بَاب
الرَّجُلِ
يَتَحَمَّلُ
بِمَالِ غَيْرِهِ
يَغْزُو
34. İnsan Başkasının
Hayvanına Binerek Savaşa Gidebilir
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
سُلَيْمَانَ
الْأَنْبَارِيُّ
حَدَّثَنَا
عُبَيْدَةُ بْنُ
حُمَيْدٍ
عَنْ
الْأَسْوَدِ
بْنِ قَيْسٍ
عَنْ
نُبَيْحٍ
الْعَنَزِيِّ
عَنْ جَابِرِ
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ حَدَّثَ
عَنْ رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَنَّهُ
أَرَادَ أَنْ
يَغْزُوَ
فَقَالَ يَا
مَعْشَرَ
الْمُهَاجِرِينَ
وَالْأَنْصَارِ
إِنَّ مِنْ
إِخْوَانِكُمْ
قَوْمًا
لَيْسَ
لَهُمْ مَالٌ
وَلَا
عَشِيرَةٌ فَلْيَضُمَّ
أَحَدُكُمْ
إِلَيْهِ
الرَّجُلَيْنِ
أَوْ
الثَّلَاثَةِ
فَمَا
لِأَحَدِنَا
مِنْ ظَهْرٍ
يَحْمِلُهُ
إِلَّا
عُقْبَةٌ
كَعُقْبَةِ
يَعْنِي
أَحَدِهِمْ
قَالَ فَضَمَمْتُ
إِلَيَّ
اثْنَيْنِ
أَوْ ثَلَاثَةً
قَالَ مَا لِي
إِلَّا
عُقْبَةٌ
كَعُقْبَةِ
أَحَدِهِمْ
مِنْ جَمَلِي
Câbir b. Abdillah'ın
naklettiğine göre, Rasûlullah (s.a.v.) (bir gün) savaşa gitmek isteyince;
"Ey muhacir ve ensar toplulukları, sizin (din) kardeşlerinizden mal ve
akrabası olmayan kimseler var. Sizin her biriniz (onlardan) iki veya üç kişiyi
bağrına bassın. Bizden birinin (savaşa giderken) kendisini taşıyacak (özel) bir
bineği olamayabilir. Ancak onlarınki gibi nöbetleşe binebileceği bir bineği
olabilir" buyurdu.
(Câbir
b. Abdillah) dedi ki: Bunun üzerine ben (onlardan) iki veya üç kişiyi yanıma
aldım. Benim de ancak onlarla (birlikte) kendi deveme sıram geldiğinde binme
hakkım vardı.
İzah:
Hâkim, el-Müstedrek,
III, 48; Beyhâkî, es-Sünenu'1-kübrâ, IX, 172.
Hz. Nebi müslümanların
çok fakir olup savaşa gitmek için
yeterli erzak ve hayvan bulamadıkları dönemlerde, herkesin (özel olarak)
kullandığı hayvandan başkalarının da faydalanmalarını sağlamak maksadıyla,
hayvan sahiplerine, fakir kimseleri yanlarına alarak hayvanlarına onlarla
nöbetleşe binmelerini emretmiştir. Bunun üzerine ashâb-ı kiram o fakirleri
yanlarına alıp hayvanlarına yol boyunca onlarla ortaklaşa ve sırasıyla
binmişlerdir. Metinde geçen, "...Sizin din kardeşlerinizden malı ve
akrabası olmayan kimseler vardır... Ancak onlarınki gibi nöbetleşe
binebileceği bir bineği olabilir..." anlamına gelen cümlelere bakarak İmam
Ebu Hanife (r.a.) ile İmam Şafiî ve İmam Ahmed (r.a.) aynen hac gibi cihad için
de binek ve azığa sahip olmayı şart koşmuşlar, bu iki imkâna sahip olmayan
kimselere cihadın farz olmayacağını söylemişlerdir. İmam Malik (r.a.)'e göre
ise, cihadın farz olması için azık ve binek sahibi olma şartı yoktur. Bu hadisi
şerif, nöbetle bile olsa başkasının hayvanına binme imkanına sahip olan bir
kimsenin savaşa gitmekle mükellef olacağına delâlet etmektedir.
Fıkıh kitaplarında
açıklandığı üzere, cihad ile mükellef olanlarda aranılan vasıf Bunların harbe
kadir, arızalardan berî bulunmalarından ibarettir. Binâenaleyh, çocuklar,
ihtiyarlar, zayıflar, körler, topallar, nafakadan yani zâd ile binekten mahrum
olanlar, cihad ile mükellef olamazlar. Binek hayvanının lüzumu, "mesâfe-i
sefer" denilen en az onsekiz saatlik bir mesafe için söz konusudur. Daha
yakın bir mesafe için binek şart değildir. İmam Ahmed'e göre nafakadan maksat,
savaşa katılacak şahıs ile geride kalacak ailesine yetecek maldır.[Bilmen Ö.
Nasuhi, Hukuk-i Islamİyye III, 359.]