peki o yeşil sırlı testileri ve testileri sözkonusu etmedi mi dedim. O: Ben sana ancak duyduğum şeyi naklediyorum. Duymadığım şeyi sana nakledebilir miyim dedi.

Diğer tahric: Buhari, 5595

5142-36/7- Bize Said b. Amr el-Eş'asi de tahdis etti, bize Abser, A'meş'den haber verdi, o İbrahim'den, o Esved'den, o Aişe'den rivayet ettiğine göre Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabak ve zift ile sıvanmış kabı yasakladı.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5143- .. ./8- Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti, bize Yahya -ki o elKattan'dır- tahdis etti, bize Süfyan ve Şu'be tahdis edip dedi ki: Bize Mansur, Süleyman ve Hammad, İbrahim'den tahdis etti, o Esved'den, o Aişe'den, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den aynısını rivayet etti.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5144-37/9- Bize Şeyban b. Ferruh tahdis etti, bize Kasım -yani b. elFadl- tahdis etti, bize Sümame b. Hazm el-Kuşeyri tahdis edip dedi ki: Aişe ile karşılaşbm da ona nebiz hakkında sordum. Onun bana tahdis ettiğine göre Abdulkayslılar heyeti Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in huzuruna geldiler ve Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e nebize dair (meyve şırası) hakkında soru sordular. O onlara kuru kabakta oyulmuş ağaç kütüklerinde, zift ile sıvanmış kaplarda ve sırlı testilerde nebiz yapmalarını yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5654

AÇIKLAMA: "Bize Şeyban b. Ferruh tahdis etti, bize el-Kasım -yani b. el-Fadl- tahdis etti." Bizim diyarımızdaki nüshaların tamamında bu şekilde mim'siz olarak (yani mufaddal değil) "el-fadl" diye kaydedilmiştir. Kadı Iyaz da kendi diyarlarındaki nüshalardan bir çoğunda böylece nakletmiştir. Doğrusu da budur. Ama mağriblilerin kimi nüshasında mim ile "el-mufaddal" olarak geçmektedir ki bu apaçık bir hatadır. Müslim bunu bundan sonra Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) için nebiz yapmak babında bütün nüshaların ittifakı ile doğru olan bu şekli ile zikretmiş bulunmaktadır.

5145-38/10- Bize Yakub b. İbrahim de tahdis etti... Aişe (radıyallilhu anhil) dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabağı, sırlı yeşil testileri, oyulmuş ağaç kütüklerini ve zift ile sıvanmış kapları yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5655, 5656;

5146- .. ./11- Bize İshak b. İbrahim de tahdis etti Bize İshak b. Süveyd bu isnad ile tahdis etti ancak o "zift ile sıvanmış yerine (aynı anlamdaki) "elmukayyar" lafzını zikretmiştir.

5147-39/12- Bize Yahya b. Yahya tahdis etti, bize Abbad b. Abbad, Ebu Cemre'den haber verdi, o İbn Abbas'dan rivayet etti. (H.) Bize Halef b. Hişam da tahdis etti, bize Hammad b. Zeyd, Ebu Cemre'den tahdis edip dedi ki: İbn Abbas'ı şöyle derkendinledim: Abdulkayslılar heyeti Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in huzuruna geldi. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de: "Sizlere kuru kabağı, sırlı yeşil testileri, oyulmuş ağaç kütüklerini ve zift ile sıvanmış kapları yasaklıyorum" buyurdu. Hammad'ın hadisinde ise "zift ile sıvanmış (el-mukayyar)" kelimesi yerine (aynı anlamdaki) el-müzeffet lafzını kullanmıştır.

5148-40/13- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe tahdis etti... İbn Abbas dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabağı, sırlı yeşil testileri, ziftle sıvanmış kapları ve oyulmuş ağaç kütüklerini yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5572

5149-41/14- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe tahdis etti... İbn Abbas dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabağı, sırlı yeşil testileri, ziftle sıvanmış kapları, ağaç kütüğünden oyulmuş kapları ve koruk hurmanın yeni sararıp renk almaya başlamış hurmaya karıştırılmasını yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5563, 5564

5150-42/15- Bize Muhammed b. el-Müsenna tahdis etti, bize Abdurrahman b. Mehdi, Şu'be’DEN tahdis etti, o Yahya el-Behranı’DEN şöyle dediğini rivayet etti: İbn Abbas'ı dinledim. (H.) Bize Muhammed b. Beşşar da tahdis etti, bize Muhammed b. Cafertahdis etti, bize Şu'be, Yahya b. Ebu Ömer'den tahdis etti, o İbn Abbas'dan: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabak, oyulmuş ağaç kütüğü ve zift ile sıvanmış kabı yasakladı dedi.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

AÇIKLAMA: "Bize Muhammed b. el-Müsenna tahdis etti deyip senedi Şu'be'ye kadar zikretti, o Yahya Ebu Ömer el-Behrani'den rivayet etti dedi." Bizim diyarımızdaki nüshaların bir çoğunda bu şekilde künyesi ile birlikte "Yahya Ebu Ömer" diye geçmektedir. Doğrusu da budur. Kadı Iyaz ise bütün üstadlarının bunu "Yahya b. Ömer" diye neseb olarak kaydettiklerini zikretmekte ve şunları eklemektedir: Bazıları ise bunu "Yahya b. Ebu Ömer" diye kaydetmişlerdir. Her ikisi de yanılmadır. Onun adı ise Yahya b. Ubeyd Ebu Ömer el-Behrani'dir. Nitekim bundan sonra Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) için nebiz yapma babında doğru olarak gelmiştir.

5151-43/16- Bize Yahya b. Yahya tahdis etti, bize Yezid b. Zure', etTeymi'den haber verdi. (H.) Bize Yahya b. Eyyub da tahdis etti, bize İbn Uleyye tahdis etti, bize Süleyman et-Teymi, Ebu Nadra'dan haber verdi, o Ebu Said’DEN rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem7te tilerde nebiz yapılmasını yasakladı. 115

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

AÇIKLAMA: "Testilerde ... yasakladı." Çoğul olarak cirar" anlamındadır. Tekili ise "cerra: testi" şeklindedir. Bunun kapsamına ise sırlı testi ve onun dışındaki bütün testi türleri girer. Fakat daha önce de geçtiği gibi bu nesh edilmiştir.

5152-44/17- Bize Yahya b. Eyyub tahdis etti ... Ebu Said el-Hudri'den rivayete göre Allah'ın nebisi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kuru kabak, sırlı testi, oyulmuş ağaç kütüğü ve zift ile sıvanmış kapları yasakladı.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5153- .. ./18- Bize bunu Muhammed b. el-Müsenmı da tahdis etti... Katade bu isnad ile Allah'ın nebisinin ... nebiz yapılmasını yasakladığını rivayet etti ve hadisi aynen zikretti.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5154-45/19- Bize Nasr b. Ali el-Cahdami de tahdis etti... Ebu Said dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sırlı yeşil testilerde, kuru kabaklarda ve oyulmuş ağaç kütüklerinde içmeyi yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5649; İbn Mace, 3403

5155-46/20- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Süreye b. Yunus da -lafız Ebu Bekir'e ait olmak üzere- tahdis edip dedi ki: Bize Mervan b. Muaviye, Mansur b. Hayyan'dan tahdis etti, o Said b. Cübeyr'den şöyle dediğini rivayet etti: Ben İbn Ömer ve İbn Abbas hakkında şahitlik ederim ki her ikisi de Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in kuru kabağı, sırlı yeşil testiyi, zift ile sıvanmış kabı ve oyulmuş ağaç kütüğünü yasakladığına şahitlik ettiler.

Diğer tahric: Ebu Davud, 3690; Nesai, 5659

5156-47/21- Bize Şeyban b. Ferruh tahdis etti, bize Cerir -yani b. Hazim tahdis etti, bize Ya'l-a b. Hakim, Said b. Cübeyr’DEN şöyle dediğini tahdis etti. İbn Ömer'e testilerde yapılan nebiz hakkında sordum. o: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerde yapılan nebizi (şırayı) haram kıldı dedi. Ben de İbn Abbas'a gidip: İbn Ömer'in ne söylediğini duydun mu dedim. O: Ne diyor dedi. Ben: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerin nebizini haram ettiğini söyledi dedim. O: İbn Ömer doğru söylemiştir. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerin nebizini haram kılmıştır dedi. Ben: Peki testi nebizi denilen şey nedir dedim. O: Topraktan yapılan her şeydir dedi.

Diğer tahric: Ebu Davud, 3691

AÇIKLAMA: "Ben -İbn Abbas'a-: Testi nebizi denilen şey nedir dedim. O: Topraktan yapılan her bir şeydir, dedi." Bu ifade İbn Abbas'ın testi (eker) kapsamına topraktan yapılan bütün testi türlerinin girdiğine dair çok açık bir ifadedir.

5157-48/22- Bize Yahya b. Yahya tahdis edip dedi ki: Malik'e Nafi'den rivayetini okudum. O İbn Ömer’DEN rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gazalarından birisinde insanlara bir hutbe verdi. İbn Ömer dedi ki: Ben de Ona doğru gittim ama Onun yanına ulaşmadan O ayrılıp gitti. Bunun üzerine: Ne buyurdu diye sordum. Onlar: Kuru kabakta ve zift ile sıvanmış kapta nebiz yapılmasını (şıra hazırlanmasını) yasakladı dediler.

5158-49/23- Bize Kuteybe ve İbn Rumh da Leys b. Sa'd'dan tahdis etti. (H.) Bize Ebu Rabi ve Ebu Kamil tahdis edip dedi ki: Bize Hammad tahdis etti. (H.) Bana Zuheyr b. Harb da tahdis etti, bize İsmail tahdis etti, hepsi Eyyub'dan rivayet etti. (H.) Bize İbn Numeyr de tahdis etti, bize babam tahdis etti, bize Ubeydullah tahdis etti. (H.) Bize İbnu'l- Müsenna ve İbn Ebu Ömer'de es-Sekafi'den tahdis etti, o Yahya b. Said'den rivayet etti. (H.) Bize Muhammed b. Rafi'de tahdis etti, bize İbn Ebu Fudeyk tahdis etti, bize Dahhak -yani b. Osman- haber verdi. (H.) Bana Harun el-Eyli de tahdis etti, bize İbn Vehb haber verdi, bana Usame haber verdi. Bunların hepsi Nafi'den, o İbn Ömer'den Malik'in hadisini aynı şekilde rivayet etti ama onlar rivayetlerinde -Malik ve Usame dışında- gazvelerinden birisinde ifadesini zikretmediler.

Diğer tahric: Kuteybe'nin hadisini İbn Mace, 3402; Diğerlerini de Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5159-50/24- Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Hammad b. Zeyd, Sabit’DEN şöyle dediğini haber verdi: İbn Ömer'e: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerde nebiz yapmayı yasakladı mı dedim. O: Böyle söylüyorlar dedi. Ben: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) onu yasakladı mı dedim. O: Böyle söylüyorlar dedi.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5160- .. ./25- Bize Yahya b. Eyyub tahdis etti ... Tavus dedi ki: Bir adam İbn Ömer'e: Allah'ın Nebi'si (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerde nebiz yapmayı yasakladı mı dedi? O: evet dedi. Sonra Tavus: Allah'a yemin olsun ki ben bunu ondan dinledim dedi.

Diğer tahric: Tirmizi, 1167; Nesai, 5630, 5631;

5161-51/26- Bana Muhammed b. Rafi'de tahdis etti ... Bize İbn Tavus, babasından haber verdi, o İbn Ömer’DEN rivayet ettiğine göre bir adam ona gelerek: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem), testilerde ve kuru kabaklarda nebiz yapılmasını yasaktadı mı dedi. O: Evet dedi.

5162-52/27- Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti ... Bize Abdullah b. Tavus, babasından tahdis etti, o İbn Ömer'den rivayet ettiğine göre Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), testileri ve kuru kabakları kullanmayı yasaktadı.

