باب: قول
النبي صلى
الله عليه
وسلم :
(بُعِثتُ بجوامع
الكلم).
1. NEBİ S.A.V.İN "BEN CEVAMİU'L•KELİM ÜZERE
GÖNDERİLDİM" SÖZÜ
حدثنا عبد
العزيز بن عبد
الله: حدثنا
إبراهيم بن
سعد، عن ابن
شهاب، عن سعيد
بن المسيَّب،
عن أبي هريرة،
أن رسول الله
صلى الله عليه
وسلم قال:
(بُعِثتُ
بجوامع
الكلم، ونصرت
بالرعب، وبينا
أنا نائم
رأيتني أتيت
بمفاتيح
خزائن الأرض فوُضِعت
في يدي). قال
أبو هريرة:
فقد ذهب رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
وأنتم
تَلْغَثونها،
أو
تَرْغَثونها،
أو كلمة
تشبهها.
[-7273-] Ebu Hureyre r.a.'in nakline göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Ben cevamiu'l-kelim (özlü ve kapsamlı sözler) ile
gönderildim. Bana (bir aylık mesafedeki düşmanın gönüllerine) korku salmak
suretiyle yardım edildi. Bir de ben uyuduğum sırada bana yeryüzünün
hazinelerinin anahtarları getirildi de benim elime konuldu." (Sonra) Ebu
Hureyre şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem (bu hazinelerden
hiçbirisine nail olmadan bu dünyadan) gitti. Şimdi siz bu hazineleri iştahla
yiyorsunuz.
Ebu Hureyre burada "telğasuneha" veya
"terğasuneha" ya da buna benzer bir fiil kullandı.
حدثنا عبد
العزيز بن عبد
الله: حدثنا
الليث، عن
سعيد، عن
أبيه، عن أبي
هريرة، عن
النبي صلى الله
عليه وسلم قال:
(ما
من الأنبياء
نبيٌّ إلاَّ
أعطِيَ من
الآيات ما
مثله أومن، أو
آمن، عليه البشر،
وإنما كان
الذي أوتيته
وحياً أوحاه
الله إليَّ،
فأرجو أنِّي
أكثرهم
تابعاً يوم
القيامة).
[-7274-] Ebu Hureyre'nin nakline göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Hiçbir Nebi yoktur ki ona insanlığın gördüğünde emin
olmasına -veya iman etmesine- sebep olacak bir mucize verilmiş olmasın. Bana
verilen ise Yüce Allah'ın bana vahyettiği vahiydir. Ben kıyamet günü o
Nebilerin içinde mensubu en kalabalık olanı olacağımı umarım."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in ben cevamiu'l-kelim
ile gönderildim sözü." İmam Buhari bu konuda Ebu Hureyre'den iki hadise
yer vermektedir. Bunlardan birisi yukarıdaki başlıkta yer alan ifade ile naklediimiştir.
Buhari bu cümleye hadisin devamını şu şekilde eklemiştir: "Bana (bir aylık
mesafedeki düşmanın gönüllerine) korku salmak suretiyle yardım edildi. Bir de
ben uyuduğum sırada bana yeryüzünün hazinelerinin anahtarları getirildi de
benim elime konuldu" Cevamiu'l-kelimin açıklaması Tabir Bölümünde
"Rüyada Elde Anahtarlar Görme" başlığı altında geçmişti. Orada bu
ifadenin Zührl'den nakledilen tefsiri yer almaktaydı. Kısaca söylemek gerekirse
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem sözcükleri az, ancak ifade ettiği mana çok
olan bir ifadeyle konuşurdu. Zührı'den başkası "cevamiu'l-kelim"
tabirinden maksadın, '\::.=gönderildim" cümlesinin karinesi ile Kur'an
olduğunu ifade etmiştir. Kur'an kısa söz ve geniş mana açısından bir zirvedir. "Düşmanların
kalbine korku salmakla yardım olundum" ifadesinin açıklaması Teyemmüm
Bölümünde geçmişti.
"Şimdi siz bu hazineleri iştahla yiyorsunuz." Bu ifade
önceki zikredilen isnada bitişiktir. Burada yer alan "Jj=geçti gitti"
yani öldü anlamındadır. "Ebu Hureyre burada 'telğasuneha' veya
'terğasuneha' ya da buna benzer bir fiil kullandı." En uygun olanı bu
kelimenin "er-regas" kökünden türemiş olduğudur. Bu refah içinde
yaşamanın kinayeli anlatımıdır. Aslı "regase'l-cedyu ümmehu"
ifadesinden türemedir ki bunun manası, oğlak anasını emdi demektir veya kelime
"ergasethu" fiilinden türemedir ki manası annesi oğlağı emzirdi
demektir.
İbn Battal şöyle
demiştir: "el-legas" köküne gelince, bunu karıştırdığım sözlüklerde
bulamadım. Ben onun kitabındaki bir haşiyede bu iki kelimenin sahih birer
sözcük olduklarını ve manalarının "bir şeyi iştahla yemek" olduğunu
gördüm.
Nevevı şöyle der: Yeryüzünün hazineleriyle kastedilen
Müslümanların önüne açılacak olan dünyalıklardır. Bu, ganimet ve hazineleri
kapsamaktadır.
"İnsanlığın gördüğünde emin olmasına -veya iman etmesine-
sebep olacak bir mucize verilmiş olmasın." Bu hadisin geniş bir açıklaması
-hamdolsun Allah'a- Fedailu'l-Kur'an bölümünün baş taraflarında geçmişti.
"Bana verilen ise" ifadesindeki "hasr" şurdan
kaynaklanmaktadır. Kur'an, mucizelerin en büyüğü, en faydalısı ve en devamlı
alanıdır. Zira bu kitap, zamanın sonuna kadar içinde daveti, hücceti ve devamlı
yararı bulundurmaktadır. Ona faziletçe eşit olmak şöyle dursun yakın olan bir
şey bile bulunmadığına göre onun dışındaki şeyler yok hükmündedir.
Bilginlerin cevamiu'l-kelime örnek olarak verdikleri ayetler
arasında şu iki ayet de vardır: "Eyakıl sahipleri kısasta sizin içi,n
hayat vardır. "(Bakara 179) "Her kim Allah 'a ve Resulüne itaat eder,
Allah'a saygı duyar ve ondan sakmırsa işte asıl bunlar mutluluğa
erenlerdir."(Nur 52) Bunun dışında başka ayetleri sıralamak da mümkündür.
Hadisten cevamiu'l-kelim örnekleri arasında Aişe r.anha'nın rivayet ettiği
"Bizim prensibimiz üzere olmayan her iş (sahibine) reddedilir"(Buhari,
İ'tisam; Müslim, Akdiyye) hadisi ile "Allah'm kitabında bulunmayan her
şart batıldır"(Buhari, Şurut; Müslim, itk) hadisi ve Ebu Hureyre'nin
rivayet ettiği "Size bir şeyi emrettiğimde onu gücünüz yettiği kadar
yapınız" hadisidir. Bu hadisin açıklaması yakında gelecektir. Bir diğer
hadis ise Mikdam'ın naklettiği "Ademoğlu karnından daha kötü bir kabı
doldurmamıştır" hadisidir.(İbn Mace, et'ime; Tirmizi, Zühd) Bu hadisi
Sünen imamları rivayet etmişlerdir. İbn Hibban, Hakim ve hadisleri çokça araştıran
daha başka bilginler sahih olduğunu ifade etmişlerdir.