SAHİH-İ MÜSLİM |
CİHAD VE SİYER |
45 - باب
غزوة ذي قرد
وغيرها
45/47- Zİ KARED GAZVESİ
VE DİĞERLERİ BABI
131 - (1806) حدثنا
قتيبة بن
سعيد. حدثنا
حاتم (يعني
ابن إسماعيل)
عن يزيد بن
أبي عبيد. قال:
سمعت سلمة ابن
الأكوع يقول:
خرجت
قبل أن يؤذن
بالأولى. وكانت
لقاح رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
ترعى بذي قرد.
قال: فلقيني
غلام
لعبدالرحمن
بن عوف فقال:
أخذت لقاح
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. فقلت: من
أخذها؟ قال:
غطفان. قال:
فصرخت ثلاث صرخات:
يا صباحاه!
قال: فأسمعت
ما بين لابتي
المدينة. ثم
اندفعت على
وجهي حتى أدركتهم
بذي قرد. وقد
أخذوا يسقون
من الماء.
فجعلت أرميهم
بنبلي. وكنت
راميا. وأقول:
أنا
ابن الأكوع *
واليوم يوم
الرضع
فأرتجز.
حتى استنقذت
اللقاح منهم.
واستلبت منهم
ثلاثين بردة.
قال: وجاء
النبي صلى
الله عليه
وسلم والناس.
فقلت: يا نبي
الله! إني قد
حميت القوم
الماء. وهم
عطاش. فابعث
إليهم الساعة.
فقال (يا ابن
الأكوع! ملكت
فأسجح). قال: ثم
رجعنا.
ويردفني رسول الله
صلى الله عليه وسلم على
ناقته حتى
دخلنا
المدينة.
4653-131/1-
Bize Kuteye b. Said de tahdis etti, bize Hatim -yani b. İsmail- Yezid b. Ebu
Ubeyd'den şöyle dediğini tahdis etti: Seleme b. el-Ekva'ı şöyle derken
dinledim: İlk namaz (sabah namazı) için ezan okunmadan önce çıktım. Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in sağınal develeri ZU Kared'de otluyordu.
Abdurrahman b. Avf'ın bir kölesi karşıma çıktı ve: Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in sağmal develeri alındı, dedi. Ben: Onları kim aldı, dedim.
O: Gatafan(lılar), dedi. (Seleme), dedi ki: Ben de üç defa ya sabahah {sabah
baskınına uğradık} diye feryad ettim. Benim bu sözlerim Medine'nin iki
Karataşlığı arasında işitildi. Sonra ben yüzümün döndüğü tarafa doğru hızlıca
koştum. Nihayet onlara ZU Kared'de yetiştim. Su içmeye (ve hayvanları sulamaya)
başlamışlardı. Onlara oklarımla atmaya başladım. İyi ok atıcıydım. Bu arada:
"Ben Ekva'nın oğluyum ve bugün alçakların {helak olacakları} gündür"
diyerek recez okuyordum. Nihayet sağınal develeri onlardan kurtardım ve
onlardan ayrıca otuz bürde de ele geçirdim. Bu arada Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) ve insanlar geldi. Ben: Ey Allah'ın Nebi'si! Onların su içmelerine
engel oldum. Onlar susuzdurlar. Derhal onlara (birilerini) gönder, dedim. Allah
Rasulü: "Ey Ekva'nın oğlu! Sen Malik oldun. O halde yumuşak davran"
buyurdu.
(Seleme
devamla), dedi ki: Sonra döndük. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'de
beni Medine'ye girinceye kadar arkasına terkisine bindirmişti.
Diğer tahric: Buhari,
3041, 4194
AÇIKLAMA: "Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in sağmal develeri Zu Kared'de otluyordu." Zu
Kared Medine'den yaklaşık bir gün uzaklıkta Gatafan toprakları tarafında bir su
adıdır. Likah ise henüz yeni doğurmuş süt veren develere denilir. Açıklaması
daha önce geçmiş idi.
"Üç defa ya
sabahah: Sabah baskını" diye bağırdım." Bunda düşman ve benzeri
tehlikeler hakkında uyarıda bulunmak için bunun gibi sözler söylemenin caiz
olduğu hükmü anlaşılmaktadır.
"Onlara ok atmaya
ve: ben el-Ekva'nın oğluyum. Bugün aşağılık heriflerin günüdür" demeye
koyuldum." Burada da savaşırken bu gibi sözler söylemenin kişinin eğer
kahraman birisi ise düşmanını korkutmak maksadı ile kendisini tanıtmasının caiz
olduğu hükmü anlaşılmaktadır.
"Bugün alçak
heriflerin günüdür" burada geçen "yevmu'r-rudda" ile ilgili
olarak şU açıklamayı yapmışlardır: Yani bugün alçak ve adi heriflerin
helakolacakları gündür. İşte bunlara "er-rudda" denilir. Bu
Arapların: "leimun radiun: süt emen adi herif" sözlerinden alınmıştır
ki, annesinin karnında iken adiliği emmiş kişi demek olur.
Bir diğer açıklamaya
göre dilenciler ve misafirler süt sağılma sesini işitip ona gelmesinler diye
koyunun ve dişi devenin meme ucunu emerek sağan kimse demektir. Bir başka
açıklama da: Böyle bir kimse kürdanla dişlerini temizledikten sonra kürdana
bulaşan şeyleri emdiği için bu isim verilmiştir. Bunun bugün şerefli bir kadın
emip, ondan doğan yahut da değersiz birisinden doğan kimseler bilinecektir
anlamında olduğu, bugün küçüklükten beri savaşın emzirdiği ve savaşarak ona
alışan kimsenin böyle olmayandan ayırd edilip bilineceği gün anlamında olduğu
da söylenmiştir.
"Ben onları su
içmekten alıkoydum." Yani onları (davarları ile birlikte) suya
ulaşmalarını engelledim.
"Malik olursan
yumuşak davran." İyilikle ve yumuşaklıkla muamele et, demektir. Çünkü
secahet kolaylık demektir. Şiddetle kimseyi yakalama, sorgulama. Bunun yerine
yumuşak davran demektir. Bununla da düşman hakkında bu şekilde muamele et
anlamı çıkmaktadır. Hamd Allah'a mahsustur.
132 - (1807) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا هاشم بن
القاسم. ح
وحدثنا إسحاق
بن إبراهيم.
أخبرنا أبو عامر
العقدي.
كلاهما عن
عكرمة ابن
عمار. ح
وحدثنا
عبدالله بن
عبدالرحمن
الدارمي. وهذا
حديثه: أخبرنا
أبو علي
الحنفي
عبيدالله بن
عبدالمجيد.
حدثنا عكرمة
(وهو ابن عمار).
حدثني إياس بن
سلمة. حدثني
أبي قال:
قدمنا
الحديبية مع
رسول الله صلى
الله عليه وسلم.
ونحن أربع
عشرة مائة.
وعليها خمسون
شاة لا
ترويها. قال:
فقعد رسول الله
صلى الله عليه
وسلم على جبا
الركية. فإما دعا
وإما بسق
فيها. قال:
فجاشت. فسقينا
واستقينا.
قال: ثم إن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم دعانا
للبيعة في أصل
الشجرة. قال
فبايعته أول
الناس. ثم
بايع وبايع.
حتى إذا كان في
وسط من الناس
قال (بايع. يا
سلمة!) قال قلت:
قد بايعتك. يا
رسول الله! في
أول الناس.
قال (وأيضا) قال:
ورآني رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
عزلا (يعني
ليس معه سلاح).
قال: فأعطاني
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم حجفة أو
درقة. ثم بايع.
