DEVAM: 26-27. Yemen Topraklarının
Durumu
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
أَحْمَدَ
الْقُرَشِيُّ
وَهَارُونُ
بْنُ عَبْدِ
اللَّهِ أَنَّ
عَبْدَ
اللَّهِ بْنَ
الزُّبَيْرِ
حَدَّثَهُمْ
قَالَ
حَدَّثَنَا
فَرَجُ بْنُ
سَعِيدٍ
حَدَّثَنِي
عَمِّي ثَابِتُ
بْنُ سَعِيدٍ
عَنْ أَبِيهِ
سَعِيدٍ
يَعْنِي
ابْنَ
أَبْيَضَ
عَنْ جَدِّهِ
أَبْيَضَ
بْنِ
حَمَّالٍ
أَنَّهُ
كَلَّمَ رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فِي
الصَّدَقَةِ
حِينَ وَفَدَ
عَلَيْهِ
فَقَالَ يَا
أَخَا سَبَأٍ
لَا بُدَّ
مِنْ
صَدَقَةٍ فَقَالَ
إِنَّمَا
زَرَعْنَا
الْقُطْنَ
يَا رَسُولَ
اللَّهِ
وَقَدْ
تَبَدَّدَتْ
سَبَأٌ وَلَمْ
يَبْقَ
مِنْهُمْ
إِلَّا
قَلِيلٌ بِمَأْرِبَ
فَصَالَحَ
نَبِيُّ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
عَلَى سَبْعِينَ
حُلَّةً بَزٍّ
مِنْ قِيمَةِ
وَفَاءِ
بَزِّ
الْمَعَافِرِ
كُلَّ سَنَةٍ
عَمَّنْ
بَقِيَ مِنْ
سَبَأٍ
بِمَأْرِبَ
فَلَمْ
يَزَالُوا
يَؤُدُّونَهَا
حَتَّى
قُبِضَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
وَإِنَّ الْعُمَّالَ
انْتَقَضُوا
عَلَيْهِمْ
بَعْدَ
قَبْضِ
رَسُولِ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فِيمَا
صَالَحَ
أَبْيَضُ
بْنُ
حَمَّالٍ رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
فِي
الْحُلَلِ
السَّبْعِينَ
فَرَدَّ
ذَلِكَ أَبُو
بَكْرٍ عَلَى
مَا وَضَعَهُ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ حَتَّى
مَاتَ أَبُو
بَكْرٍ
فَلَمَّا
مَاتَ أَبُو
بَكْرٍ
رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهُ
انْتَقَضَ
ذَلِكَ
وَصَارَتْ
عَلَى
الصَّدَقَةِ
Ebyaz b. Hammal'dan
(rivayet olunduğuna göre) Kendisi elçi olarak vardığı zaman Rasûlullah
(s.a.v.)'le zekat hakkında konuşmuş da (Hz. Nebi): "Ey Seba'nın kardeşi
zekât (vermek) elbette lazımdır" buyurmuş. Bunun üzerine Ebyaz:
"Ey Allah'ın
Rasûlü! Biz pamuğu ektik. (Fakat bir süre sonra) Sebe (halkından herbiri bir
tarafa) dağıldı gitti. Onlardan Mearibde bulunan az bir cemaatın dışında kimse
kalmadı." demiş. Bunun üzerine Nebi (s.a.v.) Mearib'de Seba' (halkın)dan
kalanlarla her sene (öşür olarak) meafir kumaşı kıymetinde bir kumaştan yetmiş
takım elbise üzerinde anlaşma yaptı. Seba (halkı) Rasûlullah (s.a.v.) vefat
edinceye kadar (bu elbiseleri vermeye) devam ettiler. Rasûlullah'ın vefatından
sonra tahsildarlar Ebyaz b. Hammal'la Rasûlullah (s.a.v.) in yapmış oldukları
(öşür olarak senelik) yetmiş elbise üzerindeki anlaşmayı (Yemen halkının)
aleyhine (olacak şekilde) bozdular. Ebû Bekir (r.a) bunu (tekrar) Rasûlullah
(s.a.v.)'in koymuş olduğu hâle çevirdi. (Bu hal) Ebû Bekir vefat edinceye kadar
(devam etti) ölünce bu anlaşma bozuldu (ödenmesi gereken kıymet kitap ve
sünnetle belirlenmiş olan) zekat (mikdarı) üzerinden (tesbit edilmiş) oldu.
İzah:
Bezlü'l-Mechûd
yazarının açıklamasına göre, Hz. Nebiin Seba' halkıyla her sene zekat olarak
meafir kumaşı değerindeki bir kumaştan, yetmiş kumaş verilmesi esası
üzerindeki anlaşması zekat olarak verilecek mikdarın meçhul kalmaması ve
kesinlikle belirlenmiş olması içindir. Eğer bu anlaşma sadece "yetmiş
kumaş" sözüyle neticelendirilmiş olsaydı, muhakkak ki ileride bir takım
anlaşmazlıklar ortaya çıkabilirdi.
Ancak burada şöyle bir
müşkil vardır. Zekatın mikdarı Allah tarafından belirlendiği halde, bir
maslahata mebni olarak devlet reisinin onun mik-darım bir sulh mevzusu yapmaya
ve bu mikdarı düşürmeye hakkı var mıdır. Yoksa zekatın mikdarı üzerinde bir
anlaşma müzakeresine girmek sadece Hz. Nebie ait özel bir durum mudur? Eğer
bunun bütün müslüman devlet reislerinin salahiyeti dahilinde olduğu kabul
edilirse Hz. Nebiin bir devlet başkanı öıarak bu hakkını kullandığı, Hz. Ebû
Bekir de bir maslahata mebni olarak bu anlaşmanın devamına karar verdiği, ancak
Hz. Ömer devrinde onun devamında bir maslahat görülmediği için Seba' halkının
zekatlarını meafir kumaşı değerinde bir kumaştan yapılmış yetmiş takım elbise
yerine, zekatın asli mi'.vdarı üzerinden ödemeleri uygun görüldüğü ve bu
sebebden de daha önceki anlaşmanın yürürlükten kaldırıldığı anlaşılır.
Ancak hadisin
zahirinden anlaşılan, yapılan bu anlaşmanın zekatın mikdarı üzerinde olduğu
anlaşılıyor. Bunun Hz. Nebiin hususiyetinden olması gerekir. Fakat anlaşma
mevzuu olan şeyin zekatın mikdarı değil, öşür mikdarı olduğu kabul edilirse o
zaman bu hakkın tüm devlet başkanları için de mevcut olduğu muhakkaktır.
Yemen halkı
kendiliklerinden müslüman oldukları için toprakları sahiplerinin elinde
bırakılmıştır. Bu durum Yemen topraklarının mülk arazi olmasını gerektirir.