SAHİH-İ MÜSLİM

CUMA

باب وجوب غسل الجمعة على كل بالغ من الرجال. وبيان ما أمروا به.

166. BALİĞ OLMUŞ HER ERKEĞE CUMA GUSLÜNÜN VACİB OLDUĞU VE ONLARA NE EMREDİLDİĞİNİN BEYANI BABI

حدثنا يحيى بن يحيى. قال قرأت على مالك عن صفوان بن سليم، عن عطاء بن يسار، عن أبي سعيد الخدري ؛ أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال:

"الغسل يوم الجمعة، واجب على كل محتلم".

1954- Bize Yahya b. Yahya tahdis edip dedi ki: Malik'e, Safvan b. Suleym'den naklettiği rivayetini okudum. O, Ata b. Yesar'dan, o Ebu Said el-Hudri'den rivayet ettiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Cuma günü glfsletmek büluğa ermiş her kişi üzerine vaciptir" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 857, 895, 2665; Ebu Davud, 341; Nesai, 1376; İbn Mace, 1089

حدثني هارون بن سعد الأيلي وأحمد بن عيسى. قالا: حدثنا ابن وهب. أخبرني عمرو عن عبيدالله بن أبي جعفر ؛ أن محمد بن جعفر حدثه عن عروة بن الزبير، عن عائشة ؛ أنها قالت:

كان الناس ينتابون الجمعة من منازلهم من العوالي. فيأتون في العباء. ويصيبهم الغبار. فتخرج منهم الريح. فأتى رسول الله صلى الله عليه وسلم إنسان منهم. وهو عندي. فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "لو أنكم تطهرتم ليومكم هذا".

1955- Harun b. Said el-Eyl! ve Ahmed b. İsa tahdis edip dedi ki: ...

Urve b. ez-Zubeyr'in rivayetine göre Aişe dedi ki: İnsanlar Avali'deki evlerinden cumaya gelirlerdi. Giydikleri abalar ile yolda gelirken onlara toz da bulaşıyor, bu sebeble onlardan (hoş olmayan) koku yayılıyordu. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yanımda iken onlardan bir kişi ona geldi. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Keşke bugününüz için iyice temizlenseniz" buyurdu.

Diğer tahric: Buhari, 902; Ebu Davud, 1055

وحدثنا محمد بن رمح. أخبرنا الليث عن يحيى بن سعيد، عن عمرة، عن عائشة ؛ أنها قالت:

كان الناس أهل عمل. ولم يكن لهم كفاة. فكانوا يكون لهم تفل. فقيل لهم: لو اغتسلتم يوم الجمعة.

1956- Bize Muhammed b. Rumh da tahdis etti, Aişe dedi ki: İnsanlar çalışan iş sahibi kimselerdi. Çalışmalarına ihtiyaç bırakmayacak kadar işçileri yoktu. Bu sebeble kokuları hoş değildi. Kendilerine: Keşke Cuma günü gusletseniz ... denildi.

Diğer tahric: Buhari, 903; Ebu Davud, 352

AÇIKLAMA: Sonra gelen diğer hadisde (1954) "cuma günü gusletmek büluğa ermiş herkes üzerine vaciptir" buyurulmaktadır. Muhtelim'den kasıt, büluğa ermiş kişidir. Diğer hadiste ise (1960) "Allah'ın her müslüman üzerindeki bir hakkı da her yedi günde bir guslederek başını ve bütün bedenini yıkamasıdır" öbür hadiste (1955) "keşke bugününüz için iyice temizlenseniz" bir diğer rivayette (1954) "cuma günü keşke gusletseniz" denilmektedir.

Cuma Günü Gusletmenin Hükmü

İlim adamları cuma günü gusletmenin hükmü hakkında ihtilaf etmişlerdir. Seletten bir gruptan vacip olduğu görüşü nakledilmiştir. Bunu ashabtan bazılarından nakletmişlerdir. Zahiri mezhebi alimleri de böyle demişlerdir. İbnu'l Münzir bu kanaati Malik'den naklettiği gibi Hattabi de bunu Hasan-ı Basri ile Malik'den nakletmiş bulunmaktadır.

Selef ve halefin alimleri ile İslam aleminin değişik bölgelerindeki fukahası vacip olmayıp müstehab bir sünnet olduğu kanaatini kabul etmişlerdir.

Kadi İyaz dedi ki: Malik ve Maliki mezhebi alimlerinin bilinen görüşü de budur. Bu guslün vacip olduğunu kabul edenler, bu hadislerin zahir anlamlarını delil göstermişlerdir.

Cumhur ise sahih bir takım hadisleri karşı delil olarak göstermiş olup bunlardan birisi gusletmemiş olduğu halde Ömer hutbe verirken içeri giren adam ile ilgili hadisi delil göstermişlerdir. Bu hadisi Müslim de zikretmiş bulunmaktadır. Burada söz konusu edilen adam ise ismi açıklanmış olarak gelen Osman b. Aftan'dır. Bunun delil olma şekline gelince, Osman gusletmemiş olduğu halde Ömer onun bu fiilini cuma namazını hazır bulunan diğerleri ile birlikte reddetmemişlerdir. Onlar ise hal ve akd ehli kimselerdi. Eğer gusletmek vacip olsaydı Osman da bu guslü terketmez, diğerleri de onu yapmaya mecbur görürlerdi.

Bu husustaki delillerden birisi de Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Cuma namazı için abdest alan ne güzel yapmış olur, gusleden ise (bilsin ki) gusletmek daha faziletlidir" hadisidir. Bu Sünenlerde yer almış meşhur hasen bir hadistir. Bu hadistede gusletmenin vacip olmadığına delil bulunmaktadır.

Bir diğer delil de Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in (1956): "Keşke cuma günü gusletseniz" hadisidir. Bu lafız ise, vacip olmamasını gerektirir. Çünkü bunun takdiri: Daha faziletli, daha mükemmel olurdu ve buna benzer ibareler takdiri iledir. Guslü emreden hadislere karşılık: Hadisleri birbirleri ile telif etmek için de mendub olduğu anlamında yorumlanır, diye cevap vermişlerdir.

(1954) Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Büluğa ermiş herkes üzerine vaciptir" yani böyle kişi hakkında bu te'kidli olarak istenir. Bir kimsenin arkadaşına: Senin hakkın üzerime vaciptir, yani vurgulu olarak böyle bir hakkın vardır. Yoksa burada kasıt yapılmaması halinde cezanın sözkonusu olduğu kesin olan vacip değildir.

(1949) "Minber üzerinde iken" ibaresinden hutbe için minberin müstehab olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Eğer minber mümkün olmaz ise sesinin hepsine ulaşabilmesi için yüksek bir yerde hutbe okunur ve tek başına hutbeyi okur. Böylelikle bu kişileri daha çok etkiler. Ayrıca hatibinde ayakta olmasının müstehab olduğu hükmü çıkmaktadır. Minbere bu ismin veriliş sebebi yükselmek demek olan "nebir" kökünden gelmiştir. Yüksekliğinden ötürü bu isim verilmiştir.

(1952) "Bu saat hangi saat" o bu sözü, onu azarlamak ve bu vakte kadar geciktiğine tepki göstermek için söylemiştir. Bundan da şu hüküm anlaşılmaktadır:

1. İmam yönetimi altında bulunanların halini dikkatle inceler, onların dini bakımdan maslahatlarına olan hususları kendilerine emreder, sünnete aykırı olan davranışlarını reddeder. İsterse bu zat kadr u kıymeti büyük birisi olsun.

2. Bundan anlaşılan diğer bir hüküm de insanlar önünde büyük zatlara karşı tepkigöstermek caizdir, ayrıca hutbe sırasında konuşmak da caizdir.

"Bugün meşgul oldum ... " ibaresinden de şu hükümler anlaşılmaktadır:

3. Yöneticilere ve başkalarına karşı mazeret belirtilir.

4. Cuma günü ezandan önce bir işle uğraşmak ve bir takım tasarruflarda bulunmak mübahtır.

5. Guslü ancak müstehab olduğu için terketmiş olduğuna işaret vardır.

Çünkü cumaya gitmek üzere gerekli uğraşıları yapmanın ezandan sonra oturup gusletmekten daha öncelikli olduğu kanaatine sahip olmuştur. işte bundan dolayı Ömer (r.anh) kendisine dönüp gusletmesini emretmemiştir.

(1955) "Avall" Medine etrafındaki köylerin adıdır.

"Aba ile gelirlerdi" Aba ve abaye söyleyişle ri iki meşhur söyleyiştir.

(1956) "işlerini görecek işçileri yoktu." Buradaki "küfat" kelimesi onların

çalışmalarına ihtiyaç bırakmayacak işçiler, hizmetçiler demektir.

"Tefel" de'hoş olmayan koku anlamındadır.

Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in hoş kokmayan kimseler için: "Keşke gusletseniz" buyruğundan da şu hüküm anlaşılmaktadır:

6. Mescide gitmek yahut insanlarla oturup kalkmak isteyen bir kimsenin bedeninde ve elbisesinde hoş olmayan kokulardan uzak durması mendubdur.

(1948) Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in: "Sizden biriniz cumaya gelmek _ isterse gusletsin" hadisi ile (1954) "Cuma günü gusletmek baliğ herkese vaciptir" hadisleri ile ilgili olarak şunları söyleyelim:

Birinci hadis, ister baliğ olsun, ister mümeyyiz çocuk olsun cumaya gitmek isteyen her bir erkeğin gusletmesinin meşru olduğu hususunda açık bir ifade ihtiva etmektedir.

ikinci hadis ise büluğa ermiş kimse hakkında sarih bir hadistir. Başka hadislerde ise kadınların da hükmün kapsamına girmesini gerektirmektedir. "Gusledene gelince, gusül daha faziletlidir" hadisi gibi.

O halde bu hadisleri bir arada telif edip açıklamak için şöyle denilebilir:

Cuma namazına gitmek isteyen herkes için gusül müstehabtır ama bu müstehaplık kadınlardan çok erkekler hakkında te'kidlidir. Çünkü gusül kadınlar hakkında talep (istek, emir)e yakındır. Büluğa ermiş kimseler hakkında ise çocuklara göre daha te'kidlidir.

Bizim mezhebimizin meşhur görüşüne göre ise cumaya gitmek isteyen herkes için müstehaptır. Mezheb alimlerimize ait bir görüşe göre ise özel olarak erkekler için müstehaptır. Bir diğer görüşe göre de cuma namazı kılmakla yükümlü olan kimseler için müstehaptır. Kadınlar, çocuklar, köleler ve yolcular için değildir.

Bir diğer görüşe göre ise, ister cumaya gitmek istesin, ister istemesin cuma günü herkes için müstehaptır. Tıpkı bayram günü gusletmenin herkes için müstehap olduğu gibi. Sahih olan ise birinci görüştür, doğruyu en iyi bilen Allah'tır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

167- CUMA GÜNÜ HOŞ KOKU SÜRÜNMEK VE MİSVAK KULLANMAK BABI