DEVAM: 19-20. Humus
(Beştebir) Payın Ve (Hz. Peygamberin) Yakınlarının Hissesinin Sarf Edilecekleri
Yerler
حَدَّثَنَا
عَبَّاسُ
بْنُ عَبْدِ
الْعَظِيمِ
حَدَّثَنَا
يَحْيَى بْنُ
أَبِي بُكَيْرٍ
حَدَّثَنَا
أَبُو
جَعْفَرٍ
الرَّازِيُّ
عَنْ
مُطَرِّفٍ
عَنْ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
بْنِ أَبِي
لَيْلَى
قَالَ سَمِعْتُ
عَلِيًا
يَقُولُ
وَلَّانِي
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
خُمُسَ
الْخُمُسِ
فَوَضَعْتُهُ
مَوَاضِعَهُ
حَيَاةَ
رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
وَحَيَاةَ أَبِي
بَكْرٍ
وَحَيَاةَ
عُمَرَ
فَأُتِيَ
بِمَالٍ
فَدَعَانِي
فَقَالَ
خُذْهُ
فَقُلْتُ لَا
أُرِيدُهُ
قَالَ خُذْهُ
فَأَنْتُمْ
أَحَقُّ بِهِ
قُلْتُ قَدْ
اسْتَغْنَيْنَا
عَنْهُ
فَجَعَلَهُ
فِي بَيْتِ
الْمَالِ
Abdurrahman b. Ebî
Leyla'dan demiştir ki: Ben Hz. Ali (r.a)’i (şöyle) derken işittim. "Rasûlullah
(s.a.v.) humus'un beşte birini (hak sahiplerine dağıtmak üzere) beni
görevlendirmişti. Bende onu Rasûlullah (s.a.v.)'le Hz. Ebû Bekir ve Ömer
devrinde (verilmesi gereken) yerlerine verdim. (Bir gün) bana (Hz. Ömer
tarafından) bir mal getirildi. (Hz. Ömer) beni çağırdı ve: "O'nu (Hz.
Nebi'nin yakını olarak) Sen al" (Ve yine eskiden olduğu gibi dağıtılması
gereken, yerlere dağıt) dedi. (Bende): "Ben (o'nun idaresini üzerime
almak) istemiyorum." dedim. O'da (onun idarisini) "Sen al çünkü siz
(Nebi'nin yakınları olarak) O'na daha çok müstehaksınız" dedi. Bende: "Bizim
o'na ihtiyacımız yoktur." dedim. Bunun üzerine (götürdü) o'nu hazineye
koydu.
İzah:
Bu hadis-i şerif, bir
önceki hadis-i şerifin şerhinde açıkladığımız gibi Hz. Ali'nin de Hz. Ömer gibi
humus'un beşte birinin Hz. Nebiin yakınlarının değişmeyen hakkı olmadığı,
ancak bu payın kendilerine verilmei caiz olan sınıflardan biri olmaları
itibariyle onlara da verilebileceği görüşünde olduğunu ifade etmektedir.
Bu mevzuda merhum
Muhammed Hamdı Efendi meşhur ve kıymetli tefsirinde şöyle diyor:
"...Binaenaleyh onun reyinden ayrılmadıklarını söyleyen ehl-i beytinin
dahi onun mekruh gördüğünü, mekruh görmeleri ve önceki görüşünden dönüşü kabul
etmeleri ve Hz. Ali'yi kendi vicdan ve itikadın-ca haklı bildiği hak
sahiplerini haklarından men edip bir korku ile takıyye perdesine bürünmüş bir
mukreh mevkiinde farzetmekten çekinmeleri iktiza eder."[Elmalılı Yazır,
Muhammed Hamdi, Hak dini Kur'ân dili VII-4832.]
Ancak bu Hadis-i şerifte
Hz. Ebû Bekir devrinde de humusun beşte birinden Hz. Nebiin yakınlarına beşte
bir hisse verildiği ifade edilmektedir. Oysa 2979 numaralı hadis-i şerifte Hz.
Ebû Bekir'in de bu hisseyi Hz. Nebiin yakınlarına vermediği ifade edilmektedir.
Bu bakımdan mev-zumuzu teşkil eden bu hadis-i şerif 2979 numaralı hadis-i
şerife aykırıdır. Hanefi ulemasından İbn Humman'ın da işaret ettiği gibi Hafız
Münzirî 2979 numaralı hadisin sahih olduğunu mevzumuzu teşkil eden hadis-i
şerifinse sahih olmadığını söylemiş ve 2979 numaralı hadisi mevzumuzu teşkil
eden hadise tercih etmiştir.
Bezlul-Mechûd yazarının
açıklamasına göre, Hz. Ömer Hz. Ali'ye "bunun idaresini al çünkü siz
(Nebilerin yakını olarak) buna (başkalarından) daha müstehaksınız"
demekle aslında "muhtaç olduğunuz takdirde siz bunu almaya diğer
muhtaçlardan daha müstehaksınız." demek istemiştir. Eğer Hz. Nebiin
yakınları hem zengin hallerinde hem de fakir hallerinde mutlak surette onu
almaya başkalarından daha.layık olsalardı. Hz. Ali, Hz. Ömer'in bu malları
almaları için yapmış olduğu teklifi hem kendi adına hem de kavmi adına
reddedemezdi.