|
SAHİH-İ MÜSLİM |
ORUÇ |
(10) باب
بيان وقت
انقضاء الصوم
وخروج النهار
10- ORUCUN VAKTİNİN SON
BULMASI VE GÜNDÜZÜN ÇIKMASININ BEYANI BABI
51 - (1100) حدثنا
يحيى بن يحيى
وأبو كريب
وابن نمير.
واتفقوا في
اللفظ (قال
يحيى: أخبرنا
أبو معاوية.
وقال ابن
نمير: حدثنا
أبي. وقال أبو
كريب: حدثنا
أبو أسامة)
جميعا عن
هشام
ابن عروة، عن
أبيه، عن عاصم
بن عمر، عن
عمر رضي الله
عنه ؛ قال: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم:
"إذا
أقبل الليل
وأدبر
النهار،
وغابت الشمس، فقد
أفطر الصائم".
لم
يذكر ابن نمير
"فقد".
2553-
Bize Yahya b. Yahya, Ebu Kureyb ve İbn Numeyr tahdis etti. -Her üçü de hadisin
lafzında ittifak ettiler.- Yahya: Bize Ebu Muaviye haber verdi, derken İbn
Numeyr bize babam tahdis etti, dedi. Ebu Kureyb ise bize Ebu Usame tahdis etti,
dedi. Hepsi Hişam b. Urve'den, o babasından, o Asım b. Ömer'den, o Ömer
(r.anh)'dan şöyle dediğini rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) buyurdu ki: "Gece gelip, gündüz gidip güneş de battı mı artık oruç
tutan da orucunu açar."
Ama İbn Numeyr:
"Fekad: Artık" lafzını zikretmedi.
Diğer tahric: Buhari,
1954; (Ebu Davud, 2351; Tirmizi, 698
AÇIKLAMA: Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Gece gelip, gündüz gidip ... "
buyruğu şu demektir: Artık oruç tutanın orucu bitmiş, tamamlanmış olur. Bu
andan itibaren o kişiye oruçlu denilmez. Çünkü güneşin batması ile birlikte,
gündüz çıkmış, gece girmiş olur. Gece ise oruç tutulacak bir zaman değildir.
Yine Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Gece gelip, gündüz gidip güneş de
batınca" buyruğu ile ilgili olarak ilim adamları şunları söylemektedir:
Bunların her biri diğer ikisini de kapsar ve onlarla birlikte olur. Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in üçünü beraber sözkonusu etmesinin sebebi
şudur: Kişi bazı hallerde bir vadi ve benzeri bir yerde güneşin batışını
göremeyeceği bir mekanda bulunabilir. O vakit karanlığın gelip aydınlığın
gitmesini esas alır. Allah en iyi bilendir.
52 - (1101) وحدثنا
يحيى بن يحيى.
أخبرنا هشيم
عن أبي إسحاق
الشيباني، عن
عبدالله بن
أبي أوفى رضي
الله عنه. قال:
كنا مع رسول
الله صلى الله
عليه وسلم في سفر
في شهر رمضان.
فلما غابت
الشمس قال:
"يا
فلان ! انزل
فاجدح لنا"
قال: يا رسول
الله ! إن عليك
نهارا. قال
"انزل فاجدح
لنا" قال: فنزل
فجدح. فأتاه
به. فشرب
النبي صلى
الله عليه
وسلم. ثم قال
بيده "إذا
غابت الشمس من
ههنا، وجاء
الليل من
ههنا، فقد
أفطر الصائم".
2554-
Bize Yahya b. Yahya da tahdis etti ... Abdullah b. Ebu Evfa (r.anh) dedi ki:
Ramazan ayında bir yolculukta Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile
birlikte idik. Güneş batınca: "Ey filan! İn de bize bir bulamaç yap"
buyurdu. Adam: Ey Allah'ın Resulü! Üzerin hala gündüzdür, dedi. Allah Resulü:
"İn bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam da inip bir bulamaç yapıp onu
Allah Resulü'ne takdim etti. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) içti sonra eli
ile (batıyı) göstererek: "Güneş buradan batıp gece de buradan gelirse
artık oruçlu orucunu açar" buyurdu.
Diğer tahric: Buhari,
1941, 1955, 1956, 1958,5297; Ebu Davud, 2352
53 - (1101) حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا علي بن
مسهر وعباد بن
العوام عن
الشيباني، عن
ابن أبي أوفى
رضي الله عنه.
قال: كنا مع
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم في سفر.
فلما غابت
الشمس قال
لرجل "انزل
فاجدح لنا"
فقال: يا رسول
الله ! لو
أمسيت ! قال
"انزل فاجدح
لنا" قال: إن
علينا نهارا.
فنزل فجدح له
فشرب. ثم قال:
"إذا
رأيتم الليل
قد أقبل من
ههنا (وأشار
بيده نحو
المشرق) فقد
أفطر الصائم".
2555-
Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe tahdis etti. Bize Ali b. Müshir ve Abbad b.
el-Avvam, eş-Şeybant'den tahdis etti. O, İbn Ebu Evfa (r.anh) dan şöyle
dediğini rivayet etti: Bir seferde Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile
birlikte idik. Güneş batınca bir adama: "İn de bize bir bulamaç yap"
buyurdu. Adam: Ey Allah'ın Resulü! Akşamı etsen (olmaz mı), dedi. Allah Resulü:
"İn de bize bir bulamaç yap" buyurdu. Adam: Üzerimiz henüz gündüzdür,
dedi. Sonra inip ona bulamaç yaptı, o da ondan içti. Sonra da: "Gecenin
-eli ile doğu tarafına işaret ederek- buradan geldiğini görecek olursanız
oruçlu kimse orucunu açar" buyurdu.
(1101) وحدثنا
أبو كامل.
حدثنا
عبدالواحد.
حدثنا سليمان
الشيباني.
قال: سمعت
عبدالله ابن
أبي أوفى رضي
الله عنه
يقول: سرنا مع
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم وهو
صائم. فلما
غربت الشمس
قال "يا فلان !
انزل فاجدح
لنا" مثل حديث
ابن مسهر
وعباد ابن
العوام.
2556- Bize Ebu Kamil de
tahdis etti, bize Abdulvahid tahdis etti ... Abdullah b. Ebu Evfa dedi ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte -o oruçlu iken- bir
yolculuk yaptık. Güneş batınca: "Ey filan! İn de bize bir bulamaç
yap" buyurdu. Sonra hadisi İbn Mushir ve Abbad el-Avvam'ın hadisi ile aynı
şekilde rivayet etti.
54 - (1101) وحدثنا
ابن أبي عمر.
أخبرنا سفيان.
ح وحدثنا
إسحاق. أخبرنا
جرير. كلاهما
عن الشيباني،
عن ابن أبي
أوفى. ح وحدثنا
عبيدالله بن
معاذ. حدثنا
أبي. ح وحدثنا
ابن المثنى.
حدثنا محمد بن
جعفر. قالا:
حدثنا شعبة عن
الشيباني، عن
ابن أبي أوفى
رضي الله عنه،
عن النبي صلى
الله عليه
وسلم. بمعنى
حديث ابن مسهر
وعباد
وعبدالواحد.
وليس في حديث
أحد منهم: في
شهر رمضان.
ولا
قوله "وجاء
الليل من
ههنا" إلا في
رواية هشيم
وحده.
2557- Bize İbn Ebu Ömer
de tahdis etti, bize Süfyan haber verdi (H.) Bize İshak da tahdis etti, bize
Cerir haber verdi (Süfyan'la) ikisi eşŞeybani'den rivayet etti, o İbn Ebu
Evfa'dan rivayet etti (H.) Bize Ubeydullah b. Muaz da tahdis etti, bize babam
tahdis etti (H.) Bize İbnu'l-Müsenna da tahdis etti, bize Muhammed b. Cafer
tahdis edip (Muaz ile birlikte) dediler ki: Bize Şu'be, eş-Şeybani'den tahdis
etti, o İbn Ebu Evfa (r.anh)'dan, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den İbn
Müshir ve Abbad'ın hadisi ile AbdÜıvahid'in hadisi ile aynı manada rivayet
etti. Fakat hiçbirinin hadisi rivayetinde "Ramazan ayında" ibaresi de
"gece buradan gelirse" ibaresi de yoktur. Bu yalnızca Huşeym'in
rivayetinde geçmektedir.
AÇIKLAMA: (2554)
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "İn de bizim için bir bulamaç
yap" buyruğu üzerine "o da inip bir bulamaç yaptı."
Cedeha fiili bir şeyi
başka bir şeye karıştırmaktır. Burada maksat ise sevik (denilen yağ ile
kavrulmuş un)a su katıp pişinceye kadar karıştırmaktır. Mim harfi kesreli
olarak "micdah" ise bazen üç kolu olabilen, kendisi ile içilecek
şeylerin karıştırıldığı ucu eğilmiş bir sopadır.
"Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile bir seferde bulunuyorduk. Güneş batınca bir
adama: in de bize bulamaç yap dedi..." Hadisin anlamı şudur: Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve ashabı oruçlu idiler. Bu hadise de Ramazan
ayında olmuştu. Nitekim Yahya b. Yahya'nın rivayetinde (2554) bunu açıkça ifade
etmiş bulunmaktadır.
Güneş batınca Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ona oruçlarını açmak üzere bir bulamaç yapmasını
emretti. Ancak bu emri alan muhatap kişi güneşin batışından sonraki aydınlığın
kalıntılarını ve kırmızılığı görünce oruç açmanın ancak bunların kayboluşundan
sonra helal olacağını düşünüp kendisince Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
bunları görmediğini bir ihtimal olarak varsaydığından ona bu hususu hatırlatıp
bildirmek istedi. Bunu ise hadisteki: Üzerin henüz gündüzdür, sözü
desteklemektedir. Çünkü ona göre gördüğü bu aydınlık oruçla geçirilmesi icab
eden gündüzün bir parçasının devam ettiğini zannetmişti. Onun bu sözleri ise
akşamı etsen sözleri ile aynıdır. Yani akşam girene kadar geciksen nasıl olur
demektir.
Ona bir kaç defa
hatırlatmada bulunması ise henüz yemenin haram olduğu gündüzün hala devam
ettiğine dair ağırlıklı kanaatinin bulunmasından dolayıdır. Bununla birlikte
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in bu aydınlığa iyi bir şekilde bakıp onu
gözönünde bulundurmama ihtimalini de düşünüyordu. İşte bundan ötürü aydınlığın
hala devam ettiğini ona iyice anlatmak istemişti.
Hadisten çıkartılan bazı
hükümler:
1. Seferde oruç tutmak
caizdir. Ayrıca yolculukta oruç tutmaktan dolayı belli bir meşakketle
karşılaşmayacak kimseler için oruç tutmaktan daha faziletlidir.
2. Mücerred güneşin
batması ile birlikte oruç süresinin bittiği beyan edilmektedir .
3. Oruç açmakta eli
çabuk tutmak müstehabtır.
4. Alim kişiye unutmuş
olabileceğinden korkulan bir hususu hatırlatmakta bir be is yoktur.
5. Hurma ile oruç açmak
vacip değildir. Ancak bir müstehabtır. Bunu terk etse de caizdir.
6. Bundan sonra daha
faziletli olan ise su ile oruç açmaktır. Bu sıralama Ebu Davud'un Süneni ile
başka kaynaklarda yer alan bir hadiste geçmektedir ki hurma ile oruç açmak emr
edilmekle birlikte eğer hurma bulamaz ise su ile oruç açsın. Çünkü o
tertemizdir buyurulmaktadır.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
11- VİSAL ORUCUNUN
YASAK OLDUĞU BABI