|
SAHİH-İ MÜSLİM |
FERAİZ |
2- FERAİZİ (MİRAS
HİSSELERİNİ) SAHİPLERİNE VERİN ARTAN OLURSA EN YAKIN ERKEĞİNDİR (HADİSİ)
4117-211- Bize Abdulala
b. Hammad -ki o en-Nersi'dir- tahdis etti, bize Vuheyb, İbn Tavus'dan tahdis etti,
o babasından, o İbn Abbas'dan şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Farz hisseleri sahiplerine verin. Kalan
ise en yakın erkeğindir" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
6732, 6735, 6737, 6746; Ebu Davud, 2898; Tirmizi, 2098, 2098 -mükerrer-; İbn
Mace, 2740
4118-3/2- Bize Umeyye b.
Bistan el-Ayşi tahdis etti, bize Yezid b. Zure' tahdis etti, bize Ravh b.
el-Kasım, Abdullah b. Tavus'dan tahdis etti, o babasından, o İbn Abbas'dan, o
Resulullah {Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den: "Farz hisseleri sahip
olanlarına verin. Farz hisselerden geriye kalan en yakın erkeğe aittir"
buyurdu.
4119-4/3- Bize İshak b.
İbrahim, Muhammed b. Rafi' ve Abd b. Humeyd -lafız İbn Rafi'e ait olmaz üzere-
tahdis etti. İshak, bize Abdurrezzak tahdis etti, dedi., diğer ikisi haber
verdi, dedi. (Abdurrezzak, dedi ki) Bize Ma'mer, İbn Tavus'dan haber verdi, o
babasından, o İbn Abbas'dan şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "Malı farz hisse sahipleri arasında Allah'ın kitabına
uygun olarak paylaştınn. Farz hisselerden geriye kalan en yakın erkeğe
aittir" buyurdu.
4120- .. ./4- Bunu bana
Muhammed b. el-Ala Ebu Kureyb el-Hemdani de tahdis etti, bize Zeyd b. Hubab, Yahya
b. Eyyub'dan tahdis etti, o İbn Tavus'dan bu isnad ile Vuheyb'in ve Ravh b.
el-Kasım'ın hadisine yakın olarak rivayet etti.
AÇIKLAMA: (4117)
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Farz hisseleri sahiplerine
verin, geri kalan en yakın erkeğe aittir" diğer rivayette (4118)
"Farz hisselerden geriye kalan en yakın erkeğe aittir" öbür rivayette
(4119) "malı Allah'ın kitabına uygun olarak farz hisse sahipleri arasında
paylaştırın. Farz hisselerden geriye kalan en yakın erkeğe aittir"
buyurmaktadır.
İlim adamları der ki: En
yakın erkekten maksat akrabılığı en yakın erkek demektir. Buradaki (en yakın
anlamındaki evla lafzı) lam harfi sakin olarak "ramy" vezninde
"vely" den alınmıştır ki bu da yakınlık demektir. Yoksa burada evla (en
yakın) den kasıt en hak sahibi olan değildir. Halbuki kişi kendi malı hakkında
evladır (kendi malını almaya daha bir hak sahibidir) şeklindeki tabirleri böyle
değildir. Çünkü burada bu lafız "daha bir hak sahibi" anlamında kabul
edilecek olursa bir anlam ifade etmez. Çünkü biz kimin daha çok hak sahibi
olduğunu bilmiyoruz.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) "Raculun zeker: er kişi" buyruğunda adam erkek
olmak ile nitelendirilerek bu artanı hak ediş sebebine dikkat çekmiş olmaktadır
ki, bu da asabe olmanın ve mirasta tercih edilmenin sebebini teşkil eden erkek
oluştur. Bundan dolayı da (kardeşler arasında) bir erkeğe iki dişi payı
verilmiştir. Bunun hikmeti ise erkeklerin aile halkının ihtiyaçlarını görüp
gözetmek, misafirlerin ihtiyaçlarını, akrabaların, ona gelenlerin ihtiyaçlarını
karşılamak, dilencileri kollayıp gözetlemek, bir takım mali mükellefiyetleri
üstlenmek gibi çeşitli yükümlülükler ve sorumluluklar ile karşı karşıya
kalmalarıdır. Allah en iyi bilendir.
Bu hadis-i şerif asabe
akrabaların mirasçı olmaları hakkındadır. Müslümanların icmaı ile farz
hisselerin ödenmesinden sonra geriye kalan asabe denilen yakınlara ait olup,
daha yakın olan öncelenir. Bu durumda yakın bir asabenin varlığı ile birlikte
uzak bir asabe akraba miras alamaz. Ölen kişi geriye bir kız, bir erkek kardeş
ve bir amca bırakacak olursa farz hisse olarak kızı malının yarısını alır, geri
kalan erkek kardeşine aittir. Amcasının bir alacağı yoktur.
Mezhep alimlerimiz der
ki: Asabe üç kısımdır. Oğul, oğlunun oğlu, kardeş, onun oğlu, amca, onun oğlu,
babanın amcası, dede, ikisinin oğulları ve buna benzer asabe bi nefsihi
(bizatihi asabe) olanlar. Bazan baba ve dede asabe olabilir, bazı hallerde farz
hisse sahibi de olabilirler. Ölenin oğlu yahut oğlun oğlu varsa baba farz hisse
olarak ancak altıda bir alır. Eğer oğul ve oğlun oğlu yoksa bu durumda yalnızca
asabe olarak miras alır. Geriye bir kız yahut oğlun kızı yahut iki kız ya da
bir oğlun iki kızı kalmış ise kızlar farz hisselerini alır, baba da farz hisse
olarak altıda birden kalanı alır, mirasın geri kalanını da asabe olarak alır.
İşte bu asabe kısımlarının birisi olup buna asabe bi nefsihi denir.
İkinci kısım mal asabe
bi gayrihi denilir Bunlar da oğullarla birlikte kız çocukları ve oğlun oğulları
ile birlikte oğlun kızları, erkek kardeşlerle birlikte kız kardeşlerdir.
Üçüncü kısım ise başkası
ile birlikte asabe adını alır. Bunlar da anne baba bir kız kardeşler yahut kız
kardeşlerle ve oğlun kızları ile birlikte baba bir kızkardeşlerdir. Geriye bir
kız yahut da anne baba bir ya da baba bir, bir kızkardeş bırakacak olursa farz
hisse olarak mirasın yarısı kızının, geri kalanı ise asabe olarak kız
kardeşinindir. Geriye bir kız, oğlun kızı ve anne baba bir ya da baba bir, bir
kız kardeş bırakacak olursa mirasın yarısı kızın, altıda biri oğlun kızının
geri kalanı ise kızkardeşinindir. Şayet geriye iki kız ve bir oğlun iki kızı,
anne baba bir yahut baba bir bir kızkardeş bırakacak olursa o taktirde üçte
iki, iki kızının geri kalanı ise kız kardeşinindir. Oğlun kızlarına bir şey
kalmaz. Çünkü üçte ikiyi teşkil eden kızların farz hissesinden geriye bir şey
kalmamıştır.
Mezhep alimlerimiz der
ki: Asabe lafzı mutlak olarak kullanıldığı yerde maksat asabe bi nefsihidir. Bu
ise kendisi ile ölen arasında bir dişinin bulunmadığı bizzat ölüye akraba olan
kimsedir. Asabenin tek başlarına bulunmaları halinde malın tamamını alırlar.
Eğer asabe hisseleri mirasın tamamını kuşatan farz hisse sabipleri ile birlikte
bulunursa bir şeyalmaz. Şayet farz hisseler mirasın tamamını kuşatmıyor ise
onların farz hisselerinden geriye kalan asabeye ait olur.
Asabelerin en yakınları
oğullar, sonra onların oğulları, sonra baba, sonra kardeşin bulunmaması halinde
dede ve dedenin bulunmaması halinde kardeştir. Eğer dede ve kardeş bulunuyor
ise haklarında meşhur bir görüş ayrılığı vardır. Bundan sonra ise kardeşlerin
oğulları, bundan sonra ne kadar aşağı inerlerse insinler onların oğulları,
sonra babanın amcaları, sonra ne kadar aşağı inerlerse insinler onların
oğulları sonra dedenin amcaları sonra onların oğulları sonra babanın dedesinin
amcaları, sonra onların oğulları gelir ve böylece devam eder.
Aynı anne ve baba ile
akrabalığı olan kimse sadece baba ile akrabalığı olandan önceliklidir. Anne
baba bir kardeş, baba bir kardeşden önce gelir. Ebeveynin amcası sadece babanın
amcasından önce gelir. Geri kalanların durumu da böyledir. Baba bir erkek
kardeş, anne baba bir erkek kardeşin oğlundan önce gelir. Çünkü kardeşlik
ciheti daha güçlü ve daha yakındır.
Baba bir erkek kardeşin
oğlu anne baba bir amcadan öncedir. Baba bir amca anne baba bir amca oğlundan
önce gelir. Geri kalanların durumu da böyledir. Allah en iyi bilendir. Geriye
bir kız, anne baba bir kız kardeş ile baba bir erkek kardeş bırakan bir
kimsenin mirası bizim ve cumhurun mezhebine göre şu şekilde paylaştırılır:
Mirasının yarısı kızına, geri kalanı ise kız kardeşine verilir. Baba bir erkek
kardeşine bir şey düşmez.
İbn Abbas (radıyallahu
anh), dedi ki: Mirasın yarısı kızınındır, geri kalanı ise erkek kardeşinindir,
kızkardeşine bir şey verilmez. Bu babta sözkonusu edilen hadis, onun kanaatinin
lehine açıkça delil teşkil etmektedir. Allah en iyi bilendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: