|
SAHİH-İ MÜSLİM |
ORUÇ |
(36) باب
استحباب
ثلاثة أيام من
كل شهر وصوم
يوم عرفة
وعاشوراء
والاثنين
والخميس
36- HER AYDAN ÜÇER GÜN ORUÇ
TUTMANIN, AREFE GÜNÜ, AŞURA GÜNÜ, PAZARTESİ VE PERŞEMBE GÜNLERİ ORUCUNUN
MÜSTEHAB OLDUĞU BABI
194 - (1160) حدثنا
شيبان بن
فروخ. حدثنا
عبدالوارث عن
يزيد الرشك.
قال: حدثتني
معاذة
العدوية ؛
أنها سألت
عائشة زوج
النبي صلى
الله عليه
وسلم:
أكان
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم يصوم من
كل شهر ثلاثة
أيام ؟ قالت:
نعم. فقلت لها:
من أي أيام
الشهر كان
يصوم ؟ قالت:
لم يكن يبالي
من أي أيام
الشهر يصوم.
2736- Bize Şeyban b.
Ferruh tahdis etti, bize Abdülvaris, Yezid er-Rişk'den şöyle dediğini tahdis
etti, bana Muaze el-Adeviyye'nin tahdis ettiğine göre o, Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in zevcesi Aişe'ye: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
her aydan üçer gün oruç tutuyor muydu? diye sordu. Aişe: Evet, dedi. Ben ona:
Ayın hangi günlerini oruç tutuyordu? dedim. O: Ayın hangi gunÜ olduğuna
aldırmadan oruç tutardı, dedi.
Diğer tahric: Ebu
Davud, 2453; Tirmizi, 763; İbn Mace, 17966
195 - (1161) وحدثني
عبدالله بن
محمد بن أسماء
الضبعي. حدثنا
مهدي (وهو ابن
ميمون) حدثنا
غيلان بن جرير
عن مطرف، عن
عمران بن حصين
رضي الله
عنهما ؛ أن
النبي صلى
الله علي وسلم
قال له (أو قال
لرجل وهو
يسمع)" يا فلان
! أصمت من سرة
هذا الشهر ؟ "
قال: لا. قال
"فإذا أفطرت،
فصم يومين".
2737- Bana Abdullah b.
Muhammed b. Esma ed-Dubei de tahdis etti, bize Mehdi -ki o b. Meymur'dur-
tahdis etti, bize Gaylan b. Cerir, Mutarrif'den tahdis etti, o İmran b. Huseyn
(r.anhuma)'dan rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
kendisine dedi -yahut bir adama şunları söylerken o da dinliyordu-; "Ey
filan! Bu ayın göbeğinden (ortasından) oruç tuttun mu?" buyurdu. O: Hayır,
dedi. Allah Resulü: "Eğer oruç açarsan sonradan iki gün oruç tut"
buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
1983
AÇIKLAMA: Bu babda
Aişe (r.anha)'nın rivayet ettiği şu hadis yer almaktadır (2736): "Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) her bir aydan üçer gün oruç tutar ve oruç tuttuğu
günün ayın hangi günü olduğuna aldırmazdı" İmran b. Husayn'ın rivayet
ettiği hadiste (2737): "Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kendisine dedi
ki: -yahut bir adama kendisi duyduğu halde şunları söyledi- Ey filan! Bu ayın
göbeğinden oruç tuttun mu? O; hayır deyince, Allah Resulü:
Oruç açarsan daha sonra
iki gün oruç tut buyurdu." Bütün nüshalarda "bu ayın göbeğinden"
(sürre) şeklinde kaydedilmiştir. Müslim bundan sonra da Ebu Katade'nin rivayet
ettiği hadisi sonra yine İmran'ın rivayet ettiği (2743) Şaban'ın sürrelerinde
(sonlarında) oruç tutma ile ilgili hadisini zikretmektedir. İşte bu Müslim'in
İmran'ın birinci rivayetinin he (yuvarlak te) ile ikinci rivayetinin
"re" ile olduğunu açıkça ifade etmiş olmaktadır. Bu sebepten dolayı
bu iki rivayeti birbirinden ayrı kaydetmiş ve birincisini Aişe (r.anha)'nın
rivayet ettiği hadis ile birlikte onun bir açıklaması gibi kaydetmiştir. Sanki
o:
Bu üç günün her ayın
göbeğinden (ortasından) olmasının müstehab olduğunu söylemek ister gibidir. Sürre
(göbek) ayın ortası demektir. Ayın ortasından bu şekilde oruç tutmanın müstehab
olduğu ittifakla kabul edilmiştir. Bu ise bu üç günün beyaz günler
(el-eyyamu'l-bıd) denilen günler olması müstehabtır ki bu günler de onüç,
ondört ve onbeşinci günlerdir. Bu hususta Tirmizi de ve başkalarında bir hadis
gelmiş bulunmaktadır. Bu üç günün oniki, onüç ve ondördüncü gün olduğu da
söylenir. ilim adamları der ki: Belki de Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu
günlerin muayyen olarak oruç tutulmasının gereği düşünülmesi n diye muayyen üç
gün üzerinde ısrarla devam etmemiş olabilir. Ayın göbeği tabiri ve Tirmizi'nin
beyaz günler ilgili hadisi ile bu günlerin faziletine de dikkat çekmiş
olmaktadır.
196 - (1162) وحدثنا
يحيى بن يحيى
التيمي
وقتيبة بن
سعيد. جميعا عن
حماد. قال
يحيى: أخبرنا
حماد بن زيد
عن غيلان، عن
عبدالله بن
معبد
الزماني، عن
أبي قتادة:
رجل
أتى النبي صلى
الله عليه
وسلم فقال:
كيف تصوم ؟
فغضب رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
فلما رأى عمر
رضي الله عنه
غضبه قال:
رضينا بالله ربا،
وبالإسلام
دينا، وبمحمد
نبيا. نعوذ
بالله من غضب
الله وغضب
رسوله. فجعل
عمر رضي الله
عنه يردد هذا
الكلام حتى
سكن غضبه. فقال
عمر: يا رسول
الله ! كيف بمن
يصوم الدهر كله
؟ قال " لاصام
ولا
أفطر" (أو
قال)" لم يصم
ولم يفطر"
قال": كيف من
يصوم يومين
ويفطر يوما ؟
قال " ويطيق
ذلك أحد ؟ "
قال: كيف من
يصوم يوما
ويفطر يوما ؟
قال " ذاك صوم
داود (عليه
السلام) قال:
كيف من يصوم
يوما ويفطر يومين ؟
قال" وددت أني
طوقت ذلك" ثم
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: "ثلاث من
كل شهر. ورمضان
إلى رمضان.
فهذا صيام
الدهر كله.
صيام يوم عرفة،
أحتسب على
الله أن يكفر
السنة التي
قبله. والسنة
التي بعده.
وصيام يوم عاشوراء،
أحتسب على
الله أن يكفر
السنة التي قبله".
2738- Bize Yahya b.
Yahya et-Temımı ve Kuteybe b. Said de birlikte Hammad'dan tahdis etti: Yahya
dedi ki: Bize Hammad b. Zeyd, Gaylan'dan haber verdi, o Abdullah b. Ma'bed
ez-Zimmani'den, o Ebu Katade'den rivayet ettiğine göre bir adam Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelerek, nasıl oruç tutarsın? diye sordu. Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) onun bu sözünden dolayı kızdı. Ömer (r.anh) onun
kızdığını görünce biz Rabb olarak Allah'tan, din' olarak islam'dan, Nebi olarak
Muhammed'den razıyız. Allah'ın gazabından da Resulü'nün gazabından da Allah'a
sığınırız, dedi. Ömer (r.anh) Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
öfkesi dininceye kadar bu sözü tekrar etmeye devam etti. Sonra Ömer: Ey
Allah'ın Resulü! Peki senenin tamamını oruçla geçirenin durumu nedir? diye
sordu. Allah Resulü: "Ne oruç tutmuş, ne de açmış olur" buyurdu.
Yahut da: "Ne oruç tutmuş oldu, ne açmış oldu" buyurdu. Bu sefer
Ömer: Peki iki gün oruç tutup bir gün oruç tutmayanın durumu nasıldır? dedi.
Allah Resulü:
"Kimsenin buna gücü
yeter mi ki?" buyurdu. Ömer: Peki bir gün oruç tutup bir gün oruç
tutmayanın durumu nasıldır? dedi. Allah Resulü: "O dediğin Davud (a.s.)'ın
orucudur" buyurdu. Ömer: Peki bir gün oruç tutup iki gün oruç tutanın
durumu nasıldır? dedi. Allah Resulü: "Bunu yapabilecek güç bana verilmiş
olsayadı diye arzu ederdim" buyurdu. Sonra Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem): "Her aydan üçer gün, Ramazan'dan Ramazana oruç tutulursa işte
bu senenin tamamı oruçla geçirilmiş demek olur. Arefe günü orucunun ise
Allah'tan kendisinden önceki yıl ile kendisinden sonraki yıl için keffaret
olacağını ümit ederim. Aşura günü orucu ile de yüce Allah'ın kendisinden önceki
seneye keffaret olacağını ümit ederim" buyurdu.
Diğer tahric: Ebu
Davud, 2425, 2426; Tirmizi, 749; Nesai, 2382; İbn Mace, 1713, 1730, 1738
197 - (1162) حدثنا
محمد بن
المثنى ومحمد
بن بشار
(واللفظ لابن
المثنى) قالا:
حدثنا محمد بن
جعفر. حدثنا شعبة
عن غيلان بن
جرير. سمع
عبدالله بن
معبد الزماني
عن أبي قتادة
الأنصاري رضي
الله عنه ؛ أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم سئل عن
صومه ؟ قال:
فغضب رسول
الله صلى الله
عليه وسلم. فقال
عمر رضي الله
عنه: رضينا
بالله ربا،
وبالإسلام
دينا، وبمحمد
رسولا،
وببيعتنا
بيعة.
قال:
فسئل عن صيام
الدهر ؟ فقال:
"لا
صام ولا
أفطر (أو ما
صام وما أفطر)
" قال: فسئل عن
صوم يومين
وإفطار يوم ؟
قال " ومن يطيق
ذلك ؟ " قال:
وسئل عن صوم
يوم وإفطار
يومين ؟
قال: "ليت أن
الله قوانا
لذلك" قال: وسئل
عن صوم يوم
وإفطار يوم ؟
قال "ذاك صوم
أخي داود
(عليه السلام)"
قال: وسئل عن
صوم
الاثنين
؟ قال
"ذاك يوم ولدت
فيه. ويوم بعثت
(أو أنزل علي
فيه)" قال:
فقال "صوم
ثلاثة من كل
شهر، ورمضان
إلى رمضان،
صوم الدهر"
قال: وسئل عن
صوم يوم عرفة
؟ فقال "يكفر
السنة
الماضية
والباقية"
قال: وسئل عن
صوم يوم
عاشوراء ؟
فقال "يكفر
السنة
الماضية".
وفي
هذا الحديث من
رواية شعبة
قال: وسئل عن
صوم يوم
الاثنين
والخميس ؟
فسكتنا عن ذكر
الخميس لما
نراه وهما.
2739- Bize Muhammed b.
el-Müsenna ve Muhammed b. Beşşar -ki lafız İbnü'I-Müsenna'ya aittir- tahdis
edip dediler ki: Bize Muhammed b. Cafer tahdis etti, bize Şu'be, Gaylan b.
Cerir'den tahdis ettiğine göre o Abdullah b. Ma'bed ez-Zimmani'yi Ebu Katade
el-Ensari'yi (r.a.)'dan rivayet ederken dinledim. Buna göre Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e orucu hakkında soru sorulmuş. (Ebu Katade) dedi
ki: Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kızdı. Ömer (r.a.):
Rabb olarak Allah'tan, din olarak İslam'dan, Resul olarak Muhammed'den, bey'at
olarak da yaptığımız bey' atten razı olduk dedi.
Ebu Katade dedi ki: Ona
dehr (senenin tümü) orucu hakkında soru soruldu, Allah Resulü: "Ne oruç
tutmuş olur, ne tutmamış olur -ya da oruç ta tutmamış oruç ta açmamış
demektir-" buyurdu. Sonra ona iki gün oruç tutup, bir gün oruç tutmamak
hakkında soru soruldu. O: "Buna kimin gücü yeter ki?" buyurdu. Sonra
ona, bir gün oruç tutup, iki gün oruç tutmamak hakkında soru soruldu. Allah
Resulü: "Keşke Allah bize bunu yapacak gücü verse" buyurdu.
Ona bir gün oruç tutup
bir gün oruç tutmamak hakkında soru soruldu.
O: "O kardeşim
Davud (aleyhisselam)'ın orucu idi" buyurdu. Ona pazartesi günü oruç
tutmaya dair soru soruldu, Allah Resulü: "O doğduğu m gündür ve o günde
bana peygamberlik verildi -yahut o günde üzerime vahiy indirildi-" Allah
Resulü daha sonra: "Her aydan üçer gün ve Ramazan'dan Ramazana oruç tutmak
senenin tamamını oruç tutmak demektir"
Ona arefe günü orucu
hakkında soru soruldu, o: "Geçen senenin ve o senenin günahlarına
keffarettir" buyurdu. Ona aşura günü orucu hakkında soru soruldu: Allah
Resulü: "Geçen senenin günahına keffaret olur" buyurdu.
Bu hadiste Şu'be'nin
rivayetinde: Ona pazartesi ve perşembe günü orucu hakkında da soru soruldu
denilmekte ise de biz perşembenin sözkonusu edilmesini bir yanılma
gördüğümüzden dolayı ayrıca zikretmedik.
(1162) وحدثنا
عبدالله بن
معاذ. حدثنا
أبي. ح وحدثنا أبو
بكر بن أبي
شيبة. حدثنا
شبابة. ح
وحدثنا إسحاق
بن إبراهيم.
أخبرنا النضر
بن شميل. كلهم
عن شعبة، بهذا
الإسناد.
2740- Bunu bize
Ubeydullah b. Muaz da tahdis etti, bize babam tahdis etti, (H.) Bize Ebu Bekr
b. Ebi Şeybe de tahdis etti, bize Şebabe tahdis etti (H.) Bize İshak b. İbrahim
de tahdis etti, bize en-Nadr b. Şuleyh haber verdi, hepsi Şu'be'den bu isnad
ile hadisi rivayet etti.
(1162) وحدثني
أحمد بن سعيد
الدارامي.
حدثنا حبان بن
هلال. حدثنا
أبان العطار.
حدثنا غيلان
بن جرير، في
هذا الإسناد.
بمثل حديث
شعبة. غير أنه
ذكر فيه
الاثنين. ولم
يذكر الخميس.
2741- Bana Ahmed b. Said
ed-Darimi de tahdis etti, bize Habban b. Hilal tahdis etti, bize Eban el-Attar tahdis
etti, bize Gaylan b. Cerir bu isnad ile Şu'be'nin hadisi ile aynen tahdis etti;
ancak o rivayetinde o pazartesiyi sözkonusu etmekle birlikte, perşembe gününü
zikretmedi.
198 - (1162) وحدثني
زهير بن حرب.
حدثنا
عبدالرحمن بن
مهدي. حدثنا
مهدي بن ميمون
عن غيلان، عن
عبدالله بن
معبد
الزماني، عن
أبي قتادة
الأنصاري رضي
الله عنه ؛ أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم سئل عن
صوم الاثنين ؟
فقال
"فيه
ولدت. وفيه
أنزل علي".
2742- Bana Züheyr b.
Harb da tahdis etti, bize Abdurrahman b. Mehdi tahdis etti, bize Mehdi b.
Meymun, Gaylan'dan tahdis etti, o Abdullah b. Ma'bed ez-Zimmani'den, o Ebu
Katade el-Ensari'den (r.anh) Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e
pazartesi günü orucu hakkında soru soruldu o: "O günde doğdum ve o günde
üzerime (vahiy) indirildi" buyurdu.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
AÇIKLAMA: (2738)
"Abdullah b. Ma'bed ez-Zimmani" nisbetinde ze harfi kesreli ondan
sonra da şeddeli bir mim iledir.
"Abdullah b. Ma'bed
ez-Zimmani, Ebu Katade'den rivayet ettiğine göre bir adam Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'e gelip: Nasıl oruç tutuyorsun? dedi." Hadis nüshaların
büyük bir çoğunluğunda Ebu Katade'den: Bir adam geldi... şeklindedir. Buna göre
"adam" anlamındaki lafız hazfedilmiş bir müptedanın haberi olarak ref
ile okunur. Ama bazı nüshalarda bu (güya) düzeltilerek "enne raculen
eta" diye yazılmıştır. Ancak bu düzeltme birinci şeklin doğru olduğunun
bilinmemesini gerektirmektedir. Halbuki belirttiğim gibi bu da doğrudur, bu
sebeble değiştirilmesi caiz değildir. Allah en iyi bilendir.
"Bir adam Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e geldi ve: Nasıl oruç tutuyorsun ? dedi.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de kızdı." İlim adamlarının
dediklerine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in kızmasının sebebi
sorusundan hoşlanmayışıdır. Çünkü böyle bir soru, ona cevap verme ihtiyacını
doğurur. Buna verilecek cevaptan da bir kötülük çıkacağından korkulur. O da
belki de soru soran bu cevapta söylenecek olanı yerine getirmenin vacip
olduğuna inanacak, yahut onu az bulacak ya da durumu daha fazlasını
gerektirmekle birlikte sadece o kadarını yapmakla yetinecekti. Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in tuttuğu kadarı ile yetinmesinin sebebi ise müslümanların
maslahatları, hakları, zevcelerinin, misafirlerinin, kendisine gelen hakları ile
meşguliyetinden dolayı idi. Buna cevap vermeyerek herkes ona uymaya kalkışmasın
ve bu bazıları için bir zarara sebep olmasın. Aslında soru soranın yapması
gereken; ben kaç gün oruç tutayım, yahut nasıl oruç tutayım şeklinde olmalı ve
böylelikle soruyu kendisine ait özelleştirerek sormalıydı ki durumunun
gerektireceği şekilde -başkalarına durumlarının gerektirdiği gibi cevap verdiği
üzere- ona cevap verecekti. Allah en iyi bilendir.
"Bir gün oruç
tutup, iki gün oruç tutmayanın durumu nasıldır? O: Buna yetecek gücün bana
verilmiş olmasını çokça arzu ederdim, buyurdu." Kadi İyaz dedi ki:
denildiğine göre bu, keşke ümmetimin gücü yetseydi anlamındadır. Çünkü Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in buna da fazlasına da gücü yeterdi. Çünkü o,
visal orucu tutar ve: "Ben sizden birisi gibi değilim. Ben Rabbimin
yanında gecemi geçiriyar, O bana yediriyor ve içiriyor" buyururdu.
Derim ki: Bu açıklamayı
ikinci rivayette Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Keşke Allah
bunu yapacak gücü bize vermiş olsaydı" buyruğu bunu desteklemektedir. Ya
da onun böyle demesinin sebebi hanımlarının ve onunla alakah ve onun yanına
gelen diğer müslümanların hakları sebebi ile bunu söylemiştir denilebilir.
"Arafa günü orucu
sebebi ile Allah'ın ... " Yani o gün oruç tutanın her iki yıldaki
günahlarına keffaret olur. İlim adamları bundan maksat küçük günahlardır,
demişlerdir. Bl!nun benzeri bir açıklama abdest ile günahların affedilmesi
(keffareti) ile ilgili yapılmış ve orada küçük günahları olmayanların büyük
günahlarının hafifletilmesinin umulacağı, eğer bunlar da yoksa derecelerinin
yükseltilmesine sebep olacağını söylemiştik.
Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'in dehr (senenin tamamı) orucu tutmak hakkında: "Oruç ta
tutmamış, oruç ta açmamış olur" buyruğuna dair açıklama daha önceden
geçmiş bulunmaktadır.
Bu hadiste Şu'be'nin
rivayeti olarak: "Dedi ki: Ayrıca pazartesi ve perşembe günü orucu
hakkında da ona soruldu. Ama biz bunu bir yanılma gördüğümüz için perşembeyi
sözkonusu etmedik." Buradaki "nerahu (gördüğümüz)" lafzını nun
harfi fethalı olarak da zapt etmişlerdir, ötreli olarak (nurahu: bize öyle
görünüyor ki) diye de zapt edilmiştir. Her ikisi de doğrudur. Kadi İyaz
-Allah'ın rahmeti ona- dedi ki: Müslim'in bunu terk edip onun hakkında bir şey
söylememesi Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in pazartesi günü hakkında:
"o günde doğdum ve o günde peygamber olarak gönderildim -yahut üzerime
(vahiy) indirildi" buyurmuş olmasından dolayıdır. Bu ise diğer
rivayetlerde geçtiği üzere perşembe günü sözkonusu edilmeksizin pazartesi günü
olmuş olaylardır. Şu'be'nin rivayetinde perşembe günü de zikredildiğinden ötürü
Müslim bunu terk etmiştir. Çünkü o Bunun bir yanılma olduğunu görmüştür. Kadi
İyaz dedi ki: Bununla birlikte Şu'be'nin rivayetinin sahih olma ihtimali
vardır. Böylelikle doğum ve vahyin indirilmesi niteliği perşembe günü hakkında
sözkonusu olmaksızın sadece pazartesi günü hakkında sözkonusu olur. Zaten Kadi
İyaz'ın bu söylediği muayyen olarak böyledir. Başka türlü olamaz. Allah en iyi
bilendir.
Her Ayın Hangi Üç Günü
Oruç Tutulur
Kadi İyaz dedi ki: İlim
adamları her ayın oruçla geçirilmesi müstehab üç günün tayini hususunda ilim
adamlarının farklı görüşleri vardır. Ashab ve tabiinden bir topluluk bu üç günü
beyaz günler ile açıklamışlardır ki bunlar da onuç, ondört ve onbeşinci
günlerdir. Bunlar arasında Ömer b. el-Hattab, Ebu Mesud ve Ebu Zer de vardır.
Şafii mezhebi alimleri de böyle demişlerdir. Ancak Nehai ve başkaları ayın
sonunu tercih etmişlerdir. Diğerleri ise başından üç günü tercih etmişlerdir.
Hasan(-ı Basri) bunlardandır. Aişe (r.anha) ve başkaları ise her ayın cumartesi
pazar ve pazartesi günleri oruç tutmayı, sonraki ayda ise salı çArşamba ve
perşembe günleri oruç tutmayı tercih etmişlerdir. Daha başkaları ise pazartesi
ve perşembe günlerini seçmişlerdir. İbn Ömer'in merfu olarak rivayet ettiği bir
hadiste ise ayın ilk pazartesi günü ve ondan sonra iki perşembe günüdür. Ümmü
Seleme'den gelen rivayete göre ise ilk perşembe ve pazartesi ile ondan sonraki
pazartesi günü tutulur.
Bir diğer görüşe göre
ayın ilk günü, onun cu ve yirminci günüdür. Bir başka görüşe göre Malik b.
Enes'in oruç tuttuğu şekildir. Ondan beyaz günlerin oruç tutulmasının mekruh
olduğu rivayeti dahi nakledilmiştir. Maliki mezhebine mensup İbn Şaban dedi ki:
Ayın ilk günü, onbirinci günü ve yirmibirinci günü oruç tutulur. Allah en iyi
bilendir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
37- ŞABAN AY'I
SONLARINDA ORUÇ TUTMAK BABI