SÜNEN EBU DAVUD

Bablar  –  Konular  –  Numaralar  

SALAT BAHSİ

<< 848 >>

DEVAM: 139-140. Kişi Başını Rükudan Kaldırınca Ne Söyler?

 

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ عَنْ مَالِكٍ عَنْ سُمَيٍّ عَنْ أَبِي صَالِحٍ السَّمَّانِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا قَالَ الْإِمَامُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فَقُولُوا اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ الْمَلَائِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ

 

Ebu Hureyre'den rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "İmam "semiallahu limen hamideh" dediği za­man, siz de "Allahiimme Rabbena lekel hamd" deyiniz! Zira sözü meleklerin sözüne denk gelen kişinin günahları affedilir."

 

 

Diğer tahric: Buharî, ezan; bed'ui-halk; tefsir sure; Müslim, salat; Tirmizî, mevakît; Nesaî, iftitah , tatbik; İbn Mace, ikame; Darîmî, salat; Muvatta', nida; Ahmed b. Hanbel II, 233, 238, 270, 387, 417, 459, 467.

 

AÇIKLAMA:    

 

Bu hadis-i şerif,imamın rüku'dan kalkınca sadece "semi'allahu limen hamideh" diyeceği görüşünde olan İbn Mes'ud, Ebu Hureyre, Ebu Hanife, İmam Malik, el-Hadi ve el-Kasım'm de­lilidir. Aynı şekilde Buharî ve Müslim'in Enes b. Malik'ten rivayet ettikleri; "İmam "semiallahü limen hamideh" dediği zaman siz de "Rabbena lekel hamd" deyiniz"[Muvatta', nida] mealindeki merfu hadis de imamın rüku'dan kalktıktan sonra sadece; "semiallahü limen hamideh "diyeceğini "Rabbena leke'l hamd" demesi gerekmediğini ifade etmektedir.

 

Ayrıca 601 numaralı hadis-i şerif de bu görüşü te'yid etmektedir.

 

es-Sevrî, el-Evzaî, Ebu Yusuf, Muhammed, gibi imamlara ve Hanbelî alimlerine göre ise bu hadis, imamın rüku'dan kalkarken semiallahü limen hamiden ve arkasından da Rabbena lekelhamd diyerek iki duayı birleştire­ceğine delalet etmektedir. Yine bu imamlara göre Buharî'nin Ebu Hureyre'-den rivayet ettiği "İmam "semiallahü limen hamiden" dediği zaman siz de "Allahümme Rabbena ve lekel ha m d" deyiniz"356 hadis-i şerifi de imamın rüku'dan doğrulurken bu iki duayı da okuyacağına delalet ettiği gibi, daha Önce terceme ettiğimiz 846 numaralı hadis-i şerif de kendi görüşlerini teyid eder.

 

Yalnız başına namaz kılmakta olan kimseye gelince Maliki ve Hanbelî-Iere göre her iki duayı da okur. Nitekim Malikîlerin Müdevvene isimli meş­hur kitablannda şöyle deniliyor: "İmam "Semiallahü limen ham i deh" dedikten sonra "Allahiimmc Rabbena leke'l hamd" demesin. Fakat arka­sında bulunan kimse bu cümleyi okusun, tek başına namaz kılan kimse ise her iki cümleyi de okusun."

 

Hanefi ulemasına göre yalnız başına namaz kılan kişinin durumu ihti­laflıdır. Bazılarına göre yalnız başına namaz kılan kimse sadece "Rabbena leke'1-hamd" der. Hafız ZeylaTnin İfadesine göre, Hanefî ulemasının bü­yük çoğunluğu bu görüştedir. Hanefîlerin Mebsut isimli meşhur kitablann­da Hanefî mezhebinde en sahih görüşün bu olduğu ifade ediliyor. Çünkü "semiallahü limen hamiden" cümlesi yanında bulunan kimselerin "Rabbe­na leke'I-hamd" demeye teşvik etmek için okunur." Tek başına namaz kı­lan kimsenin ise, arkasında teşvik edeceği kimse bulunmadığından semiallahü limen hamiden demesine lüzum yoktur. Sadece Rabbena leke'I-hamd demekle yetinir. Şayet Rabbena teke'1-hamd dedikten sonra "semiallahü limen hamiden" diyecek olsa, o zaman da bu cümlenin yeri değişmiş olur. Çünkü bilindiği gibi "semiallahü limen hamiden" cümlesi rüku'dan doğrulurken meşru kılınmıştır. Başka yerde söylenilmesi meşru değildir.

 

Hanefî fıkhındaki yerine gelince: Ebu Bekir er-Razî'ye göre, yalnız ba­şına namaz kılan kimse sadece "semiallahü limen hamiden" der. Çünkü bu kimse her ne kadar namazı yalnız başına kılıyorsa da aslında kendisinin ima mıdır. Bu bakımdan Ebu Hanife (r.a.)'e göre, sadece "semiallahü limen hamiden" demekle yetinir. Nitekim İmam Muhammed'in Nevadir isimli ese­rinde böyle deniyor. İmam el-Hasen'in Ebu Hanife'den rivayet ettiğine göre ise, yalnız başına namaz kılmakta olan kimse, semiallahü limen hamideh cüm­lesiyle birlikte Rabbena leke'1-hamd cümlesini de okur. Hidaye sahibi el-Merğinanî de bu görüşü benimsemekte ve Hanefî mezhebinde en sahih gö­rüşün bu olduğunu söylemektedir. Çünkü yalnız başına namaz kılan kimse kendisinin imamıdır. Bu bakımdan "sem i ali ahu limen hamideh" demesi ge­rekir. Arkasında kendisine icabet edecek kimse bulunmadığı için "Rabbena lekel hamd" cümlesini de kendisi söyleyecektir. Nitekim uygulama da böy­ledir. Merhum Ö.Nasuhi Bilmen Büyük İslam İlmihali'nde namazın sünnet­lerini açıklarken şunları söylüyor: "İmanı olan zatın rüku'dan kıyama kalkarken semi ali ahu limen hamideh cümlesini hacet miktarı cehren yapması sünnet olduğu gibi, cemaatin rüku'dan kalkarken gizlice "Allahümme Rab­bena ve leke'1-hamd" demesi sünnettir. Münferid, rüku'dan kalkarken hem "semiallahü limen hamideh" hem de "allahümme Rabbena ve lekel hamd" der.[Bilmen, Büyük İslam İlmihali, s. 134.]

 

Şafiî ulemasına göre ise, namaz kılan kimse ister imam, ister cemaat, isterse tek başına olsun bu iki cümleyi de okur. Ata, Ebu Bürde Muhammed b. Şîrîn, İshak ve Davud da bu görüştedirler. Delilleri de Buharî ve Müs­lim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettikleri şu hadistir: "Sonra rüku'dan belini doğrultunca "semi allahu limen hamideh" der, ayakta iken de "Rabbena ve lekel hamd" der.[bk. Buharî, ezan; Müslim, salat] Her ne kadar bu hadis-i şerifler Resul-i Ekrem (sal-lallahü aleyhi ve sellem)in imam iken namaz kılması ile ilgili ise de sadece kendisine ait özel bir durum belirtmediklerinden bütün ümmet için bir delil niteliği taşımaktadır. Şafiî ulemasından Neveyî der ki; bu dualar rüku ve sü-cuddaki teşbihler gibidir. Hem imam, hem cemaat, hem de yalnız namaz la­lan kimse için bunları okumak müstehabtır. Aslında namazın hiç bir anı zikirden hali değildir. Şayet rüku'dan kalkarken ve kalktıktan sonra bu cüm­leler okunmayacak olursa namazın o kısmı zikirsiz kalmış olur.[el-Menhel V, 289-291.]

 

Hadiste geçen "sözü meleklerin sözüne denk gelen kişinin günahları affedilir" cümlesinden anlaşılıyor ki, imam "scmiallahü limen hamideh" de­yince melekler de "Allahümme, Rabbena lekel hamd" diyorlar. Şayet bu sözü söyleyen kimse meleklerle aynı anda söylemiş olursa bütün geçmiş kü­çük günahları bağışlanmış olur. Bu bakımdan imam, "Semiallahü limen hamideh" deyince, dikkatli olmak ve vakit geçirmeden, "Allahümme, Rab­bena leke'1-hamd" demek gerekir. Çünkü "meleğin sözüne denk gelmek" iki şekilde olur:

 

1. Onun okuduğu bu duayı okumakla yani sözle ona muvafakat etmekle olur.

 

2. Zamanda ona denk gelmekle yani, imamın tesmi'inden sonra aynı anda "Allahümme, Rabbena leke'1-hamd" demekle olur. Kısaca denklik söz ve zaman bakımından olur. İbn Hıbban'a göre ise, meleklere muvafakat ihlas ve huşu'da olur. Bu bakımdan kul bu noktalarda namaz esnasında çok dikkatli olmalıdır. Bazılarına göre bu meleklerden maksat, kulların namaz­larında hazır bulunan meleklerdir. İbn Bezîze'ye göre ise, butun melekler­dir. Hafaza melekleri olduğunu söyleyenler de vardır.