|
SAHİH-İ MÜSLİM |
SALAT |
باب
ترتيل
القراءة
واجتناب
الهذ، وهو
الإفراط في
السرعة.
وإباحة
سورتين فأكثر
في ركعة
156- KUR'AN'I TERTİL İLE
OKUMAK "HEZZ" DENiLEN AŞIRI SÜRATTEN UZAK KALMAK VE BİR REKATTA İKİ
SUREYİ VE DAHA FAZLA SUREYİ OKUMANIN MÜBAH OLDUĞU BABI
حدثنا
أبو بكر بن
أبي شيبة وابن
نمير. جميعا عن
وكيع. قال أبو
بكر: حدثنا
وكيع عن
الأعمش، عن أبي
وائل. قال:
جاء
رجل يقال له
نهيك بن سنان
إلى عبدالله.
فقال: يا أبا
عبدالرحمن!
كيف تقرأ هذا
الحرف. ألفا
تجده أم ياء:
من ماء غير
آسن أو من ماء
غير يا سن؟
قال فقال
عبدالله: وكل
القرآن قد
أحصيت غير
هذا؟ قال: إني
لأقرأ المفصل
في ركعة. فقال
عبدالله: هذا كهذا
الشعر؟ إن
أقواما
يقرؤون
القرآن لا يجاوز
تراقيهم. ولكن
إذا وقع في
القلب فرسخ
فيه، نفع. إن
أفضل الصلاة
الركوع
والسجود. إني
لأعلم
النظائر التي
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يقرن
بينهن. سورتين
في كل ركعة. ثم
قام عبدالله
فدخل علقمة في
إثره. ثم خرج
فقال: قد
أخبرني بها.
قال
ابن نمير في
روايته: جاء
رجل من بني
بجيلة إلى
عبدالله. ولم
يقل: نهيك بن
سنان.
1905-
Bize Ebu Bekr b. Ebi Şeybe ve İbn Numeyr birlikte Veki'den tahdis etti. Ebu
Bekr dedi ki: Bize Vekl, A'meş'den tahdis etti, o Ebu Vail'den şöyle dediğini
nakletti: Nehik b. Sinan adındaki bir adam Abdullah'ın yanına geldi ve: Ey Ebu
Abdurrahman! Sen şu buyruğu nasıl okursun? Bunun elif ile: "min main ğayri
asin" şeklinde mi yoksa ye ile: "min main ğayri yasin" şeklinde
mi olduğunu görüyorsun?
(Ebu
Vail) dedi ki: Bunun üzerine Abdullah şu cevabı verdi: Bunun dışında Kur'an'ın
tamamını iyice öğrendin mi ki? dedi. Adam: Şüphesiz ben Kur'an'ın Mufassal
bölümünün surelerini bir rekatta okuyorum, dedi. Bu sefer Abdullah: Şiir okur
gibi hızlıca mı? Şüphesiz bir takım kimseler Kur'an'ı okumakla birlikte onların
köprücük kemiklerini geçmez. Ama Kur'an kalbe yerleşip orada derinliğine kök
salarsa fayda sağlar. Muhakkak namazın en faziletli hali rüku ve sücuddur.
Elbette ben Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in her bir rekatta bir
arada ikişer sure olarak okuduğu birbirine denk olan sureleri biliyorum, dedi.
Sonra Abdullah kalktı,
Alkame de onun peşinden içeri girdi. Sonra çıktı ve onları bana haber verdi,
dedi.
İbn Numeyr rivayetinde:
Becileoğullarından bir adam Abdullah'a geldi, demiş ama: Nehik b. Sinan adını
vermemiştir.
Diğer tahric: Buhari,
4996; Tirmizi, 602; Nesai, 1003 -buna yakın muhtasar-
وحدثنا أبو
كريب. حدثنا
أبو معاوية عن
الأعمش، عن
أبي وائل. قال:
جاء رجل إلى
عبدالله،
يقال له نهيك
ابن سنان.
بمثل حديث
وكيع. غير أنه
قال:
فجاء
علقمة ليدخل
عليه. فقلنا
له: سله عن
النظائر التي
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يقرأ بها
في ركعة. فدخل
عليه فسأله.
