DEVAM: 9. Yeminde
İstisna
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عِيسَى
وَمُسَدَّدٌ
وَهَذَا
حَدِيثُهُ
قَالَا
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الْوَارِثِ
عَنْ
أَيُّوبَ
عَنْ نَافِعٍ
عَنْ ابْنِ
عُمَرَ قَالَ
قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
مَنْ حَلَفَ
فَاسْتَثْنَى
فَإِنْ شَاءَ
رَجَعَ
وَإِنْ شَاءَ
تَرَكَ
غَيْرَ
حِنْثٍ
İbn Ömer (r.a.),
Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Yemin edip de
istisna eden kimse, isterse döner, isterse hıns (yemini bozma) olmadan
terkeder."
İzah:
Nesâî, eymân; Ahmed b.
Hanbel, II, 6, 49.
Bu hadis, Lü'lüî'nin
rivayetinde mevcut değildir. İbn Dâse'nın rivayetinde vardır.
Yeminde istisnadan
maksadın yemin ederken "inşaalah" demek olduğu yukarıdaki hadiste
anlatılmıştı.
Hadisten; yemine
bitişik olarak edilen istisna ile, yeminin mevzuu yerine getirilmese bile
yeminin bozulmuş sayılmayacağı anlaşılmaktadır.
Bu hadise şerh olarak,
Hattâbî şunları söylemektedir:
"İstisna
etse" sözünün manası: kalbi ile değil, dili ile istisna etmesidir. Çünkü
Ebû Dâvûd'dan başkalarının rivayetinde "yemin edip, inşaallah diyen
kimse..." şeklinde bir cümle vardır. Bu hükmün içine; talâk, köle azadı ve
bunların dışındaki tüm yeminler girer. Çünkü Hz. Nebi (s.a.v.) bunu genel bir
şekilde ifade etmiş, tahsis etmemiştir. Âlimler, bir şeyi yapma veya yapmamaya
yemin edip de istisna eden (inşallah diyen) kişiden hıns (yen.ini bozma) in
sakıt olduğunda görüşbirliği içindedirler. Talâk veya köle azadı için yemin
etme ve istisnada bulunma konusunda ise, Mâlik ve Evzaî; istisnanın fayda
etmeyeceğini, boşanma ve köle azadının vaki olduğu görüşündedirler.
Mâlikîlerin bu konudaki illetleri şudur: Keffaretin dahil olduğu tüm
yeminlerde, istisna amel eder. Keffaretin bulunmadıklarında ise istisna amel
etmez.
Mâlik der ki:
Beytullah'a kadar yürümeye yemin ettiği ve istisnada bulunduğu zaman, istisna
düşer, yemininde hânis olur.
Hattâbî'nin hadisle
ilgili sözleri burada sona ermektedir.
Diğer âlimlerin de hadis
üzerinde şerhleri vardır. Ancak bunlar, bizim bir önceki hadisin şerhinde
verdiğimiz bilgilerle paralel bir biçimdedir. Onun için bu şerhlerin buraya
tekrar aktarılmasına gerek yoktur.