SAHİH-İ MÜSLİM

KÜSUF

باب صلاة الكسوف.

194- KÜSUF NAMAZI BABI

Küsuf ve Küsuf Namazı

Hem güneş hem ay tutulması hakkında "kesefe" fiili kullanıldığı gibi "hasefe" fiili de aynı manada olmak üzere kullanılır. Bir görüşe göre ise güneş için kesefe, ay için hasefe kullanılır. Kadi İyaz, bazı dil bilginlerinden ve mutekaddimundan bunun aksini de nakletmiş bulunmaktadır. Bu ise geçersiz ve yüce Allah'ın: "Ve ay tutulduğu zaman" (Kıyame, 8) buyruğu ile reddedilmiştir. (Ki burada ayette: hasefe fiili kullanılmıştır.)

ilim adamlarının cumhuru ve başkaları husuf ve küsuf'un her ikisinin (tutulmaları halinde) ışıklarının tamamının kaybolması hakkında da kısmen gitmesi hakkında da kullanılacağı kanaatindedir. Aralarında imam Leys b. Sa'd'ın da bulunduğu bir topluluk ise, husuf aydınlıklarının tamamen gitmesi için, küsuf ise kısmen gitmesi hakkında kullanılacağını söylemiştir. Bir diğer görüşe göre ise husUf renklerinin kaybolması, küsuf ise değişikliğe uğraması demektir.

Şunu bilelim ki, küsuf namazı pek çok şekilde rivayet edilmiş, Müslim bunların bir kısmını, Ebu Davud bir kısmını, onlardan başkaları da diğer kısmını zikretmişlerdir. ilim adamları bu namazın sünnet olduğunu icma ile kabul etmişlerdir. Malik, Şafii, Ahmed ve ilim adamlarının çoğunluğunun kanaatine göre ise bu namazın cemaatle kılınması sünnettir.

Iraklılar ise münferiden kılınır demişlerdir. Cumhurun delili Müslim'de ve başka kaynaklarda yer alan sahih hadislerdir.

Namazın nasıl kılınacağı hususunda ihtilaf etmişlerdir. Şafii mezhebinde meşhur olan kanaate göre bu namaz her iki rekatta da iki kıyam, iki kıraat ve iki rüku yapılmak üzere iki rekattır. Secdeler de diğerleri gibi iki tanedir. KüsUfun (tutulmanın) devam edip etmemesi arasında bir fark yoktur. Malik, Leys, Ahmed, Ebu Sevr, Hicaz alimlerinin ve başkalarının cumhuru da böyle demişlerdir.

Kufeliler ise Cabir b. Semura ile Ebu Bekre'nin hadislerinin, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) iki rekat kıldı, şeklindeki ifadelerinin zahiri ile am el ederek diğer nafile namazlar gibi iki rekattır, demişlerdir. Cumhurun delili ise Urve ve Amre'nin rivayeti ile gelecek olan Aişe (r.anha)'nın Cabir, İbn Abbas ve Amr b. el-As'ın rivayet ettikleri hadislerdir. Bu rivayetlere göre küsuf namazı her bir re katta iki rüku ve iki sücud olmak üzere iki rekattır.

İbn Abdilberr dedi ki: Bu, bu husustaki en sahih rivayettir. Bunlara muhalif geri kalan rivayetler ise illetli ve zayıf rivayetlerdir. İlim adamları, İbn Semura'nın hadisini mutlak olarak, bu hadisleri de o hadis ile kastedilen maksadı beyan eden hadisler olarak değerlendirmişlerdir.

Müslim de Aişe, İbn Abbas ve Cabir'den diye naklettiği rivayetlerinde her bir rekatta üçer rüku olmak üzere iki re kat rivayet etmiş, İbn Abbas ve Ali'den gelen rivayetlerde her bir rekatta dörder rüku diye rivayet etmiştir.

Hadis hafızları da: İlk rivayetler daha sahihtir, ravilerinin hıfzı ve zaptı daha ileridir, demişlerdir. Ebu Davud'un kaydettiği Ubey b. Ka'b'dan gelen bir rivayete göre de her bir rekatta beşer rüku olmak üzere iki rekattır.

Her bir türün ashab-ı kiramdan bazı taraftarları olmuştur.

Mezheb alimlerimizden bir topluluk ile başkalarından bir cemaatin görüşüne göre rivayetlerdeki bu farklılıklar küsuf (tutulma) halindeki farklılıklara göre olmuştur. Bazı zamanlarda tutulmanın açılması gecikmiş, bundan dolayı rüku sayısını artırmış, bazılarında tutulma daha çabuk bitmiş, bundan dolayı rüku sayısı daha azalmıştır. Bazı hallerde ise tutulma erken bitmek ile gecikmek arasında orta yollu bir süre devam ettiğinden ötürü de rüku sayısı orta yollu olmuştur. Birinci kanaat sahipleri buna itiraz ederek tutulmanın bitmesinin ilk halden itibaren de birinci re katta da bunun bilinemeyeceğini söyleyerek itiraz etmişlerdir.

