DEVAM: 11. Namaz
Vaktinde Uyuyan Veya Namazı Unutan Kimse
حَدَّثَنَا
مُوسَى بْنُ
إِسْمَعِيلَ
حَدَّثَنَا
أَبَانُ
حَدَّثَنَا
مَعْمَرٌ
عَنْ الزُّهْرِيِّ
عَنْ سَعِيدِ
بْنِ
الْمُسَيِّبِ
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ
فِي هَذَا
الْخَبَرِ
قَالَ فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
تَحَوَّلُوا
عَنْ
مَكَانِكُمْ
الَّذِي
أَصَابَتْكُمْ
فِيهِ
الْغَفْلَةُ
قَالَ
فَأَمَرَ
بِلَالًا
فَأَذَّنَ
وَأَقَامَ
وَصَلَّى
قَالَ أَبُو
دَاوُد رَوَاهُ
مَالِكٌ
وَسُفْيَانُ
بْنُ
عُيَيْنَةَ
وَالْأَوْزَاعِيُّ
وَعَبْدُ
الرَّزَّاقِ
عَنْ
مَعْمَرٍ
وَابْنِ
إِسْحَقَ
لَمْ
يَذْكُرْ
أَحَدٌ
مِنْهُمْ
الْأَذَانَ
فِي حَدِيثِ
الزُّهْرِيِّ
هَذَا وَلَمْ
يُسْنِدْهُ
مِنْهُمْ
أَحَدٌ إِلَّا
الْأَوْزَاعِيُّ
وَأَبَانُ
الْعَطَّارُ
عَنْ
مَعْمَرٍ
Ma'mer, Zühri'den,
Zühride Said b. Müseyyeb vasıtasıyla Ebu Hureyre'den bu (önceki Hadiste geçen)
haberi şöyle rivayet etmişlerdir: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Size gaflet gelen yerinizi değiştiriniz" buyurdu ve Bilal'e emretti,
o da ezan okudu, kamet etti ve Efendimiz namazı kıldı.
Ebu Davud dedi ki:
Malik, Süfyan b. Uyeyne, Evzai ve Abdurrezzak bu haberi Ma'mer ve İbn İshak'tan
rivayet etmişler fakat hiç birisi, Zühri'nin bu Hadisinde ezanı zikretmemiştir.
Yine bunlardan Evzai ve Eban el-Attar'dan başka hiç birisi bu haberi Ma'mer'e
isnad etmemiştir.
AÇIKLAMA: Müellifin bu rivayeti
kitabına almaktaki maksadı Zühri'den yapılan rivayetler arasındaki farklılığa
işaret etmektir. Çünkü bir evvelki Hadiste Efendimizin Hz. Bilal'e güneş doğduktan
sonra kaza namazı için ezan okumasını emrettiğine dair herhangi bir kayıt yok
iken, bu rivayette Efendimizin ezanı emrettiği açıkça beyan edilmiştir. Ancak
Ebu Davud'un rivayetin sonuna ilave ettiği sözleri Malik, Süfyan b. Uyeyne,
Evzai ve Abdurrezzak'ın bu Hadisi Ma'mer'den rivayet ederken Hz. Peygamber'in
ezanı emrettiğini hiç zikretmedikleri intibaını vermektedir. Fakat Malik,
Süfyan b. Uyeyne ve Evzai bizzat Zühri'nin ashabından oldukları için Ma'mer'in
aracılığına muhtaç değillerdir. Öyleyse, Müellifin bu sözleri şu şekilde
anlaşılmalıdır: "Malik, Süfyan b. Uyeyne ve Evzai, Zühriden; Abdurrezzak
da Ma'mer'den bu Hadisi rivayet etmişlerdir. Ancak ezanı zikretmemişler."
Burada,
güneş doğduktan sonra kaza edilecek olan sabah namazı için ezan okunmasının
Efendimiz tarafından emredildiğini gösteren rivayet zayıf görülmüşse de bu
rivayeti takviye eden başka haberler de mevcuttur. Mesela Beyhaki bu Hadisi
mevsul ve mufassal olarak rivayet ettikten sonra, "Bunu Malik, Muvatta'da
Zühriden o da, İbnü'l-Müseyyeb'den mürsel olarak rivayet etmiş ve ezanı
zikretmiştir. Bu Hadisede ezan sahihtir, sabittir. Bunu Ebu Hureyre'den
başkaları da rivayet etmiştir" demiş, sonra da Buhari'nin Sahih'inde de
mevcut olan Ebu Katade Hadisini nakletmiştir. Bu Hadisde, "Efendimiz,
sonra; Ya Bilal! Kalk da insanlara namaz için ezan oku... buyurdu"
denilmektedir.
Müslim'in
bir rivayetinde de sonra Bilal namaza nida etti (ezan okudu) denilmektedir.
Bu
haberler geçmiş namazlar kaza edileceğinde bunlar için ezan okunacağı görüşünde
olan Hanbelilerle, Hanefilerin görüşlerini te'yid etmektedir. Bu konuda ulema
arasında görüş birliği yoktur. Bu ihtilaflara bir evvelki Hadisin şerhinde
işaret edilmiştir.