بَاب
مَا جَاءَ فِي
مِيرَاثِ
الْجَدِّ
6- Dedenin Mirastan
Alacağı Pay
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ كَثِيرٍ
أَخْبَرَنَا
هَمَّامٌ
عَنْ
قَتَادَةَ
عَنْ الْحَسَنِ
عَنْ
عِمْرَانَ
بْنِ
حُصَيْنً
أَنَّ رَجُلًا
أَتَى
النَّبِيَّ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَقَالَ
إِنَّ ابْنَ
ابْنِي مَاتَ
فَمَا لِي
مِنْ
مِيرَاثِهِ
فَقَالَ لَكَ
السُّدُسُ
فَلَمَّا
أَدْبَرَ
دَعَاهُ
فَقَالَ لَكَ
سُدُسٌ آخَرُ
فَلَمَّا أَدْبَرَ
دَعَاهُ
فَقَالَ
إِنَّ
السُّدُسَ الْآخَرَ
طُعْمَةٌ
قَالَ
قَتَادَةُ
فَلَا يَدْرُونَ
مَعَ أَيِّ
شَيْءٍ
وَرَّثَهُ
قَالَ
قَتَادَةُ أَقَلُّ
شَيْءٍ
وَرِثَ
الْجَدُّ
السُّدُسُ
İmrân b. Husayn'dan
demiştir ki: Bir adam Nebi (s.a.v.)'e gelip: Oğlumun oğlu vefat etti. Onun
mirasından benim (payıma düşecek olan) nedir?" diye sormuş (Hz. Peygamber
de),:
"Senin
(payın) altıda birdir" cevabını vermiş ve (adam gitmek üzere) sırtını
dönünce onu çağırıp "Senin için altıdabirden başka bir (hisse) daha
var" demiş. (Adam gitmek üzere) sırtını dönünce onu tekrar çağırıp
(beriki) "altıdabir (hisse) sana (esas hissenin dışında asabe hakkı olarak
verilen) bir rıziktır" buyurmuş.
(Bu hadisin ravisi)
Katade dedi ki: "Sahabe-i kiram Peygamber efendimizin bu (zatı) beriki
altıdabir hissesinden dolayı vâris kıldığını bilmiyorlardı (işin aslı şudur
ki). Altıdabir hisse, dedenin mirastan aldığı payın en azıdır. (Bazan dede
asabe olarak ilk altıda bir hisseden başka ikinci bir altıdabir daha alabilir.)
İzah:
Tirmizî, feraiz
Nebi s.a.v., torunun
mirasından almak için kendisine müracaat eden sahibiye ilk altıda biri farz (pay),
ikinci altıda biri de asabe hakkı olmak üzere iki ayrı altıdabir hisse (toplam
1/3 hisse) vermiştir. Ancak bunun hepsini bir çırpıda 1/3 hisse olarak
vermemiş nereden geldiklerini ayrı ayrı açıklayarak altıdabir hisseler halinde
vermiştir. Eğer bu iki hisseyi birleştirip üçte bir hisse olarak verseydi, o
farz sahibi olarak torunun mirasından kendine düşecek olan payın üçte bir
hisse olduğu vehmine kapılabilirdi. Fahr-i Kainat Efendimiz işte bu varsayımı
önlemek için hisseleri ayırarak iki kalemde vermeyi uygun görmüştür.
et-Tîbî, sözü geçen
sahabiye iki ayrı altıbir hisse düşüşünü şöyle açıklıyor: "Ölen kişinin
hayatta iki kızı, bir de dedesi bulunuyordu. Kızların farz (pay) sahibi olarak
mirastan payları 2/3 idi. Dedesine de farz sahibi olarak 1/6 pay düşüyordu. Bu
durumda mirasın 1/6 sı artıyordu. Bu miktarda asabe olarak yine dedeye düştü.
Çünkü ona ortak olacak başka bir asabe yoktu." Tîbî'nin bu sözünün
şematik izahı şudur:
Südüs (1/6)
Sülüsân (2/3)
Südüs
Dede (Farz sahibi) 1
Kız
2
Kız
2
Dede
(asabe)
1: 6