DEVAM: 2. KUREYŞ'İN MENKIBELERİ
حدثنا أبو
النعيم: حدثنا
سفيان، عن سعد
(ح). قال يعقوب
بن إبراهيم:
حدثنا أبي، عن
أبيه قال: حدثني
عبد الرحمن بن
هرمز الأعرج،
عن أبي هريرة رضي
الله عنه: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (قريش،
والأنصار،
وجهينة،
ومزينة،
وأسلم، وأشجع،
وغفار،
موالي، ليس
لهم مولى دون
الله ورسوله).
[-3504-] Ebu Hureyre r.a'dan rivayete göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurdu: "Kureyşliler, Ensar, Cuheyne, Eslem, Eşca' ve Ğıfar benim
mevlalarımdır. Onların Allah'tan ve Resulünden başka mevlaları yoktur."
حدثنا عبد
الله بن يوسف:
حدثنا الليث
قال: حدثني
أبو الأسود،
عن عروة بن
الزبير قال:
كان
عبد الله بن
الزبير أحب
البشر إلى
عائشة بعد
النبي صلى
الله عليه
وسلم وأبي
بكر، وكان أبر
الناس بها،
وكانت لا تمسك
شيئا مما
جاءها من رزق
الله إلا
تصدقت، فقال
ابن الزبير:
ينبغي أن يؤخذ
على يديها،
فقالت: أيؤخذ
على يدي، علي
نذر إن كلمته،
فاستشفع
إليها برجال
من قريش، وبأخوال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم خاصة
فامتنعت،
فقال له
الزهريون،
أخوال النبي
صلى الله عليه
وسلم، منهم
عبد الرحمن بن
الأسود ابن
عبد يغوث،
والمسور بن
مخرمة: إذا
استأذنا فاقتحم
الحجاب، ففعل
فأرسل إليها
بعشر رقاب فأعتقهم،
ثم لم تزل
تعتقهم، حتى
بلغت أربعين، فقالت:
وددت أني جعلت
حين حلفت عملا
أعمله فأفرغ
منه.
[-3505-] Urve b. ez-Zubeyr dedi ki: Abdullah b. ez-Zubeyr, Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem ile Ebu Bekir'den sonra Aişe'nin insanlar arasında en sevdiği
kişi idi. o da bütün insanlar arasında ona karşı en iyi davranan kimse idi.
Allah'ın rızkından kendisine gelen hiçbir şeyi elinde tutmaz, tasadduk ederdi.
İbnu'z-Zubeyr: Bunun bu gibi tasarruflardan alıkonulması gerekir deyince, Aişe
r.anha: Benim mi tasarrufum engellenecek, dedi. Onunla konuşmamayı adıyorum.
İbnu'z-Zubeyr Kureyşli bazı adamları ve özellikle de Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in deyılarını ona şefaatçi gönderdi. Ancak o kabul
etmedi. Aralarında Abdurrahman b. el-Esved b. Abd-i Yeğus ile el-Misver b.
Mahreme'nin de bulunduğu Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in deyıları olan
Zühre oğullarına mensup kimseler ona dediler ki: Biz ondan (yanına girmek için)
izin istediğimizde sen de kendini içeri hicabı geçerek yanına gir. O da bunu
yaptı.
(Daha sonra yemin keffareti dolayısıyla azat etmek üzere) ona on
köle gönderdi, o da bu köleleri azad etti. Bundan sonra köle azad etmeye devam
etti. Nihayet azad ettiği kölelerin sayısı kırka ulaştı ve şöyle dedi:
"Keşke yemin ettiğim zaman yapıp da bitireceğim bir ameli sözkonusu etmiş
olsaydım."
AÇIKLAMA: "Kureyş'in
menkıbeleri." Kureyşliler, en-Nadr b. Kinane'nin soyundan gelirler. Ebu
Ubeyde bunu kesin olarak ifade etmiştir. Bunu İbn Said, Ebu Bekir b.
el-Cehm'den diye rivayet etmiştir. Ayrıca Hişam b. el-Kelbı babasından şunu
rivayet etmektedir: Mekke'de yaşayan sakinleri, Nadr oğullarına mensup diğer
insanları dışarıda tutarak kendilerinin Kureyş olduklarını iddia ediyorlardı.
Nihayet Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gidip: Kureyşliler kimlerdir, diye
sordular. O: en-Nadr b. Kinane'nin soyundan gelenlerdir, diye buyurdu.
Kureyşlilerin Fihr b. Malik b. en-Nadr'ın soyundan gelenler
oldukları da söylenmiştir. Çoğunluğun görüşü budur. Mus'abda bunu kesin olarak
ifade etmiş ve şöyle demiştir: Fihr'den doğmayanlar Kureyşli değildir. Buna
benzer bir rivayeti daha önce İbnu'l-Kelbi'den de nakletmiştim.
Kureyş'e ilk nispet edilen kişinin Kusay b. Kilab olduğu da
söylenir.
İbn Sa'd'ın, el-Mikdad yoluyla rivayet ettiğine göre Kusay,
Huzaalıları Harem bölgesinin dışına çıkartma işini bitirince Kureyşliler onun etrafında
toplandılar. Bu toplanma hallerini anlatmak üzere o gün onlara Kureyş adı
verildi. Tekarruş da toplanmak demektir. Ticaretle uğraştıkları ve iç içe
oldukları için bu adı aldıkları da söylenmiştir.
el-Mutarridi der ki: Kureyş'e, denizdeki canlıların şahı olan,
denizde yaşayan bir canlı dolayısıyla bu ad verilmiştir. İşte aynı şekilde
Kureyşliler de diğer insanların şahıdır, efendileridir.
"Kahtan'dan ... " Kahtan Yemenlilerin tamamından
olanlardır. Muaviye'nin. buna karşı çıkması tartışılır. Çünkü onun delil olarak
gösterdiği hadis, dini dimdik ayakta tutmak ile kayıtlıdır. Dolayısıyla
Kahtanlı olan bu kişinin çıkması Kureyş'in dini dimdik ayakta tuıtmaması
şartına bağlı olabilir. Nitekim bu durum ortaya çıkmıştır. Kureyşliler din
işlerini hafife alıncaya kadar halifelik onlarda kaldı ve nsanlar da onlara
itaat etmeye devam etti, fakat din işlerini hafife alınca güçleri zayıfladı ve
oldukça cılızlaşıp geri çekildi. Nihayet onların halifelikten payları, İslam
topraklarının çoğu dışında, ancak bazı yerlerde, sadece ismi kalmış, başka bir
şeyleri kalmamıştır.
Üçüncü hadis, İbn Ömer'in rivayet ettiği hadis olup
"onlardan iki kişi dahi kaldığı sürece bu iş Kureyşliler arasında kalmaya
devam edecektir" hadisidir. el-Kermani der ki: Günümüzde yönetim Kureyşlilerin
değildir. Peki bu durum bu hadise nasıl uyar? Daha sonra buna şöylece cevap
verir: Batı topraklarında Kureyş'ten bir halife vardır, Mısır'da da aynı
şekilde. Ancak onun bu görüşüne şöylece itiraz edilmiştir. Batıda bulunan kişi
Tunus ve başka yerlerin hükümdarı el-Harsl'dir. Bu da altıncı yüzyılın
başlarında bulunan İbn Tumert'in arkadaŞı Abdu'l-Mu'min'in kölesi Ebu Hafs'a
nispet edilir. Önce Mehdi olduğunu ileri sürmüş, sonra da ona uyanlar batının
önemli bir bölümünde üstünlük sağlamış ve halifelik ünvanını almışlardı. Bunlar
Abdu'l-Mu'min ve soyundan gelenlerdir. Daha sonra bu durum Ebu Hafs'ın soyundan
gelenlere intikal etmiştir. Abdu'l-Mu'min'in kendisi Kureyşli değildir. Kendisi
ve onun hanedanı halifelik ünvanını kullanmıştır. Uzak Mağrib ise el-Ahmer
oğullarıyla birlikte olup bunlar da ensara müntesiptirler. Orta Mağribliler ise
Benu Mureyn ile birlikte olup bunlar da Berberlidirler. "Mısır'daki
halife" sözüne gelince, bu doğrudur fakat elinde herhangi bir işi çözüp
bağlayacak en ufak bir yetki dahi yoktur. Halifeliğin sadece adını
taşımaktadır.
Bu durumda hadis, emir anlamına bir haberi ifade etmektedir.
Yoksa bu iş ülkenin pek çok yerinde Kureyş'in elinden çıkmış bulunmaktadır.
3. KUR'AN KUREYŞ LİSANIYLA NAZİL OLMUŞTUR
حدثنا عبد العزيز
بن عبد الله:
حدثنا
إبراهيم بن
سعد، عن ابن
شهاب، عن أنس:
أن
عثمان دعا زيد
بن ثابت، وعبد
الله بن الزبير،
وسعيد بن
العاص، وعبد
الرحمن بن
الحارث بن هشام،
فنسخوها في
المصاحف،
وقال عثمان
للرهط
القرشين
الثلاثة: إذا
اختلفتم أنتم
وزيد بن ثابت
في شيء من
القرآن،
فاكتبوه
بلسان قريش،
فإنما نزل
بلسانهم. ففعلوا
ذلك.
[-3506-] Enes r.a.'den rivayete göre Osman r.a., Zeyd b. Sabit, Abdullah b.
ez-Zubeyr, Said b. el-As ve Abdurrahman b. el-Haris b. Hişam'ı çağırdı. Onlar
da onları (Kur'an'ın yazılı olduğu sahifeleri) Mushaflara istinsah ettiler
(aynen kopya edip yazdılar). Osman, Kureyş'ten olan üç kişiye dedi ki:
"Sizler Kur'an'ın herhangi bir lafzı hakkında Zeyd b. Sabit ile görüş
ayrılığına düşecek olursanız onu Kureyş diliyle yazınız. Çünkü o ancak onların
diliyle inmiştir." Onlar da bunu
yerine getirdi.
Tekrar: 4984 ve 4987
AÇIKLAMA: "Kur'an Kureyş
diliyle nazil olmuştur." Buhari, bunu burada Osman r.a'ın Mushafları
yazması ile ilgili Enes'in rivayet ettiği hadisin bir bölümü olarak zikretmiş
bulunmaktadır. İleride Kur'an'ın faziletleri bahsinde geniş açıklamalar ile
gelecektir.
4. YEMEN'İN İSMAİL (A.S.)'A NİSPETİ
منهم أسلم بن
أفصى بن حارثة
بن عمرو بن
عامر، من
خزاعة.
Eslem b. Efsa b. Harise b. Amr b. Amir b. Huzaa da onlardandır.
حدثنا مسدد: حدثنا
يحيى، عن يزيد
بن أبي عبيد:
حدثنا سمة رضي
الله عنه قال:
خرج
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم على قوم
من أسلم
يتناضلون
بالسوق، فقال:
(ارموا بني
إسماعيل، فإن
أباكم كان
راميا، وأنا
مع بني فلان). لأحد
الفريقين،
فأمسكوا
بأيديهم،
فقال: (ما لهم).
قالوا: وكيف
نرمي وأنت مع
بني فلان؟
قال: (ارموا
وأنا معكم كلكم).
[-3507-] Seleme r.a. dedi ki: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem,
pazarda Eslemlilerden birbirleriyle ok atma yarışı yapan bir topluluğun yanına
çıkageldi. Ey İsmailoğulları, ok atınız, çünkü sizin babanız da bir atıcı idi.
Ben de -iki kesimden birisini kastederek- filan oğullarıyla birlikteyim
deyince, onlar da ellerini geri çektiler. Onlara: Ne oldu, diye sorunca, sen
filan oğullarıyla birlikte olunca biz nasıl atış yapabiliriz, dediler. Bu sefer
haydi atınız, ben hepinizle beraberim, diye buyurdu."
AÇIKLAMA: "Yemen'in
İsmail'e nispeti" ibaresinden kasıt, İbrahim el-Halil'in oğlu İsmail'dir.
Mudar ve Rabia'nın, İsmail'e mensup olduğu hususunda ittifak vardır.
Yemenlilere gelince, onların hepsinin nesebi Kahtan'a ulaşır. İlk olarak Arapça
konuşan kimsenin Kahtan olduğu söylenmektedir. Kahtan, Arab-i Mütearribe'nin
babasıdır. İsmail ise Arab-i Müsta'rebe'nin babasıdır. Arab-i Aribe, Ad, Semud,
Tasm, Cedis, Amlik ve buna benzerleri daha önceden idiler. Kahtan'ın kendisine
ilk olarak "ebeytella'ne" ve "im sabahen" diye hitap edilen
kişi olduğu söylenir.
ez-Zubeyr b. Bekkar'ın iddiasına göre Kahtan, İsmail'in
soyundandır. Bunun da adı Kahtan b. el-Humeysa' b. Teym b. Nebt b. İsmail
(a.s.)'dır. Hacer'in kıssasına dair daha önce geçen Ebu Hureyre'nin sözünün
zahirinden anlaşılan da budur. Çünkü o ensara hitap ederken: "Ey semanın
suyunun evlatları işte anneniz budur." Demiştir. Onun kanaatine göre
ağırlıklı görüş bu olmalıdır.