SAHİH-İ MÜSLİM

LUKATA

.. ./1 (BULUNTUNUN İÇİNDE BULUNDUĞU) KABIN, (KABININ) BAĞININ BİLİNMESİ VE KAYIP KOYUN VE DEVENİN HÜKMÜ BABI

4473-111- Bize Yahya b. Yahya et-Temimi tahdis edip, dedi ki: Ben Mfılik'e Rabia b. Abdurrahman'dan rivayetini okudum. O, el-Munbais'in azadlısı Yezid'den, o Zeyd b. Halid el-Cüheni'den şöyle dediğini rivayet etti: Bir adam Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelerek ona lukata hakkında soru sordu. o: "Onun kabını ve bağını tanı. Sonra bir sene onu tanıt. Eğer sahibi gelirse (ver). Değilse ona istediğini yap" buyurdu.

Adam: Ya kaybolmuş koyun, dedi. Allah Rasulü: "O senin yahut kardeşinin ya da kurdundur" buyurdu.

Adam: Peki kaybolmuş deve, dedi.: Allah Rasulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ondan sana ne. Onun su tulumu, ayakkabısı onunla birliktedir. Suya gider (su içer) ve ağaç (yapraklarını) yer. Sahibi onu buluncaya kadar."

Yahya, dedi ki: Zannederim ben: "İfasahe: kabını" diye okudum.

Diğer tahric: Buhari, 91, 2372, 2427, 2429, 2436, 2438, 5292, 6112; Ebu Davud, 1704, 1705, 1707, 1708 -bu manada-; Tirmizi, 1372; İbn Mace, 2504

4474-2/2- Bize Yahya b. Eyyub, Kuteybe ve İbn Hucr da tahdis etti. İbn Hucr, bize İsmail-ki o b. Cafer'dir- Rabia b. Ebu Abdurrahman'dan haber verdi derken diğer ikisi tahdis etti, dedi. (Rabia) el-Münbais'in azadlısı Yezid'den, o Zeyd b. Halid el-Cüheni’den rivayet ettiğine göre bir adam Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e lukata hakkında soru sordu: Allah Rasulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bir sene süre ile onu tanıt. Sonra onun ağız bağını ve kabını iyice belle. Sonra da onu harca. Eğer sahibi gelirse onu kendisine tastamam öde." Adam: Ey Allah'ın Rasulü! Peki ya kaybolmuş koyun, dedi. Allah Rasulü: "Onu al. Çünkü o senin yahut kardeşinin ya da kurdundur" buyurdu. Adam: Ey Allah'ın Rasulü! Ya kaybolmuş deve, dedi. (Zeyd), dedi ki: Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yanakları kızarıncaya -yahut yüzü kızarıncaya- kadar kızdı, sonra da: "Ondan sana ne. Ayakkabısı ve suyu onunla beraberdir. Sahibi onu buluncaya kadar. "

4475-3/3.- Bana Ebu't-Tilhir de tahdis etti, bize Abdullah b. Vehb haber verdi, bana Süfyan es-Sevri, Malik b. Enes, Amr b. el-Hilris ve başkalarının haber verdiğine göre Rabia b. Ebu Abdurrahman kendilerine bu isnad ile Malik'in hadisinin aynısını tahdis etmiş olmakla birlikte o şunu ekleyerek, dedi ki: Ben Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte iken bir adam gelip ona lukata hakkında soru sordu. (Ravi), dedi ki: Ayrıca Amr hadiste: "Eğer onu isteyen birisi gelmez ise sen de onu harca" (buyurdu), dedi.

AÇIKLAMA: Lukata cumhurun söylediği meşhur söyleyişe göre kaf harfi fethalıdır.

İkinci söyleyiş ise kaf harfi sakin "lukta" şeklindedir. Üçüncü söyleyiş ise lam harfi ötreli "lukata" şeklinde, dördüncü söyleyiş ise lam ve kaf harfleri fethalı olarak: "lakat" dır.

(4473) "Bir adam Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelip lukata hakkında soru sordu ... Sahibi onu buluncaya kadar." İkinci rivayetle (4474) "Onu bir sene tanıt, sonra bağını ve kabını tanı ... sahibi gelirse onu sahibine tastamam öde."

Ezheri ve başkaları dalle (kayıp) ancak canlı varlıklar hakkında kullanılır.

İnsan, deve ve diğer canlılar hakkında "dalle (kayboldu)" denilir. Çoğulu ise "daval" diye gelir. Eşyalar ile canlı varlıklar dışında kalanlara ise "lukata" denilir. "Dalle" denilmez. Ezherı ve başkaları, dedi ki: Canlı olup kaybolmuş çoğul varlıklar için kullanılan daval için hevami ve hevafi de denilir. Bunun tekili hamiye ve hafiyedir. Hemet ve hefet fiilleri çobansız kendi içinden geldiği gibi gitti anlamındadır.

"Kabını tanı" yani sen onu kaybettiğini iddia edip niteliğini söyleyen kimsenin doğrusunu yalanından bilmen ve o buluntu bulanın malına karışıp şüpheye düşmemesi için bunu yap demektir. Ayn harfi kesreli olmak üzere "ifas" de deri ya da başka şeyden yapılmış olsun kişinin harcama masraflarının içinde bulunduğu kaba (keseye) denilir. İfaz aynı zamanda şişenin baş tarafındaki deriye de denilir. Çünkü o da onun için bir kap gibidir. Şişenin ağzının içine giren ağaç parçası, deri ya da katlanıp dürülmüş bez ve benzerleri ise sad harfi kesreli olarak "simam" diye anılır. Üzerine ifaz bağlandığı zaman "afastuha afsan" denilir. İfaz yapıldığı zaman ise e'faza fiili kullanılır.

Vika' ise kabın (kesenin) ağzının bağlandığı iptir.

"İçeceği onunla beraberdir" buyruğuna gelince, yani o (deve) sulara gidebilecek ve bir günde kendisine günlerce yetecek kadar su içip işkembesini doldurabilecek güce sahiptir. Onun ayakkabısı (ayaklan)na gelince, onlarla uzun bir mesafe yürüyebilir ve çok tehlikeli mesafeleri de kat edebilir.

Bu hadis-i şeriften insan sahibi anlamında "rabbülmal, rabbülmeta ve rabbülmaşie (malın sahibi, eşyanın sahibi, davarın sahibi)" demenin caiz olduğu anlaşılmaktadır. İlim adamlarının çoğunluğunun kabul ettiği sahih görüş budur. Aralarından mal, ev ve buna benzer cansız varlıklar dışında kalan canlılara izafe edilmesini mekruh görenler de vardır. Ama bu yanlışlır. Çünkü Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Eğer onun rabbi (sahibi) gelirse onu kendisine öde" dediği gibi "sahibi (rabbi) onu buluncaya kadar" da demiştir.

Ayrıca Ömer (r.a.)'ın rivayet ettiği hadiste: "Az miktardaki deve ve az miktardaki koyun sahibini (rabbini) içeri al" denilmektedir, Benzerleri de pek çoktur. Allah en iyi bilendir.

Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Sonra onu bir sene tanıt" buyruğu şu demektir: Lukatayı alacak olursan onu bir yıl boyunca tanıt. Lukatayı almak vacip (farz) mıdır yoksa müstehap mıdır? Bu hususta değişik görüşler vardır.

Bizim mezhep alimlerimizin zikrettiklerinin özeti de şu üç görüşte toplanmaktadır: Onlara göre en sahih olan görüş müstehap olup vacip olmadığıdır. İkinci görüş vaciptir, üçüncü görüş ise eğer lukata onu almadığı taktirde güvenilir bir yerde ise alması müstehap olur, değilse vaciptir.

Lukatayı bir sene tanıtmaya gelince; eğer lukata değersiz ve değersiz gibi bir şey değilse kendisi de onu sahibi adına korumak istemeyip, aksine mülk eçlinmek istemiş ise icma ile bir sene süre ile onu tanıtmak mutlaka gereklidir. Ama onu mülk edinmek istemeyip aksine onu sahibi adına korumak istemişse tanıtması gerekir mi? Bu hususta mezhep alimlerimizin iki görüşü vardır. Bu iki görüşten birisine göre onun için gerekli değildir. Aksine sahibi gelip kendisine ait olduğunu isbat ederse ona verir. Değilse onu korumaya devam eder. İkinci ve daha sahih olan görüşe göre ise sahibi aleyhine kaybolmaması için onu tanıtması gerekir. Çünkü sahibi onun nerede olduğunu bilemiyor ki onu istesin. Bu sebeple onu tanıtmak gereklidir. Değersiz bir şeye gelince, böyle bir şeyi kaybeden kişinin adeten bu süreden daha fazla aramayacağını zannedeceği kadar bir süre onu tanıtması kap eder.

Mezhep alimlerimiz der ki: Tanıtmak ise o malı bulduğu yerde çarşıpazarlarda, mescitlerin kapılarında, insanların toplandığı yerlerde yüksek sesle ilan edip: Kim bir şey kaybetmişse, kimin bir hayvanı kaybolmuşsa, kim parasını kaybetmişse vb. şeyleri söyler ve bunu adete göre tekrar eder. Mezhep alimlerimiz der ki: Önceleri onu hergün tanıtır, sonra haftada bir, sonra daha uzun aralıklarla tanıtır. Allah en iyi bilendir.

"Sahibi gelirse (ona verirsin) değilse ona istediğini yap." Yani eğer o yitiğin sahibi gelirse onu kendisine ver. Aksi taktirde senin onu mülk edinmen senin için caizdir. Mezhep alimlerimiz der ki: Yitiği tanıtıp da bu tanıtım süresi içerisinde yahut bu sürenin bitmesinden ve onu bulan mülkiyetine geçirmeden önce gelecek olup da onun sahibi olduğunu ispat ederse onunla birlikte ve ondan ayrı meydana gelmiş fazlalıkları ile birlikte alır. Onunla birlikte olanlar hayvandaki yağ, bir sanat öğretmek ve benzeri şeylerdir. Ondan ayrı şeyler ise çocuk, süt, yün, kölenin kazanç elde etmesi ve benzeri hususlardır.

O yitiğin kendisine ait olduğunu iddia etmekle birlikte bunu ispatlayamayan kimseye gelince, şayet lukatayı bulan kişi onu tasdik etmeyecek olursa onu o kimseye geri vermesi caiz değildir. Eğer onun doğru söylediğine inanırsa lukatayı ona vermesi caiz olur. Kendisine ait olduğunu ispatlamakla onu yükümlü tutmaz. Bütün bu hususlar onu bulan kimsenin buluntuyu mülkiyetine geçirmesinden önce sözkonusudur. Ama o yitiği bir yıl tanıtmakla birlikte sahibini bulmaz ise sahibi adına onu korumayı sürdürme hakkı da vardır, onu mülk edinme hakkı da vardır. Zengin ya da fakir olması arasında fark yoktur. Peki onu mülk edinmek isterse onu ne zaman mülk edinebilir? Bu hususta mezhep alimlerimizin çeşitli görüşleri vardır. Bu görüşlerin daha sahih olanına göre ben onu mülk edindim yahut onu mülk edinmeyi seçtim demek sureti ile mülk edindiğini lafzen söylemediği sürece onun mülkiyetini elde etmiş olmaz. İkinci görüşe göre satmak ve benzeri bir yolla onda tas arrufta bulunmadığı sürece onumülk edinmiş olmaz. Üçüncü görüşe göre ise mülk edinme niyeti onun için yeterlidir. Lafız ile söylemeye ihtiyacı yoktur. Dördüncü görüşe göre sadece üzerinden bir sene geçmekle onu mülk edinir. Eğer o buluntu malı mülk edinip de onun sahibi ortaya Çıkmaz ise ayrıca ona bir şey gerekmez. Aksine bu onun kendi kazançlarından bir kazanç sayılır. Ahirette bundan dolayı ondan hak olarak istenmez. Onu mülk edinmesinden sonra sahibi gelecek olursa ona, bitişik olan fazlalıkları ile birlikte geri alır ama ondan ayrı olanları alamaz. Şayet mülk edindikten sonra telef olursa o buluntuyu alan kimsenin bedelini ödemesi bizim mezhebimize göre de cumhura göre de gereklidir. Davud ise onun için böyle bir gereklilik yoktur demiştir. Allah en iyi bilendir.