5163-53/28- Bize Amr en-Nakid tahdis etti ... İbrahim b. Meysere'den rivayete göre o Tavus'u şöyle derken dinlemiştir: İbn Ömer'in yanında oturuyordum. Yanına bir adam gelerek: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testilerde, kuru kabaklarda, zift ile sıvanmış kaplarda nebiz (meyve şırası) yapmayı yasakladı mı dedi. O evet diye cevap verdi.

5164-54/29- Bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşar tahdis edip dedi ki: ... Muharib b. Disar dedi ki: İbn Ömer'i şöyle derken dinledim: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sırlı yeşil testileri, kuru kabakları ve zift ile sıvanmış kapları (bunlarda şıra yapmayı) yasakladı. O: Ben bunu birden çok defa işittim dedi.

5165- .. ./30- Bize Said b. Amr el-Eş'asi de tahdis etti. .. İbn Ömer Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den aynısını rivayet etti.

(Ravi) dedi ki: Zannederim rivayette "ve oyulmuş ağaç kütüklerinde" dedi.

5166-55/31- Bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşar tahdis edip dedi ki: ... Ukbe b. Hureys dedi ki: İbn Ömer'i şöyle derken dinledim: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) testileri, kurumuş kabakları, zift ile sıvanmış kapları (nebiz yapmak için kullanmayı) yasakladı ve: "Tulumlarda nebiz yapın" buyurdu.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5167-56/32- Bize Muhammed b. el-Müsenna tahdis etti ... Cebele dedi ki: İbn Ömer'i tahdis ederken dinledim. Dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), sırlı yeşil testileri kullanmayı yasakladı. Ben: Sırlı yeşil testi (hanteme) nedir dedim. O: Testidir dedi.

Diğer tahric: Nesai, 5633

5168-57/33- Bize Ubeydullah b. Muaz tahdis etti, bize babam tahdis etti, bize Şu'be, Amr b. Murre’DEN tahdis etti, bana Zazan tahdis edip dedi ki: İbn Ömer'e: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yasaklamış olduğu içecekleri kendi lugatinle bana tahdis et, bize de kendi lugatimizle açıkla. Çünkü sizin bizden farklı bir lugatiniz var dedim. O şöyle dedi: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hantemi yasakladı. O testi demektir. Dubbayı {kuru kabak)ı yasakladı. O da kabaktır. Müzeffeti yasakladı o da zift ile sıvanmış olandır. Nakiri yasakladı o da belli bir şekilde kabukları soyulan ve oyulan hurma kütüğüdür. Diğer taraftan tulumlarda nebiz {meyve şırası} yapılmasını emir buyurdu.

Diğer tahric: Tirmizi, 868; Nesai, 5661

AÇIKLAMA: "Nakiri de yasakladı. O da kabukları özel bir şekilde soyulan ve oyulan hurma ağacı kütüğüdür." Rivayetlerin ve nüspaların bir çoğunda bu şekilde (tümsahu neshan) şeklindedir. Yani kabukları soyulduktan sonra oyulan ve böylelikle nakir denilen kap olur. Kimi ravilerin bazı nüshalarında cim harfi ile "tümsecu" kaydedilmiştir. Kadı Iyaz ve başkaları: Bu bir tashiftir (harf değiştirmedir) demişlerdir. Muteahhirinden kimisi ise Müslim'in Sahihi'nin nüshalarında ve Tirmizi'de cim harfi ile tünecunescen şeklinde diye kaydedildiğini iddia etmiş olmakla birlikte durum dediği gibi değildir. Aksine Müslim nüshalarınm büyük çoğunluğu ha ile (tunsehuneshan) şeklindedir.

5169- .. ./34- Bunu bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşar da tahdis edip dedi ki: Bize Ebu Davud tahdis etti, bize Şu'be bu isnad ile rivayet etti.

5170-58/35- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti, bize Yezid b. Harun tahdis etti, bize Abdulhalik b. Seleme haber verip dedi ki: Said b. elMüseyyeb'i şöyle derken dinledim: Abdullah b. Ömer'i şu minberin yanında -bu arada Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in minberine işaret etti- şöyle derken dinledim: Abdulkayslılar heyeti Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in . huzuruna geldi, Ona içeceklere dair soru sordular. O da kendilerine oyulmuş ağaç kütüğünü, kuru kabağı, sırlı yeşil testileri kullanmayı yasakladı. Ben, (Abdulhalik) ona (Said'e): Ey Ebu Muhammed! Zift ile sıvanmış da (dedi}mi dedim. Bunu saymayı unuttuğunu zannetmiştik. O: Ben o gün bunu Abdullah b. Ömer'den işitmemiştim. Ama o (bunu) hoş görmüyordu dedi.

Diğer tahric: Nesai, 5648

AÇIKLAMA: "Bize Abdulhalik b. Seleme haber verdi." Seleme ismi lam harfi fethalı ve kesreli (selime) diye söylenir. Bu şerhin Mukaddimesi'nde açıklaması daha önce geçmişti.

5171-59/36- Bize Ahmed b. Yunus da tahdis etti, bize Zuheyr tahdis etti, bize Ebu'z-Zubeyr tahdis etti. (H.) Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Ebu Hayseme, Ebu'z-Zubeyr'den tahdis etti, o Cabir ve İbn Ömer'den rivayet ettiğine göre Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) oyulmuş ağaç kütüğünü, zift ile sıvanmış kovanı ve kurutulmuş kabağı (kaplarını) nebiz (şıra yapmak) için kullanmayı yasakladı.

Diğer tahric: Nesai, 5663

5172-60/37- Bana Muhammed b. Rari'de tahdis etti, bize Abdurrezzak tahdis etti, bize İbn Cureyc haber verdi, bana Ebu'z-Zubeyr'in haber verdiğine göre o İbn Ömer'i şöyle derken dinledim: RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i testileri, kuru kabağı ve zift ile sıvanmış kapları kullanmayı yasaklarken dinledim.

Ebu'z-Zubeyr dedi ki: Cabir b. Abdullah'ı da: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i testileri, zift ile sıvanmış kapları ve oyulmuş ağaç kütük kaplarını kullanmayı yasakladı derken dinledim. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) için kendisinde nebiz (şıra) yapılacak bir şey bulunmayacak olursa, Ona taştan bir çanak içinde nebiz yapılırd!.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

5173-61/38- Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Ebu Avane, Ebu'zZubeyr'den haber verdi, o Cabir b. Abdullah'tan rivayet ettiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e taştan bir çanak içinde nebiz yapıbrdı.

Diğer tahric: Nesai, 5629; İbn Mace, 3400;

5174-62/39- Bize Ahmed b. Yunus da tahdis etti, bize Zuheyr tahdis etti, bize Ebu'z-Zubeyr tahdis etti. (H.) Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Ebu Hayseme, Ebu'z-Zubeyr'den tahdis etti, o Cabir'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e bir tulumda nebiz yapılırdı. Eğer tulum bulunmayacak olursa ona taştan bir çanak içinde nebiz yapılırdı. -Ben, Ebu'z-Zubeyr'i dinlemekte iken- oradakilerden birisi: Taştan mı dedi. Ebu'z-Zubeyr: (Evet) taştan dedi.

Diğer tahric: Ebu Davud, 3702

AÇIKLAMA: (5172) "Taştan bir çömlek içinde ona nebiz yapılırdı." Diğer rivayette ise (5174) "taştan bir çömlek" denilmektedir. Buradaki "bira" lafzı da taş ile aynı anlamdadır. Bu da tencereyi andıran büyükçe bir kasedir. Bazı hallerde taştan yapılır. Bazen bakırdan ve başka şeylerden de yapılır.

