|
SAHİH-İ MÜSLİM |
İMAN |
باب بيان
كفر من قال
مطرنا بالنوء
32/- ''YILDIZIN DOĞUP
BATMASI iLE BİZE YAĞMUR YAĞDIRILDI" DiYEN KİMSENİN KAFİR OLDUĞUNU BEYAN
BABI
125 - (71) حدثنا
يحيى بن يحيى.
قال: قرأت على
مالك، عن صالح
بن كيسان، عن
عبيدالله بن
عتبة، عن زيد
بن خالد
الجهني؛ قال:
صلى
بنا رسول الله
صلى الله عليه
وسلم صلاة الصبح
بالحديبية في
إثر السماء
كانت من
الليل. فلما
انصرف أقبل
على الناس
فقال: "هل
تدرون ماذا
قال ربكم؟"
قالوا: الله
ورسوله أعلم.
قال: "قال:
أصبح من عبادي
مؤمن بي
وكافر. فأما
من قال: مطرنا
بفضل الله
ورحمته، فذلك
مؤمن بي كافر
بالكوكب وأما
من قال: مطرنا
بنوء كذا
وكذا، فذلك
كافر بي مؤمن
بالكواكب".
228- Bize Yahya b. Yahya.
tahdis edip dedi ki: Malik'e, Salih b. Keysan'dan naklen okudum. O Ubeydullah
b. Abdullah b. Utbe'den, o Zeyd b. Halid el-Cuheni'den
şöyle dediğini nakletti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Hudeybiye'de
geceden yağmış bir yağmurun akabinde bize sabah namazını kıldırdı. Namazını
bitirdikten sonra yüzünü insanlara dönüp: "Rabbiniz ne buyurdu bilir
misiniz?" diye sordu. Onlar: Allah ve Rasulü daha iyi bilir, dediler.
Şöyle buyurdu:
"Buyurdu ki:
Kullarımdan bir kısmı mü'min, bir kısmı kafir sabahı etti. Bize Allah'ın lütuf
ve rahmeti ile yağmur yağdırıldı diyen kişi bana iman eden, yıldızı inkar eden
bir kafirdir ama şu şu yıldızın doğuşu sebebiyle bize yağmur yağdırıldı diyen
kimse ise bana kafir, yıldıza iman eden birisidir. "573
Diğer tahric: Buhari,
810, 991, 3916, 7064; Ebu Davud, 3906; Nesai, 1524; Tuhfetu'l-Eşraf, 3757
126 - (72) حدثني
حرملة بن يحيى
وعمرو بن سواد
العامري
ومحمد بن سلمة
المرادي. قال: المرادي:
حدثنا
عبدالله بن
وهب عن يونس.
وقال الآخران:
أخبرنا ابن
وهب. قال:
أخبرني يونس
عن ابن شهاب.
قال: حدثني
عبيدالله بن
عتبة؛ أن أبا
هريرة قال: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: "ألم توا
إلى ما قال
ربكم؟ قال: ما
أنعمت على
عبادي من نعمة
إلا أصبح فريق
منهم بها
كافرين.
يقولون:
الكواكب
وبالكواكب".
229- Bana Harmele b. Yahya,
Amr b. Sevvad eı-Amiri ve Muhammed b. Selemee el-Muradi tahdis etti. el-Muradi
dedi ki: Bize Abdullah b. Vehb, Yunus'dan tahdis etti. Diğer ikisi de şöyle
dedi: Bize İbn Vehb haber verdi. Bana Yunus, İbn Şihab'dan haber verdi. O
Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe'den rivayet ettiğine göre Ebu Hureyre dedi ki: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu: ''Görmediniz mi Aziz ve celil olan Rabbiniz ne dedi? O şöyle
buyurdu: Kullarıma ne kadar nimet ihsan ettimse mutlaka aralarından bir kesim
(bunu) yıldız (verdi) ve yıldız sayesinde (oldu) diyerek kafirler olarak sabahı
etti. "
Diğer tahric: Nesai,
1523; Tuhfetu'l-Eşraf, 14113
(72) وحدثني
محمد بن سلمة
المرادي.
حدثنا
عبدالله بن
وهب عن عمرو
بن الحارث. ح
وحدثني عمرو
بن سواد.
أخبرنا
عبدالله بن
وهب. أخبرنا
عمرو بن الحارث؛
أن أبا يونس
مولى أبي
هريرة حدثه،
عن أبي هريرة،
عن رسول الله
صلى الله عليه
وسلم قال: "ما
أنزل الله من
السماء من
بركة إلا أصبح
فريق من الناس
بها كافرين.
