SAHİH-İ MÜSLİM

SALAT

باب جواز الجمع بين الصلاتين في السفر

113- YOLCULUKTA İKİ NAMAZI CEM ETMENİN (BİRLİKTE KILMANIN) CAİZ OLMASI BABI

Şafii ve çoğunluk dedi ki: Öğle ve ikindi namazlarını ikisinden dilediği birisinin vaktinde, akşam ile yatsı namazlarını da ikisinden birisinin dilediği vaktinde uzun yolculukta cem ederek (bir arada) kılması caizdir.

Kısa mesafeli yolculukta caiz olup olmadığı hususunda Şafii'nin iki görüşü vardır. Daha sahih olanına göre böyle bir yolculukta namazı kısaltmak caiz olmaz. Uzun yolculuğun ölçüsü ise 48 Haşimi mildir. Bu da daha önce geçtiği gibi orta yollu iki merhale demektir. (Cem ile kılacağı iki namazın) ilkinin vaktinde evinde bulunan bir kimsenin ikincisini öne alarak kılması, birincisinin vaktinde yolda olan ve ikincisinin vakti çıkmadan önce konaklayacağını bilen kimsenin birincisini, ikincisinin vaktine ertelemesi ise daha faziletlidir. Şayet bu hususta aksini yapacak olursa efdal olanı terk etmiş olmakla birlikte caiz olur. İlk namazın vaktinde cem etmenin şartı ilkini önce kılıp ve onu bitirmeden önce ceme niyet etmesi, ikisi arasında bir fark bırakmamasıdır. Eğer ikinci namazın vaktinde cem etmek isterse o takdirde ilkinin vaktinde cem e niyet etmesi ve o namaza ve daha fazlasına yetecek kadar bir zaman bırakacak şekilde vakit daralmadan önce bunu yapması gerekir. Eğer niyetsiz olarak namazını tehir edecek olursa asi olur ve o namazı kaza olur. Niyet ile birlikte tehir edecek olursa ilk namazı öncelikle kılması ve bununla birlikte ceme niyet edip, iki namazın arasını ayırmaması müstehabtır. Müstehab olduğunu belirttiğimiz bu hususlardan herhangi birisi vacip değildir. Cem ile ilgili hükümler kısaca bundan ibarettir. Geri kalan teferruatı ise fıkıh kitaplarında bilinen hususlardır.

Yağmurlu zamanda önceki namazın vaktinde cem caiz olur. Sahih olan görüşe göre ikincisinin vaktinde caiz olmaz çünkü yağmurun ikincisinin vaktine kadar devam edeceğinden emin olunamaz. Bunun için birincisinin iftitah tekbirini alıp, onu bitirdiğinde ve ikincisinin iftitah tekbirini aldığında da bu yağmurun devam etmesidir. Yağmura karşı korumasız olarak cemaate yürüyerek giden ve bu sebeple de yağmurdan ıslanacak olan kimse için de cem caiz olur ama daha sahih olan başkaları için caiz olmayacağıdır. Yağmur sebebiyle cem hususunda bizim mezhebimizin görüşü budur.

ilim adamlarının çoğunluğu öğle ile ikindi, akşam ile yatsı hakkında da bunu söylemişlerdir. Malik -yüce Allah'ın rahmeti ona- ise bunu özel olarak akşam ve yatsı için kabul etmiştir.

Yatsı namazına gelince hasta kimse hakkında Şafii mezhebinde meşhur olan ve çoğunluğun kabul ettiği görüşe göre cem etmesi caiz değildir. Ahmed ve Şafii mezhebine mensup bir topluluk ise bunu caiz kabul etmiştir, bu görüş ileride ibn Abbas r.anh'ın rivayet etmiş olduğu hadisin şerhinde yüce Allah'ın izniyle dikkat çekeceğimiz gibi delil bakımından güçlü bir görüştür.

Ebu Hanife dedi ki: Yolculuk, yağmur, hastalık ve başka bir sebep dolayısıyla iki namazı cem etmek caiz değildir. Ancak hac ibadeti sebebiyle öğle ve ikindi namazının Arafafta yine hac sebebiyle akşam ile yatsı namazının Müzdelife'de cem edilmesi caiz olur. Fakat iki sahihteki Ebu Davud'un sünenindeki ve başka kaynaklardaki sahih hadisler ise ona karşı delil teşkil etmektedir.

حدثنا يحيى بن يحيى. قال: قرأت على مالك عن نافع، عن ابن عمر؛ قال:

كان رسول الله صلى الله عليه وسلم إذا عجل به السير، جمع بين المغرب والعشاء.

1619- Bize Yahya b. Yahya tahdis edip dedi ki: Ben Malik'e, Nafi'den naklettiği rivayeti okudum. O İbn Ömer'den dedi ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yol alışında acele ettiği zaman akşam ile yatsıyı bir arada kılardı (cem ederdi).

Diğer tahric: Nesai, 597

وحدثنا محمد بن المثنى. حدثنا يحيى عن عبيدالله. قال أخبرني نافع؛ أن ابن عمر كان إذا جد به السير، جمع بين المغرب والعشاء، بعد أن يغيب الشفق. ويقول:

إن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان إذا جد به السير، جمع بين المغرب والعشاء.

1620- Bize Muhammed b. el-Müsenna da tahdis etti. Bize Yahya b. Abdullah tahdis etti. Dedi ki: Bana Nafi'in haber verdiğine göre İbn Ömer hızlıca yol almak istediği zaman şafak battığı zaman akşam ile yatsıyı bir arada kılar ve: Şüphesiz Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) acele yol almak istediği vakit akşam ile yatsıyı bir arada kılardı derdi.

Yalnız Müslim rivayet etmiştir

وحدثنا يحيى بن يحيى وقتيبة بن سعيد وأبو بكر بن أبي شيبة وعمرو الناقد. كلهم عن ابن عيينة. قال عمرو: حدثنا سفيان عن الزهري، عن سالم، عن أبيه:

رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم يجمع بين المغرب والعشاء، إذا جد به السير.

1621- Bize Yahya b. Yahya, Kuteybe b. Said, Ebu Bekr b. Ebi Şeybe ve Amr en-Nakid de tahdis etti. Hepsi İbn Uyeyne'den rivayet etti. Amr dedi ki: Bize Süfyan, ez-Zühri'den tahdis etti. O Salih'ten, o babaşından. (şöyle dediğini) rivayet etti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'i yolculuğunda acele ettiği zaman akşam ile yatsıyı bir arada cem ederken gördüm.

Diğer tahric: Buhari, 1106; Nesai, 599

وحدثني حرملة بن يحيى. أخبرنا ابن وهب. أخبرني يونس عن ابن شهاب. قال: أخبرني سالم بن عبدالله؛ أن أباه قال:

رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم، إذا أعجله السير في السفر، يؤخر صلاة المغرب حتى يجمع بينها وبين صلاة العشاء.

1622- Bana Harmele b. Yahya da tahdis etti. .. Salim b. Abdullah'ın haber verdiğine göre babası şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in yolculukta acelece yol aldığı zaman akşam namazını geciktirip, onu yatsı namazı ile birlikte cem ettiğini gördüm.

Diğer tahric: Buhari, 1091 -muallak olarak-

وحدثنا قتيبة بن سعيد. حدثنا المفضل (يعني ابن فضالة) عن عقيل، عن ابن شهاب، عن أنس بن مالك؛ قال:

كان رسول الله صلى الله عليه وسلم، إذا ارتحل قبل أن تزيغ الشمس، أخر الظهر إلى وقت العصر. ثم نزل فجمع بينهما. فإن زاغت الشمس قبل أن يرتحل، صلى الظهر ثم ركب.

1623- Bize Kuteybe b. Said de tahdis etti. Bize el-Mufaddal -yani b. Fedale-, Akil'den tahdis etti. O İbn Şihab'dan, o Enes b. Malik'ten şöyle dediğini nakletti: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) güneş batıya kaymadan önce yolculuğa çıkacak olursa öğle namazını ikindi vaktine geciktirirdi. Sonra iner, her ikisini birlikte kılardı. Eğer yola çıkmadan önce güneş batıya kayacak olursa öğle namazını kıldıktan sonra bineğine binerdi.

Diğer tahric: Buhari, 1111, 1112; Ebu Davud, 1218, 1219; Nesai, 593 -buna yakın-, 585

وحدثني عمرو الناقد. حدثنا شبابة بن سوار المدايني. حدثنا ليث بن سعد عن عقيل بن خالد، عن الزهري، عن أنس؛ قال:

كان النبي صلى الله عليه وسلم، إذا أراد أن يجمع بين الصلاتين في السفر، أخر الظهر حتى يدخل أول وقت العصر. ثم يجمع بينهما.

1624- Bize Amr en-Nakid tahdis etti. .. Enes dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yolculukta iki namazı bir arada kılmak (cem etmek) isteyecek olursa öğle namazını ikindinin ilk vakti girinceye kadar geCiktirir sonra ikisini bir arada kılardı.

وحدثني أبو الطاهر وعمرو بن سواد. قالا: أخبرنا ابن وهب. حدثني جابر بن إسماعيل عن عقيل، عن ابن شهاب، عن أنس، عن النبي صلى الله عليه وسلم:

إذا عجل عليه السفر، يؤخر الظهر إلى أول وقت العصر. فيجمع بينهما. ويؤخر المغرب حتى يجمع بينها وبين العشاء، حين يغيب الشفق.

1625- Bana Ebu't-Tahir ve Ammar b. Sevvar da tahdis edip dediler ki: ... Enes'ten rivayete göre Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yolculuğa çıkmakta acele edecek olursa öğle namazını, ikindinin ilk vaktine tehir eder sonra ikisini bir arada kılar, akşamı da tehir edip sonra akşam ile yatsı namazını şafak kaybolunca birlikte kılardı.

AÇIKLAMA: "ıbn ümer'in" "yolculukta acele ettiği zaman ... " hadisi iki namazı ikisinden birisinin vaktinde birlikte kılmak (cem etmek) hususunda gayet açıktır, bu hadis ile Hanefilerin şu şekildeki tevilleri de çürütülmektedir: Cem'den maksat birinCisini son vaktine kadar geCiktirmek, ikinCisini de ilk vaktinde kılmaktır. Bunun bir benzeri de Enes'in rivayet ettiği (1623) şu hadiste ifade edilmektedir: "Eğer güneş batıya kaymadan önce yola çıkacak olursa öğle namazını ikindi vaktine tehir ederdi. .. " Bu ise ilk namazı ikinCisinin vaktinde birlikte kıldığı hususunda gayet açıktır. Diğer rivayette ise delalet daha da açıktır. O da (1624): "Yolculukta iki namazı bir arada kılmak isterse ... " şeklindeki rivayeti ile diğer rivayetteki (1625) "akşam namazını şafak kaybolduktan sonra yatsı ile birlikte kılmak üzere tehir ederdi" ifadeleridir.

İbn Ömer'in sadece akşam ile yatsı namazını cem ettiğini sözkonusu etmesinin sebebi ise bunu başından geçen bir olaya cevap olmak üzere sözkonusu etmiş olmasıdır. Ona zevcesinin vefat ettiği haberi verilince, o da hızlıca yola koyulmuş ve akşam ile yatsı namazını cem ile kılmış, bunu da açıklamak üzere o sözleri söylemişti çünkü o bu yaptığını sünnete uygun olarak yapmıştı. Buna göre onun bu rivayetinde öğle ile ikindinin bir arada cem edilmeyeceğine dair bir delalet bulunmamaktadır çünkü öğle ile ikindinin cem edileceğini ise Enes, İbn Abbas ve onlardan başka sahabiler de rivayet etmiş bulunmaktadır.

(1625) "Bana Ebu't-Tahir ve Amr b. Sevvad da tahdis edip dediler ki. .. " Biz bunu bu şekilde zaptettik, bizim rivayetlerimizde ve beldemiz ahalisinin rivayetlerinde Akil'den rivayeti nakleden ravi Cabir b. İsmail'dir. Yine diyarımızdaki bazı nüshalarda Hatim b. İsmail Olarak kaydedilmiştir. Mağriblilerin rivayetlerinin bazısında da böyle olmakla birlikte bu yanlıştır. Doğrusu onların da ittifakıyla cim harfi ile Cabir olduğudur. Bu zat da Cabir b. İsmail el-Hadrami el-Mısri' dir.

Bu rivayette "yolculukta acele ettiği zaman" anlamındaki ibarede "aleyhi" lafzı asıl nüshalarda bu şekildedir. Bu da diğer rivayetlerdeki "bihi" ile aynı anlamdadır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

114- MUKİM İKEN İKİ NAMAZI CEM ETME BABI