حتى إذا كان
في آخر الناس
قال (ألا
تبايعني؟ يا
سلمة!) قال: قلت:
قد بايعتك. يا
رسول الله! في
أول الناس،
وفي أوسط
الناس. قال (وأيضا)
قال: فبايعته
الثالثة. ثم
قال لي (يا
سلمة! أين
حجفتك أو
درقتك التي
أعطيتك؟) قال
قلت: يا رسول
الله! لقيني
عمي عامر
عزلا. فأعطيته
إياها. قال:
فضحك رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
وقال (إنك
كالذي قال
الأول: اللهم!
أبغني حبيبا
هو أحب إلي من
نفسي). ثم إن المشركين
راسلونا
الصلح. حتى
مشى بعضنا في
بعض.
واصطلحنا.
قال: وكنت
تبيعا لطلحة
بن عبيدالله.
أسقي فرسه،
وأحسه،
وأخدمه. وآكل
من طعامه.
وتركت أهلي
ومالي،
مهاجرا إلى
الله ورسوله
صلى الله عليه
وسلم. قال:
فلما اصطلحنا
نحن وأهل مكة،
واختلط بعضنا
ببعض، أتيت شجرة
فكسحت شوكها.
فاضجعت في
أصلها. قال:
فأتاني أربعو
من المشركين
من أهل مكة.
فجعلوا يقعون
في رسول الله
صلى
الله عليه
وسلم.
فأبغضتهم.
فتحولت إلى
شجرة أخرى.
وعلقوا
سلاحهم. واضطجعوا.
فبينما هم
كذلك إذ نادى
منادي من أسفل
الوادي: يا
للمهاجرين!
قتل ابن زنيم.
قال: فاخترطت
سيفي. ثم شددت
على أولئك
الأربعة وهم
رقود. فأخذت
سلاحهم.
فجعلته ضغثا
في يدي. قال: ثم
قلت: والذي
كرم وجه محمد!
لا يرفع أحد
منكم رأسه إلا
ضربت الذي فيه
عيناه. قال: ثم
جئت بهم
أسوقهم إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. قال:
وجاء عمي عامر
برجل من
العبلات يقال
له مكرز.
يقوده إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. على فرس
مجفف. في
سبعين من
المشركين. فنظر
إليهم رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
فقال (دعوهم.
كن لهم بدء
الفجور وثناه)
فعفا عنهم
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. وأنزل
الله: {هو الذي
كف أيديهم
عنكم وأيديكم
عنهم ببطن مكة
من بعد أن
أظفركم عليهم}
[48 /الفتح /24] الآية
كلها.
قال:
ثم خرجنا
راجعين إلى
المدينة.
فنزلنا منزلا.
بيننا وبين
بني لحيان
جبل. وهم
المشركون. فاستغفر
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم لمن رقي
هذا الجبل
الليلة. كأنه
طليعة للنبي
صلى الله عليه
وسلم وأصحابه.
قال سلمة:
فرقيت تلك
الليلة مرتين
أو ثلاثا. ثم
قدمنا
المدينة.
فبعث
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم بظهره مع
رباح غلام
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. وأنا معه.
وخرجت معه بفرس
طلحة. أنديه
مع الظهر.
فلما أصبحنا
إذا عبدالرحمن
الفزاري قد
أغار على ظهر
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. فاستاقه
أجمع. وقتل
راعيه. قال
فقلت: يا رباح!
خذ هذا الفرس
فأبلغه طلحة
بن عبيدالله.
وأخبر رسول
الله صلى الله
عليه وسلم أن
المشركين قد
أغاروا على
سرحه. قال: ثم
قمت على أكمة
فاستقبلت
المدينة.
فناديت ثلاثا:
يا صباحاه! ثم
خرجت في آثار
القوم أرميهم
بالنبل.
وأرتجز. أقول:
أنا
ابن الأكوع *
واليوم يوم
الرضع
فألحق
رجلا منهم.
فأصك سهما في
رحله. حتى خلص
نصل السهم إلى
كتفه. قال قلت:
خذها
وأنا
ابن الأكوع *
واليوم يوم الرضع
قال:
فوالله! ما
زلت أرميهم
وأعقر بهم.
فإذا رجع إلى
فارس أتيت
شجرة فجلست في
أصلها. ثم
رميته. فعقرت
به. حتى إذا
تضايق الجبل
دخلوا في تضايقه،
علوت الجبل.
فجعلت أرديهم
بالحجارة.
قال: فما زلت
كذلك أتبعهم
حتى ما خلق
الله من بعير من
ظهر رسول الله
صلى الله عليه
وسلم إلا
خلفته وراء
ظهري. وخلوا
بيني وبينه.
ثم لتبعتهم
أرميهم. حتى
ألقوا أكثر من
ثلاثين بردة
وثلاثين رمحا.
يستخفون. ولا يطرحون
شيئا إلا جعلت
عليه آراما من
الحجارة. يعرفها
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم وأصحابه.
حتى إذا أتوا
متضايقا من
ثنية فإذا هم
قد أتاهم فلان
بن بدر
الفزاري.
فجلسوا
يتضحون (يعني
يتغدون).
وجلست على رأس
قرن. قال
الفزاري: ما
هذا الذي أرى؟
قالوا: لقينا،
من هذا البرح.
والله! ما
فارقنا منذ
غلس. يرمينا
حتى انتزع كل
شيء في
أيدينا. قال:
فليقم إليه
نفر منكم،
أربعة. قال:
فصعد إلي منهم
أربعة في
الجبل. قال:
فلما أمكنوني
من الكلام قال
قلت: هل تعرفوني؟
قالوا: لا. ومن
أنت؟ قال قلت:
أنا سلمة ابن الأكوع.
والذي كرم وجه
محمد صلى الله
عليه وسلم! لا
أطلب رجلا
منكم إلا
أدركته. ولا يطلبني
رجل منكم
فيدركني. قال
أحدهم: أنا
أظن. قال:
فرجعوا. فما
برحت مكاني
حتى رأيت
فوارس رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
يتخللون الشجر.
قال: فإذا
أولهم الأخرم
الأسدي. على
أثره أبو
قتادة
الأنصاري.
وعلى أثره
المقداد بن الأسود
الكندي. قال:
فأخذت بعنان
الأخرم. قال: فولوا
مدبرين. قلت:
يا أخرم!
احذرهم. لا
يقتطعوك حتى
يلحق رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
وأصحابه. قال:
يا سلمة! إن
كنت تؤمن
بالله واليوم
الآخر، وتعلم
أن الجنة حق
والنار حق، فلا
تحل بيني وبين
الشهادة. قال:
فخليته. فالتقى
هو
وعبدالرحمن.
قال: فعقر
بعبدالرحمن
فرسه. وطعنه
عبدالرحمن
فقتله. وتحول
على فرسه.
ولحق أبو
قتادة، فارس
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم
بعبدالرحمن.
فطعنه فقتله.
فوالذي كرم
وجه محمد صلى
الله عليه
وسلم! اتبعتهم
أعدو على
رجلي. حتى ما
أرى ورائي، من
أصحاب محمد صلى
الله عليه
وسلم ولا
غبارهم،
شيئا. حتى
يعدلوا قبل
غروب الشمس
إلى شعب فيه
ماء. يقال له
ذا قرد.
ليشربوا منه
وهم عطاش. قال: فنظروا
إلي أعدو
ورائهم.
فحليتهم عنه
(يعني أجليتهم
عنه) فما
ذاقوا منه
قطرة. قال:
ويخرجون فيشتدون
في ثنية. قال:
فأعدوا فألحق
رجلا منهم. فأصكه
بسهم في نغض
كتفه. قال قلت:
خذها وأنا ابن
الأكوع.
