|
SAHİH-İ MÜSLİM |
CENAZE |
باب فيمن
يثنى عليه خير
أو شر من
الموتى.
20- HAKKINDA HAYIRLA SÖZ
EDİLİP ÖVÜLEN YA DA ŞER İLE SÖZ EDİLEN ÖLÜLERİN DURUMU BABI
وحدثنا
يحيى بن أيوب
وأبو بكر بن
أبي شيبة
وزهير بن حرب
وعلي بن حجر
السعدي. كلهم
عن ابن علية
(واللفظ
ليحيى) قال:
حدثنا ابن
علية. أخبرنا
عبدالعزيز بن
صهيب عن أنس
بن مالك. قال:
مر
بجنازة فأثنى
عليها خيرا.
فقال نبي الله
صلى الله عليه
وسلم "وجبت
وجبت وجبت".
ومر بجنازة
فأثنى عليها
شرا. فقال نبي
الله صلى الله
عليه وسلم
"وجبت وجبت
وجبت". قال
عمر: فدى لك
أبي وأمي ! مر
بجنازة فأثنى
عليها خيرا
فقلت: وجبت
وجبت وجبت.
ومر بجنازة فأثنى
عليها شرا
فقلت: وجبت
وجبت وجبت ؟
فقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم "من
أثنيتم عليه خيرا
وجبت له
الجنة. ومن
أثنيتم عليه
شرا وجبت له
النار. أنتم
شهداء الله في
الأرض. أنتم
شهداء الله في
الأرض. أنتم
شهداء الله في
الأرض ."
2197- Bize Yahya b.
Eyyub, Ebu Bekr b. Ebi Şeybe, Zuheyr b. Harb ve Ali b. Hucr es-Sa'dı de
birlikte İbn Uyeyne'den tahdis etti. Lafız Yahya'nın olmak üzere o dedi ki:
Bize İbn Uyeyne tahdis etti. Bize Abdulaziz b. Suhayb, Enes b. Malik'den şöyle
dediğini haber verdi: Bir cenaze geçirildi, ondan hayırla söz edildi. Allah'ın
Nebi'si Bunun üzerine: "Vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu" dedi. Bir
başka cenaze geçirildi, ondan da şer ile söz edildi. Bu sefer Allah'ın Nebi'si
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Vacip oldu, vacip oldu, vacip oldu"
buyurdu.
Ömer: Babam anam sana
feda olsun. Bir cenaze geçirildi, ondan hayırla söz edildi, sen: "Vacip
oldu, vacipoldu, vacip oldu" dedin. Sonra bir başka cenaze geçirildi,
ondan da kötü bir şekilde söz edilince yine: "Vacip oldu, vacip oldu,
vacip oldu" buyurdun, dedi.
Bunun 'üzerine
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kendisinden hayırla söz
ettiğiniz kimseye cennet vacip oldu. Kendisinden kötü olarak söz ettiğiniz
kişiye de cehennem vacip oldu. Sizler Allah'ın yeryüzündeki şah itlerisin iz.
Sizler Allah'ın yeryüzündeki şahitlerisiniz. Sizler Allah'ın yeryüzündeki
şahitlerisiniz" buyurdu.
Diğer tahric: Nesai,
1931
وحدثني
أبو الربيع
الزهراني.
حدثنا حماد
(يعني ابن زيد).
ح وحدثني يحيى
بن يحيى.
أخبرنا جعفر بن
سليمان.
كلاهما عن ثابت،
عن أنس. قال:
مر
على النبي صلى
الله عليه
وسلم بجنازة.
فذكر بمعنى
حديث
عبدالعزيز عن
أنس. غير أن
حديث عبدالعزيز
أتم.
2198- Bana Ebu Rabi ez-Zehani
de tahdis etti, bize Hammad yani b. Zeyd tahdis etti (H.) Bana Yahyab. Yahya da
tahdis etti, bize Cafer b. Süleyman haber verdi, ikisi Sabit'ten, o Enes'den
şöyle dediğini rivayet etti: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yanından bir
cenaze geçirildi, dedi. Sonra Abdulaziz'in Enes'ten diye naklettiği hadis ile
aynı manada hadisi zikretti. Ancak Abdulazİi'in hadisi rivayeti daha tamdır.
Diğer tahric: Ebu Rabi
ez-Zehrani'nin rivayetini Buhari, 2642; İbn Mace, 1491;
Yahya b. Yahya'nın
rivayetini de yalnız Müslim rivayet etmiştir
AÇIKLAMA: "Bir
cenaze geçirildi, ondanhayırla söz edildi... Siz Allah'ın
yeryüzündekişahitlerisiniz." Hadis bu şekilde bütün asıl nüshalarda
"vacip oldu" lafzı her dört yerde de üçer defa zikredilerek
geçmiştir. "Sizler Allah'ın yeryüzündeki şahitlerisiniz" ibaresi de
üç defa tekrar edilmiştir.
Hadisteki "ondan
hayırla söz edildi, ondan şer ile (kötü bir surette) söz edildi" ibaresi
bu şekilde bazı asıl nüshalarda "hayır ve şer" anlamındaki lafızlar
nasb ile zikredilmiştir. Bu cer edatının düşürülmesi sebebi ile nasb
edilmiştir. Bazı asıl nüshalarda ise merfudur.
Hadiste iyice bellenmesi
ve daha etkileyici olması için önemsenen sözlerin tekrar edilerek söylenmesinin
müstehab olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Hadisin anlamı ile ilgili olarak ilim
adamlarının iki görüşü bulunmaktadır:
1. Fazilet sahibi olup
kendisinden hayırla söz edilen kimse hakkındaki bu övgü, o kişinin hayatta iken
yaptığı fiillere uygun idi. Bundan dolayı o kişi cennet ehlinden olur. Eğer
kişi böyle değilse bu hadis ile kastedilen kişi o olamaz.
2. Sahih ve tercih
edilen görüş olup genel ve mutlak olarak kabul edilmiş ve ölüp de yüce Allah'ın
insanlara yahut da onların büyük çoğunluğuna ondan hayırla söz etmeyi ilham
ettiği kimse hakkında bu ha.! onun cennetliklerden olduğuna delil olur. Onun
amellerinin bunu gerektirecek düzeyde olup olmaması arasında bir fark yoktur.
Eğer fiilleri cennetlik olmasını gerektirmeyecek türden ise cezaya uğratılmak
onun için kesin bir akıbet olmaz. Aksine böyle bir kimse ilahi meşiete bağlı
bir durumdadır. Eğer yüce Allah insanlara o kişi hakkında iyilikle söz etmeyi
ilham etmiş ise biz bunu şanı yüce Allah'ın ona mağfiret etmeyi dilemiş
olduğuna delil kabul ederiz. Böylelikle o kişiden övgü ile söz etmenin faydası
da ortaya çıkmış olur.
"Vacip oldu"
ile "siz Allah'ın şahitlerisiniz" buyruklarına gelince; eğer bu
şahitliğin ancak amellerinin cennetlik olmasını gerektirmesi halinde ona
faydası olacaksa kişiden övgü ile söz etmenin bir faydası, bir anlamı olmaz.
Halbuki Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu övgünün bir faydasının olduğunu
tesbit etmiş bulunmaktadır.
Şayet, cenazeden şer ve
kötü bir şekilde söz etme imkanı onlara nasıl verildi, halbuki Buhari' deki ve
başka kaynaklardaki sahih hadiste ölülerden kötü bir şekilde söz etmek
yasaklanmış bulunmaktadır, denilecek olursa şöyle cevap verilir: Ölülerden kötü
bir şekilde söz etme yasağı münafık ve kafir olmayan kimseler ile açıktan açığa
fasıklık etmeyen ya da bir bid'at işlemeyen kimseler hakkındadır. Bu gibi kimselerin
izledikleri yoldan, onların izinden gidip onlara uymaktan, onların ahlakı ile
ahlaklanmaktan sakındırmak için kötülükle ve şer ile anılmalan haram değildir.
Bu hadis ise münafıklık ya da sözünü ettiğimiz benzeri bir hususla ün kazanmış
olan bir kimseden kötü bir şekilde söz ettikleri şeklinde açıklanır. Bu
husustaki itiraza verilecek doğru cevap budur.
Bu hadis ile ölülerden
kötü bir şekilde söz etmeyi yasaklayan hadisin bir arada cer ve telif
edilmesine gelince ben Bunun anlamını delilleri ile birlikte el-Ezkar adlı
kitabımda genişçe açıklamış bulunuyorum.
"Ondan kötülükle
söz edildi." Dil bilginleri der ki: Sena (tercümede: söz etmek) hayır
hakkında kullanılmakla birlikte kötülük hakkında kullanılmaz. Meşhur olan
budur. Ancak bu lafız şaz olarak şer ve kötülük hakkında da kullanılır. Şayet
"nesa" denilip nun harfi se'den önce söylenip sonunda da hemze
bulunmaz ise özel olarak şer ve kötülük hakkında kullanılır. Ama burada nun'dan
önce se harfi ve sonu hemze ile şer hakkında söz arasındaki cinas sebebi ile
mecazen kullanılmıştır. Yüce Allah'ın: "Bir kötülüğün cezası da bir
kötülüktür" (Şura, 40); "Onlarla mekr ettiler (hile yapıp tuzak
kurdular) Allah da mekr etti." (Ali İmran, 54) buyruklarında olduğu gibi.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
21- KENDİSİ RAHAT
EDEN VE KENDİSİNDEN RAHATA ERİLEN KİMSE HAKKINDA BİR BAB