SAHİH-İ MÜSLİM |
BUYU’ |
7 - باب حكم
بيع المصراة.
7- SÜTÜN BİRİKMESİ
MAKSADI İLE MEMESİ BAĞLANMIŞ DAVARI SATMANIN HÜKMÜ BABI
23 - (1524) حدثنا
عبدالله بن
مسلمة بن
قنعب. حدثنا
داود بن قيس
عن موسى بن يسار،
عن أبي هريرة
قال : قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (من
اشترى شاة
مصراة
فلينقلب بها.
فليحلبها. فأن
رضى حلابها
أمسكها. وإلا
ردها ومعها
صاع من تمر).
3809-2311- Bize Abdullah
b. Mesleme b. Ka'neb tahdis etti, bize Davud b. Kays, Musa b. Yesar'dan tahdis
etti, o Ebu Hureyre'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "Kim memeleri bağlanmış bir koyun satın alırsa onu
götürüp sütünü sağsın. Şayet süt vermesini beğenirse onu alıkoyar. Aksi
taktirde beraberinde bir sa hurma ile birlikte onu geri verir" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
2148; Nesai, 4500;
24 - (1524) حدثنا
قتيبة بن
سعيد. حدثنا
يعقوب (يعني
ابن عبدالرحمن
القاري) عن
سهيل، عن
أبيه، عن أبي
هريرة؛
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال (من
ابتاع شاة
مصراة فهو
فيها بالخيار
ثلاثة أيام.
إن شاء أمسكها
وإن شاء ردها.
ورد معها صاعا
من تمر).
3810-24/2- Bize Kuteybe
b. Said tahdis etti ... Ebu Hureyre'den rivayete göre Rasulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "Kim memeleri bağlanmış bir koyun satın alırsa o koyun
hakkında üç gün muhayyerdir. Dilerse onu alıkoyar, dilerse onu beraberinde bir
sa hurma ile birlikte geri verir" buyurdu.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
25 - (1524) حدثنا
محمد بن عمرو
بن جبلة بن
أبي رواد.
حدثنا أبي
عامر (يعني
المقدي).
حدثنا قرة عن
محمد. عن أبي
هريرة ، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال (من
اشترى شاة
مصراة فهو
بالخيار
ثلاثة أيام.
فإن ردها رد معها
صاعا من طعام،
لا سمراء).
3811-25/3- Bize Muhammed
b. Amr b. Cebele b. Ebu Revvad tahdis etti. .. Ebu Hureyre Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'den: "Kim memeleri bağlanmış bir koyun satın alırsa o üç
gün muhayyerdir. Eğer onu geri çevirecek olursa beraberinde -buğdaydan başka-
bir sa' yiyecek (zahire) ile geri iade eder" buyurdu.
Diğer tahric: Tirmizi,
1252
26 - (1524) حدثنا
ابن أبي عمر.
حدثنا سفيان
عن ايوب، عن محمد،
عن أبي هريرة،
قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (من
اشترى شاة
مصراة فهو بخير
النظرين. إن
شاء أمسكها،
وإن شاء ردها.
وصاعا من تمر،
لا سمراء).
3812-26/4- Bize İbn Ebu
Ömer tahdis etti. .. Ebu Hureyre dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Kim memeleri bağlanmış bir koyun satın alırsa o iki husustan
birisini seçmekte serbesttir. Arzu ederse onu alıkoyar, dilerse -buğday
dışında- bir sa hurma ile birlikte onu geri verir" buyurdu.
Diğer tahric: Nesai,
4501
27 - (1524) وحدثنا
ابن أبي عمر.
حدثنا
عبدالوهاب عن
أيوب، بهذا
الإسناد. غير
أنه قال (من
اشترى من الغنم
فهو بالخيار).
3813-27/-5- Bunu bize
İbn Ebu Ömer de tahdis etti, bize Abdülvehhab, Eyyub’DAN bu isnad ile tahdis
etti ancak o: "Her kim koyun türünden satın alırsa o muhayyerdir"
dedi.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
28 - (1524) حدثنا
محمد بن رافع.
حدثنا
عبدالرزاق.
حدثنا معمر عن
همام بن منبه.
قال: هذا ما
حدثنا أبي هريرة
عن رسول الله
صلى الله عليه
وسلم. فذكر
أحاديث منها.
وقال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم (إذا ما
أحدكم اشترى
لقحة مصراة أو
شاة مصراة،
فهو بخير النظرين
بعد أن
يحلبها، إما
هي، وإلا
فليردها وصاعا
من تمر).
3814-28/6- Bize Muhammed
b. Rafi' tahdis etti, bize Abdurrezzak tahdis etti, bize Ma'mer, Hemmam b.
Münebbih'den şöyle dediğini tahdis etti: Bu Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem)'den rivayetle Ebu Hureyre'nin bize tahdis ettiğidir. Böyle deyip
çeşitli hadisler zikretti. Onlardan birisi de şudur: Yine Ebu Hureyre dedi ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Sizden biriniz
memeleri bağlı, doğumu yakın bir dişi deve yahut memeleri bağlı bir koyun satın
alırsa onu sağdıktan sonra iki husustan birisini seçmekte serbesttir: Ya onu
seçer yahut da onu bir sa hurma ile birlikte geri çevirir."
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
AÇIKLAMA: Tasriye
denilen memeleri bağlama ile ilgili açıklama daha önce geçtiği gibi Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Develerle koyunların memelerini
bağlamayın" buyruğunun açıklaması da, "bir kimsenin kardeşinin satışı
üzerine satış yapmasının haram kılındığı" ünvanlı babta geçmiş
bulunmaktadır.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in (3809) "Kim memeleri bağlı bir koyun satın alırsa ...
beraberinde bir sa hurma ile onu geri versin" diğer rivayette (3810)
"Kim memeleri bağlı bir koyun satın alırsa o onun hakkında üç gün
muhayyerdir. .. geri verir." Diğer bir rivayette (3811) "Kim memeleri
bağlı bir koyun satın alırsa üç gün muhayyerdir. .. Buğday dışında ... geri
verir." Başka bir rivayette (3812) "Kim memeleri bağlı bir koyun
satın alırsa ... buğday dışında bir sa hurma ... " bir başka rivayette
(3814) "sizden biriniz memeleri bağlı bir dişi deve yahut bir koyun satın
alırsa ... " buyurmaktadır.
Memeleri bağlı hayvan
demek olan musarrat lafzı bunun türeyişi ile ilgili açıklama az önce adını
verdiğimiz babta geçmiş bulunmaktadır.
Likha ve lekha ise
doğumuna iki ya da üç ay kadar kalmış dişi deve demektir. Kesreli söyleyiş olan
likha söyleyişi daha fasihtir. Çoğulu "kırba" lafzının çoğulunun
"kurab" gelmesi gibi "lukah" diye gelir. Semra ise buğday
demektir.
Memelerin bağlanmasının
haram olduğu ve bu hadis-i şeriflerde haram olduğu belirtilmekle birlikte
satışın sahih olduğu, bununla birlikte tedlisin (kusurun gizlenmesi işleminin)
bulunduğu diğer alışverişler hakkında da muhayyerliğin sabit olduğuna dair
açıklamalar da daha önce geçmişti. Mesela saçları ağarmış cariyenin saçlarını
siyaha boyamak yahut saçları düz iken saçlarını dalgalı yapmak ve benzeri işler
bu tedlise bir örnektir.
Mezhep alimlerimiz
memeleri bağlı hayvanı satın alan kimsenin geri verme muhayyerliğinin, durumu
öğrenmesinin hemen akabinde mi olması gerektiği yoksa bunun üç gün süre ile mi
devam ettiği hususunda farklı görüşlere sahiptir. Bu hadislerin zahirinden
ötürü üç gün süre devam eder denilmiştir. Ama mezhep alimlerimize göre daha
sahih görülen bunun derhal yapılacağıdır. Bazı hadislerdeki "üç gün"
kaydını ise memeleri bağlı olduğunu ancak üç gün içerisinde anlaması hali hakkında
yorumlamışlardır. Çünkü çoğunlukla bu durum üç günden aşağı bir süre içerisinde
bilinmez. Eğer ikinci günde birinci güne göre sütü eksilecek olursa bu
eksilmenin o gün için iyi olmayan bir yerde otlaması ya da başka bir arızi
sebep dolayısı ile eksilmiş olma ihtimali vardır. Ama aynı durum üç gün devam
edecek olursa o hayvanın memelerinin bağlanmış olduğu anlaşılmış olur. Hayvanı
sağdıkdan sonra memeleri bağlı hayvanı geri vermeyi seçecek olursa onun sağdığı
süt ister çok ister az olsun aldığı hayvan ister deve ister koyun ister inek
olsun bir sa hurma ile geri verir.
Mezhebimizin görüşü
budur. Malik, Leys, İbn Ebi Leyla, Ebu Yusuf, Ebu Sevr, muhaddislerin
fukahaları da böyle demiştir. Sahih ve sünnete muvafık olan da budur. Fakat
bazı mezhep alimlerimiz o şehrin temel gıdasından bir sa geri verir, özellikle
hurma vermesi gerekmez demişlerdir.
Ebu Hanife ve Irak'lı
alimlerden bir kesim ile bazı Maliki mezhebi alimleri ile ve Malik'den gelen
garib bir rivayete göre ise o hayvanı geri vermekle birlikte beraberinde bir sa
hurma da vermez. Çünkü asıl olan şudur: Bir kimse eğer başkasına ait olan bir
şeyi telef edecek olursa şayet misli varsa onun mislini, değilse kıymetini geri
verir. Bunun dışında başka türden bir mal vermek ise bu husustaki asıl ilkelere
aykırıdır.
Cumhur ise buna şu
şekilde cevap vermektedir: Sünnet varid olduğu taktirde akli gerekçelerle ona
karşı çıkılmaz. Bunun bir sa hurma ile kayıtlanmasındaki hikmet ise o zamanda
onların temel gıdalarını çoğunlukla hurmanın teşkil etmiş olmasıdır. Dolayısı ile
şeriatın hürmü bu doğrultuda devam eder. Onun mislinin ya da kıymetinin
verilmesinin icap etmeyip aksine sağılan süt az ya da çok olsun bir sa vermenin
vücubu ise bunun başvurulacak bir sınır ve davalaşılma halinde kendisi ile
ihtilafın ortadan kalkacağı bir sınır olması içindir.
Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) de davalaşmaları ortadan kaldırıp davalaşnaya sebep teşkil edecek
her bir hususu engellemeye çokça özen gösterirdi. Bazı hallerde memeleri bağlı
hayvanın satımı çöllerde ve köylerde gerçekleşebilir ve bazı yerlerde bunun
değerinin ne olduğunu bilmeyecek ve bu hususta sözüne itimad edilecek kimseler
de bulunmayabilir. Süt de telef olabilir, onun azlığı ve çokluğu kendisi olup
olmadığı hususunda da birbirleri ile tartışabilirler. Bundan dolayı şeriat
onlara tartışmayı ortadan kaldıracak değişmez bir ölçü tayin etmiştir. O da bir
sa hurmadır. Bunun bir benzeri de diyettir. Diyet miktarı YÜZ devedir. Maktulün
durumunun farklı oluşu tartışmaları ortadan kaldırmak için diyette farklılık
göstermez. Cenine karşı işlenen
cinayette bir çocuk köle
(gurre)nin öngörülmesi de buna benzer. Ceninin erkek yahut dişi olması
hilkatinin tam ya da eksik olması, güzel ya da çirkin olması farklılık
göstermez. Bunun bir diğer örneği de zekatta iki farklı şey arasındaki farkı
telafi etmek için bunu iki koyun yahut yirmi dirhem olarak -tartışmayı kesmek
için- tespit etmiştir. İkisi arasındaki fark az ya da çok olsun hüküm
değişmemektedir. Hattabi ve başkaları buna benzer anlamda açıklamalar
yapmışlardır. Allah en iyi bilendir.
Eğer tazminat menfaate
karşılıktır ilkesi ile birlikte müşteri neden sütün yerine bir karşılık
vermekle yükümlü tutulmuştur ve niçin kusurlu bir şey satın alan sonra da o
kusuru öğrendikten sonra bu kusur sebebi ile malı geri verdiği taktirde ondan
elde ettiği geliri ya da elinde meydana gelmiş olan kazançları geri çevirmek
zorunda değildir diye sorulacak olursa cevabımız şu olur: Süt müşterinin elinde
hasıl olan gelir ve verim türünden değildir. Aksine bu süt satıcı nezdinde iken
zaten mevcuttu. Akit sırasında vardı ve hem onun hem koyunun üzerine birlikte
akit yapılmıştı. Dolayısı ile ikisi birlikte tek bir bedel ile satılmış
oldular. Müşterinin mülkünde ortaya çıkan başka şeylerle karıştığından ötürü
sütün kendisini geri verme imkansız olduğundan, onun yerini tutacak başka bir
şeyin verilmesi kap etmektedir. Allah en iyi bilendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
8- SATILIK MALI
KABZETMEDEN ÖNCE SATMANIN BATIL OLDUĞU BABI