SAHİH-İ MÜSLİM

HAC

(74) باب سفر المرأة مع محرم إلى حج وغيره

74- KADININ HACC VE BAŞKA YOLCULUKLAR İÇİN BİR MAHREM İLE BİRLİKTE SEFERE ÇIKMASI BABI

413 - (1338) حدثنا زهير بن حرب ومحمد بن المثنى. قالا: حدثنا يحيى (وهو القطان) عن عبيدالله. أخبرني نافع عن ابن عمر ؛ أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال"لا تسافر المرأة ثلاثا، إلا ومعها ذو محرم".

3245-413/1- Bize Zuheyr b. Harb ve Muhammed b. el-Müsenna da tahdis edip dediler ki: Bize Yahya -ki el-Kattan'dır- Ubeydullah'dan haber verdi, bana Nafi', İbn Ömer'den haber verdiğine göre Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kadın beraberinde bir mahremi bulunmadıkça üç (günlük uzaklığa) yolculuk yapmasın" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 1087; Ebu Davud, 1727

(1338) وحدثنا أبو بكر بن أبي شيبة. حدثنا عبدالله بن نمير وأبو أسامة. ح وحدثتا ابن نمير. حدثنا أبي. جميعا عن عبيدالله، بهذا الإسناد. في رواية أبي بكر: فوق ثلاث وقال ابن نمير في روايته عن أبيه " ثلاثة إلا ومعها ذو محرم".

3246- .. ./2- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe de tahdis etti, bize Abdullah b. Numeyr ve Ebu Üsame tahdis etti (H.) Bize İbn Numeyr de tahdis etti, bize babam tahdis etti, hepsi birlikte Ubeydullah’DAN bu isnad ile hadisi rivayet etti.

Ebu Bekir'in rivayetinde: "Üç (gün)den fazla" denilmektedir. İbn Numeyr de babasından rivayetinde: "Beraberinde mahremi olmadıkça üç (gün)" demiştir.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

414 - (1338) وحدثنا محمد بن رافع. حدثنا ابن أبي فديك. أخبرنا الضحاك عن نافع، عن عبدالله بن عمر، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال

"لا يحل لإمرأة، تؤمن بالله واليوم الآخر، تسافر مسيرة ثلاث ليال، إلا ومعها ذو محرم".

3247-414/3- Bize Muhammed b. Rafi'de tahdis etti. .. Abdullah b. Ömer Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den: "Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadına beraberinde bir mahremi bulunmadıkça üç günlük bir mesafeye yolculuk yapması helal değildir" buyurdu.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

415 - (827) حدثنا قتيبة بن سعيد وعثمان بن أبي شيبة. جميعا عن جرير. قال قتيبة: حدثناجرير عن عبدالملك (وهو ابن عمير) عن قزعة، عن أبي سعيد. قال: سمعت منه حديثا فأعجبني. فقلت له: أنت سمعت هذا من رسول الله صلى الله عليه وسلم ؟ قال: فأقول على رسول الله صلى الله عليه وسلم ما لم أسمع. قال: سمعته يقول: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم

"لا تشدوا الرحال إلا إلى ثلاثة مساجد. مسجدي هذا، والمسجد الحرام، والمسجد الأقصى". وسمعته يقول "لا تسافر المرأة يومين من الدهر إلا ومعها ذو محرم منها، أو زوجها".

3248-415/4- Bize Kuteybe b. Said ve Osman b. Ebu Şeybe birlikte Cerir'den tahdis etti. Kuteybe dedi ki: Bize Cerir, Abdulmelik -ki o b. Umeyr'dir- den tahdis etti, o Kazaa'dan, o Ebu Said'den rivayet etti. Kazaa dedi ki: Ben ondan (Ebu Said'den) bir hadis dinledim ve o hoşuma gitti. Ona: Bunu Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den sen mi dinledin dedim. O Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hakkında duymadığımı nasıl söyleyebilirim, dedi.

Kazaa dedi ki: Onu (Ebu Said'i) şöyle derken dinledim: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Yükler ancak şu üç mescide (yolculuk için) bağlanır: Benim bu mescidime, Mescid-i Haram'a ve Mescid-i Aksa'ya." Yine onu şöyle buyururken dinledim: "Kadın beraberinde kendisine mahrem olan bir kişi yahut kocası bulunmadıkça iki gün sürelik bir yolculuğa çıkmasın. "

416 - (827) وحدثنا محمد بن المثنى. حدثنا محمد بن جعفر. حدثنا شعبة عن عبدالملك بن عمير. قال: سمعت قزعة قال: سمعت أبا سعيد الخدري قال:

سمعت من رسول الله صلى الله عليه وسلم أربعا. فأعجبنني وآنقنني. نهى أن تسافر المرأة مسيرة يومين إلا ومعها زوجها أو ذو محرم. واقتص باقي الحديث.

3249-416/5- Bize Muhammed b. el-Müsenna da tahdis etti. .. Abdulmelik b. Umeyr dedi ki: Kazaa'yı şöyle derken dinledim: Ebu Said el-Hudri'yi şöyle derken dinledim: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den dört (hadis) dinledim. Onlar benim hoşuma gitti ve onları beğendim. Kadının beraberinde kocası yahut mahremi olmadan iki günlük uzaklığa yolculuk yapmasını yasakladı, sonra hadisin geri kalan kısmını nakletti.

417 - (827) حدثنا عثمان بن أبي شيبة. حدثنا جرير عن مغيرة، عن إبراهيم، عن سهم ابن منجاب، عن قزعة، عن أبي سعيد الخدري. قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم

"لا تسافر المرأة ثلاثا، إلا مع ذي محرم".

3250-417/6- Bize Osman b. Ebu Şeybe de tahdis etti ... Kazaa, Ebu Said el-Hudri'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kadın beraberinde mahrem olmaksızın üç (günlük uzaklıkla yolculuk yapmasın."

418 - (827) وحدثني أبو غسان المسمعي ومحمد بن بشار. جميعا عن معاذ بن هشام. قال أبو غسان: حدثنا معاذ. حدثني أبي عن قتادة، عن قزعة، عن أبي سعيد الخدري ؛ أن نبي الله صلى الله عليه وسلم قال

"لا تسافر امرأة فوق ثلاث ليال، إلا مع ذي محرم".

3251-418/7- Bana Ebu Gassan el-Mismai ve Muhammed b. Beşşar da birlikte Muaz b. Hişam'dan tahdis etti. Ebu Gassan dedi ki: Bize Muaz tahdis etti, bana babam Katade'den tahdis etti, o Kazaa'dan, o Ebu Said el-Hudri'den rivayet ettiğine göre Allah'ın Nebi'si (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Kadın beraberinde mahremi olmadığı sürece üç geceden fazla (uzaklığa) yolculuk yapmasın" buyurdu.

(827) وحدثناه ابن المثنى. حدثنا ابن أبي عدي عن سعيد، عن قتادة، بهذا الإسناد. وقال " أكثر من ثلاث، إلا مع ذي محرم".

3252- .. ./8- Bunu bize İbnu'l-Müsenna da tahdis etti, bize İbn Ebu Adiyy Said'den tahdis etti, o Katade'den bu isnad ile rivayet etti ve: "Beraberinde mahrem olmadan üç (gün)den fazla" dedi.

419 - (1339) حدثنا قتيبة بن سعيد. حدثنا ليث عن سعيد بن أبي سعيد، عن أبيه ؛ أن أبي هريرة قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم

"لا يحل لإمرأة مسلمة تسافر مسيرة ليلة. إلا ومعها رجل ذو حرمة منها ".

3253-419/9- Bize Kuteybe b. Said de tahdis etti, bize Leys, Said b. Ebu Said'den tahdis etti, o babasından rivayet ettiğine göre Ebu Hureyre dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Müslüman bir kadına beraberinde kendisine mahrem olan bir erkek olmaksızın bir gecelik uzaklığa yolculuk yapması helal değildir" buyurdu.

Diğer tahric: Ebu Davud, 1723

420 - (1339) حدثني زهير بن حرب. حدثنا يحيى بن سعيد عن ابن أبي ذئب. حدثنا سعيد بن أبي سعيد عن أبيه، عن أبي هريرة، عن النبي صلى الله عليه وسلم. قال

"لا يحل لإمرأة تؤمن بالله واليوم الآخر، تسافر مسيرة يوم وليلة، إلا مع ذي محرم".

3254-420/10- Bana Zuheyr b. Harb da tahdis etti ... Ebu Hureyre'den rivayete göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: ''Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadının beraberinde mahremi bulunmaksızın bir günlük mesafeye yolculuk yapması helal değildir. "

Diğer tahric: Buhari, 1088

421 - (1339) وحدثنا يحيى بن يحيى. قال: قرأت على مالك عن سعيد بن أبي سعيد المقبري، عن أبيه، عن أبي هريرة ؛ أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال

"لا يحل لإمرأة تؤمن بالله واليوم الآخر، تسافر مسيرة يوم وليلة، إلا مع ذي محرم عليها".

3255-421/11- Bize Yahya b. Yahya da tahdis edip dedi ki: Malik'e Said b. Ebu Said el-Makburi'den rivayetini okudum. O babasından, o Ebu Hureyre'den, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den şöyle buyurduğunu rivayet etti: ''Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadına beraberinde kendisine mahrem olan bir kişi bulunmadıkça bir gün ve bir gecelik uzaklığa yolculuk yapması helal olmaz. "

Diğer tahric: Ebu Davud, 1724; Tirmizi, 1170

422 - (1339) حدثنا أبو كامل الجحدري. حدثنا بشر (يعني ابن مفضل) حدثنا سهيل بن أبي صالح عن أبيه، عن أبي هريرة، قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم

"لا يحل لإمرأة أن تسافر ثلاثا، إلا ومعها ذو محرم منها".

3256-422/12- Bize Ebu Kamil el-Cahderı de tahdis etti. .. Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Beraberinde kendisine mahrem olan bir kişi bulunmadığı sürece bir kadına üç (günlük m esafe) ye yolculuk yapması helal değildir. "

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

423 - (1340) وحدثنا أبو بكر بن أبي شيبة وأبو كريب. جميعا عن أبي معاوية. قال أبو كريب: حدثنا أبو معاوية عن الأعمش، عن أبي صالح، عن أبي سعيد الخدري، قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم

"لا يحل لإمرأة تؤمن بالله واليوم الآخر، أن تسافر سفرا يكون ثلاثة أيام فصاعدا، إلا ومعها أبوها أو ابنها أو زوجها أو أخوها أو ذو محرم منها".

3257-423/13- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Ebu Kureyb de birlikte Ebu Muaviye'den tahdis etti. Ebu Kureyb dedi ki: Bize Ebu Muaviye, A'meş'den tahdis etti, o Ebu Salih'den, o Ebu Said el-Hudri'den şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: ''Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadına beraberinde babası yahut oğlu yahut kocası yahut kardeşi veya ona mahrem olan bir kimse bulunmadan üç gün ve daha fazla bir uzaklığa yolculuk yapması helal değildir. "

Diğer tahric: Ebu Davud, 1726; Tirmizi, 1169; İbn Mace, 2898

(1340) وحدثنا أبو بكر بن أبي شيبة وأبو سعيد الأشج. قالا: حدثنا وكيع. حدثنا الأعمش، بهذا الإسناد، مثله.

3258-, .. /13- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Ebu Said el-Eşec de tahdis edip dediler ki: Bize Veki' tahdis etti, bize A'meş bu isnad ile aynısını tahdis etti.

424 - (1341) حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة وزهير بن حرب. كلاهما عن سفيان. قال أبو بكر: حدثنا سفيان بن عيينة. حدثنا عمرو بن دينار عن أبي معبد. قال: سمعت ابن عباس يقول: سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يخطب يقول

"لا يخلون رجل بامرأة إلا ومعها ذو محرم. ولا تسافر المرأة إلا مع ذي محرم" فقام رجل فقال: يا رسول الله ! إن امرأتي خرجت حاجة. وإني اكتتبت في غزوة كذا وكذا. قال " انطلق فحج مع امرأتك".

3259-424/15- Bize Ebu Bekr b. Ebu Şeybe ve Zuheyr b. Harb da tahdis etti, ikisi Süfyan’DAN tahdis etti. Ebu Bekr dedi ki: Bize Süfyan b. Uyeyne tahdis etti, bize Amr b. Dinar, Ebu Ma'bed'den şöyle dediğini tahdis etti: İbn Abbas'ı şöyle derken dinledim: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i hutbe verirken şöyle dinledim: "Bir erkek beraberinde bir mahremi bulunmadığı sürece bir kadın ile halvette kalmasın. Beraberinde mahremi olmadan da kadın yolculuk yapmasın. " Bunun üzerine bir adam: Ey Allah'ın Rasulü! Benim zevcem haccetmek üzere yola çıktı. Ben de şu şu gazaya gitmek üzere yazıldım dedi. Allah Rasulü: "Çık ve zevcenle birlikte haccet" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 1762,3006, 5233

(1341) وحدثناه أبو الربيع الزهراني. حدثنا حماد عن عمرو، بهذا الإسناد، نحوه.

3260- .. ./16- Bunu bize Ebu Rabi' ez-Zehrani de tahdis etti, bize Hammad,

Amr’dan bu İsnad ile buna yakın olarak rivayet etti.

(1341) وحدثنا ابن أبي عمر. حدثنا هشام (يعني ابن سليمان) المخزومي، عن ابن جريج، بهذا الإسناد، نحوه. ولم يذكر "لا يخلون رجل بامرأة إلا ومعها ذو محرم".

3261- .. ./17- Bize İbn Ebu Ömer de tahdis etti, bize Hişam -yani b. Süleyman- el-Mahzumi, İbn Cureyc'den bu isnad ile buna yakın olarak hadisi rivayet etti ve: "Beraberinde mahremi bulunmadıkça bir erkek bir kadınla halvette bulunmasın" bölümünü zikretmedi.

AÇIKLAMA: Bu babta şu hadisler yer almaktadır: (3245) "Bir kadın beraberinde mahremi bulunmaksızın üç (gün uzaklık)'a yolculuk yapmasın."

Diğer rivayette (3246) "Üç günden fazla" bir diğer rivayette (üç gün) denilmektedir.

Başka bir rivayette (3247) ''Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadına ... üç gecelik uzaklığa yolculuk yapmasın ... "

Bir diğer rivayette (3248) "Kadın beraberinde mahremi yahut kocası bulunmadıkça iki günlük bir mesafeye yolculuk yapmasın. "

Başka bir rivayette (3249) "Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kadını iki günlük uzaklığa yolculuk yapmasını yasakladı."

Bir diğer rivayette (3253) "Müslüman bir kadına bir gecelik mesafeye ... helal değildir. "

Diğer bir rivayette (3254) ''Allah'a ve ahiret gününe iman eden bir kadına bir günlük mesafeye ... helal değildir. "

Başka bir rivayette (3255) "Bir gün ve bir gecelik uzaklığa"

Bir başka rivayette de (3259) "Kadın beraberinde mahremi bulunmadan yolculuk yapmasın" denilmektedir. Bunlar Müslim'in rivayetleridir.

Ebu Davud'un zikrettiği bir rivayette de "Kadın bir beridlik uzaklığa sefere çıkmasın" denilmektedir. Berid ise yarım günlük mesafeye denilir.

İlim adamları der ki: Burada lafızlar arasındaki farklılık soru soranların farklı oluşundan ve soru sorulan yerlerin değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte üç günün yasaklanması bir gün ve bir gecenin yahut da bir beridlik mesafenİ1"ı mübah olduğunun açıkça ifade edildiği anlamına gelmez.

Beyhaki dedi ki: Sanki Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e mahremi yanında olmadan bir kadının üç günlük yolculuk yapmasına dair ona soru sorulmuş o da hayır, sonra mahremsiz iki gün yolculuk yapması hakkında ona sorulmuş o yine hayır, bir gün uzaklığa yolculuk yapmasına dair soru sorulmuş yine hayır diye cevap vermiş aynı şekilde bir beridlik mesafe için soru sorulmuş yine bu şekilde cevabını almıştır. Böylelikle ravilerin her biri kendi işittiğini başkasına rivayet etmiştir. Bu rivayetler arasında bir kişinin gelen farklı rivayeti onu belli bir yerde işitmesi ve bazen bunu birisinin bazan da ötekisinin bu rivayeti nakletmesi şeklinde olmuştur. Bunların hepsi de doğrudur. Bütün bu rivayetlerde kendisine "sefer" adının verilebileceği asgari bir sınır bulunmamaktadır. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de kendisine sefer denilebilecek asgari mesafeyi sınırlandırmak istememiştir.

Hasılı kendisine sefer denilebilen her bir mesafeye beraberinde kocası ya da mahremi bulunmadan kadının tek başına yolculuk yapması yasaklanır. Bu uzaklık ister üç gün ister iki gün ister bir gün ister bir berid ister daha başka olsun farketmez. Buna sebep ise İbn Abbas'ın mutlak rivayetidir. Bu ise Müslim'in az önce kaydedilen rivayetlerinin sonuncusudur. O da: "Kadın beraberinde mahremi olmadan yolculuk yapmasın" hadisidir. Bu da kendisine sefer denilen her bir yolculuğu kapsar. Allah en iyi bilendir.

Ümmet gücü yetmesi halinde kadının İslam haccını (farz olan haccı) yerine getirmekle yükümlü olduğunu icma ile kabul etmiş bulunuyor. Buna delil ise yüce Allah'ın: "Beyt'i haccetmek Allah'ın insanlar üzerindeki hakkıdır" (Ali İmran, 97) buyruğu ile Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "İslam beş temel üzerine bina edilmiştir" hadisinin genel hükmü bunu gerektirmektedir. Kadının güç yetirmesi ise erkeğin güç yetirmesi gibidir. Fakat kadının haccetmesi için mahreminin bulunmasının şart olup olmadığı hususunda fukaha ihtilaf etmişlerdir. Ebu Hanife kadına haccın farz olması için mahreminin bulunmasını şart koşmuştur. Kendisi ile Mekke arasında üç merhalelik bir mesafeden daha az olması hali müstesna. Hadis ashabından da rey ashabından da bir topluluk bu hususta ona muvafakat etmiş bulunmaktadır. Bu görüş aynı zamanda Hasan-ı Basri ve Nehai'den de nakledilmektedir. Ata, Said b. Cübeyr, İbn Sirin, Malik, Evzai ve kendisinden meşhur olarak nakledilen görüşünde Şafii farz hacc için mahremin şart olmadığını, aksine kendisine bir zarar geleceğinden yana emin olması şarttır demişlerdir.

Mezhep alimlerimiz der ki: Bu şekilde bir emniyet koca, mahrem ya da güvenilir kadınlar ile birlikte olmak sureti ile hasıl olur. Bize göre bu hususların biri olmadıkça da kadına hacc lazım değildir. Şayet güvenilir tek bir kadın bulacak olursa hacc ona lazım olmaz. Ama onunla birlikte haccetmesi caiz olur. Sahih olan budur.