Bu hadislerde "Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e taştan bir çömlek içerisinde nebiz yapılırdı" hadislerinde kurutulmuş kabak, sırlı testi, oyulmuş ağaç kütüğü ve bunların dışındaki kesif (kalın) kaplarda nebiz yapma yasağının nesh edilmiş olduğunu açık bir şekilde ifade etmektedir. Çünkü taştan yapılan bir çömlek bütün bunlardan daha kesiftir ve onlara göre yasaklanması önceliklidir. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e böyle bir çömlekte nebiz yapıldığı sabit olduğuna göre bu hususta nesh bulunduğuna delil olur. Ayrıca bu Bureyde'nin Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den rivayet ettiği: "Size ... nehy etmiştim" hadisine de uygundur. Bunu da babın baş taraftannda zikretmiş bulunuyoruz.

5175-63/40- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Muhammed b. el-Müsenna da tahdis edip dedi ki: Bize Muhammed b. Fudayl tahdis etti, Ebu Bekr, İbn Sinan'dan derken İbnu'l- Musenna ise Dırar b. Murre'den dedi. (Onların her biri) Muharib'den, o İbn Bureyde'den, o babasından rivayet etti. (H.) Bize Muhammed b. Abdullah b. Numeyr de tahdis etti, bize Muhammed b. Fudayl tahdis etti, bize Dırar b. Murre Ebu Sinan, Muharib b. Bisar'dan tahdis etti, o Abdullah b. Bureyde'den, o babasından şöyle dediğini rivayet etti:

Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) "Ben size tulumda olması dışında (diğer kaplarda) nebiz yapmanızı yasaklamıştım. Artık bütün tulumlarda (kaplarda) içebilirsiniz. Ama sarhoşluk veren bir şey içmeyin. "

5176-64/41- Bize Haccac b. eş-Şair de tahdis etti, Bize Dahhak b. Mahled, Süfyan'dan tahdis etti, o Alkame b. Mersed'den , o İbn Bureyde'den, o babasından rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ben size (sayılan) kapları yasaklamıştım. Şüphesiz ki kaplar (yahut bir kap) herhangi bir şeyi ne helal kılar ne de haram kılar. Ama sarhoşluk veren her bir şey haramdır" buyurdu.

5177-65/42- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti, bize Veki', Muarrif b. Vasıl’DAN tahdis etti, o Muharib b. Disar'dan, o İbn Bureyde'den, o babasından şöyle dediğini rivayet etti: Rasülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):

"Ben sizlere deriden yapılmış kaplarda içecekleri yasaklamıştım. Şimdi her türlU kapta içebilirsiniz. Ancak sarhoşluk veren bir şey içmeyin" buyurdu.

AÇIKLAMA: Rasülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in (5175) "Ben size tulum dışındaki kaplarda nebiz yapmayı yasaklamıştım ... " İkinci rivayette (5176) "Sizlere kaplan yasaklamıştım ... " üçüncü rivayette (5177) "Ben size deri kaplarda içilecek şeyleri yasaklamıştım ... " buyurmaktadır. Kadı Iyaz dedi ki: Bu ikinci rivayette bazı ravilerden kaynaklanan bir değişiklik vardır. Doğrusu ise:

"Ben sizlere deri kaplardakilerin dışında (ki kaplarda yapılan) içecekleri yasaklamıştım" şeklindedir. Bu rivayeti nakleden ravi, istisna (burada dışında) için kullanılan "illa" lafzını hazfetmiş bulunmaktadır. Ama o olmadan olmaz. Birinci rivayette de yine bir değişiklik yapılmıştır. Onun da doğrusu: "Bütün kaplardan içebilirsiniz" şeklindedir. Çünkü tulumlar ve deriden yapılmış kaplar hep mübah ve kullanılmasına izin verilegelmiş kaplar idiler. O ancak bunların dışındaki kapları kullanmayı yasaklamıştı. Nitekim birinci rivayette de: "Ben sizlere tulumda olması dışında (başka kaplarda) nebiz yapmayı yasaklamıştım" buyurmuştur. Bunun neticesi şudur: Her iki rivayetin doğru şekli: "Ben size tulumda yapılması dışında nebiz yapmayı yasaklamıştım. Artık bütün kaplarda nebiz yapabilir ve içebilirsiniz" şeklindedir. Bunun dışındaki şekiller ise raviler tarafından yapılmış bir değişikliktir. Allah en iyi bilendir.

"Muarrif b. Vasıl" ismi meşhur olana göre re harfi kesreli olarak (muarrif) dir. Fethalı da (muarref) söylenir. Bunu Meşarik ve Metali sahibi nakletmektedir. Adının Maruf olduğu da söylenmiştir.

5178-66/43- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve İbn Ebu Ömer de -lafız İbn Ebu Ömer'e ait olmak üzere- tahdis edip dedi ki: Bize Süfyan, Süleyman el-Ahvel’DEN tahdis etti, o Mücahid'den, o Ebu İyaz'dan, o Abdullah b. Amr’DAN şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kaplarda nebiz yapmayı yasaklayınca ashab: Herkes (bunların dışındaki kapları) bulamıyar dedi. Bu sebeple O da onlara zift ile sıvanmış olanları dışında testileri kullanmaya ruhsat verdi.

Diğer tahric: Buhari, 5593; Ebu Davud, 3701, 3702; Nesai, 5666

AÇIKLAMA: "Ebu İyad'dan o Abdullah b. Amr'dan şöyle dediğini rivayet etti: ... " Hadis bizim diyarımızda itimad olunan nüshalarda bu şekildedir. Nüshaların bir çoğu ise ayn harfi fethalı olarak Abdullah b. Amr'dan şeklindedir. Yani (Ömer'den farklı olarak) re'den sonra hatta vav da vardır. Bu kişi Amr b. elAs'ın oğludur. Ama bazı nüshalarda ayn harfi ötreli olarak "İbn Ömer" yani b. el-Hattab olarak kaydedilmiştir. Kadı Iyaz kendi diyarlarındaki nüshalarının da bu isimlerde ihtilaflı olduğunu ve Ebu Ali el-Gassani'nin şöyle dediğini zikretmektedir. Mahfuz olan İbn Amr b. el-As olduğudur. İbn Uyeyne'nin arkadaşı Humeydi de İbn Ebu Şeybe de her ikisi bunu Süfyan b. Uyeyne'den İbn Amr b. el-As'ın Müsned'inde rivayet etmişlerdir. Buhari ve Ebu Davud da bunu böylece zikretmiştir. El-Humeydi de aynı şekilde el-Cem Beyne Sahihayn adlı eserinde böylece zikretmiş ve bunu Buhari ve Müslim'in rivayet ettiğini söylemiştir. Muhaddislerin büyük çoğunluğu da bunu böyle zikretmişlerdir. Sahih olan da budur. Allah en iyi bilendir.

"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) (malum) kaplarda nebiz yapılmasını yasaklayınca ... " Müslim'de bu şekilde "kaplarda nebiz yapmayı" dır. Doğrusu da budur. Müslim’DEN başka kaynaklarda ise bu "tulumlarda nebiz yapmayı" diye kaydedilmiştir. Humeydi de el-Cem Beyne Sahihayn'de Ali el-Medini'nin Süfyan b. Uyeyne'den rivayeti olarak böylece nakletmiştir. Humeydi: Muhtemelen bu ondan kaynaklanan bir eksik ifadedir demiştir. Bu durumda "tulumlar dışında nebiz yapmak" şeklinde olur. (Humeydi) dedi ki: Abdullah b. Muhammed ile Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Muhammed b. Ebu Ömer'in Süfyan'dan rivayeti ise kaplarda nebiz yapmak" şeklindedir.

"Bütün insanlar bulamaz"ın anlamı hepsi deri tulumları bulamaz demektir.

"Bunun üzerine onlara zift ile sıvanmış dışındaki testileri kullanmaya ruhsat verdi." Bu da önce onlara bu ruhsatı verdikten sonra Bureyde'nin rivayet ettiği hadis ile diğerlerinde bütün kaplarda ruhsat verdiği şeklinde açıklanır. Allah en iyi bilendir.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

7- SARHOŞLUK VEREN HER ŞEYİN HAMR (ŞARAB, iÇKİ) VE HER HAMR'IN DA HARAM OLDUĞUNUN BEYANI BABI