ثم خرج علينا
فقال: عشرون
سورة من
المفصل. في
تأليف
عبدالله.
1906-
Bize Ebu Kureyb de tahdis etti, bize Ebu Muaviye, A'meş'den tahdis etti, o Ebu
Vail'den şöyle dediğini nakletti: Nehik b. Sinan adındaki bir adam Abdullah'ın yanına
geldi, deyip hadisi Veki'in hadisi gibi rivayet etti. Ancak rivayetinde şöyle
dedi. AIkame onun yanına girmek isteyince biz ona:
Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'in bir rekatta okuduğu benzer sureleri ona sor, dedik. O da
onun yanına gidip ona sordu, sonra çıkıp yanımıza geldi ve: Abdullah'ın
telifine göre Mufassal bölümün yirmi suresidir, dedi.
وحدثناه
إسحاق بن
إبراهيم.
أخبرنا عيسى
بن يونس.
حدثنا الأعمش
في هذا
الإسناد،
بنحو حديثهما.
وقال:
إني
لأعرف
النظائر التي
يقرأ بهن رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
اثنتين في
ركعة. عشرين
سورة في عشر
ركعات.
1907-
Bunu bize İshak b. İbrahim de tahdis etti, bize İsa b. Yunus haber verdi, bize
A'meş bu isnad ile her ikisinin hadisine yakın olarak tahdis edip dedi ki:
Muhakkak ben Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellemı'in her bir rekatta bir
arada ikişer sure olarak okuduğu benzer sureleri biliyorum, bunlar on rekatta
(okuduğunu) bildiğim yirmi sure idi.
AÇIKLAMA: Birinci
isnadda (1905) İbn Ebu Şeybe ve İbn Numeyr, Veki'den, o A'meş'den, o Ebu
Vail'den, o Ebu Mes'ud'dan diye rivayeti zikrederken ikincisinde (1906) Ebu
Kureyb, Ebu Muvaiye'den, o A'meş'den diye zikretmektedir. Bu iki isnadın
ravileri Kufelidir. İbn Mes'ud'a "asin" hakkında soru soran kişiye
söylediği: "Bu ibare dışında Kur'an'ın tamamını okudu n mu"
şeklindeki ifadesi, onun soru soran bu kimsenin sorduğu soru ile doğrunun
kendisine gösterilmesini isteyen bir kişi olmadığını anladığı şeklinde
yorumlanır. Çünkü doğruyu bulmak isteyen bir kimse olmuş olsaydı ona cevap
vermesi gerekirdi. Halbuki bu söyledikleri bir cevap değildir.
"Ben Mufassal
bölümün surelerini bir rekatta okuyorum" demesine karşılık İbn Mes'ud'un:
"şiir gibi hızlıca mı" demesinin anlamı da şudur: Adam bu cevabı ile
Kur'an'ın bir çok yeriili ezberlemiş ve sağlam bir şekilde öğrenmiş olduğunu
ifade ediyordu. İbn Mes'ud da ona sen bunu olabildiği kadar hızlı ve acele
olarak mı okuyorsun, diye sormuştu.
Buradan da Kur'an'ın
alelade ve hızlı okunmasının nehyedildiği, buna karşılık tertil ile ve üzerinde
düşünülerek okumanın teşvik edildiği hükmü anlaşılmaktadır. İlim adamlarının
cumhuru da böyle demiştir. Kadi İyaz ise bir kesim az hızlı okumayı mübah
görmüştür, demiştir.
"Şiirin hızlı
okunması gibi" ibaresi şiirin hıfzedilip rivayet edilişi gibi mi,
demektir; isnad ve terennümünde değil, demektir. Çünkü şiir inşad edilirken
(okunurken) ağır ağır (tertil ile) okunur. Terennüm edilmesi ise bir adettir.
"Şüphesiz bir takım
kimseler Kur'an'i okurlar da onların köprücük kemiklerini geçmez. Fakat Kur'an
kalbe yerleşip içinde kök salarsa fayda verir." Yani bir takım kimselerin
Kur'an okumaktan payları, dilleri üzerinde akıp gitmesinden ibarettir.
Kalplerine ulaşmak için köprücük kemiklerini aşmaz . . Halbuki istenen bu
değildir. Aksine istenen kalbe yerleşmesi sureti ile onu akledip iyice
düşünmektir.
"Şüphesiz namazın
en faziletlisi (rüknü) rüka ve sücuddur". Bu İbn Mes'ud (r.anh)'ın
görüşüdür. Daha önce Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in hadisinde: "En
faziletli namaz kunutu (kıyamı) uzun olandır" buyruğu ile "kulun
rabbine en yakın olduğu an secde ettiği haldir" buyruğu açıklanırken ilim
adamlarının bu mesele ile ilgili kanaatleri de beyan edilmiş bulunmaktadır.
"Muhakkak ben
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in her bir rekatta bir arada ikişer
sure olarak okuduğu benzer sureleri biliyorum" sözlerini açıklayarak
(1906) "Abdullah'ın (Mushafı) telifindeMufassal bölümünden on rekatta
yirmi sure" demiştir. Kadi İyaz dedi ki: Bu sahih olup Aişe ile İbn
Abbas'ın rivayetine uygundur. O rivayete göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
kıyamı vitir ile beraber on bir rekat idi. Bu miktar çoğunlukla onun okuduğu
rivayet miktarını ifade eder. Namazı uzun kıldığına dair gelmiş rivayetler ise
tedebbür ve tertil ile ilgilidir. Bunun dışında Bakara, Nisa ve AI-i İmran
surelerini okuduğu şeklindeki rivayetler ise nadir zamanlarda görülen
uygulamalar idi.
Bu yirmi sure Ebu
Davud'un Sünen'inde yer alan bir rivayette açıklanmış bulunmaktadır. Rahman ve
Necm sureleri bir rekatta, İktarabet ile elHakka sureleri bir rekatta, Tur ile Zariyat
surelerini bir rekatta, Vakıa, Nun ve'I-Kalem suresini bir rekatta, Seele
sailun ile Naziat suresini bir rekatta, Veylun lil Mutaffifin ile Abese
surelerini bir re katta, Müddessir ve Müzzemmil surelerini bir rekatta, İnsan
ve Tekvir surelerini bir rekatta okurdu. Bunlara Mufassal denilmesi bu bölümün
surelerinin kısa ve birbirlerinden besmele ile ayrılmalarının sık sık
görülmesinden dolayıdır.
حدثنا
شيبان بن
فروخ. حدثنا
مهدي بن
ميمون. حدثنا
واصل الأحدب
عن أبي وائل.
قال:
غدونا
على عبدالله
بن مسعود يوما
بعد ما صلينا
الغداة.
فسلمنا
بالباب. فأذن
لنا. قال
فمكنا بالباب
هنية. قال
فخرجت الجارية
فقالت: ألا
تدخلون؟
فدخلنا. فإذا
هو جالس يسبح.
فقال: ما
منعكم أن
تدخلوا وقد
أذن لكم؟
فقلنا: لا. إلا
أنا ظننا أن
بعض أهل البيت
نائم. قال
ظننتم بآل ابن
أم عبد غفلة؟
قال: ثم أقبل
يسبح حتى ظن
أن الشمس قد
طلعت. فقال: يا
جارية! انظري.
هل طلعت؟ قال
فنظرت فإذا هي
لم تطلع.
فأقبل يسبح.
حتى إذا ظن أن
الشمس قد طلعت
قال: يا جارية!
انظري. هل
طلعت؟ فنظرت
فإذا هي قد
طلعت. فقال:
الحمد لله
الذي أقالنا
يومنا هذا.
(فقال مهدي
وأحسبه قال)
ولم يهلكنا
بذنوبنا. قال
فقال رجل من
القوم: قرأت
المفصل
البارحة كله.
قال فقال
عبدالله: هذا
كَهَذِّ
الشعر؟ إنا
لقد سمعنا
القرائن. وإني
لأحفظ
القرائن التي
كان يقرؤهن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم. ثمانية
عشر من
المفصل. وسورتين
من آل حم.
1908-
Bize Şeyban b. Ferruh tahdis etti, bize Mehdi b. Meymun tahdis etti, bize Vasıl
el-Ahdeb, Ebu Vail'den şöyle dediğini tahdis etti: Bir gün sabah namazını
kıldıktan sonra sabah vakti Abdullah b. Mes'ud'un yanına gittim. Kapıda selam
verdik, (içeri girmemize) izin verdi. Biz yine de kapıda bir süre bekledik,
sonra cariye çıkıp: Girmeyecek misiniz? dedi. Bunun üzerine biz de içeri
girdik. Oturmuş namaz kıldığını gördük.
O: Size izin verdiğim
halde içeri girmenize engel ne oldu? dedi. Biz: Bir engel yoktu ama biz aile
halkından birilerinin uyuduğunu düşündük, dedi. O: Siz Ümmü mu Abd oğlunun
ailesinin gaflette olduklarını mı sandınız, dedi. Sonra tekrar güneşin
doğduğunu sandığı vakte kadar namaza yöneldi ve:
Ey cariye, güneş doğdu
mu bir bak, dedi. Cariye baklı, güneşin doğmadığını gördü. O da yine namaz
kılmaya yöneldi. Nihayet güneşin doğduğunu zannedince; Ey cariye, bir bak güneş
doğdu mu? dedi. Cariye baktığında güneşin doğmuş olduğunu gördü.
Bu sefer Abdullah:
Bugünümüzde de bizi hayata döndüren Allah'a hamd olsun, dedi. -Mehdi dedi ki:
Zannederim: Ve günahlarımızIa helak etmeyen de, dedi, demiştir.-
Bu sefer orada
bulunanlardan bir adam: Dün gece Mufassalın tamamını okudum, dedi. Bunun
üzerine Abdullah: Şiir okur gibi hızlıca mı okudun, şüphesiz birbirine denk surelerin
neler olduğunu işitmiştim ve ben Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
birlikte okuduğu yakın sureleri ezbere biliyorum. Bunlar Mufassal bölümünden on
sekiz sure ile Ha-Mim diye başlayan surelerden de iki suredir, dedi.
Diğer tahric: Buhari, 5043
-muhtasar-
حدثنا
عبد بن حميد.
حدثنا حسين بن
علي الجعفي عن
زائدة، عن
منصور، عن
شقيق. قال:
جاء
رجل من بني
بجيلة، يقال
له نهيك بن
سنان، إلى
عبدالله.
فقال: إني
أقرأ المفصل
في ركعة. فقال
عبدالله: هذا
كهذ الشعر؟
لقد علمت
النظائر التي
كان رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يقرأ
بهن. سورتين
في ركعة.
1909-
Bize Abd b. Humeyd tahdis etti, bize Huseyn b. Ali el-Cu'fi, Zaide'den tahdis
etti, o Mansur'dan, o Şakik'den şöyle dediğini rivayet etti: Becile
oğullarından Nehik b. Sinan denilen bir adam Abdullah (bin Mes'ud)'un yanına
gelerek: Muhakkak ben Mufassal bölümün surelerini bir rekatta okuyorum, dedi.
Abdullah: Şiir okur gibi hızlıca mı, andolsun ben Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'in bir rekatta bir arada ikişer sure halinde okuduğu benzer
surelerin hangileri olduğunu biliyorum, dedi.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir
حدثنا
محمد بن
المثنى وابن
بشار. قال ابن
المثنى: حدثنا
محمد بن جعفر.
حدثنا شعبة عن
عمرو بن مرة؛
أنه سمع أبا
وائل يحدث؛ أن
رجلا جاء إلى ابن
مسعود فقال:
إني
قرأت المفصل
الليلة كله في
ركعة. فقال
عبدالله: هذا
كَهَذّ
الشعر؟ فقال
عبدالله: لقد
عرفت النظائر
التي كان رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
يقرن بينهن.
قال فذكر
عشرين سورة من
المفصل.
سورتين
سورتين في كل
ركعة.
1910-
Bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşar tahdis etti, İbnu'l-Müsenna dedi ki:
Bize Muhammed b. Cafer tahdis etti, bize Şu'be, Amr b. Murre'den tahdis
ettiğine göre o Ebu Vail'i şöyle tahdis ederken dinlemiştir: Bir adam, İbn
Mes'ud'a gelerek dedi ki: Ben bu gece Mufassalın tamamını bir rekatta okudum.
Abdullah: Şiir okur gibi hızlıca mı, dedi. Sonra Abdullah şunları ekledi: Ben
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in bir arada okuduğu benzer sureleri
bilirim.
(Amr
b. Murre) dedi ki: Sonra her bir rekatta ikişer sure olmak üzere Mufassaldan
yirmi sure zikretti.
Diğer tahric: Buhari,
775; Nesai, 1004
AÇIKLAMA: Diğer
rivayetteki (1908) "Mufassal bölümün on sekiz sure ve Ha-Mim diye başlayan
surelerden iki sure" ifadesi Mufassal bölümünün Ha-Mim surelerinden sonra
geldiğine bir delildir.
Birinci rivayetteki
"Mufassaldan yirmi sure" demesi ve bizim burada Mufassaldan on sekiz
sure ile Ha-Mim diye başlayan surelerden iki sure ibaresi arasında bir çatışma
bulunmamaktadır. Çünkü birinci rivayetteki kastı yirmi surenin büyük çoğunluğu
Mufassaldandır demektir. İlim adamları dedi ki:
Kur'an'ın başı yedi uzun
sure ile başlar. Sonra da her bir suresi yüz ve ona yakın ayetten ibaret
"miun" denilen sureler gelir, sonra "Mesani" sonra da
"Mufassal" sureler gelir. Mufassal surelerin ilki hususunda görüş
ayrılığı daha önceden açıklanmış idi. Kıtal'den, Hucurat'tan ve Kaf'dan
başladığı söylenmiştir.
"Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu iki sureyi bir arada okurdu" ibaresinden
bir rekatta iki sureyi birlikte okumanın caiz olduğu hükmü anlaşılmaktadır.
"Kapıda bir süre
bekledik." Buradaki huneyye (bir süre) hemzesiz ve ye harfi şeddelidir.
Namaza Başlarken Ne Söylenir Babında buna dair açık seçik bilgiler geçmiş
bulunmaktadır.
"Sizi içeri
girmekten alıkoyan nedir?" ifadelerinin anlamı da şudur: Bize engel olan
tek husus aile halkından bazılarının uyuduğu kanaatine sahip olduğumuzdan onu
rahatsız etmek istemeyişimizdir. Burada zannetmek, vehmetmek (düşünmek)
demektir. Böyle açıklayarak onların usül bilginleri tarafından inancın ağır
basması şeklindeki terimsel anlamı kastetmediklerini mümkün gördük. Bu hadiste
kişinin dinleri ile alakah hususlarda aile halkı ve eli altında bulunanların
durumlarına dikkat etmesinin sözkonusu olduğu anlaşılmaktadır.
"Bir bak, güneş
doğdu mu?" ifadesinden vahid haberin ve kadının verdiği haberin kabul
edileceği, yakin mümkün olmakla birlikte zan ile am el edilebileceği hükmü de
anlaşılmaktadır. Çünkü böylelikle cariyenin söyleyeceği söz ile amel ettiği
anlaşılmaktadır. Bu ise bizzat kendisinin güneşin doğup doğmadığını görme
kudredi ile birlikte zan ifade eder.
"Mufassaldan on
sekiz sure" meşhur asıl nüshalarda (onsekiz anlamında "semaniyete
aşer" şeklindedir. Bunların azında da "semani aşrete"
şeklindedir. Birincisi de benzer anlamdaki nazır kelimesini müzekker kabul
ederek "semaniyete aşere" ifadesi de sahih olur.
"Ha-Mim ile
başlayan surelerden iki sure" Al-u Ha-Mi m (Ha-Mim Ailesi) başı Ha-Mi m
ile başlayan surelerden iki sure demektir. Kadi İyaz dedi ki:
Hadiste "'Al-i
Davudun mizmarları" denilerek bizzat Davud'un kendisinin kastedildiği gibi
bununla da "Ha-Mim"in kendisinin kastedilmiş olması da mümkündür.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
157 KIRAATLER İLE
ALAKALI HUSUSLAR BABI