Bununla birlikte rivayetler her iki rekattaki rüku sayısının eşit olduğunu ittifakla ifade etmişlerdir. Bu da bu şekilde namazı kılmanın işin başından itibaren bizatihi bir maksat olarak gözetilip ona göre niyet edildiğine delildir.

Aralarından İshak b. Rahuye, İbn Cerir ve İbnu'l-Münzir'in de bulunduğu ilim adamlarından bir topluluk da şöyle demişlerdir: Küsuf namazı değişik vakitlerde gerçekleşmiştir. Bu namazın farklı şekillerde kılınması da bütün bu şekillerin caiz olduğunu beyan içindir, diye yorumlanır. Buna göre bu namazın sabit olmuş şekillerin her birisine göre kılınması caizdir. Bu da güçlü bir görüştür. Allah en iyi bilendir.

İlim adamlarının ittifakla kabul ettikleri üzere Fatiha suresi'ni her bir rekat'ın ilk kıyamında okur, ikinci kıyam hususunda ise farklı görüşlere sahiptirler. Bizim mezhebimize ve Maliki mezhebi ile mezhebine mensup ilim adamlarının çoğunluğunun kanaatine göre kıyamda Fatiha okunmaksızın namaz sahih olmaz. Maliki mezhebinden Muhammed b. Mesleme ise ikinci kıyamda Fatiha'yı okumaz, demiştir.

Birinci rekattaki ikinci kıyam ile ikinci rüku'un birinci kıyam ve birinci rüku'dan daha kısa olacağı, ikinci rekatın ikinci kıyam ve rükusunun da aynı şekilde ikinci re kattaki birincilerinden daha kısa olacağını da ittifakla kabul etmişlerdir. Bununla birlikte ikinci rekatın birinci kıyamı ile birinci rükusunun birinci rekattaki ikinci kıyam ve ikinci rükudan daha kısa yapılıp yapılmayacağı hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bu durumda da hadis-i şerifte geçen "birinci kıyamdan daha kısa, birinci rükudan daha kısa" ibarelerinin de manası bu olur. Yoksa bunlar birbirine eşit midir? O taktirde de birinci kıyam ve rüku'dan daha kısa sözü ile ilk kıyam ve ilk rüku mu kastedilmiş olmaktadır? İhtilaf halindedirler.

Diğer taraftan her ikisinde de kıraati ve rüku'yu uzun tutmanın hadislerde geçtiği gibi, müstehap olduğunu ittifakla kabul etmişlerdir. Eğer her bir kıyamda yalnızca Fatiha'yı okumakla birlikte her rüku'da da tuma'nıne'yi (rüku ve namazın diğer hareketlerinde bulunduğu halde eklemlerinin yerli yerince oturması) eksiksiz yerine getirecek olursa namazı sahih olmakla birlikte faziletli olanı yerine getirmemiş olur.

Secdenin uzatılmasının müstehap olup olmadığı hususunda da ihtilaf etmişlerdir. Mezheb alimlerimizin çoğunluğu, secdeyi uzatmaz, aksine diğer namazlardaki kadarı ile yapmakla yetinir, demişlerdir.

Mezheb alimlerimizin muhakkik olanları da şöyle demektedir: Secdeyi kendisinden önceki rükua yakın uzun tutması müstehap olur. Şafii'nin elBuveytı yoluyla gelen rivayetindeki açık ifadesi de budur. Bu husustaki sahih ve sarih (ifadeleri açık) hadisler dolayısı ile doğru olan da budur.

Rüku'dan her kalktığında semiallahulimenhamideh dedikten hemen sonra rabbenalekelhamd'i sonuna kadar söyler. Daha sahih olan iseh her bir kıyamda Fatiha'yı okumaya başlamadan önce istiaze çekmesinin müstehap olduğudur. Sadece ilk kıyamda istiazede bulunulacağı da söylenmiştir.

İlim adamları küsuf namazı dolayısı ile hutbenin hükmü hakkında farklı kanaatlere sahiptir. Şafii, İshak, İbn Cerir ve hadis ashabı fukahası namazdan sonra iki hutbe verilmesi müstehaptır derken, Malik ve Ebu Hanife bu müstehap değildir demişlerdir. Şafii'nin delili Buhari ve Müslim'in Sahih'leri ile başka kaynaklarda yer alan Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in küsOf namazından sonra hutbe okuduğunu ifade eden hadis-i şerifterdir.

وحدثنا قتيبة بن سعيد عن مالك بن أنس، عن هشام بن عروة، عن أبيه، عن عائشة. ح وحدثنا أبو بكر بن أبي شييبة (واللفظ له) قال: حدثنا عبدالله بن نمير. حدثنا هشام عن أبيه، عن عائشة. قالت:

خسفت الشمس في عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم. فقام رسول الله صلى الله عليه وسلم يصلي. فأطال القيام جدا. ثم ركع فأطال الركوع جدا. ثم رفع رأسه فأطال القيام جدا. وهو دون القيام الأول. ثم ركع فأطال الركوع جدا. وهو دون الركوع الأول. ثم سجد. ثم قام فأطال القيام. وهو دون القيام الأول. ثم ركع فأطال الركوع. وهو دون الركوع الأول. ثم رفع رأسه فقام. فأطال القيام. وهو دون القيام الأول. ثم ركع فأطال الركوع. وهو دون الركوع الأول. ثم سجد. ثم انصرف رسول الله صلى الله عليه وسلم وقد تجلت الشمس. فخطب الناس فحمد الله وأثنى عليه. ثم قال: "إن الشمس والقمر من آيات الله. وإنهما لا ينخسفان لموت أحد ولا لحياته. فإذا رأيتموهما فكبروا. وادعو الله وصلوا وتصدقوا. يا أمة محمد ! إن من أحد أغير من الله أن يزني عبده أو تزني أمته. يا أمة محمد ! والله ! لو تعلمون ما أعلم لبكيتم كثيرا ولضحكتم قليلا. ألا هل بلغت ؟". وفي رواية مالك: "إن الشمس والقمر آيتان من آيات الله".

2086- Bize Kuteybe b. Said de Malik b. Enes'den tahdis etti, o Hişam b. Urve'den o babasından o Aişe'den rivayet etti. (H.) Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe de -lafız ona ait olmak üzere- tahdis edip dedi ki: Bize Abdullah b. Numeyr tahdis etti, bize Hişam babasından tahdis etti, o Aişe'den şöyle dediğini rivayet ,etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hayatta iken güneş tutuldu. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kalkıp namaza durdu. Kıyamı alabildiğine uzattı. Sonra rüku yaptı, rükuyu da oldukça uzattı. Sonra başını kaldırdı. Kıyamı da oldukça uzatmakla birlikte birinci kıyamdan daha kısa tuttu. Sonra (tekrar) rüku'a vardı, oldukça uzun bir rüku yaptı. Ama birinci rüku'dan biraz daha kısa tuttu. Sonra secde yaptı. Sonra secdeden kalktı ve uzunca kıyam yapmakla birlikte bu kıyamı birinci kıyamından daha kısa oldu. Sonra rüku'a vardı, uzunca rüku yapmakla birlikte bu birinci rüku'dan kısa oldu. Sonra başını kaldırıp kıyamda durdu. Kıyamı da uzatmakla birlikte birinci kıyamdan daha kısa idi. Sonra rüku'a vardı ve rüku'yu uzun tutmakla beraber birinci rüku'dan daha kısa idi. Sonra secdeye vardı, sonra Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) namazı bitirdiğinde güneş de açılmış idi. Arkasından cemaate bir hutbe verdi. Allah'a hamd ve senada bulunduktan sonra şöyle buyurdu: "Şüphesiz güneş ve ay Allah'ın ayetlerindendir. Muhakkak bunlar herhangi bir kimsenin ölümü ve yaşaması sebebi ile tutulmazlar. Onların tutulduklarını görecek olursanız Allah'ı tekbir (ve tazim) ediniz. Allah'a dua edip namaz kılın, sadaka verin. Ey Muhammed ümmeti! Bir erkek kulunun zina etmesinden yahut bir kadın kulunun zina etmesinden dolayı Allah'tan daha çok gayret edecek (kıskanacak) hiçbir kimse yoktur. Ey Muhammed ümmeti! Allah'a yemin ederim ki benim bildiğimi bilseniz şüphesiz pek çok ağlar çok az gülerdiniz. Şimdi söyleyin, tebliğ ettim mi?"

Malik'in rivayetinde ise: "Muhakkak güneş ve ay Allah'ın ayetlerinden iki ayettir" şeklindedir.

Diğer tahric: Buhari, 1044; Nesai, 1473

حدثناه يحيى بن يحيى. أخبرنا أبو معاوية عن هشام بن عروة، بهذا الإسناد. وزاد: ثم قال:

"أما بعد. فإن الشمس والقمر من آيات الله" وزاد أيضا: ثم رفع يديه فقال: "اللهم ! هل بلغت".

2087- Bunu bize Yahya b. Yahya da tahdis etti, bize Ebu Ebu Muaviye, Hişam b. Urve'den bu isnad ile haber verdi ve şunları da ekledi: Sonra şöyle buyurdu: "İmdi, şüphesiz güneş ve ay Allah'ın ayetlerindendir." Aynı şekilde şunları da ekledi: Sonra ellerini kaldırıp: ''Allah'ım, tebliğ ettim mi?" buyurdu.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

AÇIKLAMA: (2086) "Kıyamı oldukça uzattı, rüku'yu oldukça uzattı, sonra secde yaptı, sonra ayağa kalktı ve kıyamı da uzun tuttu." Bu ibareler secdeyi uzun tutmaz diyenlerin gösterdikleri deliller arasındadır. Öbür kanaati savunanların delili ise, secdeyi de uzun yaptığını açıkça ifade eden hadislerdir, mutlak olan rivayetler de bu hadislere göre yorumlanır.

"Cidden: oldukça" mastar (mefulu mutlak) olarak nasb edilmiştir. Namazın kılınışını anlattıktan sonra "sonra Resulullah namazı bitirdi, güneş de açılmış bulunuyordu. İnsanlara bir hutbe verdi." Bu ifadeler Şafii ve ona muvafakat eden kimselerin lehine küsuf namazından sonra hutbenin müstehap olduğu şeklindeki görüşlerinin lehine bir delildir. -Nitekim daha önce açıklanmıştı- Ayrıca bundan tutulmanın sona ermesi ile -namazdan farklı olarak- hutbenin zamanının geçmeyeceği hükmü de anlaşılmaktadır.

"Allah'a hamd ve senada bulundu" ifadesi hutbenin başında Allah'a hamd ve senada bulunulacağına delildir. Şafii'nin mezhebine göre elhamdulillah lafzını söylemek de muayyen olarak tesbit edilmiştir. Bu manada başka bir ifade kullanacak olursa hutbesi sahih olmaz.

Bu babtaki hadislerde Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Şüphesiz güneş ve ay Allah'ın ayetlerinden iki ayettir. Herhangi bir kimsenin ölümü ve yaşaması dolayısı ile tutulmazlar" buyruğu (ve ileride gelecek) bir rivayetteki (2099) onların "güneş İbrahim'in ölümü dolayısı ile tutuldu" demeleri üzerine Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) onların bu iddialarını reddetmek için bu sözleri söylemiştir.

İlim adamları der ki: Bu sözü söylemekteki hikmet şudur: Cahiliye döneminin sapık bazı insanları güneşi ve ay'ı ta'zim ediyorlardı. Allah Resulü ise her ikisinin yüce Allah'ın yaratmış olduğu iki ayet olduğunu onların herhangi bir iş yapamadıklarını, aksine her ikisinin de diğer yaratılmışlar gibi eksiklik ve diğerleri gibi değişikliklere uğramakla karşı karşıya kaldıklarını açıkladı. Müneccim ve başka kesimlerden bazı sapkınlar da güneş ve ayancak büyük bir kişinin ölümü ve benzeri sebeble tutulur, derlerdi. Allah Resulü bunun da batıl olduğunu, onların bu sözlerine aldanılmaması gerektiğini, özellikle de böyle bir hal İbrahim (a.s)'ın vefatına rastlamış olması sebebi ile beyan etmiş oldu.

"Bu sebeble onları (bu halde) gördüğünüz taktirde Allah'ı tekbir ediniz, Allah'a dua ediniz, namaz kılınız, sadaka veriniz" buyruğu ile bu itaatlere teşvikte bulunulmaktadır. Buradaki emir müstehaplık ifade eder.

"Ey Muhammed ümmeti! Şüphesiz yüce Allah'tan daha kıskanç kimse yoktur" İlim adamlarının dediklerine göre bu ifade, yüce Allah'tan daha çok masiyetlerden alıkoyan, masiyetlerin işlenmesinden ondan daha çok hoşlanmayan hiçbir kimse yoktur, demektir.

"Ey Muhammed ümmeti! Allah'a yemin ederim ki benim bildiklerimi bilseydiniz ... " yani eğer sizler Allah'ın suç ve günah işleyenlerden ne kadar büyük bir intikam aldığını, cezasının ne kadar şiddetli olduğunu, kıyametin dehşetli hallerini ve ondan sonraki halleri bildiğim gibi bilseydiniz, benim gerek bu durduğum yerde gerek başkasında gördüğüm şekilde ateşi görseydiniz, hiç şüphesiz bu bildikleriniz hakkında düşünmenizden ötürü pek çok ağlar pek az gülerdiniz.

"Artık tebliğ ettim mi?" Emrolunduğum şekilde sakındırmaları, uyarıp korkutmaları ve bunun dışında benimle gönderilenleri tebliğ ettim mi?

Bundan maksat, bu öğütlere gerektiği gibi dikkat edip ona riayet etmeleri, ona gereken itinayı göstermeleridir. Çünkü o, onları uyarıp korkutmakla emrolunmuştu.

حدثني حرملة بن يحيى. أخبرني ابن وهب. أخبرني يونس. ح وحدثني أبو الطاهر ومحمد بن سلمة المرادى. قالا: حدثنا ابن وهب عن يونس، عن ابن شهاب. قال: أخبرني عروة بن الزبير عن عائشة زوج النبي صلى الله عليه وسلم. قالت:

خسفت الشمس في حياة رسول الله صلى الله عليه وسلم. فخرج رسول الله صلى الله عليه وسلم إلى المسجد. فقام وكبر وصف الناس وراءه. فاقترأ رسول الله صلى الله عليه وسلم قراءة طويلة. ثم كبر فركع ركوعا طويلا. ثم رفع رأسه فقال "سمع الله لمن حمده. ربنا ! ولك الحمد". ثم قام فاقترأ قراءة طويلة. هي أدنى من القراءة الأولى. ثم كبر فركع ركوعا طويلا. هو أدني من الركوع الأول. ثم قال "سمع الله لمن حمده. ربنا ! ولك الحمد " ثم سجد (ولم يذكر أبو الطاهر: ثم سجد) ثم فعل في الركعة الأخرى مثل ذلك. حتى استكمل أربع ركعات. وأربع سجدات. وانجلت الشمس قبل أن ينصرف. ثم قام فخطب الناس. فأثنى على الله بما هو أهله. ثم قال "إن الشمس والقمر آيتان من آيات الله. لا يخسفان لموت أحد ولا لحياته. فإذا رأيتموها فافزعوا للصلاة". وقال أيضا "فصلوا حتى يفرج الله عنكم". وقال رسول الله صلى الله عليه وسلم "رأيت في مقامي هذا كل شيء وعدتم. حتى لقد رأيتنى أريد أن آخذ قطفا من الجنة حين رأيتموني جعلت أقدم. (وقال المزادى: أتقدم) ولقد رأيت جهنم يحطم بعضها بعضا، حين رأيتموني تأخرت. ورأيت فيها ابن لحي. وهو الذي سيب السوائب". وانتهى حديث أبي الطاهر عند قوله: "فافزعوا للصلاة". ولم يذكر ما بعده.

2088- Bana Harmele b. Yahya da tahdis etti, bana İbn Vehb haber verdi, bana Yunus haber verdi (H.) Bana Ebu Tahir ve Muhammed b. Seleme el-Muradi de tahdis edip dedi ki: Bize İbn Vehb, Yunus'dan tahdis etti, o İbn Şihab'dan şöyle dediğini nakletti: Urve b. ez-Zubeyr bana Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in zevcesi Aişe'den şöyle dediğini haber verdi: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in zamanında güneş tutulmuştu. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) mescide çıktı. Kıyama durup tekbir aldı, insanlar da arkasında saf tuttu. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Kur'an'dan uzun bir bölüm okuduktan sonra tekbir alıp rükua vararak uzunca rüku yaptı. Sonra başını kaldırıp: "Semiallahu limen hamideh, rabbena lekelhamd" buyurdu. Sonra kıyamda durup Kur'an'dan uzunca bir bölüm okumakla birlikte bu, ilk kıraatten daha kısa idi. Sonra tekbir alıp rükua vardı, uzunca bir rüku yaptı. Bu rüku ilk rükudan daha kısa idi. Sonra "semiallahulimenhamideh, rabbend lekelhamd" buyurdu ve arkasından secdeye vardı -ama Ebu Tahir, sonra secdeye vardı ibaresini zikretmedi-; sonra ikinci rekatta da bunun benzerini yaptı. Nihayet dört rüku ve dört secdeye tamamladı. Namazını bitirmeden önce de güneş açıldı. Sonra kalkıp insanlara hutbe verdi. Allah'a layık olduğu vech ile övgüde bulunduktan sonra şöyle buyurdu: "Şüphesiz güneş ve ay Allah'ın ayetlerinden iki ayettir. Bir kimsenin ölümü sebebi ile de yaşaması dolayısı ile de tutulmazlar. Siz onları gördüğünüz taktirde derhal namaza koşunuz. "

Yine şöyle buyurdu: ''Allah bu halinizi giderinceye kadar namaz kılınız. " Yine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Şu durduğu m yerde size vad olunmuş her şeyi gördüm, o kadar ki siz benim öne doğru ilerlediğimi gördüğünüz zamanda and olsun cennetten bir salkım almak istediğim halimi gördüm. -el Muradi öne geçmek anlamında ukaddimu yerine etekaddemu dedi- ve and olsun siz benim geri çekildiğimi gördüğünüz zaman cehennemin bir kısmının diğer bir kısmını adeta yiyip bitirdiğini gördüm. İçinde İbn Luhayy'ı da gördüm, saibeleri ilk olarak (putlar adına) salıveren odur. "

Ebu Tahir'in hadisi rivayeti "derhal namaza koşun" buyruğunda sona ermekte olup bundan sonrasını rivayet etmemiştir.

Diğer tahric: Buhari, 1046, 1212; Ebu Davud, 1180 -muhtasar-; Nesai, 1471; İbn Mace, 1263 -muhtasar-

AÇIKLAMA: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) mescide çıktı, ayakta durdu ... " Bundan şu hükümler anlaşılmaktadır:

1. Küsuf namazı sabittir.

2. Küsuf namazının cumanın kılındığı mescitte kılınması müstehaptır.

Mezheb alimlerimiz der ki: Namazgaha çıkmayışının sebebi tutulmanın sona ermesi dolayısı ile namazın vaktinin geçeceği korkusundan dolayıdır. Çünkü sünnet, bu namazı kılmakta eli çabuk tutmaktır.

3. Bu namazın cemaatle kılınması müstehaptır, tek tek kılınması da caizdir. Kadın, köle, yolcu ve namaz kılması sahih olan diğer kimseler tarafından da kılınması meşrudur.

"Sonra başını kaldırdı, semiallahulimenhamide ... dedi... " Bunda da şu hususlara delil vardır:

1. Rüku'dan kalkınca bu iki lafzı (semiallahu limen hamideh, Rabbena velekel-hamd lafızlarını birlikte) söylemenin müstehap olduğuna delildir. Bu Şafii'nin ve ona muvafakat edenlerin de görüşüdür. Bu mesele namazın nasıl kılınacağı ile ilgili açıklamalar arasında geçmiş bulunmaktadır. Bunu söylemek bize göre imam için de, cemaat için de, tek başına namaz kılan için de müstehaptır. Herkesin bu iki lafzı birlikte söylemesi müstehaptır.

2. Bu hadis-i şerifte küsuf namazında da ister birinci, ister ikinci rükudan başını kaldıran her kimse için bu iki cümleyi birlikte söylemenin müstehap olduğuna da delil vardır.

"Siz bunu görecek olursanız derhal namaza koşunuz. " Bir rivayette de: ''Allah bu halinizi açıncaya kadar namaz kılmız" buyruğu şu demektir: Namaz kılmakta elinizi çabuk tutunuz ve hızlıca namaza koşunuz. Bir azabın öncü belirtileri olmasından korkulan bu arızi hal üzerinizden gidinceye kadar bunu yapınız, demektir.

"Benim öne geçtiğimi gördüğünüz zaman" ibaresinde (öne geçtiğim anlamındaki) "ukaddimu" lafzını hemze ötreli, kaf fethalı-şeddeli, dal kesreli zaptetmiş bulunuyoruz. Kendimi öne geçirdiğim yahut ayağımı öne attığım ... anlamındadır. Kadi İyaz da açıkça bunun böyle zaptedildiğini söylemektedir. Bir topluluk ise bunu "ekdumu" şeklinde fethalı hemze, sakin kaf ve ötreli dal ile zaptetmişlerdir ki bu da ikdam (öne geçmek)den gelmektedir. Her ikisi de doğrudur.

''Anda/sun cehennem i gördüm. " Buradan cehennemin yaratılmış ve halen var olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Ehl-i sünnetin görüşü de budur. "Bir kısmı diğerini yiyip bitirircesine" ifadesi de aşırı alevi ve biri diğerini yok eden deniz dalgaları gibi kaynayıp coşması dolayısıyla bu halde idi, demektir.

"Orada Amr b. Luhayy'i de gördüm" bu ibarede bazı kimselerin günümüzde cehennemde azap görmekte olduğuna delil vardır. Allah bize de diğer müslümanlara da afiyet versin.

"Benim geri çekildiğimi gördüğünüz' zaman" ifadesinden de azap ve helak yerlerinden geri durma hükmü anlaşılmaktadır.

وحدثنا محمد بن مهران الرازي. حدثنا الوليد بن مسلم. قال: قال الأوزاعى أبو عمرو وغيره: سمعت ابن شهاب الزهري يخبر عن عروة، عن عائشة ؛

أن الشمس خسفت على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم. فبعث مناديا "الصلاة جامعة" فاجتمعوا. وتقدم فكبر. وصلى أربع ركعات. في ركعتين. وأربع سجدات.

2089- Bize Muhammed b. Mihran er-Razi de tahdis etti, bize Velid b. Müslim tahdis edip dedi ki: Evzai Ebu Amr ve başkaları dedi ki: İbn Şihab ezZühri'yi Urve'den haber verirken dinledim. Onun Aişe'den rivayet ettiğine göre güneş Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hayatta iken tutuldu. Bunun üzerine bir münadi gönderdi: "esselate camiaten: topluca namaza gelin" diye seslendi. Cemaat toplandı, öne geçip tekbir aldı. İki rekat namaz kıl(dır)dı. Bunlarda dört rüku ve dört secde yaptı.

Diğer tahric: Buhari, 1066 -buna yakın-; Nesai, 1464, 1472

وحدثنا محمد بن مهران. حدثنا الوليد بن مسلم. أخبرنا عبدالرحمن بن نمير ؛ أنه سمع ابن شهاب يخبر عن عروة، عن عائشة ؛

أن النبي صلى الله عليه وسلم جهر في صلاة الخسوف بقراءته. فصلى أربع ركعات. في ركعتين. وأربع سجدات.

2090- Bize Muhammed b. Mihran da tahdis etti, bize Velid b. Müslim tahdis etti, bize Abdurrahman b. Nemir'in haber verdiğine göre o İbn Şihab'ı Urve'den diye haber verirken dinledi, onun Aişe'den rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kıldığı küsuf (güneş tutulması) namazında açıktan Kur'an okudu. İki rekat namaz kılıp iki rekatte (toplam) dört rüku ve dört secde yaptı.

Diğer tahric: Buhari, 1065 -buna yakın-; Ebu Davud, 1190; Nesai, 1493, 1496 -uzunca-

قال الزهري: وأخبرني كثير بن عباس عن ابن عباس، عن النبي صلى الله عليه وسلم ؛ أنه صلى أربع ركعات. في ركعتين. وأربع سجدات.

2091- Zühri dedi ki: Bana Kesir b. Abbas da İbn Abbas'dan haber verdi, o Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den rivayet ettiğine göre iki re kat namaz kıldı ve bu iki re katta dört rüku ve dört secde yaptı.

Diğer tahric: Buhari, 1046 -uzunca-; Ebu Davud, 1181 bu manada uzunca, Nesai,1468

وحدثنا حاجب بن الوليد. حدثنا محمد بن حرب. حدثنا محمد بن الوليد الزبيدي عن الزهري. قال:

كان كثير بن عباس يحدث ؛ أن ابن عباس كان يحدث عن صلاة رسول الله صلى الله عليه وسلم يوم كسفت الشمس. بمثل ما حدث عروة عن عائشة.

2092- Bize Hacib b. Velid de tahdis etti, bize Muhammed b. Harb da tahdis etti, bize Muhammed b. Velid ez-Zubeydi, ez Zühri'den şöyle dediğini tahdis etti: Kesir b. Abbas şöyle tahdis ederdi: İbn Abbas da, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in güneşin tutulduğu gün, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in kıldırdığı namazı Urve'nin Aişe'den diye tahdis ettiği rivayet ile aynen tahdis ederdi.

AÇIKLAMA: (2089) "Bir münadi gönderdi "esselate camiaten: topluca namaza gelin" diye seslendi." Camiaten lafzı hal olmak üzere nasb edilmiştir. Burada Şafii'nin ve ona uygun kanaat belirtenlerin şu görüşlerinin lehine delil vardır: Küsuf namazı için "esselate camiaten" diye seslenmek müstehaptır. İlim adamları bu namaz için ezan okunmayacağı, kamet getirilmeyeceği üzerinde de icma etmişlerdir.

(2090) "Küsuf namazında açıktan Kur'an okudu." Bu bizim mezheb alimlerimize ve cumhura göre ay tutulması hakkında yorumlanmıştır. Çünkü hem bizim mezhebimizin hem Malik, Ebu Hanife, Leys b. Sad ve fukahanın çoğunluğunun kabul ettiği görüşe göre güneş tutulması halinde namazda Kur'an açıktan okunmaz, ay tutulması halinde ise açıktan okunur.

Ebu Yusuf, Muhammed b. Hasan, Ahmed, İshak ve başkaları ise her ikisinde de açıktan Kur'an okur, demişlerdir. Onlar da bu hadisi delil göstermektedirler.

Diğerleri ise, ashab-ı kiramın Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in okuduğu Kur'an miktarını Bakara suresi ve başka bir sure miktarı kadar diye tahmin ettiklerini delil göstermişlerdir. Şayet açıktan okumuş olsaydı tahmine gerek kalmaksızın miktarı bilinmiş olacaklardı.

İbn Cerir: Açıktan okumak ile gizli okumak arasında bir fark yoktur, demiştir.

وحدثنا إسحاق بن إبراهيم. أخبرنا محمد بن بكر. أخبرنا ابن جريج. قال: سمعت عطاء يقول: سمعت عبيد بن عمير يقول:

حدثني من أصدق (حسبته يريد عائشة) أن الشمس انكسفت على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم. فقام قياما شديدا. يقوم قائما ثم يركع. ثم يقوم ثم يركع. ثم يقوم ثم يركع. ركعتين في ثلاث ركعات وأربع سجدات. فانصرف وقد تجلت الشمس. وكان إذا ركع قال: "الله أكبر" ثم يركع. وإذا رفع رأسه قال: "سمع الله لمن حمده" فقام فحمد الله وأثنى عليه. ثم قال: "إن الشمس والقمر لا يكسفان لموت أحد ولا لحياته. ولكنهما من آيات الله يخوف الله بهما عباده. فإذا رأيتم كسوفا، فاذكروا الله حتى ينجليا".

2093- Bize İshak b. İbrahim de tahdis etti, bize Muhammed b. Bekr haber verdi, bize İbn Cüreyc haber verip dedi ki: Ata'yı şöyle derken dinledim: Ubeyd b. Umeyr'i şöyle derken dinledim: Kendisini doğru söylüyor saydığım bir zat -zannederim Aişe'yi kastediyordu- tahdis ettiğine göre, güneş Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) döneminde tutuldu. Oldukça ağır (uzun) bir kıyam yaptı. Önce ayakta duruyor, sonra rükua varıyor, sonra yine ayağa kalkıyor, sonra rükua varıyor, sonra tekrar ayağa kalkıyor, sonra rükua varıyordu. Bu şekilde üç rükulu ve dört secdeli iki rekat kıldı. Namazı bitirdiğinde güneşin tutulması da açılmıştı. Rükua vardığı zaman "Allahu ekber" der sonra rükua varırdı. Başını kaldırdığı zaman da: "Semiallahulimenhamideh" derdi.

Sonra kalkıp (hutbe verip) Allah'a hamd ve senada bulunduktan sonra: "Şüphesiz güneş ve ay bir kimsenin ölümü ya da Yaşaması dolayısı ile tutulmazlar. Ama her ikisi de Allah'ın ayetlerindendir. Allah onlarla kullarını korkutur. Sizler bir tutulma görecek olursanız her ikisinin tutulması geçinceye kadar Allah'ı zikredin" buyurdu.

Diğer tahric: Ebu Davud, 1177 -buna yakın-; Nesai, 1469 -buna yakın-

وحدثني أبو غسان المسمعي ومحمد بن المثنى. قالا: حدثنا معاذ (وهو ابن هشام). حدثني أبي عن قتادة، عن عطاء بن أبي رباح، عن عبيد بن عمير، عن عائشة ؛

أن نبي الله صلى الله عليه وسلم صلى ست ركعات وأربع سجدات.

2094- Bana Ebu Gassan el-Mismal ve Muhammed b. el-Müsenna da tahdis edip dedi ki: Bize Muaz -ki b. Hişam'dır- tahdis etti, bana babam Katade'den tahdis etti, o Ata b. Ebu Rebah'tan, o Ubeyd b. Umer'den, o Aişe'den rivayet ettiğine göre Allah'ın Nebisi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) altı rüku ve dört secde ile (iki rekat) namaz kıldı.

Diğer tahric: Nesai, 1470

AÇIKLAMA: (2093) "Kendisini doğru söylüyor kabul ettiğim kişi bana tahdis etti. Zannederim Aişe'yi kastediyordu." Bizim diyarımızdaki nüshalarda bu şekildedir. Kadi İyaz'ın belirttiğine göre; cumhurdan da böylece bunu rivayet etmiş olmakla birlikte ravilerin birisinden de: "Sözünü tasdik ettiğim bir kimse -ki Aişe'yi kastediyor-" diye rivayet etmektedir. Her iki lafzın anlamı ise farklıdır. Eğer cumhurun, "ravi, bana sika olan birisi haber verdi, dediği taktirde delil olmaz" şeklindeki kanaatini kabul edecek olursak, bu rivayet mürsel hükmünde olur.

Hadisteki "iki rekatta üç rüku" sözü şu demektir. Yani her bir rekatta üç defa rüku yapıyordu. Buna göre altı rüku ve dört secde ifadesi her bir rekatta üç defa rüku ve iki secde yaparak iki rekat namaz kıldı, demektir.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

175 (195)- KÜSUF NAMAZINDA KABİR AZABININ HATIRLATILMASI BABI