باب: كل لهو
باطل إذا شغله
عن طاعة الله،
ومن قال
لصاحبه: تعال
أقامرك.
52. HER BİR LEHV (OYALAYICI ŞEY, EĞLENCE) KİŞİYİ ALLAH'A
İTAATIEN ALIKOVDUĞU TAKDİRDE BATILDIR
وقوله تعالى:
{ومن الناس من
يشتري لهو
الحديث ليضل
عن سبيل الله}
/لقمان: 6/.
"Arkadaşına: gel seninle kumar oynayalım" diyen
kimse(nin hükmü) Ve yüce Allah'ın: "İnsanlardan kimisi bilgisizce Allah'ın
yolundan saptırmak ... için boş sözleri (lehve'l-hadis) satın alırlar.
"(Lukman, 6) buyruğu
حدثنا يحيى
بن بكير:
حدثنا الليث،
عن عُقَيل، عن
ابن شهاب قال:
أخبرني حميد
بن عبد
الرحمن: أن
أبا هريرة قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (من حلف
منكم فقال في
حلفه: باللات
والعزى،
فليقل: لا إله إلا
الله، ومن قال
لصاحبه: تعال
أقامرك، فليتصدق).
[-6301-] Ebu Hureyre'den dedi ki: "Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
Kim yemin edip de yemin ederken: Lat ve Uzza hakkı için derse
hemen: La ilahe illallah desin, kim arkadaşına: Gel seninle kumar oynayalım
derse, hemen bir sadaka versin."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Kişiyi Allah'a itaatten alıkoyduğu takdirde her bir lehv
batııdır." Lehv ile oyalanan kişinin o lehv ile meşgul iken "Allah'a
itaatten uzak kalması" hali kast edilmektedir. Yapılmasında ister izin
olsun, ister yasak olsun mutlak olarak herhangi bir şey ile oyalanan kimse
gibi. Mesela, nafile bir namaz ile yahut Kur'an tilaveti, zikir ya da Kur'an'ın
anlamları üzerinde tefekkür ile meşgulolup farz olan namaz vakti çıkana kadar
bunu kasten sürdürecek olursa bu dahi bu çerçeve içerisine girer. Teşvik
edilmiş ve yapılması istenmiş bu gibi işlerle uğraşmasının durumu bu olduğuna
göre, bunlardan daha aşağı durumda olanların durumu ne olur?
Bu başlığın baş tarafları, Ahmed'in ve dört Sünen sahibinin
rivayet ettiği İbn Huzeyme ve Hakim'in sahih olduğunu belirttikleri Ukbe İbn
Amiriden gelen merfu bir hadistendir: "Müslüman kimsenin kendisi ile
oyalanıp eğlendiği her bir şey batııdır. Okuyla yayatması, atını eğitmesi ve
hanımıyla oynaşması hariç." Bu hadis, musannıf (Buhari)'in şartına uymadığından
ötürü onu bir başlık lafzı olarak kullanmış gibidir. Hadisin manasından
hareketle de sözü geçen hüküm ile ilgili kaydı getirmiş bulunmaktadır. Hadiste
ok atma ile ilgili olarak lehv (oyalama) adının kullanılması, ok atıcılığını
öğrenme arzusun da şekle n bir oyalanıp eğlenmeye benzemesinden dolayıdır. Ama
atıcılığın öğrenilmesinden maksat, cihada yardım etme özelliğidir. Atın
eğitilmesi de onun üzerinde yarışmaya işarettir. Kişinin hanımıyla oynaşması
ise teselli ve benzeri durumlar içindir. Nebiin bunların dışındaki oyalayıcı
şeyler hakkında batıl ifadesini kullanması, anlatım itibariyle mukabele (karşıt
ifade ile anlatım) içindir. Yoksa hepsinin haram olan batıldan olduğu anlamında
değildir.
"Ve arkadaşına: Gel seninle kumar oynayalım diyen
kimse"nin hükmü ne olur, demektir.
"Yüce Allah'ın: "İnsanlardan kimisi bilgisizce
Allah'ın yolundan saptırmak ... için boş sözleri satın alırlar. "(Lukman,
6) buyruğu." İbn Battal'ın
naklettiğine göre Buhari başlıkta lehv için getirdiği kaydı, yüce Allah'ın:
"Allah'ın yolundan saptırmak için" buyruğundan istinbat etmiştir.
Çünkü bunun mefhumundan anlaşılan şudur: Eğer onu Allah yolundan saptırmamak
için satın alırsa, yerilmiş olmaz. Aynı şekilde başlığın mefhumundan da
anlaşıldığına göre eğer lehv (oyalayıcı, eğlendirici iş) kişiyi Allah'a
itaatten alıkoymayacak olursa batıl olmaz. Ancak bu mefhumun genel çerçevesi
mantuk ile (lafzan dile getirilmiş naslarla) tahsis edilir. Oyalayıcı şeyler
arasından haram olduğuna dair nas bulunan her bir şey batıl
olur. İster itaatten meşgul edip alıkoysun, ister alıkoymasın.
Sanki Buhari bu ) ayette geçen "lehve'l-hadis: Boş sözler"in şarkı
ile tefsir edilmesine dair varid olmuş
rivayetlerin zayıf oluşuna da işaret etmiş gibidir.
Buhari daha sonra Ebu Hureyre'nin hadisini zikretmektedir. Bu
hadiste:
"Her kim arkadaşına: Gel seninle kumar oynayalım derse ...
" ifadeleri yer almaktadır. Bununla da kumarın lehv (oyalayıcı işler)
kabilinden olduğuna işaret etmiştir. Kumar oynamaya çağıran da masiyete
çağırmış olur. Bundan dolayı bu masiyete keffaret olsun diye sadaka vermesini
emir buyurmuştur. Çünkü bir masiyete çağıran bir kimse bu çağırması ile
masiyete düşmüş olur.
el-Kermanı der ki: Bu hadisin başlık ile, bu başlığın da ızin
istemek ile ilgisi şudur: Kumara çağıran bir kimsenin eve girmesine izin
verilmemelidir. Diğer taraftan kumar oynamak insanların bir araya gelip
toplanmasını da ihtiva eder. Hadisin geri kalan bölümünün başlıkla ilgisine
gelince: Lat adına yemin etmek haktan alıkoyup halk ile (yaratılmışlarla)
meşgul eden bir oyalayıcı şeydir ve bu da batııdır. --- el-Kirmani'nin
açıklamaları burada sona ermektedir. ---
Bununla birlikte ilişkinin şöyle olma ihtimali de vardır: Buhari
daha önce bir günah işleyen kimseye selam vermeyi terk etmeye dair bir başlık
kaydettiğinden lehv ile uğraşıp itaati işleyemeyen kimselere izin vermemeye de
işaret etmiş bulunmaktadır. Bu başlıktaki hadise dair açıklama Vennecmi
suresinin tefsirinde (4860 nolu hadiste) geçmiş bulunmaktadır.