ينزل الله
الغيث. فيقولون:
الكوكب كذا
وكذا"، وفي
حديث المرادي
"بكوكب كذا
وكذا".
230- Bana Muhammedi b.
Selemete'l-Muıadî rivayet etti. (Dediki): Bize Abdullah b. Vehb, Amru'bnü'l-Haris'den
rivayet etti. H.Bana Amr b. Sevvad da rivayet etti. (Dedi ki): Bize Abdullah b.
Vehb haber verdi. (Dedi ki): Bize Amrubnü'I-Haris haber verdi ki, Ebu
Hureyre'nin azatlısı Ebu Yunus,
Ebu Hureyre'den tahdis
ederek Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den şöyle buyurduğunu nakletti:
''Allah sema'dan ne kadar bereket indirdi ise, mutlaka insanlardan bir kesim
onu inkar edenler olarak sabahı etmişlerdir. Allah yağmuru indirir, kendileri
şu şu yıldız (sebebiyle yağmur yağdı) derler." el-Mudidi'nin rivayetinde
ise: "Şu şu yıldız ile (yağmur yağdı)" şeklindedir.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir; Tuhfetu'l-Eşraf, 15472
127 - (73) وحدثني
عباس بن
عبدالعظيم
العنبري.
حدثنا النضر
بن محمد.
حدثنا عكرمة
(وهو ابن عمار)
حدثنا أبو
زميل. قال:
حدثني ابن عباس
قال:
مطر
الناس على عهد
النبي صلى
الله عليه
وسلم. فقال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: "أصبح من
الناس شاكر
ومنهم كافر.
قالوا: هذه
رحمة الله.
وقال بعضهم:
لقد صدق نوء
كذا وكذا" قال:
فنزلت هذه الآية:
فلا أقسم
بمواقع
النجوم، حتى
بلغ: وتجعلون
رزقكم أنكم
تكذبون [الواقعة/
آية 75 - 82].
231- Bana Abbâs b.
Abdilâzim el-Anberî rivayet etti. (Dediki): Bize Nadr b. Muhammed rivayet etti.
(Dediki): Bize İkrime — ki İbni Ammârdır— rivayet etti. (Dediki): Bize Ebu
Zumeyl rivayet etti. Dediki: Bana İbn Abbas
tahdis edip dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) döneminde insanlara
yağmur yağdırıldı. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"İnsanlardan bir
kısmı şükredici bir kısmı da kafir olarak sabahı etti. Onlar: Bu Allah'ın
rahmetidir, dediler. Diğer bir kısmı da şu şu yıldızın doğuşu doğru çıktı
dediler." (İbn Abbas) dedi ki: Bunun üzerine şu: "Hayır, işte
yıldızların doğup battıkları yerlerine yemin ederim" ayeti "ve
rızkınızı yalanlamaktan ibaret mi kalacaksınız" (Vakıa, 75-82) ayetine
kadar nazil oldu.
Yalnız Müslim rivayet
etmiştir; Tuhfetu'l-Eşraf, 5672
AÇIKLAMA: (228) "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) Hudeybiye' de bize ... geceden yağmış bir yağmur akabinde ... sabah
namazını kıldırdl. .. İşte o kimse beni inkar etmiş, yıldıza inanmış kişidir."
"Hudeybiye"
isminin iki şekilde telaffuzu sözkonusudur. Birisi (sondaki) ye' nin şeddesiz
okunuşu, diğeri de şeddeli okunuşudur. Şeddesiz okuyuş sahih, meşhur ve tercih
edilen okuyuştur. Şafii'nin, dilbilginlerinin ve bazı muhaddislerin görüşü budur.
Şeddeli okuyuş ise Kisai, İbn Vehb ve muhaddislerin çoğunluğunun benimsediği
kanaattir. İlim adamlarının "el-Cirane"deki ihtilafları da re
harfinin şeddeli ve şeddesiz okunuşu bakımından aynı şekildedir. Bunda da
tercih edilen şeddesiz olduğudur.
"Geceden yağmış bir
yağmur akabinde" tabirinden yağmur anlamında "sema" kelimesi
kullanılmıştır.
Yıldızlar İle İlgili
Kanaatler ve Bunun İtikada Etkisi
Hadisin manasına gelince,
ilim adamları filan yıldızın doğuşu ile bize yağmur yağdırıldı diyen kimsenin
kafir oluşu hususunda farklı iki görüşe sahiptirler. Bu görüşlerin birisine
göre bu imanın aslını ortadan kaldıran, İslam dininin dışına çıkartan, şanı
yüce Allah'ı inkar etmek anlamında bir küfürdür. Bunlar derler ki: Bu hüküm ise
yıldızın (gezegenin) fail (etkin) yağmuru meydana getiren ve tedbir eden varlık
olduğuna inanarak böyle diyen kişi hakkında sözkonusudur. Nitekim cahiliye
döneminde bazı kimseler bu iddiaya sahip idi. Bu şekilde inanan bir kimsenin
kafir olacağında şüphe yoktur. Aralarında Şafii'nin de bulunduğu ilim
adamlarının çoğunlukla benimsediği görüş budur, hadisin zahirinden de anlaşılan
budur.
Bu görüş sahipleri
derler ki: Buna göre bir kimse eğer yağmurun Allah'tan geldiğine ve onun
rahmeti ile indiğine inanarak şu yıldızın doğuşu sebebiyle bize yağmur
yağdırıldı deyip yıldızın doğuşu ise bu husustaki adete (sünnete) itibar ederek
yağmurun alameti ve vakti olduğu kanaatiyle söylerse böyle bir kimse şu vakitte
bize yağmur yağdırıldı demiş gibi olur, böyle bir kişi kafir olmaz. Bununla
birlikte böyle demenin mekruh olup olmadığı hususunda ihtilaf etmişlerdir ama
daha güçlü görünen bunun günahı gerektirmeyen tenzihi bir kerahet olduğudur.
Kerahetin sebebi ise bu kelimenin küfür olanla olmayan söyleyişler arasında
ortak olarak kullanılmasıdır. Bunun kullanılması halinde bunu kullanan kişi
hakkında kötü düşünmeye sebep olabilir. Ayrıca bu ifade cahiliyenin ve onların
yolunu izleyenlerin şiarıdır.
Hadisin asıl tevili ile
ilgili ikinci görüş ise buradaki küfürden kastın yüce Allah'ın nimetine
küfretmek (nankörlük etmek, küfran-ı nimet) olduğudur. Çünkü böyle diyen bir
kimse sadece yağmuru yıldıza izafe etmiş olur. Ancak bu hüküm yıldızın
(gezegenin) tedbir ve idare ettiğine inanmayan kişi hakkındadır. Bu tevili bu
babın sonunda yer alan (231) rivayette geçen: "İnsanlardan kimi şükredici,
kimi kafir (nankörlük) edici olarak sabahı etti" ifadesi, (229) diğer
rivayetteki: "Kullanma ne kadar nimet ihsan ettimse mutlaka onlardan bir
kesim onu inkar eden (kafirler) olarak sabahı etmişlerdir" ifadesi ve
(230) diğer rivayette yer alan: "Yüce Allah semadan ne kadar bereket
indirdiyse mutlaka insanlardan bir kesim onu inkar edenler (ona kafir olanlar)
olarak sabahı etmişlerdir" buyruklarıdır. İşte buradaki 'ona" tabiri
bunun nimetin inkar edilmesi, nankörlük anlamında bir küfür olduğunun
delilidir. Allah en iyi bilendir.
"Nev': Yıldızların
(doğuş zamanı)" hakkında uzun açıklamalar yapılmıştır. Bu açıklamaları
Şeyh Ebu Amr b. es-Salah (rahimehullah) özetleyerek şöyle demiştir: Nev'
aslında yıldızın (gezegenin) kendisidir çünkü bunun mastarı: "Nae'n-necmu
yenCıu nev'en" yani yıldız battı, kayboldu. Bunun çıkb, doğdu anlamında
olduğu da söylenmiştir.
Açıklamasına gelince, bütün
senede yirmi sekiz tane yıldızın doğuş zamanları bilinmektedir. Bunlar ise ayın
yirmi sekiz konağındaki yıldızlar olarak bilinirler. Bu konakların her on üç
gecesinde bir yıldız tan yerinin ağarması ile birlikte batıda batarken aynı
zamanda bunun karşısında doğuda bir başka yıldız doğmaktadır. Cahiliye dönemi
insanları da bu hadise meydana geldiğinde şayet yağmur yağarsa, o yağmuru
bunların kaybolan ve batan yıldızına nispet ederlerdi. el-Asma! ise, hayır
doğanına nispet ederlerdi, demiştir. Ebu Ubeyd' e gelince, ben burası dışında
nev' lafzının yıldızın kayboluşu ve batışı anlamında olduğunun söylendiğini
duymadım. Aynı zamanda yıldızın kendisine de nev' denilebilir. Bu da faile
(etken ortaçal mastar ile ad verilmesi türündendir. Ebu İshak ez-Zeccac ise
Emalilerinden birisinde: Batı tarafında kaybolanıara (nev'in çoğulu olarak)
enva denilir, doğuda doğanlara ise (barihin çağulu olarak) bevarih denilir,
demektedir. Allah en iyi bilendir.
İbn Abbas (r.a.)'ın
(231) rivayetinde: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) döneminde
insanlara yağmur yağdırıldı. .. buyrukları indi" şeklindeki rivayeti
hakkında da Şeyh Ebu Amr (rahimehullah) dedi ki: Bundan maksadı bütün bu
buyrukların onların yıldızların doğuş ve batışı ile ilgili sözleri hakkında
indiğini söylemek değildir. Çünkü bu husustaki gerçek durum ve buyrukların
tefsiri bununla uyum göstermemektedir. Bununla ilgili buyruk yüce Allah'ın:
"Ve rızkınızı yalanlamaktan ibaret mi kılacaksınız" (Vakıa,82)
buyruğudur. Diğer buyruklar ise bundan başka hususlar hakkında inmiştir ama
bunların nüzul zamanları bir arada olmuştur. Bundan dolayı o da bütün bunları
sözkonusu etmiştir. Buna delil olan hususlardan birisi de İbn Abbas (r.a.)'dan
gelen bu husustaki bazı rivayetlerde yalnızca bu buyrukların bu kadarını (82.
ayeti) zikretmiş olmakla yetinmiş olmasıdır. Şeyh İbnu's-Salah
(rahimehullah)'ın ifadeleri burada sona ermektedir.
Ayetin tefsirine gelince
"rızkınız" şükrünüz demektir. Nitekim İbn Abbas ve çoğunluk da böyle
açıklamışlardır. RızkınlZın şükrü diye de açıklanmıştır. el-Ezheri ve Ebu Ali
el-Farisi böyle açıklamışlardır. el-Hasen de: Payınızı bundan ibaret
kılıyorsunuz, diye açıklamıştır.
Yıldızların mevkileri
ile ilgili olarak da çoğunluk semadaki yıldızlardır, onların mevkileri batış
yerleridir. Doğuş yerleri, kıyamet gününde söndürülmeleri, yayılmaları olduğu
da söylendiği gibi (bir anlamı yıldızlar demek olan) en-nücum'un Kur'an-ı
Kerim'in kısım kısım iniş zamanları demek olduğu da söylenmiştir. Mücahid de:
"Mevakiu'n-nucCım" Kur' an' ın muhkem buyruklarıdır diye
açıklamıştır. Allah en iyi bilendir.
Senetler
Senetler ile ilgili
olarak söyleneceklere gelince, senette Amr b. Sewad'ın babasının adı sonu dal
ve vav'ı şeddeli bir isimdir.
Ebu Hureyre'nin azatlısı
Ebu Yunus'un adı Suleym b. Cubeyr'dir. Abbas b. Abdulazim el-Anberi'nin nispeti
ayn, nun ve be harfi iledir. Kadı Iyaz dedi ki: el-Uzrı bu nispeti gayn harfi
ile "el-Guberı" olarak tespit etmiştir ki şüphesiz ki bu bir
tashiftir.
Ebu Zumeyl'in adı ise
Simak b. Velid el-Hanefı el-Yemanl'dir. İbn Abdilberr: Sika olduğu üzerinde
icma etmişlerdir demiştir. Allah en iyi bilendir.
Müslim (rahimehullah)'ın
(230): "Bana Muhammed b. Selemee el-Muradi tahdis etti. .. Amr b.
Haris'den" sonra da: "Bana Amr b. Sewad da tahdis etti... Ebu
Hureyre' den" isnadında yer alan ravilerin tamamı Basrahdır. Yalnız Ebu
Hureyre Medinelidir. Müslim'in önce Abdullah b. Vehb ile Amr b. Haris'i
zikredip sonradan onlan tekrar kaydetmesi ve sadece: "Muhammed ve Amr b.
Sewad bize tahdis etti" sözleriyle yetinmemesi ise görÜldüğü gibi
rivayetlerin lafızlarının farklı oluşundan dolayıdır. Daha önce birkaç yerde
Müslim (rahimehullah)'ın bunun gibi inceleyid ve ihtiyatlı ifadelerine dikkat
çekmiş bulunmaktayız. Allah doğruyu en iyi bilendir.
Sonraki sayfa için aşağıdaki
link’i kullan: