|
SAHİH-İ MÜSLİM |
CUMA |
باب في
قوله تعالى:
{وإذا رأوا
تجارة أو لهوا
انفضوا إليها
وتركوك قائما}.
176- YÜCE ALLAH'IN:
"ONLAR BİR TİCARET YAHUT BİR EĞLENCE GÖRDÜKLERİ ZAMAN SENİ AYAKTA BIRAKIP
ONA DOĞRU YÖNELİRLER" (CUMA, 11) BUYRUĞU HAKKINDA BİR BAB
حدثنا
عثمان بن أبي
شيبة وإسحاق
بن إبراهيم.
كلاهما عن
جرير. قال
عثمان: حدثنا
جرير عن حصين
بن عبدالرحمن،
عن سالم بن
أبي الجعد، عن
جابر بن عبدالله
؛
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم كا ن
يخطب قائما يوم
الجمعة. فجاءت
عير من الشام
فانفتل الناس إليها.
حتى لم يبق
إلا اثنا عشر
رجلا.
فأنزلت هذه
الآية التي في
الجمعة: {وإذا
رأوا تجارة أو
لهوا انفضوا
إليها وتركوك
قائما}. [62
/الجمعة
/الآية 11]
1994- Bize Osman b. Ebu
Şeybe ve İshak b. İbrahim de tahdis etti. İkisi Cerir'den rivayet etti, Osman
dedi ki: Bize Cerir, Husayn b. Abdurrahman'dan tahdis etti, o Salim b. Ebu
Ca'd'den, o Cabir b. Abdullah'dan rivayet ettiğine göre Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) cuma günü ayakta hutbe verirken (bir seferinde) Şam'dan bir kervan
geldi, insanlar ona yönelip gittiler. Öyle ki geride ancak on iki adam kaldı.
İşte bunun üzerine Cumua suresinde yer alan şu: "Onlar bir ticaret yahut
bir eğlence gördükleri zaman, seni ayakta bırakıp ona yöneldiler" (Cuma,
11) ayeti indirildi.
Diğer tahric: Buhari,
936, 2058, 2064, 4899; Tirmizi, 3311 -muallak olarak-
وحدثناه
أبو بكر بن
أبي شيبة.
حدثنا
عبدالله بن
إدريس عن
حصين، بهذا
الإسناد. قال:
ورسول الله
صلى الله عليه
وسلم يخطب.
ولم يقل:
قائما.
1995- Bunu bize Ebu Bekr
b. Ebi Şeybe de tahdis etti, bize Abdullah b. İdris, Husayn'dan bu isnad ile
rivayet etti ve: "Resulullah hutbe verirken" dediği halde,
"ayakta" demedi.
وحدثنا
رفاعة بن
الهيثم
الواسطي.
حدثنا خالد (يعني
الطحان) عن
حصين، عن سالم
وأبي سفيان،
عن جابر بن
عبدالله ؛ قال
كنا مع النبي
صلى الله عليه
وسلم يوم
الجمعة. فقدمت
سويقة. قال:
فخرج الناس
إليها. فلم
يبق إلا اثنا
عشر رجلا. أنا
فيهم. قال
فأنزل الله:
{وإذا رأوا
تجارة أو لهوا
انفضوا إليها
وتركوك
قائما}. إلى آخر
الآية.
1996- Bize Rifaa b.
el-Heysem el-Vas ıtı de tahdis etti, bize Halid -yani et-Tahhan- Husayn'dan
tahdis etti, o Salim ve Ebu Süfyan'dan, o Cabir b. Abdullah'dan şöyle dediğini
rivayet etti: Cuma günü Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte idik.
Bu sırada bir kervan geldi. İnsanlar Çıkıp kervanın yanına gittiler, geriye
yalnız on iki kişi kaldı. Ben de aralarında idim. Bunun üzerine Allah:
"Onlar bir ticaret yahut bir eğlence gördükleri zaman, seni ayakta bırakıp
ona doğru yöneldiler" (Cumua, 11) ayetini sonuna kadar indirdi.
وحدثنا
إسماعيل بن
سالم. أخبرنا
هشيم. أخبرنا حصين
عن أبي سفيان
وسالم بن أبي
الجعد، عن جابر
بن عبدالله ؛
قال:
بينا
النبي صلى
الله عليه
وسلم قائم يوم
الجمعة. إذ
قدمت عير إلى
المدينة.
فابتدرها
أصحاب رسول
الله صلى الله
عليه وسلم حتى
لم يبق معه إلا
اثنا عشر
رجلا. فيهم
أبو بكر وعمر.
قال ونزلت هذه
الآية: {وإذا
رأوا تجارة أو
لهوا انفضوا
إليها}.
1997- Bize İsmail b.
Salim de tahdis etti, bize Husayn, Ebu Süfyan ve Salim b. Ebu Ca'd'den haber
verdi, o Cabir b. Abdullah'dan şöyle dediğini rivayet etti: Cuma gününde Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ayakta (hutbe veriyor) iken Medine'ye bir kervan
geliverdi. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in ashabı alelacele ona
doğru gidiverdiler. Öyle ki onunla birlikte sadece on iki kişi kaldı. Bu on iki
kişi arasında Ebu Bekir ve Ömer de vardı. Ayrıca (bu sebeble) şu: "Onlar
bir ticaret yahut bir eğlence gördükleri zaman, seni ayakta bırakıp ona doğru
yöneldiler" ayeti nazil oldu.
وحدثنا
محمد بن
المثنى وابن
بشار. قالا:
حدثنا محمد بن
جعفر. حدثنا
شعبة عن
منصور، عن
عمرو بن مرة، عن
أبي عبيدة، عن
كعب بن عجرة ؛
قال:
دخل
المسجد
وعبدالرحمن
بن أم الحكم
يخطب قاعدا.
فقال: انظروا
إلى هذا الخبث
يخطب قاعدا.
وقال الله
تعالى: {وإذا
رأوا تجارة أو
لهوا انفضوا
إليها وتركوك
قائما}.
1998- Bize Muhammed b.
el-Müsenna ve Muhammed b. Beşşar da tahdis edip dedi ki: Bize Muhammed b. Cafer
tahdis etti, bize Şu'be, Mansur'dan tahdis etti, o Amr b. Murre'den, o Ebu
Ubeyde'den, o Ka'b b. Ucre'den şöyle dediğini rivayet etti: Kendisi mescide
girdiği bir sırada Abdurrahman b. Ümmü el-Hakem oturarak hutbe veriyordu. Bunun
üzerine dedi ki: Şu pis adama bakın, oturarak hutbe okuyar, halbuki yüce Allah:
"Onlar bir ticaret yahut bir eğlence gördükleri zaman, seni ayakta bırakıp
ona doğru yöneldiler" buyurmaktadır.
Diğer tahric: Nesai,
1396
AÇIKLAMA: (1994)
"Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) cuma günü ayakta hutbe verirdi...
ayeti indirildi" diğer rivayette (1997) "on iki adam kaldı,
aralarında Ebu Bekir ve Ömer vardı", diğer rivayette (1996)
"aralarında ben de vardım" denilmektedir.
Bu rivayetlerden de şu
hükümler anlaşılmaktadır:
1. Bu rivayette Ebu
Bekir, Ömer ve Cabir'in önemli bir menkıbesi bulunmaktadır.
2. Hutbe ayakta verilir.
3. Malik ve onun
dışında, cuma on iki adam ile kılınır diyenlerin görüşlerinin lehine bir delil
vardır. Şafii mezhebi alimleri ve kırk kişiyi şart koşan başkaları ise buna
şöyle cevap vermişlerdir: Bu gidenlerin geri döndükleri yahut da onlardan kırk
kişiyi tamamlayacak kadar kişinin geri döndüğü ve böylelikle onlarla cuma
namazını kılıp bitirdiği şeklinde yorumlanır. Buhari'nin Sahih'inde de:
"Biz Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile birlikte namaz kılmakta iken
kervan geldi. .. " denilmektedir.
Namazdan maksat
Müslim'in bu rivayetlerinde görüldüğü gibi hutbe okunurken namazı beklemektir.
(1996) "Bir kervan
geliverdi" buradaki (kervan anlamındaki) "suveyka" kelimesi
"suk" un küçültme ismidir. Kasıt ise birinci rivayette anılan
kervandır. (Kervan anlamındaki) "el-'ir" yiyecek ya da ticaret
malları taşıyan develere denilir. Ancak böyle olursa onlara " 'ir"
denilir. Burada (kervana) "suveyka" adının verilmesi malların ona
doğru sevk edilmesi dolayısıyladır. İnsanların burada ayakları üzerinde
durmalarından ötürü bu ismin verildiği de söylenmiştir.
Kadi İyaz dedi ki: Ebu
Davud, "el-Merasil" adlı eserinde zikrettiğine göre Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in ayakta bırakılıp kervana doğru gittikleri esnada verdiği
bu hutbe, cuma namazından sonra idi. Çünkü artık onların hutbe sırasında
dağılmalarından ötürü bir veballerinin olmadığını sanmışlardı, ayrıca o, bu
hadiseden önce hutbeden önce namazı kıldımdı. Kadi İyaz dedi ki:
Ashabın haline daha
uygun olanı budur. Onlar hakkındaki zannımız onların Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) ile birlikte namazı kılmayı terk etmeyecekleridir. Fakat onlar namaz
bittikten sonra ayrılıp gitmenin caiz olduğunu sanmışlardı. Bununla birlikte
bazı ilim adamları Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in hiçbir zaman cuma
namazından sonra cuma için hutbe vermiş olduğunu kabul etmemektedirler.
(1998) "Şu pis
herife bakın, oturarak namaz kılıyor, halbuki yüce Allah ...
buyurmaktadır." Bu sözler münker olan bir işe karşı çıkmayı ve sünnete
aykırı hareket etmeleri halinde yöneticilere de tepki gösterileceğini ihtiva
etmektedir. Ayeti delil göstermesi de şu şekilde olmuştur: Şanı yüce Allah,
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in ayakta iken hutbe verdiğini haber
vermektedir.
Aynı zamanda Yüce Allah:
''Andolsun Resulullah'da sizin için güzel bir örnek vardır." (Ahzab, 21)
buyurmuş olmakla birlikte: "Ve ona uyunuz" (Araf, 158); "Resul
size neyi verdiyse onu almız" (Haşr, 7) buyurduğu gibi, Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'de: "Benim nasıl namaz kıldığımı gördüyseniz siz de
öylece namaz kılmız" buyurmuştur.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
177- CUMA
NAMAZININ TERK EDİLMESİ HUSUSUNDA TEHDİDİN AĞIRLAŞTIRILMIŞ OLDUĞU BABI