واليوم يوم
الرضع. قال: يا
ثكلته أمه! أكوعه
بكرة. قال قلت:
نعم. يا عدو
نفسه! أكوعك
بكرة. قال:
وأردوا فرسين
على ثنية. قال:
فجئت بهما
أسوقهما إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. قال:
ولحقني عامر
بسطيحة فيها
مذقة من لبن.
وسطيحة فيها
ماء. فتوضأت
وشربت. ثم
أتيت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم وهو
على الماء
الذي حلأتهم
منه. فإذا
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قد أخذ
تلك الإبل. وكل
شيء استنقذته
من المشركين.
وكل رمح
وبردة. وإذا
بلال نحر ناقة
من الإبل الذي
استنقذت من القوم.
وإذا هو يشوي
لرسول الله
صلى الله عليه
وسلم من كبدها
وسنامها. قال
قلت: يا رسول
الله! خلني
فأنتخب من
القوم مائة
رجل. فأتبع
القوم فلا
يبقى منهم
مخبر إلا
قتلته. قال: فضحك
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم حتى بدت
نواجذه في ضوء
النهار. فقال
(يا سلمة!
أتراك كنت فاعلا؟)
قلت: نعم.
والذي أكرمك!
فقال (إنهم
الآن ليقرون
في أرض غطفان)
قال: فجاء رجل
من غطفان. فقال:
نحر لهم
جزورا. فلما
كشفوا جلدها
رأوا غبارا.
فقالوا: أتاكم
القوم. فخرجوا
هاربين. فلما
أصبحنا قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (كان خير
فرساننا
اليوم أبو
قتادة. وخير
رجالتنا سلمة)
قال: ثم
أعطاني رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
سهمين: سهم
الفارس وسهم الراجل.
فجمعهما لي
جميعا. ثم
أردفني رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
وراءه على
العضباء.
راجعين إلى
المدينة. قال:
فبينما نحن
نسير. قال:
وكان رجل من
الأنصار لا
يسبق شدا،
قال: فجعل
يقول: ألا
مسابق إلى
المدينة؟ هل
من مسابق؟
فجعل يعيد
ذلك. قال: فلما
سمعت كلامه
قلت: أما تكرم
كريما، ولا تهاب
شريفا؟ قال:
لا. إلا أن
يكون رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
قال قلت: يا
رسول الله!
بأبي أنت
وأمي! ذرني فلأسابق
الرجل. قال (إن
شئت) قال قلت:
اذهب إليك. وثنيت
رجلي فطفرت
فعدوت. قال:
فربطت عليه
شرفا أو شرفين
أستبقي نفسي.
ثم عدوت في
إثره. فربطت عليه
شرفا أو شرفي.
ثم إني رفعت
حتى ألحقه.
قال فأصكه بين
كتفيه. قال
قلت: قد سبقت.
والله! قال:
أنا أظن. قال:
فسبقته إلى المدينة.
قال: فوالله!
ما لبثنا إلا
ثلاث ليال حتى
خرجنا إلى
خيبر مع رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
قال: فجعل عمي
عامر يرتجز
بالقوم:
تالله!
لولا الله ما
اهتدينا * ولا تصدقنا
ولا
صلينا
ونحن
عن فضلك ما
استغنينا *
فثبت الأقدام
إن لاقينا
وأنزلن
سكينة علينا
فقال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (من هذا؟)
قال: أنا عامر.
قال (غفر لك
ربك) قال:
وما
استغفر رسول
الله صلى الله
عليه وسلم لإنسان
يخصه إلا
استشهد. قال:
فنادى عمر بن
الخطاب، وهو
على جمل له: يا
نبي الله!
لولا ما متعتنا
بعامر. قال:
فلما قدمنا
خيبر قال: خرج
ملكهم مرحب
يخطر بسيفه
ويقول:
قد
علمت خيبر أني
مرحب * شاكي
السلاح بطل
مجرب
إذا
الحروب أقبلت
تلهب
قال:
وبرز له عمي
عامر، فقال:
قد
علمت خيبر أني
عامر * شاكي
السلاح بطل
مغامر
قال:
فاختلفا
ضربتين. فوقع
سيف مرحب في
ترس عامر.
وذهب عامر
يسفل له. فرجع
سيفه على
نفسه. فقطع
أكحله. فكانت
فيها نفسه.
قال
سلمة: فخرجت
فإذا أنا نفر
من أصحاب
النبي صلى
الله عليه
وسلم يقولون:
بطل عمل عامر.
قتل نفسه. قال:
فأتيت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
وأنا أبكي.
فقلت: يا رسول
الله! بطل عمل
عامر؟. قال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم (من
قال ذلك؟) قال
قلت: ناس من
أصحابك. قال (كذب من
قال ذلك. بل له
أجره مرتين).
ثم أرسلني إلى
علي، وهو
أرمد. فقال
(لأعطين
الراية رجلا
يحب الله
ورسوله، أو
يحبه الله
ورسوله) قال:
فأتيت عليا
فجئت به
أقوده، وهو
أرمد. حتى
أتيت به رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
فبسق في عينيه
فبرأ. وأعطاه
الراية. وخرج
مرحب فقال:
قد
علمت خيبر أني
مرحب * شاكي
السلاح بطل
مجرب
إذا
الحروب أقبلت
تلهب
فقال
علي: أنا الذي
سمتني أمي
حيدره * كليث
الغابات كريه
المنظره
أوفيهم
بالصاع كيل
السندره
قال:
فضرب رأس مرحب
فقتله. ثم كان
الفتح على يديه.
قال
إبراهيم: حدنا
محمد بن يحيى.
حدثنا عبدالصمد
بن عبدالوارث
عن عكرمة بن
عمار، بهذا
الحديث بطوله.
4654-132/2-
Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe tahdis etti. Bize Haşim b. el-Kasım tahdis etti.
(H.) Bize İshak b. İbrahim de tahdis etti, bize Ebu Amir el-Akadi haber verdi,
ikisi İkrime b. Ammar'dan rivayet etti. (H.) Bize Abdullah b. Abdurrahman
ed-Ofuimi de tahdis etti, bu onun rivayet ettiği hadisdir: Bize Ebu Ali
el-Hanefi Ubeydullah b. Abdülmecid haber verdi. Bize İkrime -ki o b. Ammar'dır-
tahdis etti. Bana İyaz b. Seleme tahdis etti, bana babam tahdis edip, dedi ki:
Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte Hudeybiye'ye geldik.
Bindörtyüz kişi idik. Onun (Hudeybiye kuyusunun) başında elli koyun vardı. O su
onlara yetmiyordu. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
kuyunun kenarına oturdu. Ya dua etti ya da kuyunun içine tükürdü. Suyu derhal
coştu. Hem biz içtik hem hayvanlarımızı suladık. Sonra Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) ağacın altında bizi bey'at etmeye çağırdı.
(Seleme) dedi ki:
Herkesten önce ona ben bey'at ettim. Sonra başkaları bey'at eden edene. Nihayet
insanların ortasında iken Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ey
Seleme bey'at et" buyurdu. Ben: Ey Allah'ın Rasulü! Herkesten önce ben
sana bey'at etmiştim, dedim. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Bir daha (bey'at et)" buyurdu.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) beraberimde silah olmadığını gördü.
Bu sebeple Allah Rasulü
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bana (kalkana benzer şeyler olan) bir hacefe
yahut bir deraka verdi. Sonra bey'atleşti. (Bey'at eden) insanların sonuna
doğru gelince: "Ey seleme bana bey'at etmeyecek misin" buyurdu. Ben:
Ey Allah'ın Resulü herkesten önce ve insanların ortasında iken sana bey'at
etmiştim, dedim. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bir daha
(bey'at et)" buyurdu. Böylelikle ona üçüncü defa bey'at ettim. Sonra bana:
"Ey Selemel Sana verdiğim cehafen yahut derakan nerede" buyurdu. Ben:
Ey Allah'ın Rasulü! Silahsız olduğu halde amcam Amir ile karşılaştım ben de onu
kendisine verdim, dedim. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) güldü ve:
"Gerçekten sen öncekiler arasından Allah'ım bana kendimden daha çok
sevdiğim bir dost nasip et, diyen kişi gibisin" buyurdu.
