باب:
الاقتداء
بأفعال النبي
صلى الله عليه
وسلم.
4. NEBİ S.A.V.'İN FİİLLERİNE UYMAK
حدثنا أبو
نعيم: حدثنا
سفيان، عن عبد
الله بن دينار،
عن ابن عمر
رضي الله
عنهما قال:
اتخذ
النبي صلى
الله عليه
وسلم خاتماً
من ذهب، فاتخذ
الناس خواتيم
من ذهب، فقال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إني
اتخذت خاتماً
من ذهب). فنبذه
وقال: (إني لن
ألبسه أبداً).
فنبذ الناس
خواتيمهم.
[-7298-] İbn Ömer r.a. şöyle demiştir: Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem altın bir yüzük taktı. Onu gören insanlar da altından yüzük
takmaya başladılar. Bunun üzerine Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
"Ben altından yüzük takmıştım" dedi ve onu çıkardı.
Sonra "Ben bunu asla takmayacağım" dedi. Onu gören insanlar da
yüzüklerini çıkardılar.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Nebi s.a.v.'in fiillerine uyma." Bu konudaki temel
dayanak "Andolsun ki Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem sizin için
güzel bir örnektir" (Ahzab 21) ayet-i kerimesidir. Bir grup bilgin Nebi
s.a.v.'e uymanın vacip (farz) olduğu kanaatine. varmışlar ve buna delil olarak
"Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem size ne verdiyse onu alın. Size ne
yasakladıysa ondan da sakının"(Haşr 7) ayetiyle, "Bana uyunuz ki
Allah da sizi sevsin"(Al-i İmran 31) ve "Ona uyun"(Araf 158)
ayetlerinin genelliğini göstermişlerdir. Dolayısıyla Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'in fiillerine uymak -o fiilin mendub olduğuna veya Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'e mahsus bulunduğuna dair bir delil bulunmadıkça- tıpkı
sözlerine uymanın vacipliği gibi vaciptir. Başkaları şöyle demişlerdir: Burada
vaciplik, mendubluk ve mubahlık ihtimali sözkonusudur. Dolayısıyla karineye
ihtiyaç vardır. Çoğunluğa göre Allah'a yaklaşma yönü ortaya çıktığı takdirde
hükmün mendubluk olduğudur. Bazıları
Allah'a yaklaşma yönü belli olmasa bile mendubluktur demişlerdir.
Bazı bilginler tekrarla, tekrarın bulunmaması arasında fark görmüşlerdir. Başka
bazıları ise şu kanaati benimsemişlerdir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
fiili bir mücmeli beyan ediyorsa bunun hükmü o mücmelin hükmüyle aynı olup ya
vaciptir veya mendubtur ya da mubahtır. Sözkonusu fiilde Allah'a yaklaşma yönü
belli ise bu mendubluktur, belli değilse bunun hükmü mubah!ıktır. Rasulullahın,
huzurunda yapılanları takririne gelince, bu o fiilin caiz olduğuna delalet
eder. Bu mesele usulu'l-fıkh kitaplarında genişçe ele alınmaktadır.
Bu konuyla ilgili olarak bir de Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'in sözleriyle, fiillerinin birbirine çelişmesi konusu vardır. Bunda Hz.
Nebie mahsus fiillerin hükmü gündeme gelir. Ben bu konuyla ilgili olarak özel
bir eser yazdım. Bir de hocamız hafız Selahuddin el-Alal'nin bu konuda değeri
yüksek bir eseri vardır. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in fiilleri konusunda
zikredilenler kısaca üçe ayrılır.
1 - Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in sözleriyle fiilleri
birbiriyle çeliştiğinde sözleri tercih edilir. Çünkü sözün -fiilin aksine-
manaları içeren kalıbı vardır.
2- Fiile öncelik verilir. Zira fiile söze bulaştığı gibi ihtimal
bulaşmaz.
3- Tercihe gidilir. Bütün bunların yeri, o fiilin Hz. Nebie mahsus
bir fiil olduğuna dair karinenin bulunmadığı durumlardır. Çoğunluk bu üç
ihtimalden birinciyi benimsemiştir.
Bunun delili şudur: Söz ile -fiilin aksine- duyu organlarıyla
hissedilen şeyler ve aklen kavrananlar ifade edilir. Fiil ise sadece duyu organlarıyla
hissedilen şeylere mahsustur. Dolayısıyla söz daha tamdır. Bir de sözün -fiilin
aksine- delil olduğu konusunda ittifak vardır. Zira söz -fiilin aksine- bizzat
kendisi bir manaya delalet eder. Oysa fiil için bir vasıtaya ihtiyaç vardır.
Sonra fiilin tercih edilmesi söze dayanarak amel etmenin terkine yol açar. Oysa
sözle amelle birlikte fiilin delalet ettiği şeyle amel etmek de mümkündür.
Netice olarak söz bu açılardan daha ağır basmaktadır.
"Onu gören insanlar da altından yüzük takmaya başladılar."
Bu rivayetin devamı şöyledir: "Bunun üzerine Resulullah Sallallahu Aleyhi
ve Sellem "Ben altından yüzük takmıştım" dedi ve onu çıkardı. Sonra
"Ben bunu asla takmayacağım" dedi. Onu gören insanlar da yüzüklerini
çıkardılar." İmam Buhari sahabilerin gerek yapma ve gerekse yapmama
konusunda Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e uymalarını içermesi
bakımından bu örnekle yetinmiştir. Altın yüzükle ilgili ifadelerin açıklaması
Libas bölümünde geçmişti.