بَاب
تَغْمِيضِ
الْمَيِّتِ
16-17. Ölünün
Gözlerini Yumdurmak
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الْمَلِكِ
بْنُ حَبِيبٍ
أَبُو
مَرْوَانَ
حَدَّثَنَا
أَبُو إِسْحَقَ
يَعْنِي
الْفَزَارِيَّ
عَنْ خَالِدٍ
الْحَذَّاءِ
عَنْ أَبِي
قِلَابَةَ
عَنْ قَبِيصَةَ
بْنِ
ذُؤَيْبٍ
عَنْ أُمِّ
سَلَمَةَ قَالَتْ
دَخَلَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
عَلَى أَبِي
سَلَمَةَ
وَقَدْ شَقَّ
بَصَرَهُ
فَأَغْمَضَهُ
فَصَيَّحَ
نَاسٌ مِنْ
أَهْلِهِ
فَقَالَ لَا
تَدْعُوا
عَلَى
أَنْفُسِكُمْ
إِلَّا بِخَيْرٍ
فَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ
يُؤَمِّنُونَ
عَلَى مَا تَقُولُونَ
ثُمَّ قَالَ
اللَّهُمَّ
اغْفِرْ لِأَبِي
سَلَمَةَ
وَارْفَعْ
دَرَجَتَهُ فِي
الْمَهْدِيِّينَ
وَاخْلُفْهُ
فِي عَقِبِهِ
فِي
الْغَابِرِينَ
وَاغْفِرْ
لَنَا وَلَهُ
رَبَّ
الْعَالَمِينَ
اللَّهُمَّ
افْسَحْ لَهُ
فِي قَبْرِهِ
وَنَوِّرْ
لَهُ فِيهِ
قَالَ أَبُو
دَاوُد
وَتَغْمِيضُ
الْمَيِّتِ
بَعْدَ
خُرُوجِ
الرُّوحِ
سَمِعْتُ
مُحَمَّدَ
بْنَ مُحَمَّدِ
بْنِ
النُّعْمَانِ
الْمُقْرِيَّ
قَالَ
سَمِعْتُ
أَبَا
مَيْسَرَةَ
رَجُلًا عَابِدًا
يَقُولُ
غَمَّضْتُ
جَعْفَرًا
الْمُعَلِّمَ
وَكَانَ رَجُلًا
عَابِدًا فِي
حَالَةِ
الْمَوْتِ
فَرَأَيْتُهُ
فِي مَنَامِي
لَيْلَةَ
مَاتَ يَقُولُ
أَعْظَمُ مَا
كَانَ
عَلَيَّ
تَغْمِيضُكَ
لِي قَبْلَ
أَنْ أَمُوتَ
Ümmü Seleme'den demiştir
ki: Rasûlullah (s.a.v.) (hayatını kaybeden) Ebû Seleme'nin yanına girdi (o'nun)
gözü açık kalmıştı (Efendimiz o'nun) gözünü kapadı. Derken o'nun ailesinden
bazı kimseler feryat etmeye başladılar. Bunun üzerine (Hz. Peygamber):
"Kendinize hayırdan başka dua etmeyin. Çünkü melekler söylediklerinize dua
eder" buyurdu. Sonra (ona şöyle) dua etti: "Allah'ım Ebû Seleme'yi
bağışla, derecesini hidayet'e erenler(in dereceleri) arasına yükselt. Arkasında
kalanları için de sen o'na halef ol bizi de o'nu da affet (ey) Alemlerin Rabbİ,
onun kabrini genişlet ve orada kendisine nur halk et."
Ebû Dâvud der ki:
Ölü'nün gözlerini yumdurmak, ruh'un çıkmasından sonra olur. Ben Muhammed b.,
Muhammed b. en-Nu'man el-Makri'nin (şöyle) dedi(ğini) işittim: Ben Abid bir
kimse olan Ebû Meysere'yi (şöyle) derken işittim. Ben Muallim (olan) Cafer'in
gözlerini ölmeden önce yumdurmuştum. (Kendisi) abid bir adamdı. Onu öldüğü
geceden kısa bir süre sonra rüyamda (bana şöyle) derken işittim: "Bana en
ağır gelen şey senin ben ölmeden önce gözlerimi yumdurman oldu."
Diğer tahric: Müslim,
cenaiz; İbn Mâce, cenaiz; Ahmed b. Hanbel VI.297.
AÇIKLAMA:
Metinde geçen Şekka
besarühü cümlesi, gözleri bir noktaya dikilip kaldı, anlamına gelir. Bu
bakımdan bu cümledeki "besar" kelimesini "şekka" fiilinin
faili olarak merfu okumak mümkün olduğu gibi, bu cümleye "gözünü bir
noktaya dikti" manâsı vererek "besar" kelimesini mafuliyyet
üzere mensub okumak da mümkündür.
Nebi Efendimiz, Hz. Ebû
Seleme'nin öldükten sonra, gözlerinin açık kaldığını görünce, bunun sebebini
söyle açıklamıştır: "Gerçekten ruh kabzedildiği vakit göz de onu takib
eder."[Müslim, cenaiz] Bu sözleriyle "ruh cesedden ayrılınca göz
arkasından bakarak onu takib eder" demek istemiştir. Metinde geçen ……
kelimesi Müslim'in rivâyetinde "feryad etti" şeklinde rivayet
edilmişse de, manâ itibariyle bir fark yoktur.
Hadis-i şerifte
"vay helak oldum, mahvoldum" gibi cahiliyye döneminde kullanılan
sözler sarfederek bağırıp çağırmaların şer olduğu açıklanmış, bu şekil şerli
duaların yerine 'allahümme ecirna fi musibetina vehlufna hayran minha veğfir
lena ve razına bi Kâdake ve Kaderike' gibi hayırlı duaların yapılması tavsiye
edilmiş ve ölünün yanında yapılan dualara meleklerin amin dediği, meleklerin
dualarının da müstecab olduğu açıklanmıştır.
Tîbî'ye göre, ölünün
yanında feryadü figan etmek suretiyle onu rahat-, sız etmek "nefislerinizi
öldürmeyiniz"[Nisa 29] âyetinin yasağı içerisine girebilir,
Metinde geçen
"Hidayete erenler" sözünden maksat; Allah'ın kendilerine nimetini
ihsan ettiği Nebiler, sıddıklar, şehidler ve salihlerdir,
"Arkasında
kalanları için de sen on hayırlı halef ol"-cümlesiyle kasde-dilen manâ
şudur: "Ey Allah'ım sen geride kalan çocukları ve torunları için onun
halifesi ol, onların rızıklarını ve hayatlarını tekeffül et." Ölen bir kimsenin
gözlerini yumdurma mevzuunda İbn Abidin şunları kaydetmiştir: Bir kimse öldüğü
zaman çenesi bağlanır ve güzelleştirmek için gözleri yumdurulur. Gözlerini
yumduran kimse; "Bismillah! ve ala milleti Rasulillahi Allahümme yessir
aleyhi emrahii ve sehhil aleyhi ma'bedatii veesidhü btlikaike vecal
maharaceileyhi hayran m i m m a harace anhü = Allah'ın adı ile ve
Ra-sûlullah'ın dini üzere ya rabbi bunun işini kolaylaştır. Sonunu asan eyle ve
sana kavuşmakla kendisini bahtiyar kıl, varacağı yeri çıktığı yerden daha hayırlı
eyle" der.[Davudoğlu A, İbn Abidin, III, 400.]