|
SAHİH-İ MÜSLİM |
ZEKAT |
باب ترك
استعمال آل
النبي على
الصدقة
52- NEBİ (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) 'İN AL'İNİN ZEKAT TOPLAMAK İLE GÖREVLENDİRİLMELERİNİN TERK
EDİLMESİ BABI
167 - (1072) حدثني
عبدالله بن
محمد بن أسماء
الضبعي. حدثنا
جويرية عن
مالك، عن الزهري
؛ أن عبدالله
بن نوفل بن
الحارث ابن عبدالمطلب
حدثه ؛ أن
عبدالمطلب بن
ربيعة بن الحارث
حدثه قال:
اجتمع
ربيعة بن
الحارث
والعباس بن
عبدالمطلب.
فقالا: والله ! لو
بعثنا هذين
الغلامين
(قالا لي
وللفضل بن
عباس) إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم
فكلماه،
فأمرهما على
هذه الصدقات ،
فأديا ما يؤدي
الناس، وأصاب
مما يصيب ؟
الناس قال:
فبينما هما في
ذلك جاء علي
بن أبي طالب.
فوقف عليهما.
فذكرا له ذلك.
وقال علي بن
أبي طالب:
لاتفعلا. فوالله
؟ ما هو
بفاعل.
فانتحاه
ربيعة ابن الحارث
فقال: والله،
ماتصنع هذا
إلا نفاسة منك
علينا. فوالله
؟ لقد نلت صهر
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم فما
نفسناه عليك.
قال علي
أرسلوهما
فانطلقا.
وإضطجع علي.
قال: فلما صلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم الظهر
سبقناه إلى
الحجرة. فقمنا
عندها. حتى
جاء فأخذ
بآذاننا. ثم
قال: "إخرجا
ماتصرّران"
ثم دخل ودخلنا
عليه. وهو
يومئذ عند
زينب بنت جحش.
قال: فتواكلنا
الكلام. ثم
تكلم أحدنا
فقال: يا رسول
الله: أنت أبر
الناس وأوصل
الناس وقد
بلغنا النكاح.
فجئنا
لتؤمّرنا على
بعض هذه
الصدقات.
فنؤدي إليك كما
يؤدي الناس
ونصيب كما
يصيبون. قال:
فسكت طويلا
حتى أردنا أن
نكلمه. قال:
وجعلت زينب
تلمع علينا من
واء الحجاب أن
لاتكلماه
.قال: ثم قال :
"إن الصدقة
لاتنبغي لآل
محمد. إنما هي
أوساخ الناس .
أدعوا لي
محمية (وكان
على الخمس)
ونوفل بن
الحارث بن
عبدالمطلب".
قال: فجاءاه.
فقال لمحميه "
أنكح هذا
الغلام
ابنتك" (للفضل
بن عباس)
فأنكحه. وقال
لنوفل بن
الحارث
" أنكح هذا
الغلام
ابنتك" (لي)
فأنكحني وقال
لمحمية " أصدق
عنهما من الخمس كذا
وكذا ". قال
الزهري ولم
يسمه لي.
2478-
Bana Abdullah b. Muhammed b. Esma ed-Dubai tahdis etti, bize Cuveyriye
Malik'den tahdis etti, onun ez-Zühri'den rivayet ettiğine göre Abdullah b.
Abdullah b. Nevfel b. el-Haris b. Abdulmuttalib tahdis ettiğine göre Abdullah
b. Rabia b. el-Haris kendisine tahdis edip dedi ki: Rabia b. el-Haris ile
el-Abbas b. el-Muttalib bir araya gelerek: Allah'a yemin olsun ki keşke şu iki
oğlumuzu -(Rabia) dedi ki: Beni ve el-Fadl b. Abbas'ı kastederek- Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e göndersek de onunla konuşsalar. O da onları bu
zekatları toplamak üzere görevlendirse, insanların ödediklerini onlar da
tastamam ödese, aynı şekilde insanların aldıkları ücreti bunlar da alsa, diye
konuştular.
Onlar bunu konuşurlarken
Ali b. Ebu Talib çıkageldi. Onların yanında durdu. Bu hususu ona da söylediler.
Ali b. Ebu Talib: Hayır yapmayın. Allah'a yemin ederim ki o dediğinizi
yapmayacaktır, dedi.
Bu sefer Rabia b.
el-Haris ona karşı çıkarak: Allah'a yemin olsun ki bunu yapmanın sebebi senin
bizi kıskanmandan başka bir sebeb değildir. Allah'a yemin olsun ki sen
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in damadı oldun. Ama biz seni
kıskanmadık dedi.
Bu sefer Ali: Öyleyse
gönderin dedi. İkisi kalkıp gittiler, Ali de uzanıp yattı. (Devamla) dedi ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) öğle namazını kılınca biz ondan önce
odasının kapısına gittik ve kapının önünde durduk. Nihayet gelince kulaklarımızı
tuttuktan sonra: "Haydi içinizde sakladıklarınızı çıkarın" buyurdu.
Cahş kızı Zeynep'in
yanında kalacaktı. Bizler her birimiz sözü diğerine bıraktık. Sonra ikimizden
birisi konuşarak: Ey Allah'ın Resulü! Şüphesiz sen insanların en iyisi
akrabalık bağlarını en çok gözetenlerisin. Evlilik yaşına geldik, şu sadaka
toplama görevlerinden birisine bizleri de tayin etmen için geldik. Böylelikle
diğer insanların sana ödedikleri gibi biz de ödememiz gerekeni eksiksiz
ödeyelim, onların aldıkları ücret gibi biz de ücretimizi alalım, dedi.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) uzunca sustu. Derken biz onunla konuşmak istedik. Zeynep ise
perdenin arkasından bizlere ona bir şey söylemeyin, diye işaret ediyordu. Sonra
Allah Resulü şöyle buyurdu: "Muhakkak sadaka Muhammed'in aile halkına
yakışmaz. Çünkü o insanların (mallarının) kiridir. Bana -ganimetlerin beşte
biri üzerinde görevli bulunan- Mahmiye'yi ve Nevfel b. el-Haris b.
Abdulmuttalib'i çağırın" buyurdu.
İkisi de huzuruna
gelince Mahmiye'ye el-Fadl b. Abbas'ı göstererek "bu gençle kızını
nikahla" buyurdu. O da kızını ona nikahladı. Beni kast ederek Nevfel b.
el-Haris'e de: "Bu gençle kızını nikahla" buyurdu. O da kızını
benimle nikahladı. Sonra Mahmiye'ye: "Sen beşte birden bunların mehirlerini
şu kadar şu kadar ver" buyurdu.
ez-Zühri dedi ki:
(Abdullah b. Abdullah b. Nevfel) bana mehrin ne kadar olduğunu söylememişti.
Diğer tahric: Ebu
Davud, 2985; Nesai, 2608 -muhtasar-
AÇIKLAMA: "Rabia
b. el-Haris karşısına çıktı" ona yönelip ona doğru konuştu. "Senin
böyle yapmanın tek sebebi... içinizde sakladıklarınızı çıkarın."
Dİyarımızdaki asıl
nüshaların çoğunda bu şekilde "tusarrirani: sakladığınız"
şeklindedir. el-Herevi'nin, el-Mazeri'nin ve zapt ehli diğerlerinin zikrettiği
şekil budur. Yani te harfi ötreli, sad fethalı, kesreli bir ra ile ondan sonra
bir diğer re iledir. Bu da kalplerinizde sakladığınız, bir araya getirdiğiniz
sözler demektir. Toplayıp bir araya getirilen her şey için bu fiil kullanılır.
Bazı nüshalarda ise sin
harfi ile "tuserrirani" şeklindedir ki bu da sırdan gelir. Yani bana
sır olarak söyleyeceğiniz şeyleri söyleyin demek olur. Kadi İyaz bu hususta
dört rivayet zikretmektedir. Bu iki rivayetten sonra üçüncü olarak sad harfi
sakin ve ondan sonda dal harfi ile "tusdirani" şeklinde olup bu da
bana neyi arz edecekseniz (söyleyin) demektir. Bu da es-Semerkandi'nin
rivayetidir. Dördüncüsü ise sad ve kesreli vav ile "tusavvirani"
şeklindedir. Kadi İyaz'ın dediği üzere el-Humeydi bu lafzı böylece zapt etmiştir.
(Ne kurguladığınızı söyleyin demek olur) Kadi İyaz devamla dedi ki: Ama çoğu
üstadımızdan naklettiğimiz rivayet sin iledir, dal ile rivayeti uzak bir
ihtimal görmüştür.
Fakat sahih olan bizim
bu diyarımızın nüshalarının bir çoğunda yer aldığını söylediğimiz şekildir.
Aynı şekilde el-Metai sahibi de onu tercih ederek en doğrusu Bunun sad ve iki
re harfi ile "tusarrirani" şeklidir.
"Evlenecek çağa
geldik" bu da yüce Allah'ın: "Nihayet nikahlanacak yaşa
geldiklerinde", (Nisa, 6) buyruğuna benzemektedir.
"Hicabın arkasından
Zeynep bize işaret etmeye başladı" bir kimse elbisesi ya da eli ile işaret
edecek olursa buradaki gibi "elmea ve lemea" fiili kullanılır.
Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'in Abdulmuttalib b. Rabia ile el-fadl b. Abbas'a sadaka (zekat)
toplamak görevini ve ona verilen ücretin de kendilerine verilmesini isteyince:
"Şüphesiz sadaka Muhammed aline yakışmaz" buyurması, zekatın ister
üzerinde çalışmak sebebi ile ister fakirlik, yoksulluk ve bunun dışında kalan
sekiz neden dolayısı ile olsun onlara haram olduğunun delilidir. Mezhep
alimlerimize göre sahih olan' budur. Bazı mezhep alimlerimiz ise Haşim oğulları
ile Muttalib oğullarının zekat toplamak üzerinde çalışan kimsenin (amil) payı
karşılığında onların da toplamak için görevlendirilmelerinin caiz olduğunu
söylemişlerdir. Çünkü bu bir icare akdidir. Ancak bu görüş zayıf ya da
batıldır. Bu görüşün reddi hususunda da bu hadis gayet açıktır.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in: "O ancak insanların kiridir" buyurması zekatın Haşim
oğulları ile Mutt"llib oğullarına haram kılınmasındaki illete (sebeb ve
gerekçeye) dikkat çekmektedir. Bu ise onların şeref ve haysiyetleri ve
kirlerden uzak tutulmak istenmeleridir. "İnsanların kirleri" ise,
zekat onların mallarını ve nefislerini temizleyici bir araçtır anlamındadır.
Nitekim yüce Allah: "Onların mallarından bir sadaka al ki onunla
kendilerini temizleyip arındırasın" (Tevbe, 103) buyurmaktadır. Buna göre
zekat kirlerin kendisi ile yıkandığı su gibidir.
167 - (1072) حدثنا
هارون بن معروف.
حدثنا ابن
وهب. أخبرني يونس بن
يزيد عن ابن
شهاب، عن
عبدالله بن
الحارث بن
نوفل الهاشمي
؛ أن
عبدالمطلب بن
ربيعة بن
الحارث بن
عبدالمطلب
أخبره ؛ أن
أباه ربيعة بن
الحارث بن
عبدالمطلب
والعباس بن
عبدالمطلب،
قالا لعبدالمطلب
بن ربيعة و
للفضل بن
عباس: ائتيا
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. وساق
الحديث بنحو
حديث مالك .
وقال فيه:
فألقى علي
رداءه ثم اضطجع
عليه . وقال :
أنا أبو حسن
القرم. والله !
لا أريم مكاني
حتى يرجع
إليكما
ابناكما،
بحور مابعثتما
به إلى رسول
الله صلى الله
عله وسلم.
وقال في
الحديث: ثم
قال لنا
"إن
هذه الصدقات
إنما هي أوساخ
الناس. إنها
لاتحل لمحمد
ولا
لآل محمد".
وقال: أيضا : ثم
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: " ادعوا
لي محمة بن
جزء" وهو رجل
من بني أسد
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم استعمله
على الأخماس.
2479-
Bize Harun b. Martıf tahdis etti, bize İbn Vehb tahdis etti, bana Yunus b.
Yezid İbn Şihab'dan haber verdi, o Abdullah b. el-Haris b. Nevfel el-Haşimi'den
rivayet ettiğine göre Abdulmuttalib b. Rabia b. el-Haris b. Abdulmuttalib'in
kendisine haber verdiği üzere babası Rabia b. el-Haris b. Abdulmuttalib ile
el-Abbas b. Abdulmuttalib, Abdulmuttalib b. Rabia ile el-Fadl b. Abbas'a:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gidin dediler ve hadisi Malik'in
hadisi rivayet ettiğine yakın olarak rivayet etti. Bu rivayetinde şunları da
söyledi: Bunun üzerine Ali ridasını bıraktıktan sonra üzerine yattı ve: Ben
kahraman Ebu Hasan Allah'a yemin olsun ki oğullarınız size onları Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gönderdiğiniz maksat ile ilgili cevabını alıp
getirmedikleri sürece yerimden ayrılmayacağım dedi.
Yine bu hadiste (ravi)
dedi ki: Sonra (Allah Resulü) bize: "Şüphesiz bu sadakalar ancak
insanların kiridir ve şüphesiz bu sadaka Muhammed'e de Muhammed'in aline de
helal değildir" buyurdu. Yine ravi şöyle dedi: Sonra Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bana Mahmiye b. Cez'i çağırın"
buyurdu. Mahmiye ise Esed oğullarından bir adam idi. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) kendisini ganimetlerin beşte biri üzerine görevlendirmişti.
AÇIKLAMA: "Bize
Harun b. Ma'ruf tahdis etti, bize İbn Vehb tahdis etti, bana Yunus b. Yezid İbn
Şihab'dan haber verdi, o Abdullah b. el-Haris b. Nevfel el-Haşimi'den rivayet
ettiğine göre Abdulmuttalib b. Rabia b. Haris b. elMuttalib kendisine haber
verdi." Yunus'un İbn Şihab'dan rivayetinde Müslim de bu senet bu
şekildedir. Ama bundan önceki "Cuveyriye'den o Malik'den o
ez-Zühri'den" diye nakledilen rivayete göre "Abdullah b. Abdullah b.
Nevfel" diye zikredilmektedir. Her ikisi de doğrudur ama asıl Malik'in
rivayetidir. Yunus'un rivayetinde onu nesebini dedesine nisbet ederek
söylemiştir. Fakat böyle bir söyleyiş reddedilen bir söyleyiş değildir. Nesai
dedi ki: Bizler bu hadisiMalik'den Cuveyriye b. Esma'dan başka rivayet eden bir
kimse olduğunu bilmiyoruz.
(2478) Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Humusdan bunların mehirlerini ver"
buyruğu ile humusta (ganimetlerin beşte birinde) ki akrabaların payını
kastetmiş olma ihtimali vardır. Çünkü her ikisi de zevilkurba: akrabalar
kapsamına giren Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in akrabalarıdır.
Ayrıca Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in beşte birdeki payından mehirlerini
öde, anlamına da gelebilir.
Ali (r.anh)'ın:
"Ben yiğit Ebu Hasan'ım" lafzında "hasan" ismi tenvinli
söylenir. (Yiğit anlamı verilen) "elkarm" ise, efendi demektir. Asıl anlamı
ise erkek devedir.
Hattabi dedi ki: Bu
işleri bilmekte ve doğru görüş sahibi olmakta -erkek deve gibi- önde olan kişi
demektir. Bizim diyarımızda bilinen en sahih zapt şekli bu Iafızda böyle
olmakIa birlikte Kadi İyaz'ın naklettiği ikinci şekil ise "Ebu'I-hasan
el-kavm" şeklidir ki hasen ismi kavme izafe edilmiştir. Bu da kavmin
bilgini ve sağlam görüş sahibi demektir. Yine Kadi İyaz'ın naklettiği üçüncü
şekil ise: "Ebu Hasanılın tenvinli gelmesi "el-Kavm" lafzının
ise merfu olmasıdır. Yani ben ey kavim, sağIam görüşü sahibi olduğunu
bildiğiniz kişiyim. Bu ise zayıf bir şekildir. Çünkü nida harfleri
"kavm" ve benzerlerine nida edilmesi halinde hazf edilmez.
"Allah'a yemin
ederim ki... cevabını getirmedikçe yerimden ayrılmam" buradaki
"havr" o hususa dair cevap demektir. el-Herevi bunu açıklarken
şunları söyler: Ben onunla konuştum ama o da bana ne bir havr ne de bir huveyr
(yani küçük büyük hiçbir cevap vermedi) denilir. Bunun hüsrana uğramak anlamına
gelme ihtimali de vardır. Yani onlar elleri boş dönünceye kadar ... demek olur.
Çünkü havrın asıl manası neticede eksik olmak, eksik kalmaktır. Kadi İyaz
hadisin bağIamına daha uygun budur demektedir.
"İki oğlunuz"
anlamındaki "ibnakuma" lafzını bu şekilde tesniye ile zapt ettik. Ama
bazı asıl nüshalarda (oğullarınız anIamında) "ebnaüküma" şeklinde
çoğuI olarak gelmiştir. Bunu da Kadi İyaz nakletmiş ve şöyle söylemiştir:
Ancak bu söyleyiş bir
yanılmadır. Doğrusu birincisidir. Fakat BununIa birlikte ikincisi de her iki
kişi hakkında da çoğuI kullananIarın görüşlerine göre sahih kabuI edilebilir.
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in: mana Mahmiye bin Cez'i -ki o Esed oğullarından bir
adamdı- çağırın. " Mahmiye ismi fethalı bir mim, sakin bir ha, sonra
kesreli bir başka mim, sonra da şeddesiz bir ya ile telaffuz edilir.
"cez" ise fethalı cim, sakin ze ve arkasından hemze iledir. Daha
sahih olan budur. Kadi İyaz dedi ki: Genel olarak hafızlar sağlam rivayet
sahipleri ile ravilerin çoğunluğu bunu böyle söylerler. Abdulgani b. Said ise şöyle
demektedir: Bu ye harfi ile "cezi" de söylenir, diyarımızdaki bir
nüshada da bu şekildedir. Kadi İyaz dedi ki: Ebu Ubeyd dedi ki: Bu bize göre ze
harfi şeddeli olmak üzere "cezz" şeklindedir.
"Ki o
Esedoğullarından bir adamdır" hakkında da Kadi İyaz şunları söylemektedir:
Bu şekilde kaydedilmiş olmakla birlikte mahfuz olan onun Esed oğullarından
değil Zubeyd oğullarından olduğudur"
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: