SÜNEN EBU DAVUD

Bablar  –  Konular  –  Numaralar  

EYMAN VE’N-NUZUR BAHSİ

<< 3248 >>

بَاب فِي كَرَاهِيَةِ الْحَلْفِ بِالْآبَاءِ

4. Babaların Adı İle Yemin Etmek Mekruhtur

 

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُعَاذٍ حَدَّثَنَا أَبِي حَدَّثَنَا عَوْفٌ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ وَلَا بِأُمَّهَاتِكُمْ وَلَا بِالْأَنْدَادِ وَلَا تَحْلِفُوا إِلَّا بِاللَّهِ وَلَا تَحْلِفُوا بِاللَّهِ إِلَّا وَأَنْتُمْ صَادِقُونَ

 

Ebû Hureyre (r.a)'den Rasûlullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Babalarınızın, annelerinizin ve putların adları ile yemin etmeyiniz. Sadece, Allah'ın adı ile yemin ediniz. (Allah'ın adı ile de) ancak (sözünüzde) doğru olduğunuzda yemin ediniz."

 

 

İzah:

Hafız el-Mizzî; bu hadisin Lü'Iüî'nin rivayetinde mevcut olmayıp Ibn Dase nın rivayetinde bulunduğunu söyler. Hadis-i şerifin ilk bölümünde; Hz.Nebi (s.a.v.) babaların, annele­rin ve putların adına yemin etmeyi yasaklamaktadır. Şüphesiz, dedeler, ni­neler, çocuklar ve torunlar da aynı yasağın altına girerler. Putlar adına ye­min konusu bundan evvelki hadiste izah edilmiştir.

 

Hadisin ikinci bölümünde ise daha genel bir ifade ile Allah'tan başka­ları adına yemin etmek men edilmektedir.

 

Allah'tan başkası adına yemin etmenin yasak oluşundaki hikmet Nevevî'nin beyanına göre şudur: Bir şey ile yemin etmek ona değer vermek ta'zim etmektir. Azamet ise gerçekte sadece Allah içindir. Onun için Allah'ın zâtı ve sıfatlarından başka bir şeyle yemin edilmez. Şevkânî, bunda bütün fakihlerin hemfikir olduğunu, ancak bu yasağın hüfcmü konusunda farklı görüşler bulunduğunu söyler. Bu ihtilâfları biraz sonra ele alacağız.

 

Nevevî'nin, Müslim Şerhi'nde bildirdiğine göre İbn Abbas (r.anhüma) şöyle demiştir:

 

"Allah adına yüz defa yemin edip günaha girmem, (yemini bozmam), başkaları adına yemin edip yeminime sadık kalmamdan daha hayırlıdır."[Nevevî, Müslim Şerhi, XI, 105.]

 

Burada; "Üzerinde durduğumuz hadis ve benzerlerinde, Allah'tan baş­kaları adına yemin etmek yasaklanıyor. Halbuki Kur'ân'da Allah (c.c),bazi yaratıkları ile; Hz.Nebi de bir hadiste bir şahsın babası ile yemin et­miştir. Bu hadislerle âyetler veya hadisler arasında bir tezat ortaya çıkmıyor mu?" şeklinde bir soru akla gelebilir. Bu konuda Fethu'l-Bârî'de şöyle denilir:

 

"Kur'ân-ı Kerim'deki; Allah'tan başkaları ile edilen yeminler iki şekil­de izah edilir:

 

1- Âyetlerde bir hazf sözkonusudur. Yani kelime düşmüştür. Meselâ; "Güneşe yemin ederim..." âyetinin takdiri "Güneşin rabbine yemin ederim" şeklindedir.

 

2- Yaratıklar adına yemin etmek Allah'a has bir şeydir.Allah yaratıkla­rından birisine değer vermeyi isterse onun adına yemin eder. Bu, Allah'tan başkaları için caiz değildir.

 

Allah'tan başkaları ile yemin etmenin yasak olduğu hükmüne muhalif olarak varid olan; Rasulûllah'ın bir bedeviye söylediği: "Eğer sözünde sa-dıksa, babasına yemin olsun ki kurtuldu"[Ebû Dâvûd, salât] şeklindeki sözlere gelince; bu­na da birkaç türlü cevap verilmiştir:

 

1- Bu sözün sıhhati tenkide tabidir. İbn Abdilberr, bu sözün sabit ol­madığını söyler. O, rivayetin aslının; "Vallahi kurtuldu" şeklinde olup ba­zılarının bunu bozduğunu zanneder.

 

2- Bu çeşit ifadeler; Arapların alışık olduğu, yemin kastedilmeyen söz­lerdir. Allah'tan başkası ile yemini yasaklayan hadisler, bu sözü yemin kas-dı ile söyleyenlerle ilgilidir.

 

3- Bu tip sözler arapçada iki manada kullanılır:

 

a) Ta'zim, b) Te'kid. Yasaklama, bu sözlerde ta'zim kastedildiğindedir.

 

4- Allah'tan başkası adına yemin önceleri caizdi, sonra neshedildi. Hz. Nebi bu sözü nesihten önce söylemiştir.

 

Süheylî; sarihlerin çoğunun bu görüşü benimsediklerini söyler. îbnü'l-Arabî de; bu hadisin; "Rasûlullah (s.a.v.) bu konudaki nehy varid olmadan Önce babası adına yemin ederdi" şeklinde rivayet edildiğini söyler. Ancak bu sahih olamaz. Çünkü Hz.Nebi (s.a.v.) Allah'tan başkası ile yemin edi­leceğini zannetmez. Münzirî ise; hadislerin arasını birleştirmek mümkün ve hadisin vürud tarihi belli olmadığı için nesh iddiasının zayıf olduğunu söyler.

 

5- Hadiste hazf vardır. Takdir; "Babasının Râbbi adına yemin ederim ki kurtuldu" şeklindedir. Bunu Beyhakî söylemiştir.

 

6- Bu söz hayret ifade etmesi içindir. Bu, Süheylî'nin görüşüdür.

 

7- Bu şekilde yemin etmek Hz.Nebi (s.a.v.)'e mahsustu." Yukarıya  aldığımız görüşleri,   Şevkânî;   Feth'den  nakletmektedir.[Şevkânî, Neylül-Evtâr, VIII, 358.]

 

AIiyyü'1-Kârî bunlardan ayrı bir görüş beyan eder. O da şöyledir: "Hz.Pey­gamber (s.a.v.) bu sözü Allah'tan başkaları ile yemin etmek yasaklandıktan sonra söyledi. Maksadı, sözkonusu yasağın harama delâlet etmediğine işaret et­mekti."[Mirkât, III, 554.]

 

Allah'tan başkaları adına yapılan yeminin hükmü konusunda âlimler değişik görüştedirler. İbn Dakîki'l-îyd'in ifadesine göre; hüküm, yemin edi­len şeyin durumuna göre değişir:

 

a) Eğer adına yemin edilen şey putlar gibi ta'zimi küfrü gerektiren bir şeyse bunlar adına yemin haramdır. Yeminde bu şeylerin ta'zimini kasdet-mek ise küfürdür. Ta'zim kastedilmiyorsa haramdır. Bunda âlimler mütte­fiktirler.

 

b) Adına yemin edilen şeyin ta'zimi küfrü gerektirmiyorsa bu yeminin haram mı yoksa mekruh mu olduğunda ihtilâf vardır.[İbn Dakîki'l-İyd, Umdetu'l-Ahkâm, IV, 144-145.]

 

Bu tür yeminler konusunda Mâlikî ve Hanbelîler'in iki görüşü vardır. Bir görüşe göre haram, diğerine göre mekruhtur. Ama Hanbelîlerde meşhur olan görüş bunların haram oluşudur.

 

Şâfiîlerin cumhuruna göre; tenzîhen mekruhtur.

 

Hâdivîlere göre; adına yemin ettiği şeyi azamet yönünden Allah'a bir tutmazsa veya yemin eden kişi küfrü ya da fıskr mutazammın değilse yemin caizdir.[Neylü'l-Evtâr, VIII,358; Avnu’l-Ma'bud, III, 312.]

 

Aliyyü'1-Kârî; Allah'ın isimleri ve sıfatlarının dışında bir şeyle yemin etmenin mekruh olduğunu, bu konuda Nebiin, Kabe'nin, meleklerin, emanet, hayat ve ruhun eşit olduğunu söyler.[Aliyyü'l-Kârî, Mirkat, III, 554.]

 

Üzerinde durduğumuz konuda Hanefî âlimlerinden iki görüş vardır. Ba­zılarına göre, Allah'tan başkaları adına yemin etmek mehruhtur. Aliyyü'l-Kârîbu görüşü paylaşanlardandır. Çoğunluğuna göre ise Allah'tan başkası adına yemin etmek mekruh değildir. Zeylaî; Allah'tan başkasına yapılan ye­minin meşru olup bunun asİında yemin değil, cezanın şarta bağlanması ol­duğunu söyler. Ancak, fakihler cezanın şarta bağlanmasına yemin demişler­dir. Çünkü bir işi yapmaya teşvik veya bir işten men etmek için Allah adına edilen yeminin manası bunda da vardır. Allah'a yemin etmek İse mukruh değildir.

 

Hanefîler; Allah'tan başkasına yemini nehyeden hadisin bir şarta bağ­lanmayan yeminle ilgili olduğunu söylerler. Çünkü bir şeye bağlı olmadan edilen yeminde, yemin edileni ta'zim vardır. Bu da ittifakla mekruhtur.[İbn-i Âbidin, Reddü'l-Muhtâr, (Mısır 1966), III; 705.]

 

Yemin; Allah'ın isimleri veya âdet haline gelmişse zatî sıfatlarından bi­ri ile edilir.[41]