Sonra müşrikler bizimle
barış için elçiler gönderdiler. Nihayet bazılarımız diğerlerinin yanına gitti
ve barıştık. Ben Talha b. Ubeydullah'ın hizmetçisi idim. Onun atını suluyor,
kaşağılıyor, ona hizmet ediyor ve onun yemeğinden yiyordum. Ailemi ve malımı
bırakarak Allah'a ve Rasulü'ne hicret etmiştim. Bizler Mekkelilerle barış
yapınca birbirimize karıştık. Bir ağacın yanına giderek onun dikenlerini
ayıkladım ve dibinde uzanıp yattım.
Mekkeli müşriklerden
dört kişi yanıma geldi ve Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e dil
uzatmaya başladılar. Ben de onlardan nefretle bir başka ağacın yanına gittim.
Silahlarını asıp yatıp uzandılar. Onlar bu hallerinde iken vadinin alt
tarafından bir münadi: Ey Muhacirler! Yetişin. İbn Züneyn öldürüldü diye
seslendi. Hemen kılıcımı çektim sonra yatmakta olan o dört kişinin üze- . rine
hamle yaparak silahlarını aldım ve onların silahlarını elimde bir demet halinde
tuttum. Sonra: Muhammed'in yüzünü şereftendiren hakkı için biriniz başını
kaldıracak olursa mutlaka gözlerinin bulunduğu (kafası)nı vururum, dedim. Sonra
onları önüme katıp Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e getirdim. Amcam
Amir de kendisi üzerinde çul bulunan bir ata binmiş olduğu halde yetmiş müşrik
ile birlikte sürükleyip getirdiği el-Abelet'tan Mikrez adındaki bir adam ile
geldi.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) onlara baktı ve: "Bırakın onlan. Fücurun ilki de sonu da
onların olsun" buyurdu. Böylece Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
onları affetti ve yüce Allah: "O sizi kendilerine karşı muzaffer kıldıktan
sonra Mekke'de onların ellerini sizden, sizin ellerinizi onlardan çekendi"
(Feth, 24) ayetinin tamamını indirdi.
(Seleme devamla), dedi
ki: Sonra Medine'ye dönmek üzere çıktık. Bizlerle Lihyanoğulları arasında bir
dağın bulunduğu bir yerde konakladık. Onlar müşrik idi. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve ashabının öncüsüymüş
gibi bu gece bu dağa çıkan kimseye Allah'tan mağfiret diledi. Seleme, dedi ki:
O gece iki ya da üç defa çıktım. Sonra Medine'ye geldik. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) yük develerini Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
kölesi Rebah ile birlikte gönderdi. Ben de onunla beraberdim. Onunla birlikte
Ebu Talha'nın atı ile yük develeri ile birlikte bir parça sulamak maksadıyla
götürdüm. Sabah olunca Abdurrahman el-Fezari'nin Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'in develerini yağmalayarak hepsini önüne katıp götürmüş olduğunu ve
onların çobanlarını da öldürdüğünü gördüm. Bunun üzerine: Ey Rebah! Sen bu atı
al ve onu Talha b. Ubeydullah'a götür. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem)'e de müşriklerin onun yayılmakta olan develerini yağmaladıklarını haber
ver.
(Seleme), dedi ki: Sonra
bir kum tepesine çıkıp dikildim. Medine'ye yüzümü dönerek üç defa: Sabah
baskınına uğradık, diye seslendim. Sonra da yağmacıların izinden çıkıp gittim.
Onlara hem ok atıyor hem recez olarak:
"Ben Ekva'nın
oğluyum. Bugün ise adi herifterin günüdür" diyordum. Derken onlardan bir
adama yetiştim ve devesinin üzerindeki yüke bir ok attım. Hatta okun ucu omzuna
kadar vardı. Bunun üzerine: Bunu al "ki ben elEkva'nın oğluyum ve bugün
adi herifterin günüdür" dedim.
Allah'a yemin ederim ki
onlara ok atmaya ve atlarını vurmaya devam ettim. Derken bir atlı dönüp bana
geldi. Ben de bir ağacın yanına gittim ve ağacın dibinde oturup sonra ona ok
attım. Onun hayvanını yaraladım. Dağın daraldığı bir yerde o dar geçitinin
içine girdikleri zaman ben de dağın üst tarafına çıkıp onların üzerine taş
yuvarlamaya başladım. Bu şekilde ardı arkasına onlara taş atıp durdum. Nihayet
Allah'ın yaratmış olduğu Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e ait ne
kadar yük devesi varsa hepsini sırtımın arkasına koydum. Müşrikler de o kurtardığım
develer ile beni baş başa bıraktılar. Sonra onlara ok atarak onları takip
etmeye devam ettim. Nihayet otuz elbise ve otuz mızraktan fazlasını (yüklerini
hafifletmek amacıyla) bıraktılar. Onlar neyi attılarsa ben de onun üzerine
taşlardan alametler koyuyordum ki, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve
ashabı onları tanısınlar. Nihayet bir dağın dar bir yerine geldiklerinde
Fezare'li Fulan b. Bedr'in yanlarına geldiğini gördüler. Oturup kuşluk yemeğini
-yani kahvaltılarını- yemeğe koyuldular. Ben de dağın yanındaki ayrı bir
tepenin başına oturdum. Fezare'li kişi: Bu gördüğün nedir, dedi. Onlar: Bu
kişiden çok sıkıntı çektik. Allah'a yemin olsun ki sabahın aydınlığından bu
yana bizden ayrılmayarak elimizde ne var ne yok hepsini söküp alıncaya kadar bize
ok atıp durdu, dediler.
O adam: Aranızdan dört
kişi kalkıp onun üzerine gitsin, dedi. Bunun üzerine onlardan dört kişi dağa
benim yanıma çıktı. Benimle konuşma imkanını bulduklarında ben: Beni tanıyor
musunuz, dedim. Onlar: Hayır, sen kimsin, dediler. Ben: Ben Seleme b.
el-Ekva'ım. Muhammed (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yüzünü şereflendiren
hakkı için aranızdan kimin arkasına düşse m mutlaka ona yetişirim. Halbuki
sizden beni takip edip de bana yetişebilecek kimse yoktur, dedim.
Onlardan biri: Ben bunun
böyle olduğuna inanıyorum, dedi.
Bunun üzerine geri
döndüler. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in atlılarını ağaçlar
arasında görünceye kadar yerimden ayrılmadım. Onlardan ilk gelenin el-Ahrem
el-Esedi olduğunu onun peşinden Ebu Katade el-Ensari'nin, onun arkasından
el-Mikdad el-Esved el-Kindi'nin geldiğini gördüm.
(Ebu Katade), dedi ki:
Bu sefer el-Ahram'ın atın ın yularından tuttum. O: Arkalarını dönüp kaçtılar,
dedi. Ben: Ey Ahram! Onlara karşı tedbirli olmalısın. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) ve ashabı yetişinceye kadar yolunu kesmesinler, dedim.
Ahram: Ey Seleme!
Allah'a ve ahiret gününe iman ediyor, cennetin hak, cehennemin hak olduğunu
biliyorsan benimle şe had etin arasına engel olma, dedi. Sonra Abdurrahman'la
karşılaştılar. Abdurrahman'ın atını yaraladı. Abdurrahman da ona bir mızrak
saplayarak onu öldürdükten sonra atının üzerine geçti. Bu sefer Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in atlısı Ebu Katade, Abdurrahman'a yetişerek ona
mızrağını saplayıp öldürdü. Muhammed'in vechini şereflendirene yemin ederim ki
ayaklarım üzerinde koşarak onları takip ettim. Öyle ki Muhammed (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in ashabından olan kimseyi ve onların tozlarından hiçbir şeyi
göremez oldum. Nihayet güneş batmadan önce ZO Kared adında bir suyun bulunduğu
bir dağ vadisine susamış oldukları için su içmek üzere gittiler. Benim
arkalarından koşup geldiğimi gördüler. Ben de onları oradan alıkoydum -yani
oradan uzaklaştırdım-. O sudan bir damla dahi tadamadılar. Bunun yerine bir tepede
hızlıca koşuşmaya başladılar. Ben de koşup onlardan bir adama yetiştim ve omuz
başı kemiğine bir ok sapladım. Bu arada: Al bunu, ben el-Ekva'nın oğluyum.
Bugün adi kimselerin günüdür, dedim. O: Hayanası kendisini kaybedesice. Sabahki
Ekva mı, dedi. Ben: Ey kendisinin düşmanı kişi, evet sabahki Ekva, dedim.
Bir tepe üZerinden iki
at bıraktılar. Ben de onları alıp önüme katarak Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'e getirdim. Amir de biri içinde süt diğeri su bulunan iki tulum ile
bana yetişti. Abdest aldım ve (süt'ten) içtim. Sonra Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in yanına geldim. O sırada kendisi müşrikleri kovup
uzaklaştırdığım suyun başında idi. Bir de ne göreyim. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) O develeri ve müşriklerden kurtardığım her bir mızrağı ve
elbiseyi almış. Bilal de onlardan kurtardığım develerden bir dişi deveyi kesmiş
ve RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e ciğerinden ve hörgücünden bir
miktar közde pişiriyordu. Ben: Ey Allah'ın RasUlü! Bana izin ver de buradakilerden
YÜZ adam seçip onların arkasından gideyim. Onlardan haber verecek bir kimse
kalmamak üzere hepsini öldüreyim, dedim.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) ateşin aydınlığında yan dişleri görününceye kadar güldü ve:
"Ey Seleme! Gerçekten yapacak mısın" dedi. Ben: Sana lütuf ve ihsanda
bulunan hakkı için evet, dedim. Allah Rasulü: "Onlara şu anda Gatafan
topraklarında misafir olarak ikram edilmektedir" buyurdu.
Derken Gatafan’DAN bir
adam geldi ve: Filan kişi onlara bir deve kesti.
Devenin derisini
açlıklarında bir toz gördüler ve düşman size gelmiş bulunuyor deyip çıkıp
kaçblar.
Sabahı ettiğimizde
RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bugün atlılarımızın en
hayırlısı Ebu Katade, piyadelerimizin en hayırlısı da Seleme idi" buyurdu.
Sonra Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bana biri süvari payı biri
piyade payı olmak üZere iki pay verdi ve her iki payı bir arada bana takdim
buyurdu.
Sonra Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) Medine'ye döndüğümüz zaman el-Adba adındaki
devesi üZerinde terkisine bindirdi. Bizler yol almakta iken Ensar’DAN koşuda
kesinlikle geçilmeyen bir adam vardı. Bu adam:
Medine'ye kadar
yarışacak kimse yok mu, yarışacak kimse var mı demeye koyuldu ve bu sözlerini
tekrar etmeye başladı. Onun sözlerini işitince: Sen kerim birisine ikram etmez
ve şerefli birisinden çekilmez misin, dedim. O: Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) olması hali dışında hayır, dedi. Bu sefer ben: Ey Allah'ın Rasulü!
Babam anam sana feda olsun. Bana izin ver de bu adamla yarışayım, dedim.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "İstersen (yarışabilirsin)"
buyurdu. Ben de: Haydi git, dedim, sonra ayaklarımı bükerek sıçrayıp koştum.
Bir yahut iki bayırda nefesim kesilmesin diye nefesimi tuttum. Sonra arkasından
koştum. Yine bir yahut iki bayırda nefesimi tuttum. Sonra onu yetişinceye kadar
ileri atıldım. Derken omuzları arasına dokundum ve Allah'a yemin olsun yarışta
geçildin, dedim. O: Ben de bunu anladım, dedi. Böylelikle Medine'ye kadar onu
geride bıraktım. Allah'a yemin ederim ki ancak üç gece kalmıştık ki Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte Hayber'e çıktık. Amcam Amir
Müslümanlara recez ile şunları söylemeye başladı:
Allah'a yemin olsun
Allah olmasaydı hidayet bulmazdık Sadaka vermez namaz kılmazdık Biz senin
lütfundan müstağni olamadık Düşmanla karşılaşırsak sebat ver ayaklarımıza Ve
bir huzur indir üzerimize.
Bunun üzerine Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bu kim" buyurdu. O:
Ben Amir'im, dedi.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Rabbin sana mağfiret
buyursun" dedi.
(Seleme), dedi ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) özel olarak bir adama mağfiret
dilemişse mutlaka o kişi şehid düşmüştür. Bunun üzerine Ömer b. el-Hattab
(radıyallahu anh) devesi üzerinde iken: Ey Allah'ın Nebi'si! Keşke Amir ile
bizi faydalandırsaydın, dedi.
Seleme, dedi ki:
Hayber'e geldiğimiz zaman onların hükümdarları Merhab kılıcını sallayarak ve
şöyle diyerek çıktı:
Hayber bilir ki şüphesiz
ben Merhab'ım Silahı tam ve denenmiş bir kahramanım, Savaşlar geldi mi alevalev
yanar
(Seleme), dedi ki: Amcam
Amir onun karşısına çıktı ve: "Hayber bilir ki ben Amirim, Silahı tam ve
korkusuz atılgan bir kahramanım"
Karşılıklı birer darbe
vurdular. Merhab'ın kılıcı Amir'in kalkanının içine düştü. Amir onu alttan
vurmaya kalkışınca kılıcı kendisine dönerek can damarını kesti. Ölümü de bu
sebeple oldu.
Seleme, dedi ki: Sonra
dışarı çıktığımda Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in ashabından birkaç kişi:
Amir'in ameli boşa gitti, kendi kendisini öldürdü, dediklerini gördüm. Ben de
ağlayarak Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanına gittim ve: Ey Allah'ın
Rasulü! Amir'in ameli boşa mı gitti, dedim. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Bunu kim söyledi" buyurdu. Ben: Ashabından bazı insanlar,
dedim. Allah Rasulü: "Böyle diyen yalan söyler. Aksine onun ecri iki kere
verilecektir" buyurdu. Sonra beni Ali (radıyallahu anh)'ın yanına
gönderdi. O sırada gözlerinden rahatsızd!. Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Andolsun sancağı Allah'ı ve Resulü'nü seven veya Allah'ın ve
Resulü'nün kendisini sevdiği birisine vereceğim" buyurdu. Ben de Ali'nin
yanına gittim. Gözlerinden rahatsız olduğu halde onu yederek getirdim. Sonunda
onu Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanına kadar getirdim.
Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gözlerine tükürdü ve hemen iyileşti.
Sancağı da ona verdi. Merhab yine dışarı çıkarak:
"Hayber de bilir ki
ben Merhabım Silahı tam denenmiş bir kahramanım Savaşlar geldiğinde
alevalevolur" dedi. Ali de (ona karşılık) şöyle dedi:
Ben annemin adımı arslan
koyduğu kimseyim. Görünüşü çirkin (korkunç) ormanlar arslanı gibiyim. Kile ile
ölçercesine onlara sa ile tastamam veririm.
Sonra Merhab'ın kafasını
vurup onu öldürdü. Sonra da onun elleri ile fetih gerçekleşti. Allah ondan razı
olsun.
İbrahim, dedi ki: Bize
Muhammed b. Yahya tahdis etti, bize Abdussamed b. Abdulvaris, İkrime b.
Ammar'dan bu hadisi bu uzunluğu ile tahdis etti.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
(1807) - وحدثنا
أحمد بن يوسف
الأزدي
السلمي. حدثنا
النضر بن محمد
عن عكرمة بن
عمار، بهذا.
4655- .. ./3- Bize Ahmed
b. Yusuf el-Ezdi es-Sülemi de tahdis etti, bize en-Nadr b. Muhammed İkrime b.
Ammar'dan bunu tahdis etti.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
AÇIKLAMA: "Hudeybiye'ye
bindörtyüz kişi olarak geldik." Daha meşhur olan budur.
Bir rivayette
"binüçyüz" bir başka rivayette de "binbeşyüz" kişi
denilmektedir.
"Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) kuyunun kenarına oturdu." Ceba cim harfi fethalı be şeddesiz
sonu maksur olmak üzere kuyunun etrafı demektir. "errekki" de kuyu
demektir. Dilde meşhur olan sonu hesiz olarak "rekki" söyleyişidir.
Burada ise sonu heli (yuvarlak te'li) "el-rekkiyeh" diye gelmiştir.
Bu da Asmai ve başkasının naklettiği bir söyleyiştir.
Ya dua etti, ya da içine
tükürdü derken suyu coştu hem içtik hem (hayvanlarımıza) içirdik." Bütün
nüshalarda "tükürdü" anlamındaki lafız sin ile "beseka"
şeklindedir. Bu da sahihtir. Aynı zamanda bezeka, besaka ve beseka olmak üzere
üç söyleyiş vardır hepsi de aynı manadadır. Sin harfli söyleyiş ise az
kullanılır.
"Caşet" suyu
yükseldi ve coştu demektir. Çünkü bir şey yükseldiği zaman bu kökten gelen mı
kullanılır.
Bu, Rasulullah
{Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in açık ve belirgin mucizesidir.
Daha önce defalarca
benzerlerine dikkat çekilmiş idi.
"Beni silahsız
gördü." Buradaki silahsız anlamındaki lafız ayn harfi fethalı ze harfi
kesreli "azil" ile her ikisi de ötreli "uzul" olmak üzere
iki şekilde zaptetmişlerdir. Kitapta beraberinde silah bulunmayan kişi diye
açıklamıştır. Aynı şekilde azel de kullanılır. Daha çok kullanılan da budur.
"Cahafe yahut
dereka" Her ikisi de kalkana benzer aletlerdir.
"Sonra müşrikler
bize barış için elçiler gönderdiler." Bu şekilde nüshaların çoğunda
"raseluna: bize elçiler gönderdiler" şeklinde muraseleden gelen bir
kelime olarak kullanılmıştır. Bazılarında ise "rassune" ötreli ve
şeddeli sin ile kaydedilmiştir. Kadı Iyaz bunu fethalı olarak da nakletmiştir.
Her iki söyleyiş de bize elçiler gönderdiler anlamındadır. Bu ikinci söyleyiş
söze başlamak anlamında "rassel hadis: söze başladı" tabirinden
alınmıştır. Bunun "rassebeynehum: aralarını düzeltti" tabirinden
geldiği de söylenmiştir. Önce onlar bizimle konuşmaya başladılar anlamında olduğu
da söylenmiştir. Bazı nüshalarda ise vasula diye vav ile kaydedilmiştir ki biz
ve onlar barış üzerinde ittifak ettik anlamındadır. Burada vav hemzeden
bedeldir. Ve "üsve" kökünden gelmektedir.
"Talha'nın
hizmetçisi idim." Burada "tebi'" hizmet ettiği kişinin
arkasından giden hizmetçi demektir.
"Atını sular ve
kaşağılardı." Ehasse: Üzerindeki toz ve benzeri şeyleri gidermek için
mihasse (kaşağı) ile sırtını kaşımak demektir.
"Bir ağaca varıp
etrafındaki dikenleri temizledim." Yani altımda bulunan dikenleri
temizledim.
"Kılıcımı
çektim." Yani kınından çıkardım.
"Silahlarını alarak
elimde demet yapıp tuttum." Buradaki "dıgs: demet, deste"
demektir.
"el-Abelat'tan
Mikrez denilen bir adam geldi." Cevheri, es-Sihah adlı eserinde, dedi ki:
Abelat Kureyş'ten olup bunlar küçük ümeyye diye bilinirler. Onlara nisbet Abii
diye gelir. Bunu yaparken onların tekil olan ismi esas alınır. Çünkü bunların
annelerinin adı Able idi.
Kadı Iyaz, dedi ki:
Küçük Ümeyye ile onun iki kardeşi Nevfel ve Abdullah b. Abduşems b. Abdumenaf
Teminoğullarından olan ve adı Ubeyd kızı Able olan annelerine nisbet
edilmişlerdir.
"Üzerinde çul
bulunan bir at üzerinde" müceffef üzerinde ticfaf bulunan at demektir. Bu
da atın silahtan korunması maksadı ile giydirildiği çul gibi bir elbisedir.
Çoğulu tecafif gelir.
"Onları bırakın da
fücurun ilki de sonu da onların olsun." Bed: İlki başlangıcı demektir.
"Sinah" sonu lafzı nüshaların çoğunda birinci harfi kesreli se'dir.
Bazılarında ise ötreli se ve nundan sonra ye ile "sünyah" şeklindedir.
Her ikisini de Kadı Iyaz rivayet etmiş ve ikincisini İbn Mahan'ın rivayetinden
birincisini ise başkasından zikrederek doğrusu da odur, ikinci bir defa daha
anlamındadır demiştir.
"Bir yerde
konakladık. Bizimle Lihyimoğulları arasında bir dağ vardı.
Onlar müşrikti." Bu
lafzı iki şekilde zaptetmişlerdir. Her ikisini de Kadı Iyaz ve başkaları
zikretmiş bulunmaktadır. Bunlardan birincisi "vehum elmuşrikun: onlar
müşriklerdir" şeklinde mukteda ve haberdir. İkincisi ise "vehemme el
müşrikun: yani müşrikler Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den ve ashabından
çekindiler, onların kendilerine verecekleri zarardan korktular demek olur.
"Talha'ya ait bir
atı sulamak üzere çıktım." Buradaki sulamak anlamındaki "uneddi"
fiilini bu şekilde ötreli hemze ile zaptettik. Kadı İyaz, Şerh'inde Müslim
ravilerinden herhangi birisinden bundan başkasını zikretmemektedir. Bunu
el-Meşarik adlı eserinde de ravilerin çoğundan diye nakletmiş ve şunları
söylemiştir: Bazıları bunu Müslim'de Ebu Hazza’DAN nun harfi yerine be harfi
ile "ubdihi" diye rivayet etmişlerdir. İbn Kuteybe de böyle demiştir.
Yani onu çöle çıkardım, otun bulunduğu yere götürdüm. Nitekim meydana
çıkartılan her bir fiil için de bu mı kullanılır. Ama doğrusu cumhurun nun ile
rivayetidir. Bütün muhaddislerin rivayeti de budur. Asmai ve Ebu Ubeyd'in
el-Garib adlı eserinde Ezheri ve dil bilginleri ile Garibul Hadis alimlerinin
büyük çoğunluğunun, dediklerine göre bunun anlamı davarı suya götürüp az bir
şey su içtikten sonra meraya salınması sonra tekrar suya gelip biraz su içmesi sonra
yeniden meraya gitmesi demektir diye açıklamışlardır.
Ezheri, dedi ki: İbn
Kuteybe Ebu Ubeyd ve Asmai'nin bu kelimeyi nun ile (uneddihi) diye kabul
etmelerini reddederek doğrusunun be ile olduğunu (ubdihi şeklinde) ileri
sürmüştür. Ezheri ise: İbn Kuteybe hata etmiştir. Doğrusu Asmai'nin, dediğidir.
"Onun eşyalarına
bir ok sapladım. Öyle ki o ok onun omzuna kadar ulaştı."
Güvenilir asıl
nüshaların çoğunda bu şekilde "rahlihi: yüküne" ile "ketifihi:
omzuna" şeklindedir. El-Meşarik ve el-Metali' sahibleri de bunu böylece
nakletmiştir. Rivayetlerin bir çoğunda bu şekildedir. Her ikisi de, dedi ki:
Birincisi daha açıktır. Bazılarında cim harfi ile "ridihi: ayağına"
ve ka'bihi: topuğuna şeklindedir. Dediler ki: Birincisi daha sahihtir. Çünkü
diğer rivayette:
"Onun omzunun üst
tarafına bir ok attım" denilmektedir. Kadı lyaz şerhte, dedi ki: Bu
üstadlarımızın rivayetidir. Manaya daha yakın da budur. Çünkü arkasındaki yükün
üst tarafına isabet ettirmiş olması mümkündür. O taktirde ok iyice derine saplandığı
taktirde omzuna isabet edebilir. "Sakke: vurdu" demektir.
"Onlara ok atıp
hayvanlarını yaralamaya devam ettim." Yani Onlara oklar atıp atlarını da
yaraladım. Kadı lyaz, dedi ki: Buradaki "ermihim: Onlara ok attım"
fiilini bazıları dal harfi ile "ureddihim: onları tepetaklak aşağı
indiriyordum" diye rivayet etmişlerdir.
"Onlara taş atmaya
koyuldum." Yani onları yere düşürecek ve binekleri üzerinden aşağıya
indirecek taşlar atıyordum.
"Onların üzerine
taşlardan alametler koydum." Taşlardan alametler (aram) geçitlerde dikilen
ve kendileri sayesinde yol bulunan taşlara denilir. Tekili ise "iram"
diye gelir.
"Dağdan ayrı bir
tepe üzerinde oturdum." Buradaki "karn" kelimesi büyük dağdan
ayn küçük her bir dağa denilir.
"Ağaçların
arasından görünüyorlar" yani ağaçların arasına giriyorlardı. "Zi
Kared denilen bir su" güvenilir nüshaların çoğunda burada elif ile
"zakared" şeklinde bazılarında ise vav ile "Zu Kared"
şeklindedir. Doğru şekli budur.
"Onları ondan
uzaklaştırdım." Onun yanından kovup uzaklaşırdım. Hadiste de onları
yanından sürdüm diye açıklamıştır. Kadı lyaz, dedi ki: Bizim buradaki bu lafzı
rivayetimiz bu şekilde hemzesiz "fehalleytehum" şeklindedir. Ama
bunun aslı hemzeli olup teshil ile kullanmıştır. Nitekim bundan sonra bu
hadiste hemzeli olarak gelmiştir.
"Omuzunun üst
tarafına bir ok attım." Aslında nuğd: omuzun yan tarafındaki ince
kemiktir. Çokça hareket ettiği için ona bu isim verilmiştir. Nağıd denilen
kemik de odur.
"Anası onu
kaybedesice" anası onsuz kalası ca demektir. "Sabahki Ekva"
buradaki "Ekvauhu" ayn harfi ötrelidir. Yani bugün sabahleyin
karşımıza çıkan Ekva sen misin demektir. Bundan dolayı o da evet diye cevap
vermiştir. Sabah anlamındaki "bukra" lafzı mansub ama tenvinsizdir.
Dil bilginleri der ki: Eğer bir kimse ile muayyen olmayan bir günün erken
vaktinde karşılaştığını anlatmak isterken tenvinli olarak "eteytuhu
bukratan: bir sabah onun yanına gittim" denilir. Eğer muayyen bir günün
sabahını kastedecek olursak o taktirde gayri munsarıf olarak "eteytuhu
bukrate" denilir. Çünkü bu da müteMekkin olmayan zarflardan birisidir.
"Bir tepe üzerinde
iki at bıraktılar." Kadı Iyaz, dedi ki: Cumhurun "erdev" fiilini
rivayetleri dal iledir. Bazıları ise bunu zel ile "erzev" diye
rivayet etmişlerdir. Her ikisinin de anlamı birbirine yakındır. Zel ile rivayet
onları orada bıraktılar, terk ettiler şeklindedir. "Rezi" her hususta
zayıf güçsüz demektir. Dal harfi ile de onları helak ettiler, onları düşürüp
bırakıncaya kadar yordular anlamına gelir. Atın süvarisini düşürmesini anlatmak
için de "erda" fiili kullanılır.
Amir arkamdan birinin
içinde bir miktar süt, diğerinin içinde bir miktar su bulunan iki tulum
yetiştirdi." Satiha: Biri diğeri üzerine döşenmiş sahtiyandan yapılmış
kaba denilir. "Mizka" ise su katılmış az miktardaki süte denilir.
"O, onları
uzaklaştırdığım suyun üzerinde idi." Nüshaların bir çoğunda ha ve hemze
ile "haletuhum" şeklindedir. Bazılarında ise "halleytuhum"
şeklindedir. Buna dair açıklama da az önce geçti.
"Onlardan
kurtardığım develerden bir dişi deve kesmişti." Nüshaların bir çoğunda
"ellezi" bazılarında da "elleti" kullanılmıştır. Bu
ikincisi daha uygundur. Çünkü ibil müennestir. Aynı şekilde insanların
dışındaki çoğul isimler de böyledir. Bununla birlikte birincisi de sahihtir.
Zamir de böylelikle "ibil: develer" lafzına değil de ganimete ait
olur.
"Yan dişleri
görününceye kadar güldü." Nevacizin küçük azı dişleri (yan dişler) olduğu
söylendiği gibi büyük azı dişler olduğu da söylenmiştir. Doğrusu birincisidir.
Buna dair açıklamalar Siyam (Oruç) Kitabı'nda geçmişti.
"Bugün
atlılarımızın en hayırlısı Ebu Katade, piyadelerimizin en hayırlısı Seleme
idi." Buradan, kahramanların ve diğer fazilet sahibi kimselerin
övülmesinin müstehap olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Özellikle bunlar güzel işler
yapmışlarsa bu böyledir. Çünkü böylelikle hem onların hem başkalarının bu güzel
işleri daha da artırmaları için bir teşviktir. Bütün bu hususlar ise kendisini
beğenmek ve benzeri fitneye kapılmasından korkulmayan kimseler hakkında
böyledir.
"Sonra Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bana ... iki pay verdi." Bu piyade payından
ayrı fazladan verilen payın nefel olduğu şeklinde yorumlanır. Zaten o böyle bir
nefel'i gerçekten hak ediyordu. (Allah ondan razı olsun) Çünkü bu gazvede
fevkalade işler başarmıştı.
"Ensardan bir adam
vardı ki hızlı yürüyüşte onu geçen olmazdı." Yani hızlı piyade yürüyüşünde
(koşuda) kimse onu geçemiyordu.
"Bir yahut iki
bayırda nefesimi tuttum." Yani hızlıca koşmayıp nefesimi tuttum demektir.
Şeref (bayır) yüksek yerlere denilir.
"Nefesimi
tutarak" yani nefesimin kesilmemesi için bunu yapıyordum.