Mezhep alimlerimizden bazılarının dediklerine göre ise birkaç kadın yahut tek bir kadının varlığı ile haccetmesi gerekir. Bazı hallerde güvenlik ileri derecede olup herhangi bir kimseye ihtiyacı olmayabilir. Hatta bu durumda kafilenin tamamı arasında tek başına yol aldığı halde yine de güven altında olabilir. Şafii'nin açık ifadelerinden ve mezhebine mensup ilim adamlarının çoğunluğundan meşhur olan görüş ise birinci görüştür.

Mezhep alimlerimiz kadının tatavvu haccı, ziyaret ve ticaret yolculuğu ve buna benzer farz olmayan diğer yolculukların durumu hakkında farklı görüşlere sahiptirler. Bazıları bu gibi yolculuklara İslam haccı (farz hac) da olduğu gibi güvenilir kadınlarla birlikte yolculuğa çıkması caizdir, demiştir. Cumhur ise kocası ya da mahremi ile birlikte olmadıkça caiz değildir demişlerdir. Bu hususlardaki sahih hadisler dolayısı ile doğru olan kanaat budur.

Kadı Iyaz dedi ki: İlim adamları hacc ve umre dışında beraberinde bir mahremi bulunmadıkça kadının yolculuğa çıkma hakkının bulunmadığını ittifakla kabul etmişlerdir. Bundan tek istisna dar-ı harbden Hicret etmektir. İlim adamları beraberinde mahrem bulunmasa dahi dar-ı harbden, dar-ı İslam'a Hicret etmesi gerektiğini ittifakla kabul etmişlerdir. Her ikisi arasındaki farka gelince kadının dar-ı küfürde ikamet etmesi şayet dinini açıkça uygulayamıyor, dinine ve nefsine zarar geleceğinden korkuyorsa haram olur. Halbuki haccı geciktirmenin hükmü böyle değildir. Çünkü ilim adamları haccın derhal (fevren) mi yoksa zaman içerisinde mi (terahi) yerine getirilmesi gerektiği hususunda ihtilaf etmişlerdir.

Kadı Iyaz dedi ki: el-Baci dedi ki: Bana göre bu hüküm genç kadın hakkındadır. Kendisine karşı arzu duyulmayan, yaşlı kadın ise bütün yolculuklarda kocasız ve mahremsiz olarak dilediği gibi yolculuk yapabilir. Fakat Baci'nin bu söylediklerine muvafakat etmeye imkan yoktur. Çünkü kadın yaşça büyük dahi olsa her zaman arzu edilir ve ondan bir şeyler beklenebilecek durumdadır. Hem eskiden: 'Her yola düşen bir şeyi bir alan bulunur' denilmiştir. Ayrıca yolculuklarda insanların sefihleri ve oldukça yaşlanmış bir kadın ile de başkası ile de fuhuş yapmaktan çekinmeyecek kadar sıradan kimseler bulunur. Böyle davranmaları ise şehvetlerinin baskın olması, dindarlıklarının, insaf ve haysiyetlerinin azlığı, hainlikleri ve benzeri olumsuz hallerinden ötürüdür. Allah en iyi bilendir.

Ebu Hanife mezhebine mensup fukaha kendi mezheblerinin lehine üç günlük rivayeti seferde namazı kısaltmanın ancak üç güne varan bir yolculukta caiz olacağına delil göstermişlerdir. Ama bu tutarsız bir delillendirmedir. Çünkü hadis-i şerifler az önce geçtiği ve maksadını beyan ettiğimiz gibi farklı şekillerde rivayet edilmiştir. Ayrıca sefer, bir gün hakkında da bir beridlik mesafe hakkında da daha aşağı bir uzaklık hakkında da kullanılabilir. Ben onların bu husustaki şüphe uyandırıcı kanaatlerine el-Müezzeb şerhi, yolcunun namazı babında oldukça yeterli açıklamalarla verilecek cevabı izah etmiş bulunuyorum. Allah en iyi bilendir.

"Beraberinde mahremi olmadıkça" hadisin bu ifadesinde Şafii'nin ve cumhurun bu hususta bütün mahremler birbirine eşittir şeklindeki görüşlerine delil bulunmaktadır. Dolayısıyla yolculuk yapan kadının oğlu, kardeşi, kardeşinin oğlu, kızkardeşinin oğlu, dayısı, amcası gibi neseb yoluyla mahremleriyle de, süt akrabalığı yoluyla süt erkek kardeşi, süt erkek kardeşinin oğlu süt kızkardeşinin oğlu ve benzeri süt akrabalığı dolayısı ile mahrem olanlarıyla kayınpederi, kocasının üveyoğlu gibi sıhhi yolla mahremleriyle yolculuk yapması caizdir. Bunların hiçbirisinde de kerahet sözkonusu değildir. Aynı şekilde bütün bunlar ile birlikte de halvet olması (yalnız başlarına kalmaları) da ihtiyaç olmadan dahi ona bakmaları da caizdir. Fakat bunlardan hiçbirinin kadına şehvetle bakmaları helal olmaz. Şafii ve cumhurun görüşü budur. Bütün bu hususlarda Malik de -kocasının oğlu (üvey oğlu)- dışında muvafakat etmiştir. O kocasının oğlu ile birlikte sefere çıkmasını birinci asırdan sonra insanlar bozulduğundan ötürü mekruh kabul etmiştir. Diğer taraftan insanlar neseb yoluyla kendilerine mahrem olanlardan uzak durdukları şekilde babanın zevcesinden uzak kalmazlar. Çünkü kadın bir fitnedir. Yüce Allah'ın nefislerde yerleştirmiş olduğu neseb yoluyla mahremlerden uzak kalma hali müstesna. Ama hadisin genel ifadesi İmam Malik'in görüşünü reddetmektedir. Allah en iyi bilendir.

Şunu bilelim ki kendilerine bakılması, kendileri ile halvet olunması ve sefere çıkılması caiz olan rriahrem kadınların tanımı şudur: Mübah bir sebep dolayısı ile nikahlanması ebediyyen haram olan her kadın mahrem demektir.

Ebediyyen kaydı zevcenin kızkardeşi, halası, teyzesi ve benzerlerini dışarıda tutmak içindir. "Mübah bir sebeb" kaydı da şüphe ile kendisi ile ilişki kurulmuş kadının annesini ve kızını dışarıda tutmak içindir. Çünkü bunlar da kişiye ebediyyen haram olur. Fakat her ikisi de mahrem değildir. Çünkü şüphe ile ilişki kurmak mübah olmak vasfını taşımaz. Ayrıca böyle bir iş mükellef bir kimsenin yapacağı bir fiil de değildir. "Haramlığı için" kaydı ise kendisi ile li'an yapılmış zevceyi dışarıda tutmak içindir. Çünkü böyle bir kadın mübah olan bir sebep dolayısı ile ebediyyen haram kılınmıştır ama mahrem değildir. Çünkü onunla evlenilmesinin haram oluşu mahremiyetinden (hürmetinden, saygınlığından) dolayı değil, aksine bir ceza ve cezasının ağırlaştırılması içindir. Allah en iyi bilendir.

(3248) "Yükler ancak şu üç mescide gitmek için bağlanır ... " Bu hadis-i şerif bu üç mescidin faziletlerinin büyüklüğünü ve diğer mescitlere göre üstün ayrıcalıklarını açıklamaktadır. Çünkü bunların üçü de enbiya mescididir. Allah'ın salat ve selamları onlara- ayrıca bu mescitlerde namazın ayrı bir fazileti de vardır. Bir kimse Mescid-i Haram'a gitmeyi adayacak olursa hacc yahut umre maksadıyla ona gitmesi gerekir. Eğer diğer iki mescide gitmeyi adayacak olursa Şafii'nin bu hususta iki görüşü vardır. Onun mezhebine mensup ilim adamlarına göre bu iki görüşün daha sahih olanı bu iki mescide gitmenin müstehap olup vacip olmadığı şeklindedir. İkinci görüşe göre ise gidilmesi kap eder. Çok sayıda ilim adamı da böyle demiştir.

Bu üç mescid dışında kalan diğer mescitlere ise adamak sebebi ile gitmek kap etmez, onlara gitmek şeklindeki adaklar da gerçekleşmez. Bizim de bütün ilim adamlarının da görüşü budur. Bundan Muhammed b. Mesleme el-Maliki müstesnadır. O şöyle demiştir: Eğer Kuba mescidine gitmeyi adayacak olursa ona gitmesi gerekir. Çünkü Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) her cumartesi binekli olarak da yürüyerek de oraya giderdi.

Leys b. Sa'd dedi ki: Hangi mescid için adarsa adasın o mescide gitmesi gerekir. Ama büyük çoğunluğun kanaatine göre böyle bir adak da olmaz, bundan dolayı herhangi bir şey yapması da gerekmez.

Ahmed ise: Ona bir yemin keffareti gerekir demiştir.

İlim adamları bu üç mescid dışındaki diğer mescitlere gitmek için yükleri bağlayıp binekleri yola koymanın hükmü hakkında ihtilaf etmişlerdir. Salih kimselerin kabirlerine gitmek, faziletli yerlere gitmek ve benzeri yerler gibi. Mezhep alimlerimizden Şeyh Ebu Muhammed el-Cuveyni bu haramdır demiştir. Kadı Iyaz'ın tercih edileceğine işaret ettiği görüş de budur. Mezhep alimlerimize göre sahih olan da İmamü'l-Harameyn'in ve muhakkık fukahanın tercih ettiği böyle bir yolculuk haram da değildir mekruh da değildir görüşüdür. Çünkü onlar şöyle demişlerdir: Maksat tam ve eksiksiz faziletin ancak özellikle bu üç mescide gitmek için yükleri n bağlanması ile elde edileceğini anlatmaktır. Allah en iyi bilendir.

(3249) "Onlar hoşuma gitti, onları beğendim." Kadı Iyaz dedi ki: Burada "enakneni" ile "a'cebneni" aynı anlamdadır. Lafız farklı olduğu için aynı anlam tekrar edilmiştir. Araplar da beyan ve te'kid maksadı ile bunu çokça yaparlar. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "İşte onların üzerlerine Rabblerinden salatlar ve rahmet vardır. " (Bakara, 157) Allah'tan salat ise zaten rahmet demektir. Yine yüce Allah: "Aldığınız ganimetlerden helal ve tayyib olarak yeyiniz" (el-Enfal, 69) tayyib ise helalin kendisidir. el-Hutaya'nın şu beyti de bu türdendir:

"Hind ne çok sevilir ve Hind'in bulunduğu bir yer ne kadar sevimlidir, Ama Hind'in kendisinden gördüğümüz uzaklaşmaktır, uzak kalmaktır."

Görüldüğü gibi ne'y ve bu'd aynı anlamda (uzaklaşmak, uzak kalmak) iki lafızdır.

(3255) "Bize Yahya b. Yahya tahdis edip dedi, ki: Malik'e Said b. Ebu Said el-Makburi'den okudum ... kendisine mahrem olan birisi ile birlikte olması müstesna." Bu hadis bizim diyarımızın nüshalarında bu şekilde Said'den o babasından diye kaydedilmiştir. Kadı Iyaz dedi ki: Hadis el-CuICıdi, Ebu'l-A'la ve el-Kisai'den rivayet edilen nüshalarda da bu şekildedir, Müslim de bundan önceki isnad da bu hadisi Kuteybe'den, o Leys'den, o Said'den, o babasından diye rivayet etmiştir. Bunu aynı şekilde Buhari ve Müslim de İbn Ebu Zi'b'den, o Said'den, o babasından diye rivayet etmiştir,

(Kadı Iyaz devamla) dedi ki: Ama Darakutni, Buhari ve Müslim'in bu hadisi İbn Ebu Zi'b'den diye tahric ettikleri için Müslim'e de bu hadisi Leys'den, o Said'den, o babasından diye tahric ettiği için istidrakte (eleştiride) bulunmuş ve şöyle demiştir: Doğrusu bu hadisin Said'den, o Ebu Hureyre'den diye "babası" zikredilmeksizin rivayet edilmesidir. Bunun için de şunu delil göstermiştir: Malik, Yahya b. Ebu Kesir ve Süheyl üçü de Said el-Makburi'den, o Ebu Hureyre'den diye rivayet etmişler ve arada "babasından" diye zikretmemişlerdir. Halbuki Müslim'den bu hadisi Yahya b. Yahya'dan, o Malik'den, o Said'den, o Ebu Hureyre'den diye rivayetinde sahih olan babasının adını zikretmeksizin rivayet etmektir. Nitekim Ebu Mesud ed-Dimaşkı de bu hadisi böylece zikrettiği gibi Muvatta ravilerinin çoğunluğu da bunu Malik'den böylece rivayet etmişlerdir. Darakutni dedi ki: Bu hadisi ez-Zehranı ve el-Kuravi de Malik'den rivayet etmişlerdir. Her ikisi de Said'den, o babasından diye rivayet etmişlerdir. Kadı Iyaz'ın açıklamaları bunlardır.

Derim ki: Halef el-Vasıti, el-Etraf adlı eserinde Müslim'in bu hadisi Yahya b. Yahya'dan, o Malik'den, o Said'den, o babasından, o Ebu Hureyre'den diye rivayet ettiğini zikrettiği gibi Ebu Davud da Süneni'nin Kitabu'l-Hacc bölümünde, Tirmizi Nikah bölümünde, el-Hasan b. Ali'den, o Bişr b. Ömer'den, o Malik'den, o Said'den, o babasından, o Ebu Hureyre'den dİye rivayet etmiş ve Tirmizi: Hasen sahih bir hadisdir demiştir. Bu hadisi yine Ebu Davud, Hacc bölümünde el-Ka'nebı ile el-A'la'dan, o Malik'den, o Yusuf b. Musa'dan, o Cerir'den her ikisi de Süheyl'den, o Sa'd'dan, o Ebu Hureyre'den diye rivayet etmektedir. Böylelikle "babası"nın adının zikredilmesinde hafızlar arasında açık bir ihtilaf ortaya çıkmış bulunuyor. Belki de hadisi babasından, o Ebu Hureyre'den diye dinledikten sonra doğrudan Ebu Hureyre'nin kendisinden de dinlemiş ve bazen hadisi böyle bazen de böyle rivayet etmiş olabilir. Onun Ebu Hureyre'den hadis dinlediği ise sahih ve bilinen bir husustur.

(3259) "Sakın bir erkek beraberinde bir mahremi olmadıkça bir kadın ile halvette kalmasın. " Buradaki istisna munkati' bir istisnadır. Çünkü onunla birlikte bir mahremi ne zaman bulunursa artık halvet olmaktan çıkar. O halde hadisin takdiri şöyledir: Sakın bir erkek bir kadın ile birlikte beraberinde mahremi bulunmadıkça oturmasın.

"Beraberinde mahremi olmadıkça" buyruğu ile kadının kendi mahremini de kastetmiş olma ihtimali vardır. Kadına yahut erkeğe mahrem birisi olmasını kastetmiş olma ihtimali de vardır. Bu ikinci ihtimal fukahanın kaidelerine uygun olan bir ihtimaldir. Çünkü kadın ile birlikte oğlu, kardeşi, annesi, kızkardeşi gibi bir mahreminin bulunması ile erkeğin kızkardeşi, kızı, halası, teyzesi gibi bir mahreminin olması durumunda bir fark yoktur. Bütün bu hallerde böyle bir kadınla oturmak caiz olur. Diğer taraftan hadis aynı zamanda koca ile de tahsis edilmiştir. Çünkü kadın ile birlikte kocası varsa artık o da mahrem gibidir ve bu durumda böyle bir kadınla oturmanın caiz oluşu öncelikle sözkonusu olur.

Beraberlerinde üçüncü bir şahıs bulunmaksızın yabancı bir erkeğin yabancı bir kadın ile halvet olması ise ilim adamlarının ittifakı ile haramdır. Aynı şekilde beraberlerinde iki-üç yaşında ve benzeri yaşı küçük olduğundan ötürü kendisinden haya edilmeyen birisinin bulunması halinde de hüküm budur. Çünkü bunun varlığı ile yokluğu arasında bir fark yoktur. Aynı şekilde birden çok yabancı bir kadın ile bir arada bulunacak olursa bu da -tek bir erkeğin yabancı kadınlarla birlikte bulunması halinin aksine- haramdır. Bir erkeğin yabancı kadınlarla birlikte olması sahih olan görüşe göre caizdir. Bu meseleyi Mühezzeb şerhinin Hacc Kitabı'nın baş taraflarında İmamlar'ın Sıfatları Babı'nda açıklamış bulunuyorum. Tercih olunan da güzel yüzlü yabancı tüysüz birisi ile başbaşa kalmak, kadın ile halvette kalmak gibidir. Kadın ile halvetin haram olduğu yerlerde onunla da halvette kalmak haram olur. Ancak kendilerini koruyan erkekler topluluğu arasında bulunması hali müstesnadır.

Mezhep alimlerimiz der ki: Halvetin haram olduğunu söylediğimiz hallerde namazda ya da başka hallerde halvette kalmak arasında bir fark yoktur. Bütün bunlardan ise zaruret konumları istisna edilir. Mesela yabancı bir kadını tek başına yolda kalmış bulacak olursa ya da buna benzer bir hal ile karşılaşırsa onunla birlikte yoluna devam etmesi onun için mübah olur. Hatta eğer onu bırakacak olursa, ona zarar geleceğinden korkarsa onunla birlikte bulunması onun için bir gereklilik olur. Bunda bir görüş ayrılığı yoktur. Buna ifk olayı ile ilgili Aişe (r.anha)'nın hadisi delildir. Allah en iyi bilendir.

"Bir adam: Ey Allah'ın Rasulü! Benim zevcem haccetmek üzere çıktı..

Zevcenle birlikte haccet." Burada birbirleri ile çatışan hususlardan daha önemli olana öncelik tanımak hükmü anlaşılmaktadır. Çünkü kocanın gaza için sefere çıkması ile zevcesi ile birlikte haccetmesi arasında tearuz (çatışma) sözkonusu olunca zevcesi ile birlikte haccetmesi tercih edildi. Çünkü gazada başka bir kişi onun yerini tutabilir. Ama zevcesinin tek başına haccetmesi halinde durum bu değildir.

(3261) "Bize İbn Ebu Ömer de tahdis etti... İbn Cureyc'den bu isnad ile buna yakın rivayet etti fakat rivayetinde "beraberinde mahremi bulunmadıkça sakın bir erkek ve bir kadın halvette kalmasın" ibaresini de zikretmedi" İşte burası Ebu İshak, İbrahim b. Süfyan'ın Müslim'den işitmeyi kaçırdığı bölümün bittiği yerdir. Daha önce bunun başlangıcının "Allah saçlarını traş edenlere ve kısaltanIara rahmet buyursun" hadislerinden itibaren olduğunu beyan etmiştik. Buradan itibaren Ebu İshak dedi ki: Bize Müslim b. el-Haccac tahdis edip dedi ki: Bana Harun b. Abdullah da tahdis edip dedi ki: Bize Haccac b. Muhammed tahdis edip dedi ki: İbn Cureyc dedi ki: Bana Ebu Zubeyr tahdis edip hadisi zikretti. Bu ise bununla muttasıl olarak zikrettiği babın başlangıcıdır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

75- HACC VE BAŞKA SEFERLERE ÇIKMAK İÇİN 8İNEĞİNE BİNDİĞİ ZAMAN NE SÖYLEYECEĞİ BABI