بَاب
فِي
الْغُسْلِ
يَوْمَ
الْجُمُعَةِ
127. Cuma Günü
Ğusletmek
حَدَّثَنَا
أَبُو
تَوْبَةَ
الرَّبِيعُ
بْنُ نَافِعٍ
أَخْبَرَنَا
مُعَاوِيَةُ
عَنْ يَحْيَى
أَخْبَرَنَا
أَبُو
سَلَمَةَ
بْنُ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
أَنَّ أَبَا
هُرَيْرَةَ
أَخْبَرَهُ أَنَّ
عُمَرَ بْنَ
الْخَطَّابِ
بَيْنَا هُوَ
يَخْطُبُ
يَوْمَ
الْجُمُعَةِ
إِذْ دَخَلَ
رَجُلٌ
فَقَالَ
عُمَرُ
أَتَحْتَبِسُونَ
عَنْ
الصَّلَاةِ
فَقَالَ
الرَّجُلُ
مَا هُوَ
إِلَّا أَنْ
سَمِعْتُ
النِّدَاءَ
فَتَوَضَّأْتُ
فَقَالَ
عُمَرُ
وَالْوُضُوءُ
أَيْضًا أَوَ
لَمْ تَسْمَعُوا
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَقُولُ
إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ
الْجُمُعَةَ
فَلْيَغْتَسِلْ
Ebu Hureyre (r.a.) şöyle
haber vermiştir: "Ömer bin el-Hattab (r.a.) bir cuma günü hutbe okurken,
bir zat (mescide) giriverdi. Hz. Ömer: Niçin namaza (vaktinde) gelmiyorsunuz?
dedi. Adam: Ezanı duyup abdest aldım (ancak geldim), dedi. Bunun üzerine Hz.
Ömer şu karşılığı verdi: Hem de sadece abdest (öyle mi)? Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'ın, "Sizden biri cumaya geldiği zaman gusletsin"
buyurduğunu işitmediniz mi?
Tahric: bk. Buhari,
cuma; MüsIim, cuma; Tirmizi, cuma; Nesai, Cuma; Muvatta, cuma; Darimi, salat;
Ahmed b. Hanbel, I,15, 46.
AÇIKLAMA: Hadisin Buhari'deki
rivayetinde cuma namazına geç kalan sahabinin muhacirlerden biri, Müslim'deki
bir rivayette ise, daha da müşahhas olarak Hz. Osman olduğu beyan edilmektedir.
Buna göre, Ebu Davud'un adını vermediği şahsın. Hz. Osman olduğu anlaşılmış
olmaktadır.
Hz.
Ömer, önce Hz. Osman'ın namaza geç kalmasına tariz eder (kızar) ken, Onun
gusletmeden sadece abdest alarak geldiğini duyunca sözü o yöne çevirmiş ve
"namaza geç kalmak suretiyle fazileti kaçırmakla yetinmedin bir de, guslü
terkettin öyle mi?" demiştir.
Hz.
Osman başka bir rivayetten anladığımıza göre pazara gittiği için gecikmiş,
ezanı işitince, hutbe dinlemenin faziletini, guslün faziletine tercih ettiği
için gusletmeden abdest alarak mescide koşmuştur.
Hattabi,
bu hadisin cuma günü gusletmenin vacib olmadığına delalet ettiğini söyler.
Çünkü eğer vacip olsaydı, Hz. Ömer, Hz. Osman'a gidip gusletmesini emreder veya
Hz. Osman gusletmeden camiye gelmezdi. Hz. Osman'ın cevabına karşılık, Hz. Ömer
ve mescitte hazır olan ashab'ı kiramın susması, cuma günü gusletmenin müstehap
olduğuna delalet eder. Bütün bu zevatın, vacibin terki üzere içtima etmeleri
düşünülmez.
Fethıı'l-Bari'de
de İmam Şafii hazretlerinin şöyle dediği nakledilmektedir: "Hz. Osman
gusletmek için namazı terketmediğine ve Hz. Ömer de çıkıp gusletmesi için
emretmediğine göre, onlar gusülle ilgili emrin ihtiyari olduğunu
biliyorlardı."
Hattabi
ve diğer bazı ulemadan, cuma günü gusletmeden namazın cevazında icma' olduğu
nakledilmiştir. Bu guslün hükmü hakkında bazı ihtilaflara rastlanmaktadır. Ebu
Hureyre, Ammar bin Yasir ve Malik'ten bu guslün vacip olduğu nakledilmiştir.
Zahiri mezhebinin görüşü de bu şekildedir. Hattabi, Hasan el-Basri'den de
aynısını rivayet etmiştir.
Selef
ve Halef ulemasının cunhüruna göre bu gusül sünnettir.
Efendimizin
cuma için guslü emretmesindeki hikmet, diğer bazı rivayetlerden anlaşıldığına
göre, vücuttaki kirleri, yağları ve fena kokuları izale edip cemaate eziyet
vermemektir. Bu sebep göz önüne alınırsa guslün, cuma namazından evvel olması
iktiza eder. Nitekim cumhura göre, gusül cuma namazından evvel yapılmışsa,
efendimizin emrine ittiba edilmiş sayılır. Namazdan sonraki gusül cuma guslü
sayılmaz. Sabah namazından sonra gusletmek de Imam-i Azam ve İmam-ı Şafii'ye
göre fazileti kazanmaya kafidir, ancak cuma namazına gidecek zamana yakın
olması efdaldir.
İmam
Malik, Evzai ve Leys bin Sa'd ise sabah namazından sonraki guslü kafi görmeyip
fazileti kazanabilmek için cumaya giderken gusledilmesini şart koşarlar.
Hanefilerden
Hasan bin Ziyad ve Zahirilere göre, cuma namazından sonra yapılan gusül de,
fazilet elde etmeye kafidir. Çünkü bu gusül cuma gününün faziletini izhar
içindir. Mebsut'un beyanına göre İmam Muhammed'in kavli de budur. Hidaye'nin
ifadesine göre Ebu Yusuf'un görüşü, cumhurun görüşüne muvafıktır. Niketim Aişe
(r.anha) şöyle demektedir: 'İnsanlar İş sahibi idiler yeterli vakitleri de
yoktu. İş sonucu terlemeden ötürü ter kokuları hissedilirdi. Bunun için de
onlara cuma günü yıkanabilirsiniz.." denilmiştir.