Burada hızlı yürümek (ve
koşmak) sureti ile yarışmanın caiz olduğuna delil vardır. Herhangi bir bedel
sözkonusu olmaksızın yarışacak olurlarsa caiz olduğunda da görüş ayrılığı
yoktur. Eğer bir bedel koyarak yarışacak olurlarsa bunun sıhhati hususunda
görüş ayrılığı vardır. Mezhep alimlerimizin daha sahih olan görüşüne göre sahih
değildir.
"Amcam Amir onlara
recez okumaya başladı." Burada bu şekilde "amcam" demektedir.
Daha önce Ebu't-Tahir'in İbn Vehb'den rivayet ettiği hadiste
"kardeşim" demişti. Onun süt kardeşi ve neseben de amcası olma
ihtimali vardır.
"Kılıcını sallayıp
duruyordu." Bir kaldırıp bir indiriyordu. Devenin kuyruğunu bir kaldırıp
bir koymasını anlatmak için de buradaki gibi "yahtiru" fiili
kullanılır.
"Silahı tam"
silahı eksiksiz demektir. Şaki silah "şevket" den gelmektedir ki, bu
da kuvvet anlamındadır. Şevket aynı zamanda silah demektir. Yüce Allah'ın:
"Silahsız olanın kendinizin olmasını arzu ederdiniz" (Enfal, 7)
buyruğunda da bu lafız kullanılmıştır.
"Denenmiş bir
kahraman" yani kah ram an lı ğı ve atlıları kahretmesi denenmiş kimse
demektir. Batal: Kahraman kimse demektir. "Muğamir: korkusuz atılgan"
yani savaşın maceralı alanlarına zorlu ve sıkıntılı hallerine girişen ve
kendisini bu tehlikelere atan kimse demektir.
"Amir ona altından
darbe vurmak istedi." Alt tarafından ona darbe indirmek istedi.
"Gözlerinden
rahatsızdı." Dilbilginleri, dedi ki: Ramide ve yermedu fiili gözünün
rahatsız olma halini anlatmak için kullanılır.
"Ben annemin
kendisine arslan adını verdiği kimseyim." Buradaki haydere aslanın
isimlerinden birisidir. Ali (r.a.)'a da ilk doğduğu sıralarda esed: aslan adı
verilmişti. Merhab'da rüyasında bir arslanın kendisini öldürdüğünü görmüştü. Ali
(radıyallahu anh) bunu ona kendisini korkutmak ve maneviyatını zayıflatmak için
hatırlatmıştı., dediklerine göre Ali (radıyallahu anh)'ın annesi kendisine ilk
doğduğu sırada anne tarafından dedesi olan Esed b. Hişam b. Abdimenaf'ın adı
ile ona "esed" adını vermişti. O sırada Ebu Talib başka bir yere
gitmişti. Geldiğinde ona Ali adını vermişti. Aslana haydere denilmesi ise güçlü
ve kuvvetli oluşundan dolayıdır. Çünkü hadir güçlü ve sert kaba anlamındadır.
Demek istediğine gelince: Ben cesareti, atılganlığı ve gücü itibari ile arslan
gibiyim demektir.
"Geniş kile ile
ölçercesine onlara sa ile tastamam veririm." Yani ben düşmanlarımı
alabildiğine öldürürüm. Sendera ise geniş bir ölçek demektir. Acele anlamına
geldiği de söylenmiştir. Yani onları çabucak öldürürüm demektir. Bunun
kendisinden ok ve yay yapılan salevber ağacının kendisi olan
"sendera" den alınmış olduğu da söylenmiştir.
"Merhab'ın başını
vurdu." Yani Ali (radıyallahu anh) onu öldürdü. Daha sahih olan Merhab'ın
katilinin Ali olduğudur. Merhab'ı öldürenin Muhammed b. Mesleme olduğu da
söylenmiştir. İbn Abdilberr ed-Durar fi Muhtasar Siyer adlı eserinde şunları
söylemektedir: Muhammed b. İshak, dedi ki: Onu öldüren Muhammed b. Mesleme'dir.
Başkası ise şöyle demektedir: Onu öldüren kesinlikle Ali idi. İbn Abdilberr,
dedi ki: Bize göre sahih olan da budur. Sonra bunu isnadı ile Seleme ve
Bureyde’DEN rivayet etmektedir. İbnu'l Esir de, dedi ki: Hadis alimleri ile
siyer alimlerinin çoğunluğunun kabul ettikleri kanaate göre onu öldüren Ali
(radıyallahu anh)'dır. Allah en iyi bilendir.
Şunu da belirtelim ki,
şimdiye kadar dikkat çekilen hususlar dışında bu hadiste türlü ilmi hususlar
dile getirilmektedir:
1. Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in dört mucizesi sözkonusu edilmiştir. Bunların
birincisi Hudeybiye suyunun çoğaltılması, ikincisi Ali (radıyallahu anh)'ın
gözünün iyileştirilmesi, üçüncüsü Allah'ın onun eli fetih ve zaferi nasip
edeceğini haber vermesidir. Nitekim Müslim'in bundan başka bir rivayetinde de
bu husus açıkça ifade edilmiştir. Dördüncüsü ise (Seleme'nin takip etmek
istediği düşmanların) Gatafan'da misafir olarak ağırlanmakta olduklarını haber
vermesidir. Nitekim gerçekten de böyle idi.
2. Düşmanla barış yapmak
caizdir.
3. Önden gözcüler
gönderilir.
4. Herhangi bir bedel
sözkonusu olmaksızın ayaklar ile (yürüyerek, koşarak) müsabaka caizdir.
5. Kahramanlık ve güç
sahibi olmak bir fazilettir.
6. Seleme b. el-Ekva,
Katade ve el-Ahsen el-Esadi (radıyallahu anh)'ın çeşitli menkıbeleri
sözkonusudur.
7. Güzel bir iş yapan
kimseden övgü ile söz etmek caizdir ve eğer bunun bir maslahatı varsa böyle bir
övgüde bulunmak müstehaptır. Az önce açıkladığımız gibi.
8. Savaşırken düşmanın
atlarını yaralamak (öldürmek) caizdir.
9. Savaş esnasında recez
okumak müstehaptır.
10. Ok atan, mızrak
saplayan ve kılıç darbesi indiren bir kimsenin bunu al, ben filanım ya da
filanın oğluyum demesi caizdir.
11. Ganimetten yemek
caizdir. Savaş esnasında güzel başarılar elde eden kimselere ganimetten nefel
vermek müstehaptır.
12. Gücü yeten bineğin
üzerine başkasını terkiye almak caizdir.
13. Amir'in teke tek
dövüşmesinde olduğu gibi imamın izni olmadan mübareze (teke tek dövüşmek)
caizdir.
14. Ashab-ı kiram
(radıyallahu anhuma) şehadeti çok seviyor ve onu çok arzu ediyordu.
15. Kişinin kendisini
savaşın tehlikeli hallerine atmasında bir beis yoktur.
Cihad esnasında mübareze
ve benzeri hususlarda kişinin kendisini tehlikeye atmasının caiz olduğunu
ittifakla kabul etmişlerdir.
16. Savaşmak sebebi ile
kafirlerle savaşırken ölen bir kimse şehid olur.
İster onların silahları
ile ister bineği onu düşürdüğü için ister başka bir yolla . isterse de Amir'in
başından geçtiği gibi silahının kendisine dönmesi ile ölmüş " olsun fark
etmez.
17. İmam orduyu kontrol
eder ve silahsız gördüğü kimseye silah verir .
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
46/48- YÜCE
ALLAH'IN: "SİZİN ELLERİNİZİ ONLARDAN ÇEKENDİ" (FETH, 24) AYETİ BABI