بَاب
نَسْخِ
مِيرَاثِ
الْعَقْدِ
بِمِيرَاثِ
الرَّحِمِ
16. Antlaşma Mirası
Zevilerham (Denilen Hısımlara Tanınan) Miras (Hakkı) İle Yürürlükten
Kaldırılmıştır
حَدَّثَنَا
أَحْمَدُ
بْنُ
مُحَمَّدِ
بْنِ ثَابِتٍ
حَدَّثَنِي
عَلِيُّ بْنُ
حُسَيْنٍ
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ يَزِيدَ
النَّحْوِيِّ
عَنْ عِكْرِمَةَ
عَنْ ابْنِ
عَبَّاسٍ
رَضِيَ
اللَّهُ عَنْهُمَا
قَالَ
وَالَّذِينَ
عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ
فَآتُوهُمْ
نَصِيبَهُمْ
كَانَ
الرَّجُلُ
يُحَالِفُ
الرَّجُلَ
لَيْسَ
بَيْنَهُمَا
نَسَبٌ
فَيَرِثُ
أَحَدُهُمَا
الْآخَرَ
فَنَسَخَ
ذَلِكَ
الْأَنْفَالُ
فَقَالَ
تَعَالَى وَأُولُو
الْأَرْحَامِ
بَعْضُهُمْ
أَوْلَى بِبَعْضٍ
İbn Abbas'dan demiştir
kir "Yeminlerinizin bağladığı kimselere hisselerini verin..[Nisâ 33]
(âyet-i kerimesi inince müslümanlardan) birisi diğeri ile anlaşıyor ve aralarında
bir kan bağı olmadığı halde (anlaşma sebebiyle bu iki kişi'den) biri ötekine
varis oluyordu. Sonra Enfâl (âyeti) bunu yürürlükten kaldırdo. Yüce Allah
(Enfâl âyetinde şöyle) buyurdu: "Rahim sahihleri (hısımlar) Allah'ın
kitabına göre birbirlerine (varis olmağa) daha yakındırlar.[Enfal 75]
İzah:
Burada söz konusu
edilen anlaşmadan maksat 2918 numaralı hadisin şerhinde ayrıntılı olarak
açıkladığımız iki kişinin karşılıklı diyet ödeme, varis olma veya yardımlaşma
mevzuunda anlaşmalarından doğan ve Muvâlat akdi denilen hukukî münasebettir.
Sözü geçen hadisin şerhinde de açıkladığımız gibi aralarında böyle bir anlaşma
bulunan kimselerden biri ölünce eğer yakını yoksa diğeri onun malına varis
olabiliyordu.
Bu hadis-i şerifin
zahirinden anlaşıldığına göre bu uygulama Enfâl suresinin yetmjşbeşinci
âyetiyle yürürlükten kaldırılmıştır.
Cumhur ulema bu hadis-i
şerifin zahirine sarılarak muvâlat akdinin yürürlükten kaldırıldığını ve
hukukîliğini kaybettiğini söylemişlerdir.
Hanefilere göre muvalât
akdi yapan mevlâ'l-muvalat dediğimiz kimselere pay ayrıldığını ifade eden Nisa
sûresinin 33. âyeti gereğince bu kimseler arasında cereyan eden miras
hükümleri Enfâl sûresinin yetmişbeşinci âyetiyle yürürlükten kaldırılmamıştır.
Çünkü Rahim akrabalarının birbirine varis olması daha uygundur.[Enfal 75]
mealindeki âyet sözü geçen Nisa süresindeki âyetin hükmünü neshetmez, ancak
tefsir eder. Çünkü o âyet Rahim sahihlerinin mirasta mevla'l muvalat'tan daha
ileri olduğunu bildirir. Bu tıpkı oğul bulunduğu zaman mirası kardeşten daha
ileri olması gibidir. Oğul kardeşi miras sahibi olmaktan, çıkarmaz. Ancak
mirası kendisi alır. Ama oğul bulunmasa miras kardeşe düşer. Rahim sahihleri
de bulunursa miras onlara düşer, ama rahim sahipleri bulunmadığı zaman mirası
mevlâ'l-muvalat alır.
Mâlik, Sevrî, Evzâî ve
Şafiî'ye göre asabe ve rahim sahihlerinden yakını olmayanın mirası devlete
aittir. Mevlâ'l muvalata düşmez. Malîkiler veŞafiîler Hanefilerin içtihadına
karşı şöyle diyor:
Bu âyette anlatılanın
(mevlâ' muvalatın) vâris olacağına dair bir delil yoktur. Çünkü böyle bir
delalet üç şeye bağlıdır:
1. "Yeminlerinizin
bağladığı kimselere hisselerini verin"[Nisa 33] cümlesiyle mutlaka
antlıların kasdedilmesi,
2. Bu cümlede geçen
nasib kelimesiyle mirasın kastedilmiş olması,
3. Bu cümlenin muhkem
olması.