"Peki ya kaybolmuş koyun{un hükmü nedir) diye sordu. Allah Rasulü: Senindir yahut kardeşinindir yahut kurdundur buyurdu." Devenin aksine onu almasına izin olduğu anlamındadır. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) her ikisi arasında fark gözetmiş ve farkı da açıklamıştır. Bu açıklamasına göre deve kendi ayakları ile beraberindeki içecek suyu ile suya ve ağaçlara gidebilmesi . ile kurtlardan ve başka-küçük yırtıcılardan kendisini koruması ile kendisini koruyacak kimseye muhtaç olmaması, koyunun ise bundan farklı olması dolayısı ile sen de onu alabilirsin yahut onu sahibi alır ya da orada yolu geçen kardeşin yahut kurt alır. İşte bundan dolayı develeri almak caiz olmamakla birlikte koyunları almak caizdir. Ayrıca onu alıp bir sene boyunca tanıttıktan sonra yese sonra sahibi gelse bize göre de Ebu Hanife'ye göre de onun tazminatını ödemesi gerekir. Malik ise onun tazminatını ödeme yükümlülüğü yoktur demiştir. Çünkü Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sahibinin tazminat hakkı olduğunu sözkonusu etmemiştir. Mezhep alimlerimiz ise Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in diğer rivayetteki: "Şayet sahibi gelirse onu kendisine ver" buyurmasını delil göstermişlerdir. Ayrıca İmam Malik'in gösterdiği delile de bu rivayette tazminat ödemeyi sözkonusu etmemekle birlikte ödenmeyeceğini de söylememiş ama bir başka delil gereğince onun gerektiğini bildirmiştir demişlerdir.

(4474) ResuluIlah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Onu bir sene tanıt sonra (ağız) bağını ve kabını{kesesini) bil sonra da onu harca" buyruğundan bağın ve kabın bilinmesinin onu bir yıl tanıttıktan sonra sözkonusu olacağı şeklinde bir yanlış izlenim uyandırabilir. Ama geri kalan rivayetler bunları tanımanın tanıtmaktan önce olacağı hususunda tamamen açıktır. O halde bu rivayet ile ilgili olarak burada sözü edilen tanıma başka bir tanımadır. Böylelikle ona iki defa tanıması emredilmiş olur. Onu ilk aldığı zaman da tanır, sahibi niteliklerini söyleyecek olursa doğru söylediğini bilsin, karışmasın, başkasına benzemesin. Sonra bir sene boyunca onu tanıtacak olup, onu mülk edinmek isterse bir defa daha onu yeniden tanıması, miktarını ve niteliğini bilmesi için yeterli ve kesin bir şekilde tanıması müstehap olur. Böylelikle onu mülkiyetine geçirip telef edip tükettikten sonra sahibi gelecek olursa ona geri versin.

Onu infak et ifadesi ise onu mülk edin, sonra onu kendine harca demektir.

"RasuluIlah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yanakları kızarıncaya kadar -yahut yüzü kızarıncaya kadar- kızdı, sonra ondan sana ne buyurdu." Vav harfi fethalı, ötreli ve kesreli olarak: Vecne, vucne ve vince dördüncü bir söyleyiş olarak hemze ile "ucne" şeklinde söylenir. Bu ise her iki yanakta yüksek duran et kısımlarına denilir. Yanakları büyük olan kimseye mucen ve vacin denilir. Çoğulu "vicnat" diye gelir.

Buradan kızgın iken fetva ve hüküm vermenin caiz olduğuna ve bu halde verilen hükmün geçerli olup, yürürlülük kazanacağına delildir. Ama böyle bir halde bizim için hüküm vermek mekruhtur. Ama Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) için değildi. Çünkü öfkeli iken bizim için korkulan husus onun hakkında sözkonusu olmaz.

4476-4/4- Bana Ahmed b. Osman b. Hakim el-Evdi de tahdis etti. Bize Halid b. Mahled tahdis etti, bana Süleyman -ki o b. Bilal'dir- Rabia b. Ebu Abdurrahman'dan tahdis etti, o el-Münbais'in azadlısı Yezid'den şöyle dediğini nakletti: Zeyd b. Halid el-Cüheni'yi şöyle derken dinledim: Bir adam Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e geldi deyip hadisi İsmail b. Cafer'in hadisine yakın olarak rivayet etti. Ancak o rivayetinde şöyle dedi: Yüzü ve alnı kızardı ve öfkelendi. Ayrıca -sonra onu bir yıl tanıt sözünden sonra-: "Eğer sahibi gelmez ise o senin yanında bir emanet olur" (buyurdu) diye ekledi.

4477-5/5- Bize Abdullah b. Mesleme b. Ka'neb tahdis etti, bize Süleyman -yani b. Bilal- Yahya b. Said'den tahdis etti, o el-Münbais'in azadlıs! Yezid'den rivayet ettiğine göre o Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in ashabından Zeyd b. Halid el-Cüheni'yi şöyle derken dinlemiştir: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e altın ya da gümüş lukata (buluntu) hakkında soru soruldu. O: "Sen onun bağın! ve kabını (kesesini) bil. Sonra bir sene onu tanıt. Eğer (sahibini) bilmezsen o taktirde sen onu harca(yabilirsin) ve yanında da bir emanet olsun. Eğer günün birinde onu arayan kişi gelirse o zaman onu kendisine öde." Adam ona, kaybolmuş develer hakkında da soru sordu. Allah Rasulü: "Ondan sana ne. Onu (kendi haline) bırak. Çünkü onun ayakkabısı ve su tulumu kendisi ile birliktedir. O su olan yere gider, ağaçtan yer. Ta ki sahibi onu buluncaya kadar." Ona koyun hakkında da sordu. Bu sefer: "Onu al. Çünkü o ancak ya senindir ya kardeşinin yahut kurdundur" buyurdu.

4478-6/6- Bana İshak b. Mansur da tahdis etti bize Habban b. Hilal haber verdi, bize Hammad b. Seleme tahdis etti, bana Yahya b. Said ve Rabiatu'rRa'yi Ebu Abdurrahman el-Münbais'in azadlısı Yezid'den tahdis etti, o Zeyd b. Halid el-Cüheni’DEN rivayet ettiğine göre bir adam Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e kaybolmuş deve (ler) hakkında soru sordu. Rabia şunu ekledi: Yanakları kızarıncaya kadar kızdı. Sonra hadisi onların hadisine yakın olarak anlattı ve şunları ilave etti: "Sahibi gelip de onun kabını, sayısını ve bağını bilecek olursa onu kendisine ver. Değilse o senindir. "

AÇIKLAMA: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in (4476) "Sonra onu bir sene tanıt.

Eğer sahibi gelmez ise senin yanında emanet olur" ikinci rivayette (4477) "Sonra onu bir sene tanıt. Eğer (sahibini) bilmezsen onu harca ve senin yanında emanet olsun. Günlerden bir gün onu arayan gelirse onu kendisine öde." Bunun anlamı şudur: Bir seneden sonra sen onu mülk edinmediğin sürece senin yanında bir emanettir. Dolayısı ile senin herhangi bir kusunm olmaksızın telef olursa senin onun tazminatını ödeme ne gerek yoktur. Yoksa bu onun o buluntuyu mülk edinmesini engelledi anlamında değildir. Aksine diğer açık hadisler dolayısı ile zikrettiğimiz üzere onu mülk edinebilir. Bunlar ise RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Sonra onu harca, sonra onu infak et" buyruklarıdır. İşte RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu hususa ikinci rivayette "eğer (sahibini) bilmezsen onu harca ve senin yanında bir emanet olsun" buyruğu ile işaret etmiş bulunmaktadır. Yani sahibinin ondaki hakkı sona ermez. Aksine ne zaman gelip onu isterse eğer kendisi duruyorsa onu kendisine ver değilse onun bedelini öde. İşte bu da RasUlullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Eğer günlerden bir gün sahibi gelirse onu kendisine ver" buyruğunun anlamıdır. Maksat ise sahibinin ondaki hakkının büsbütün sona ermediğini anlatmaktır. Kadı Iyaz ve başkaları Müslümanların mülk edinmesinden sonra sahibinin gelmesi halinde onu mülk edinenin tazminatını ödeyeceği üzerinde icma etmişlerdir. Ancak Davud (ez-Zahiri) tazminatın ödenmesinin sözkonusu olmadığını söylemiştir. Allah en iyi bilendir.

(4478) "Şayet sahibi gelir de onun kabını, sayısını ve bağını bilecek olursa onu kendisine ver, aksi taktirde o senindir." Bu hadiste bulunan lukatayı nitelikleri ile söyleyen birisi gelirse bir beyyine olmaksızın onu kendisine vermesi icap eder diyen Malik'in ve bu kanaatte olan diğerlerinin lehine bir delildir. Bizim mezhep alimlerimiz ise: Bir beyyine olmadan onu kendisine ödemesi icap etmez demişlerdir. Ebu Hanife ve onun mezhep alimleri de -yüce Allah'ın rahmeti onlara- böyle demişlerdir. Bu kanaatte olanlar bu hadisi bundan maksat eğer onun doğru söylediğine inanırsa onu kendisine vermesi caizdir, vacip değildir diye yorumlamışlardır. Çünkü sadece onu tasdik ettiği için o buluntuyu kendisine vermesinin emredilmesi vücub ifade etmek için değildir. Allah en iyi bilendir.

4479-7/7 - Bana Ebu't-Tahir Ahmed b. Amr b. Serh de tahdis etti, bize Abdullah b. Vehb haber verdi, bana Dahhak b. Osman, Ebu'n-Nadr'dan tahdis etti, o Buşr b. Said'den, o Zeyd b. Halid el-Cüheni'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e lukata hakkında soru soruldu, O: "Onu bir sene tanıt. Eğer tanıyan çıkmaz ise o zaman sen onun kabını ve bağını belle sonra onu ye. Şayet sahibi gelirse onu kendisine öde" buyurdu.

Diğer tahric: Ebu Davud, 1706; Tırmizi, 1373; İbn Mace, 2507

4480-8/8- Bunu bana İshak b. Mansur da tahdis etti, bize Ebu Bekr elHanefi haber verdi, bize Dahhak b. Osman bu isnad ile tahdis etti ve hadiste şunları da söyledi: "Eğer tanınacak olursa onu ver. Değilse onun kabını, bağını ve sayısını belle"

4481-9/9- Bize Muhammed b. Beşşar da tahdis etti, bize Muhammed b. Cafer tahdis etti, bize Şu'be tahdis etti. (H.) Bana Ebu Bekr b. Nafi' -lafız ona ait olmak üzere- tahdis etti, bize Gunder tahdis etti, bize Şu'be, Seleme b. Kuheyl'den şöyle dediğini tahdis etti: Suveyl b. Kafeheyi şöyle derken dinledim: Ben Zeyd b. Suhan ve Süleyman b. Rabia gazi olarak çıktık. Bir kamçı buldum, onu aldım. İkisi bana: Onu bırak, dediler. Ben: Hayır ama ben onu tanıtacağım. Şayet sahibi gelirse (veririm) değilse ben ondan yararlanırım, dedim. Böylece onların, dediklerini yapmayı kabul etmedim. Gazamızdan geri döndüğümüz vakit hakkımdaki taktir gereğince hacca gittim. Medine'ye vardığımda Ubey b. Ka'b ile karşılaştım. Ona kamçının durumunu ve iki arkadaşımın söylediklerini bildirince şöyle dedi: Ben Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında yüz dinar bulunan bir kese buldum. Onu alıp Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e götürdüm. O: "Onu bir yıl tanıt" buyurdu. (Ubey), dedi ki: Ben de onu tanıttığım halde onu tanıyacak bir kimse bulamadım. Sonra onun huzuruna vardım, O: "Onu bir yıl tanıt" buyurdu. Onu yine tanıttım, onu tanıyanı bulamadım. Sonra ona gidince: "Onu bir yıl tanıt" buyurdu. Ben de onu tanıttığım halde onu tanıyanı bulamadım. Bu sefer: "Sayısını, kabını ve bağını iyice belle. Sahibi gelirse (ver) değilse sen ondan yararlan" buyurdu. Ben de ondan yararlandım.

(Ravi, dedi ki) bundan sonra onunla Mekke'de karşılaştım. Bu sefer: Üç sene mi bir sene mi (ona bu emri verdiğini) bilemiyorum, dedi,

Diğer tahric: Buhari, 2426 -muhtasar-, 2437; Ebu Davud, 1701, 1702, 1703; Tirmizi, 1374; İbn Mace, 1506

4482- .. ./10- Bana Abdurrahman b. Bişr el-Abdi de tahdis etti, bize Behz tahdis etti, bana Şu'be tahdis etti, bana Seleme b. Kuheyl haber verdi. Yahut ben aralarında iken hazır bulananlara haber verip, dedi ki: Suveyd b. Gafele'yi şöyle derken dinledim: Zeyd b. Suhan ve Süleyman b. Rabia ile birlikte çıktım. Bir kamçı buldum deyip hadisi: "Ben de ondan yararlandım" sözüne kadar nakletti.

Şu'be, dedi ki: On yıl sonra onu: "Sadece bir yıl onu tanıt" dediğini dinledim.

4483-10/13- Bize Kuteybe b. Said de tahdis etti, bize Cerir, A'meş'den tahdis etti. (H.) Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti, bize Veki' tahdis etti. (H.) Bize İbn Numeyr de tahdis etti, bize babam tahdis etti, hepsi Süfyan’DAN rivayet etti. (H.) Bana Muhammed b. Hatim de tahdis etti, bize Abdullah b. Cafer er-Raki tahdis etti, bize Ubeydullah -yani b. Amr- Zeyd b. Ebu Uneyse’DEN tahdis etti. (H.) Bana Abdurrahman b. Bişr de tahdis etti, bize Behz tahdis etti, bize Hammad b. Seleme tahdis etti, bunların hepsi Seleme b. Kuheyl'den bu isnad ile Şu'be'nin hadisine yakın olarak rivayet etti. Bunların hepsinin hadisi rivayetinde üç yıl zikredilmekle birlikte Hammad b. Seleme'nin hadisinde: İki yahut üç yıl denilmekte, Süfyan, Zeyd b. Ebu Uneyse ve Hammad b. Seleme'nin hadisi rivayetlerinde: "Eğer bir kimse gelip sana onun sayısını, kabını ve bağını haber verecek olursa onu kendisine ver"; Süfyan da Veki' yolu ile gelen rivayette "değilse o da senin malın gibi olur" İbn Numeyr rivayetinde, aksi taktirde sen ondan yararlan denilmektedir.

AÇIKLAMA: Zeyd b. Halid'in hadisinin rivayetlerinde Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Onu bir yıl tanıt" Ubey b. Ka'b (radıyallahu anhı'ın hadisi rivayetinde Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in üç yıl boyunca tanıtılmasını emrettiği bir rivayette "bir sene" bir rivayette ravi şüphe ederek "bilemiyorum bir sene mi üç sene mi, dedi." bir rivayette iki yahut üç yıl" denilmektedir.

Kadı lyaz, dedi ki: Bu rivayetlerin cem ve telifi ile ilgili olarak iki açıklama yapılmıştır:

Birisine göre şüphe ve fazlalık bir kenara bırakılır. Böylelikle şüphe edilen rivayette de bir sene kastedilmiş olur. Fazlalık ise diğer hadislere uygun olmaması sebebi ile reddolunur.

İkincisine göre bunlar iki ayrı meseledir. Zeyd'in bir sene tanıtma ile ilgili rivayeti yeterli olan asgari miktar hakkında yorumlanır, Ubey b. Ka'b'ın üç yıl tanıbm ile ilgili rivayeti ise vera ve ileri derecedeki faziletli hal hakkında yorumlanır. (Kadı lyaz) devamla, dedi ki: Bununla birlikte ilim adamları bir yıl tanıtmak ile yetinileceği üzerinde icma etmişler ve hiçbir kimse üç yıl tanıbmı şart koşmamıştır. Bundan tek istisna Ömer b. el-Hattab (r.a.)'dan gelen rivayettir. Bununla birlikte o rivayetin ondan sabit olmama ihtimali de vardır .

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

1/2- HACILARIN LUKATASI HAKKINDA BİR BAB